<كروران گۈزىلى> - ئۆزىنىڭ قەدىمىيلىكى ۋە بىجىرىم ساقلانغانلىقى ، شۇنداقلا قەدىمىي مەدىنىيەتنىڭ ياراتقۇچىلىرىدىن بولۇشى سەۋەبلىك تولىمۇ مەشﻬۇر . ئېلىمىز ئارخىئولوگلىرى بۇ قەدىمىي جەسەتنى 1978 - يىلى كۆنچى دەرياسىنىڭ ئاياغ ئېقىنىدىكى قەدىمكى قەۋرىستانلىقتىن قېزىپ چىقارغان ، بۇ قەبرىستانلىقنىڭ لوپ كۆلى بىلەن ئارىلىقى 70 كىلومېتىر بولۇپ ، كروران قەدىمكى شەﻫىرىدىن كورلا تەرەپكە يۈرىدىغان يىپەك يولى بويىدا ، ئۇنىڭ كۆنچى دەريانىڭ قۇرۇق ئېقىنى بىلەن بولغان ئارىلىقى ئىككى كىلومېتىرغىمۇ يەتمەيدۇ . ئارخېئولوگ ۋاڭ بىنخۇا ئەپەندى بۇ قەبرىستانلىق ﻫەققىدە : " بۇ قەدىمكى قەبرىستانلىق بىزگە شىنجاڭ رايونىدا ناﻫايىتى قەدىمىي ، رايون ئالاﻫىدىلىكى ۋە يەرلىك مىللىي ئالاﻫىدىلىككە ئىگە ئارخېئولوگىيىلىك مەدىنىيەتنىڭ بولغانلىقىنى كۆرسىتىپ بەردى . " دېگەن . ( ۋاڭ بىنخۇا ئەپەندىنىڭ "يىپەك يولى ئارخېئولوگىيىسى ئۈستىدە تەتقىقات" ناملىق ماقالىسىنىڭ خەنزۇچە نەشرى 188 - بەت )
    <كروران گۈزىلى> بايقالغاندىن كېيىن ئېلىمىزدىكى تەتقىقات ئورۇنلىرى ۋە ئارخېئولوگلارنىڭ تەتقىق قىلىشى ئارقىلىق ﻫەم دەپنە بويۇملىرىنى تەجرىبە قىلىش ئارقىلىق ، ئۇلارنىڭ مۇندىن 3800 يىل بۇرۇنقى دەۋرگە مەنسۇپ ئىكەنلىكىنى بېكىتكەن .
تەتقىقاتلار ئارقىلىق <كروران گۈزىلى> ۋاپات بولغاندا تەخمىنەن 40 - 45 ياشتا ئىكەنلىكى ، قان تىپىنىڭ O ، بوي ئېگىزلىكىنىڭ 155.8 سانتىمېتىر ئىكەنلىكى ئېنىقلانغان .
   ئارخېئولوگ مۇ شۇنيىڭ خانىم : < كروران گۈزىلى>نىڭ ئەينى چاغدىكى ﻫالىتىنى مۇنداق تەسۋىرلەيدۇ : " بۇ بىر ئايالنىڭ جەسىتى بولۇپ مۇكەممەل ساقلانغان ، بويى 1 مېتىر 50 سانتىمېتىر ، جەسەتنىڭ يۈزى سۈزۈك بولۇپ ، نېپىز لەۋلىرى چىڭ يۇمۇلغان . جەسەتنىڭ تېرە ، تىرناق ۋە چاچلىرى سارغۇچ قوڭۇر بولۇپ مۈرىسىگە تەبىئىي چېچىلىپ تۇرىدۇ ... "
   <كروران گۈزىلى > ۋە ئۇنىڭ قەبرىسى ﻫەققىدە ئارخېئولوگ ئابدۇقەييۇم خوجا مۇنداق دەپ يازىدۇ : لەﻫەت سوقۇچاق تۆت چاسا قېزىلغان بولۇپ ، چوڭقۇرلۇقى بىر مېتىر ئەتراپىدا ، ئۇزۇنلۇقى 1.74 مېتىر ، كەڭلىكى 0.7 مېتىر . لەﻫەت ئىچىگە بىر ئايالنىڭ جەسىتى ئوڭدىسىغا ياتقۇزۇلغان پېتى دەپنە قىلىنغان . يۈزىگە كەندىر چىۋىقلىرى ۋە باشقا نەرسىلەردىن ناﻫايىتى قېلىن ۋە زىچ قاتۇرۇپ توقۇلغان بىر خىل ئالاﻫىدە ياپقۇ يېپىلغان . ئايالنىڭ بېشىغا قوڭۇر رەڭلىك كىگىزدىن تىكىلگەن ئۇچلۇق قالپاق كىيگۈزۈلگەن بولۇپ ، قالپاقنىڭ سول يېنىغا ئىككى تال قۇش پىيى قىستۇرۇلغان . ئۇچىسىغا (بەدەننىڭ يۇقۇرقى قىسمىغا ) قوڭۇر رەڭلىك يۇڭ توقۇلما يۆگەلگەن بولۇپ ، كېپەنلىك قىلىنغان بۇ يۇڭ توقۇلمىنىڭ قىرغاقلىرى ئۇچلاپ تەييارلانغان بىگىزسىمان ياغاچلاردىن ناﻫايىتى قېلىن ۋە زىچ قىلىپ قاتۇرۇپ توقۇلغان . تەكتىگە يۇمۇلاق بىر ئالاﻫىدە بويۇم ( بۇ خىل ئالاﻫىدە بويۇمدىن سۇ ئۆتمەيدۇ ) قويۇلغان . پۇتىغا كىگىز تېرىسىدىن تىكىلگەن يوپۇچ كىيگۈزۈلگەن ..... » ( "شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەن مۇنبىرى" ژورنىلى 1997 - يىللىق 21 - سانى 76 - بەت ، ئۇيغۇرچە نەشرى )
   <كروران گۈزىلى>نىڭ ﻫازىرقى بىز كۆرۈۋاتقان رەسىمى ياپونىيە دۆلەتلىك ئىلىم - پەن مۇزېيى ئىنسانشۇناسلىق تەتقىقات ئورنىنىڭ ئەڭ ئىلغار ئېلىكتىرونلۇق مېڭە ئۈسكۈنىلىرىنىڭ ياردىمىدە ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن .

ووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووو

بىراق ئاڭلىشىمچەچەتئەل ئارخىلۇگلىرى 6000مىڭ يىلدىن ئارتۇق ۋاقىتنى ئىلگىر سۈرگەن ئىكەن  كىرۇرەن گۇزىلىنىڭ يىنىدىن چىققان بىر قاتلاق يوپكا بولۇپ دەزمالنىڭمۇ  ئامرىكىلىقلار تەرىپىدىن ئىجات قىلىنغانلىق قارىشى رەت قىلنىپتۇ دەك..............