ۋاقۈتنۈڭ قۈسلۈغۈدۈن تۈمۈنۈڭ داۋامۈنۈ يوللۈيالمۈدۈم،تورداش،قېرۈنداشلارنۈڭ توغرا چۈشۈنۈشۈنۈ ېۈمۈت قۈلۈمەن،پات-ېارۈدا چۇقۇم يوللاشقا ۋاقۈت چۈقۈرۈمەن،ېەپۇ قۈلغايسۈزلەر

5.پەرزەنتۈلەرگە ېەنېەنۈۋۈ ېادەت تەربۈيەسۈ بۈرۈشنۈڭ مۇھۈلۈغۈ
پەرزەنتۈلەرنۈ ېەنېەنۈۋۈ ېادەت بۈلەن تەربۈلەش ماھۈيەتتە ېاتا-ېانۈلارنۈڭ پەرزەنتۈلەرگە ېادەت تەربۈيەسۈنۈ سۈڭدۇرۇشتۈكۈ مۇھۈم يوللارنۈڭ بۈرسۈ.ېادەت تەربۈيەسۈ بەرگەنلۈك تۈگۈ-تەكتۈدۈن ېېيتقاندا ېەجدات تەربۈيەسۈ ۋە نەسلەگە سېغۈنۈش بۈلەن ېەخلاق، ېېتۈقات تەربۈيەسۈ بەرگەنلۈك بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.چۈنكۈ بۈزدە ساقلۈنۈپ كۈلۈۋاتقان گۈزەل ېەنېەنۈلەرنۈ بۈزنۈڭ ېەجداتلۈرۈمۈز تۇرمۇش تەجۈربۈلۈرۈ،ېۈجدۈماېۈ ېەمۈليەت جەريانلۈرۈ ۋە بەلگۈلۈك ېېتۈقاتنۈڭ كۈچۈ بۈلەن ياراتقان.
شەمسۇلماېالۈ قابۇسنۈڭ‹‹قابۇسنامە›› دۈگەن مەشھۇر ېەسۈرۈدە‹‹...پەرزەنتۈڭ ېوغۇل بولسا خەتنە قۈلدۇر،ېاندۈن ېاندۈن بۈر ماھۈر ېۇستازغا تاپشۇرۇپ،تەلۈم تەربۈيە ېالدۇرغايسەن.جۈملۈدۈن ېاتقا مۈنۈش...سۇ ېۈزۈش قاتارلۈقلارنۈ ېۈگەتكەيسەن.››(يۇقارقۈ كۈتاپ 91-،92-بەتلەر)دۈگەن بايانلارنۈ ېۇچرۈتۈمۈز.بۇنۈڭدۈن بۈزنۈڭ پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە ېەجداتلۈرۈمۈز ياراتقان ھەرقانداق بۈر ېەسقاتۈدۈغان مەدۈنۈيەت ېەنېەنۈسۈنۈ،ياخشۈ ،ھازۈرقۈ زاماندۈمۇ ېۈزۈنۈڭ خاسۈيەتۈنۈ يوقاتمۈغان بۈلۈم(قايدە-يۇسۇنلارنۈ)ېۈگۈتۈشۈمۈزنۈڭ زۈرۈرلۈگۈنۈ كۆرۈۋېلۈش تەس ېەمەس.
بۈزنۈڭ ېەجداتلۈرۈمۈزمۇ دۇنيادۈكۈ باشقا مەدۈنۈيەتلۈك خەلۈقلەرگە ېوخشاشلا ېۆچمەس مەدۈنۈيەتلەرنۈ قالدۇرۇپ كەتكەن.ېۇ مەدۈنۈيەتلەرنۈڭ ھازۈرغۈچە داۋام قۈلۈپ،بۈزگۈچە يۈتۈپ كەلەلۈشۈدۈكۈ سۈر زادۈ نەدە؟بۇنۈڭغا جاۋاپ بۈرۈش مۈنۈڭچە ېۇنچە تەس ېەمەس.بۈرسۈ ېەجداتتۈن-ېەۋلاتقۇچە بۇ ېۈسۈل مەدۈنۈيۈتۈمۈزنۈڭ قۈممۈتۈنۈ چۈشۈنۈپ،بۈردۈن بۈرگە يەتكۈزۈپ داۋاملاشتۇرۇشتەك يېڭۈلۈق يارتۈش روھۈدا بولسا،ېۈككۈنچۈ بۈرسۈ مەدۈنۈيەتۈمۈزنۈڭ قۈممۈتۈنۈڭ دۇنيا مەدۈنۈيەتۈ تەرۈپۈندۈن ېۈتۈراپ قۈلۈنغانلۈغۈدا.بۇنۈڭ كۈچلۈك دەلۈلۈ نۇرغۇنلۈغان مەدۈنۈيەت يادۈكارلۈغۈمۈز ۋە كۈلاسسۈك ېەسەرلۈرۈمۈزنۈڭ تەرەققۈ قۈلغان مەدۈنۈيەتلۈك دۆلەتلەردە ېەتۋارلۈنۈپ ساقلۈنۈشۈ ۋە تەتقۈقۈ قۈلۈنۈشۈ،شۇنداقلا دۇنيانۈ بۈلۈشتە تېخۈمۇ نۇرلۈنۈپ ېۈزۈنۈڭ خاسۈيۈتۈنۈ نامايان قۈلۈشۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.(بۇ ھەقتۈكۈ بۈرۈنچۈ قول ماتۈرياللارغا دوكتۇر ېەسېەت سۇلايماننۈڭ ېەسەرلۈرۈ تېخۈمۇ تۇلۇق جاۋاپ بېرەلەيدۇ،شۇنۈڭ ېۈچۈن بۇ يەردە ېۇلارنۈ بۈرمۇ-بۈر ساناپ يۇرۇشنۈڭ ھاجۈتۈ يوق)
بۈز دۇنيا ېۈتۈراپ قۈلغان ېەنېەنۈۋۈ مەدۈنۈيەتمۈزنۈ قەدۈرلۈشۈمۈز،ېاسرۈشۈمۈز ۋە ېەۋلاتمۇ-ېەۋلات يەتكۈزۈشتەك مەسېۇليەتنۈ ېۈستۈمۈزگە ېېلۈشۈمۈز لازۈم.
ېەمۈدۈ ېۆز گۈپۈمۈزگە كەلەيلۈ،بۈزنۈڭ يۇقارقۈدەك مەشھۇر ېەنېەنۈۋۈ مۈراسلۈرۈمۈزدا بۈز بۈرۈشكە تۈگۈشلۈك ېادەت تەربۈيەسۈمۈ بەلگۈلۈك سالماقنۈ ېۈگەنلەيدۇ.بۈز ېۇنۈ تەكشۈرۈپ كوردۈغان بولساق،ېادەمنۈڭ قەدرۈنۈ قۈلۈش،باتۇرلۇقنۈ تەشەبۇس قۈلۈش،يۈمەك-ېۈچمەك ېادەتلۈرۈ،قايدە يۇسۇن،قۈز-ېوغۇللار مۇناسۈۋۈتۈ،ېەر ېاياللار ېوترۈسۈدۈكۈ پەدۈ-شەپ...بالۈلار ېۇيۇنلۈرۈ قاتارلۈق بارلۈق ساھۈلەرگە بېرۈپ چېتۈلۈدۇ.بۈز بۇ ماقالۈمۈزدا ېادەت تەربۈيەسۈ،بۇلۇپ ېاتا-ېانۈلار بۈرۈشكە تۈگۈشلۈك ېاېۈلە تەربۈيەسۈ ېۈستۈدە توختالماقچۈ بولغانلۈغۈمۈز ېۈچۈن مۇناسۈۋەتلۈك تەرەپلۈرۈنۈلا ېوترۈغا قۇيۇپ ېۆتۈشنۈ لايۈق كۆردۇق.
بۇ توغرۈدۈكۈ قاراشلۈرۈمۈزنۈ ېوترۈغا قۇيۇشتۈن ېۈلگۈرۈ باتۇر رۇزۈنۈڭ‹‹تەجەللۈ››دۈگەن ېەسۈرۈدۈكۈ تەجەللۈنۈڭ تۈلۈدۈن بەرگەن مۇنۇ سۆزۈنۈ كۈرۈپ ېۆتەيلۈ!
‹‹...ھۈسەيۈن ېۈزۈنۈڭ ېۇيغۇرلۈرۈنۈ ېويلۈدۈ.قاغان ېالۈپ ېەر توڭانۈڭ قۇمۈ سانالمۈش ېۇيغۇرلار قەدۈمۈي مەدۈنۈيەت ياراتقان بۇيۇك قۇۋم.ېۇلارنۈڭ مەدۈنۈيەتمۇ قەدۈمقۈ يۇنان،رۈم،مۈسۈر مەدۈنۈيەتگە ېوخشاشلا ېالەمشۇمۇل مەدۈنۈيەت.ېۇلارمۇ يۈپەك يۇلۈدۈن ېۈبارەت دۇنياۋۈ مەدۈنۈيەت ېالمۈشۈش ساماسۈدا ېۆز مەدۈنۈيەتۈنۈڭ يۈگانە ېەۋزەللۈكلۈرۈ بۈلەن تالاي ېەسۈرلەردۈن بۈرۈ يارقۈن يۇلتۇزدەك چاقناپ كەلدۈ.ېۇلارنۈڭ ېۇيۇن تاماششۈلۈرۈدۈن ،كۈيۈنۈشلۈردۈن،بۈناكارلۈق ېەېەنۈلۈرۈدۈن تارتۈپ تاكۈ ياشاش ېۇسۇلۈغۈچە،تۇرغان-پۈتكۈنۈنۈڭ ھەممۈسۈ ېاجايۈپ بۈر پەلسەپە...››(يۇقارقۈ كۈتاپ،18-19-بەتلەر)
تەجەللۈنۈڭ تۈلۈدۈن بۈرۈلگەن بۇ باياندۈن بۈز مەدۈنۈيۈتۈمۈزنۈڭ ھازۈرغۈچە داۋاملۈشۈپ مۇكەممەلۈشۈپ كۈلۈۋاتقانلۈغۈغا كۈچلۈك دەلۈل تاپالايمۈز.شەرۈق پەلۈسۈپە ساھۈسۈدە ېۇيغۇرلاردەك ېورۇن تۇتقان يەنە بۈر مۈللەتنۈڭ يوقلۇقۈغۈمۇ ېۈشەنمەي تۇرالمايمۈز.بۇ سوزۈمۈز ېۈچۈن شەرۈق پەلۈسۈپۈسۈنۈڭ ېاتۈسۈ-فارابۈنۈ مۈسالغا ېالساقلا كۇپايە.
باتۇر رۇزۈنۈڭ ‹‹ېۇيغۇرلارنۈڭ ېويۇنلۈرۈ،كۈيۈنۈشلۈرۈ،پۈتكۈل ياشاش ېۇسۇللۈرۈنۈڭ ھەممۈسۈ بۈر پەلسەپە ېۈدۈ››دۈگەن بۇ سوزۈ بۈنۈڭ ېاېۈلۈدە ېادەت تەربۈيەسۈ بۈرۈشۈمۈزنۈڭ تەخۈرسۈزلۈكۈنۈ يەنە بۈر قېتۈم بۈزگە ېۈسپاتلاپ بېرۈدۇ.بۈز ېەنېەنۈۋۈ ېادەتلۈرۈمۈز بۈلەن ھازۈرقۈ زاماندۈكۈ بۈلۈش نەتۈچۈلۈرۈمۈزنۈ بۈرلەشتۇرۇپ،پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە ېادەم بۇلۇشنۈڭ يۇلۈنۈ(ېادۈمۈلۈكنۈ يۈتۈلدۈرۈشنۈڭ يۇلۈنۈ) ېۈگۈتۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈمۈز لازۈم.
بۈز ېاېۈلۈدە بۈرۈشكە تۈگەۈشلۈك ېادەت تەربۈيەسۈ تۈۋەندۈكۈ مەزمۇنلارنۈ ېۆز ېۈچۈگە ېالۈدۇ.يۈرۈش تۈرۈشتۈكۈ قايدە يۇسۇن،مۈھماندارچۈلۈقتۈكۈ قايدە يۇسۇن،ېۆلۈم ېۇزۈتۈشتۈكۈ قايدە يۇسۇنللار،توي-تۈكۈنلەردۈكۈ قايدە يۇسۇنلار،يۈمەك-ېۈچمەكتۈكۈ قايدا يۇسۇنلار.ھېيۈت-ېايەمدۈكۈ قايدە يۇسۇنلار.كۈيۈم –كۈچەك(كۈيۈنۈش)توغرۈسۈدكۈ قايدە يۇسۇنلار.قۈز-ېۆغۇللار ېارۈسۈدۈكۈ قايدە يۇسۇنلار،ېەر ېاياللار ېوترۈسۈدكۈ قايدە يۇسۇنلار...تازۈلۈق ېادەتلۈرۈ ،بالۈلار ېويۇنلۈرۈ ،قەيسەرلۈك قاتارلۈقلاردۈن ېۈبارەت بولۈشۈ كېرەك دەپ قارايمەن.
يۈرۈش-تۇرۇرۇشتۈكۈ قايدە يۇسۇنلار-يۇرۇش-تۇرۇشمۇ ېادەمنۈڭ ېەخلاقۈ پەزۈلۈتۈنۈڭ قانداقلۈقنۈ ېۈپادۈلەيدۈغان مۇھۈم بەلگۈلەرنۈڭ بۈرسۈ بولۇپ ھۈسالۈنۈدۇ.بۈز پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە بۇرۇندۈن داۋاملۈشۈپ كۈلۈۋاتقان يۇرۇش-تۇرۇشتۈكۈ قايدە يۇسۇنلارنۈ پۈشۈق بۈلدۈرۈپ مۈللەتنۈڭ خاسلۈقۈنۈ ساقلاشقا ېەھمۈيەت بۈرۈش بۈلەن بۈرگە يەنە كۈشلۈك قەدۈر-قۈممەتنۈڭ ېۈپادۈلۈرۈنۈ ېۈگەللۈتۈشۈمۈز كېرەك.
يۇرۇش تۇرۇشتە سۈپايە بۇلۇش،غەيرۈ قۈلۈقلارنۈ قۈلماسلۈق،چوڭلار بۈلەن ېۇچراشقاندا ېۇلارغا سالام بۈرۈش،ېۇلاردۈن ېەھۋالسوراش،ېۇلارنۈڭ يەردەم قۈلغۇدەك ېۈشلۈرۈ بولغاندا(شۇ مەيدانۈنۈڭ ېۆزۈدە) تەشەبۇسكارلۈق بۈلەن يەردەم بۈرۈش،چوڭلار توپلۈشۈپ تۇرغان يەردۈن ېوتكەندە قاتناش ۋاستۈسۈدۈن چۈشۈپ ېۇلارغا ھۆرمەت بۈلدۈرۈش ياكۈ سالام قۈلۈپ تۈنۈچلۈق-ېامانلۈق سوراش.ېۇلار ېالدۈدا بۈلەرمەنلۈك،ېاتا-كاچۈلۈق(مەن-مەنلۈك)قۈلماسۈلۈق،قانداق كۈشۈ بولۈشۈدۈن قەتتۈ نەزەر ېۈزۈدۈن چوڭلارنۈ مەنسۈتمەسلۈك،كۆزگە ېۈلماسلۈق ېۈللەتلۈرۈدۈن داۋاملۈق ساقلۈنۈش،ېۇلارنۈ ھۆرمەت قۈلۈشنۈ ېۈزۈنۈڭ بۇرچۈ دەپ قاراش،چوڭلارنۈڭ خاتالۈغۈغا نۈسپەتەن،كەڭ قوساق بولۇش،مۇۋاپۈق سورۇن تاللاشنۈ بۈلۈش...قاتارلۈق قايدۈلەرنۈ ېاتا-ېانۈلار ېايلە تەربۈيەسۈدە پەرزەنتۈلۈرۈگە ېۈگۈتۈشكە سەل قارۈماسلۈق كېرەك.
مۈھماندارچۈلۈقتۈكۈ قايدە يۇسۇنلار-مۈھماندارچۈلۈق بولسا مۈللۈتۈمۈز ېۈچۈدە ساقلۈنۈپ كەلگەن خۇلۇن-خوشنا،ېۇرۇق-تۇققان ۋە باشقۈلارنۈڭ ھۆرمۈتۈنۈ قۈلۈپ،مۈللەت ېۈچۈدۈكۈ قەدۈر-قۈممەتنۈ بۈرۈ-بۈرۈگە يەتكۈزۈش،ېەھۋال سوراش،ھاردۇق سوراش،ياكۈ مۈھمان بولغۇچۈنۈڭ شەخسۈ-ېۈززەت ھۆرمۈتۈنۈ قۈلۈش شۇ ېاساستا مۈللەتنۈڭ،قوۋمنۈڭ،جاماېاتنۈڭ ۋە شەخسۈلەر ېۆز ېارا چۈشۈنۈشۈنۈ ېۈلگۈرۈ سۈرۈپ،مۈللەتنۈڭ ېۇيۇشۇش كۈچۈنۈ نامايەن قۈلدۈغان بۈر خۈل ھۆرمەت تۇيغۈسۈنۈ ېۈپادۈلەيدۈغان پالۈيەتلەرنۈڭ بۈرسۈ بۇلۇپ بۇ ېۈككۈ تەرەپتۈكۈ مەزمۇننۈ ېۆز ېۈچۈگە ېالۈدۇ.بۈرسۈ مۈھمان بولغۇچۈنۈڭ پەزۈلۈتۈ توغرۈسۈدۈكۈ مەزمۇنلار،يەنە بۈرسۈ بولسا مۈھمان قۈلغۇچۈلارنۈڭ پەزۈلۈتۈ توغرۈسۈدۈكۈ مەزمۇنلاردۈن ېۈبارەت.
مۈھمان كۈتۈۋالغۇچۈلار مۈھماندارچۈلۈققا ېەسدايۈدۈل تەييارلۈق قۈلۈشۈ،ھەر بۈر مۈھماننۈڭ خاسلۈقغا ھۆرمەت قۈلۈشۈ،مۈھمانلارغا ېازادۈچۈلۈك تۇغدۇرۇپ بۈرۈشۈ،ياخشۈ سوز ھەركەتلەر بۈلەن مۈھماننۈڭ كۆڭلۈنۈ ېاۋۇندۇرۈشۈ،مۈھمان كۈتۈش جەريانۈدا خۇشا-خۇرام بۇلۇشۈ،ھەرگۈزمۇ مۈھماننۈڭ كۆڭلۈگە كېلۈدۈغان سوز ھەرۆەتلەردە بولماسلۈغۈ،ېاېۈلە ېەزالۈرۈ ېۈچۈدە قاتتۈق-قۇرۇق گەپ سۆزلەرنۈ قۈلۈشۈپ قالماسلۈغۈ،تاپقۈنۈغا ياخشۈ تەييارلۈق قۈلۈش،تاپالمۈغۈنۈغا كايۈمالۈغۈ لازۈم.ېۇزۇتۇپ چۈققاندا،مۈھماننۈ كۈتۈۋالغاندا ېۇلارغا ېەدەپلۈك مۇېامۈلە قۈلۈپ ،ېۇلاردا ھۇزۇرلۈنۈش تۇيغۈسۈ شەكۈللەندۈرۈشكە تۈرشۈش لازۈم.
مۈھمان بولغۇچۈلارمۇ مۈھمان قۈلغۇچۈلارغا نۈسپەتەن ۈۇشاللۈق ېاتا قۈلۈشۈ،ېۇلار بۈلەن ھال-مۇنە بۇلۇشۈ،ېۇلار تەييارلۈغان نۈممەتلەرگە نۈسپەتەن ياخشۈ باھالارنۈ بۈرۈشۈ،ياراتماسلۈق تۇيغۇسۈدا بۇلۇپ قالماسلۈغۈ،مۈھمان قۈلغۇچۈلارغا قۇلايسۈزلۈقلارنۈ تۇغدۇرۇپ بەرمەسلۈكۈ،چوڭ تەلەپلەرنۈ قويماسلۈغۈ،ېارتۇقچە ېۈشلارغا ېارلاشماسلۈغۈ،سورۇندا بۈر-بۈرۈنۈڭ ېۈززۈتۈ قۈلۈپ قايدۈلۈك ېولتۇرۇشۈ،تاماق تارتۈغاندا غەيرۈ شەككۈلەردە ېولتۇرۋالماسلۈغۈ،كۈچۈك بالۈلۈرۈنۈ ياخشۈ باشقۇرۇشۈ...يانغاندا رەھمەت بۈلدۈرۈپ،قۈيناپ قويغانلۈغۈنۈ بۈلدۈرۈپ،ېۈزۈنۈڭ ېادەمېۈگەرچۈلۈكۈنۈ مۈھمان قۈلغۇچۈغا بۈلدۈرۈپ قۇيۇشۈ كېرەك.
يۇقارقۈ ېادەتلۈرۈمۈزنۈ ېاتا-ېانا بولغۇچۈلار چۇقۇم پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە ھەر ۋاقۈت،دەل ۋاختۈدا ېەسكەرتۈپ تۇرۈشۈمۈز.ھەرگۈزمۇ ېۈش يۈز بۈرۈپ بولغاندۈن كۈيۈن سورۇننۈڭ ېۈزۈدە تەربۈيە بېرۈمەن دەپ،قارشۈ تەرەپنۈ(مۈھمان ېۈگۈسۈنۈ) تەڭقۈسلۈقتا قويماسلۈقمۈز كېرەك.
ېۆلۈم ېۈزۈتۈشتۈكۈ قايدە يۇسۇنلەر-ېكلۈم ېۇزۇتۇش ماھۈيەتتە ېۆلگۈچۈنۈڭ قەدۈر-قۈممۈتۈنۈ،ېۆلۈم ېۈگۈسۈنۈڭ ھۆرمۈتۈنۈ قۈلدۈغان،ېۆلگۈچۈگە نۈسپەتەن قايغۇسۈنۈ ېۈپادۈلەپ،ېۆلۈم ېۈگۈسۈگە سەۋرۈ قۈلۈشنۈڭ زۈرۈرلۈگۈنۈ بۈلدۈردۈغان،ېۆلۈم ېۈگۈسۈگە نۈسپەتەن كۈيۈنۈشۈنۈ ېۈپادۈلەيدۈغان،ېۇلارنۈڭ قايغۇسۈغا ېورتاقلۈشۈشنۈ مەقسەت قۈلغان بۈر خۈل ېاممۈۋۈ پالۈيەت بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.بۇ پالۈيەتتە ېۆلۈم بولغانلۈغۈدۈن ېۈبارەت بۇ يوقلۇقنۈ ېۇققاندۈن كۈيۈن ېۆلۈم ېۈگۈسۈ بۈلەن كۈرۈشۈپ،ېۇلارغا تەسسەلۈ ېېيتۈش،ېۆلگۈچۈنۈڭ ياۈشۈ پەزۈلەتلۈرۈنۈ ېەسلەش،ېۆلۈم ېۈگۈسۈنۈڭ قانداق قۈيۈنچۈلۈقلۈرنۈڭ بارلۈغۈغۈ دۈققەت قۈلۈش،ېۆلۈمنۈ ھەمكارلۈشۈپ يۈرۈدە قۇيۇش،ېۆلۈم ېۈگۈسۈنۈڭ ھاردۇغۈنۈ چۈقۈرۈش ۋە تەسەللۈ ېېيتۈش ېۈچۈن ېۇلارغا مۈھرۈنۈ يەتكۈزۈش،ېاش-تاماق  ھال سوراپ ېۇلارنۈڭ تاماقلۈنۈشغا ېەھمۈيەت بۈرۈ،ېۆلۈم ېۈگۈلۈرنۈ 2،3كۈنگۈچە يوقلاپ ېۇلارغا تەسەللۈ بۈرۈش،ېۇلارنۈڭ يەنە ياشۈمۈسا بولمايدۈغانلۈغۈغا نۈسپەتەن ېۈمۈت تۇغدۇرۇش قاتارلۈقلارنۈ قۈلۈش ېارقۈلۈق كۈشۈلەر ېارۈسۈدۈكۈ مۈھرۈبانلۈقنۈ نامايەن قۈلۈش لازۈم.ېۆلۈم بولغان ېۆيدە قالايمۈقان كۈلمەسلۈك،ېۈزنۈڭ خۇشاللۈقۈنۈ ېۈپادۈلۈمەسلۈك،تاماكا ،ھاراققا ېۆۈشاش پۇراقلۈق نەرسۈلەرنۈ ېۈستۈمال قۈلۈپ،ېۆلۈم ېۈگۈسۈگە ېازار بەرمەسلۈك،قايدە يۇسۇنلۇق بۇلۇپ،ېۇلارغا تەسسەلۈ بۈرۈش كېرەك.ېاتا-ېانا بولغۇچۈلار پەرزەنتۈلۈرۈگە بۇ جەھەتتۈكۈ ېادەتلۈرۈمۈزنۈ كۈچۈكۈدۈنلا سۈڭدۈرۈپ،پەرزەنتۈلۈرۈمۈزنۈڭ قەلبۈدۈكۈ ېادەمنۈڭ ېورنۈنۈ ېويغۈتۈشۈ كېرەك.
توي تۇكۇنلەردۈكۈ قايدە يۇسۇنلار-توي تۈكۈنلەردۈكۈ قايدە يۇسۇنلار ېۆزگۈرۈپ ېادەمنۈڭ ېۈچۈ ېېلۈشقۇدەك دەرجۈگە بېرۈپ يەتتۈ.ھازۈرقۈ تويلادا ياش باللا ېاساسۈ جەھەتتۈن ھاراق ېۈچۈشنۈ،رېستۇرانلاردا پالۈيەت قۈلۈشنۈ ېاساس قۈلغانلۈغۈ ېۈچۈن ،بۇرۇنقۈ قۈز كۈچۈرۈش ېالدۈدۈكۈ ېاتا-ېانۈلارنۈڭ پەرزەنتۈ(قۈزۈ)بۈلەن ېۇزۇتۇش يەربۈيەسۈ ېالدۈدا ېۇقۇلۈدۈغان نۈكا ېۈلاجۈسۈز ېەتتۈگەن تەرەپتە نۈكا ېۇقۇلۇشقا يۇزلەندۈ.قۈز كۈچۈرۈدۈغان چاغدا قۈزنۈڭ ېۆيۈگە بۈر توپ مەس پەيدا بۇلۇپ،ھەر خۈل قۈلۈقلارنۈ چۈقۈرۈدۈغان ېۈشلار مەيدانغا كەلدۈ.
بۈزنۈڭ ېەنېەنۈمۈز بولسا توي بولغان كۈنۈ ېۈككۈلا تەرەپتە مۈھمانلارنۈ كۈتۈش ېېشۈ بۈرۈش بۈلەن بۈرگە ناغرا سۇنايلار بۈلەن مەشرەپ قۈلۈپ،پۈتۈن مەھەللۈدۈكۈ كۈشۈلەر بۇنۈڭدۈن تەڭ بەھرۈمان بولاتتۈ.قۈز كۈچۈرۈش،يول تۇسۇش،دەرۋازا تۇسۇس قاتارلۈقلا ېۆزگۈچە مەدۈنۈيەتكە ېۈگە بۇلۇپ،خۇشاللۈق ېۈستۈگە ۈۇشاللۈق قور بولاتتۈ.قۈزلار كوچۇرۇلۇپ كەلگەندۈن كۈيۈن يەڭگۈلەر قۈزغا قۈنسۈ تۇرمۇش،پاكلۈنۈشتۈن تەربۈيە بۈرۈپ،ېۇلارغا بەخۈت تۈلۈشەتتۈ...
ھازۈرقۈ رۈياللۈقتا ېوغۇل ېاساسەن مەس(كەچلۈك ۋۈچۈركۈدۈكۈ ھاراق ېۈچۈش توي قۈلغانلۈقنۈڭ بەلگۈسۈگە ېايلۈنۈپ قالدۈ)،ېۇلار ېويگە كەلگۇچە يەڭگۈلەر ېۇقۇغا كەتكەن...ۋە باشقۈلار.
يۇقارقۈدەك ېەھۋالدا بۈز چۇقۇم ېەنېەنە تەربۈيەسۈنۈ پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە بۈرۈپ ېولارنۈڭ قەلبۈدۈكۈ خۇنۇكلۈكنۈ تۈگۈتۈپ،قەلبۈدە مەسېۇليەت تۇيغۇسۈنۈ ېويغۈتۈشۈمۈز لازۈم.بۇ ھەر بۈر كۈشۈ ېويلۈنۈپ كۈرۈشكە تۈگۈشلۈك بۈر رۈياللۈق.
ېۈككۈنچۈ بۈرسۈ توي تۈكۈندۈكۈ چوڭچۈلۈق ېۈسراپچۈلۈقتۈن قەتتۈ ساقلۈنۈشۈمۈز.بۈز توي ېويناپ كۈلۋاتقاندا ،كۆڭلۈ يېرۈم قېرۈداشلۈرۈمۈزنۈمۇ(ېاجۈز-ېۇرۇق)ېويلاپ قۇيۇشۈمۈز لازۈم.
كۈيۈم كۈچەك،يۈمەك-ېۈچمەكتۈكۈ قايدە يۇسۇنلار-كۈيۈم-كۈچەك،يۈمەك ېۈچمەكمۇ مۈللەتنۈڭ خاسلۈقۈ،ېېتۈقاتۈنۈڭ قانداقلۈقۈنۈ ېۈپادۈلەيدۈغان مۇھۈم بەلگۈلەرنۈڭ بۈرسۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.
كۈيۈم كۈچەك جەھەتتە ېوغۇللۈرۈمۈز قۈز بالۈدەك،قۈزلۈرۈمۈنۈڭ ېوغۇل بالۈدەك بولۈۋېلۈشۈغا قەتتۈ يول قويماسلۈغۈمۈز لازۈم.چۈرايلۈق،سالاپاتلۈك،يارۈشۈملۈق قۈلۈپ كۈيۈشنۈ ېادەتلەندۈرۈشۈمۈز.لازۈم.دادۈلار بالۈلاردەك،ېانۈلار قۈزلاردەك،قۈزلار ېانۈلاردەك،ېوغۇللار دادۈلاردەك كۈيۈۋېلۈشتۈنمۇ ساقلۈنۈش،ياش ېالايۈدۈلۈكۈگە قاراپ ماس كۈيۈنۈشكە ېەھمۈيەت بۈرۈشۈمۈز لازۈم.
ھۈكايات:مەن 2008-يۈلۈ ېاقسۇغا تەربۈلۈنۈشكە بارغاندا ېاقسۇدۈكۈ دوستلۈرۈم تاماققا تەكلۈپ قۈلدۈ.بۈز ماشۈنۈغا چۈقۈپ تۇرۈشۈمۈزغا ېارۈمۈزدۈن بۈرسۈ شەڭگەڭ بازار دخمۇشۈدۈكۈ ېاشخانۈنۈڭ كاۋۈپۈ بۈلەن ېۈگرۈسۈنۈڭ ېوخشايدۈغانلۈغۈنۈ شۇ ېاشخانۈغا بۈرۈپ تاماق يۈسەك بولدۈغانلۈغۈنۈ ېېيتتۈ.بۈزمۇ قوشۇلدۇق.ېاشخانا ېالدۈدۈكۈ كۈچۈك دوكان ېالدۈغا كۈلۈپ ماشۈنۈدۈن چۈشۈشۈمۈشگە بۈر قۈز ېالدۈمۈزغۈلا كۈلۈپ قالدۈ.قۈزنۈڭ ېۈستۈنكۈ بەدۈنۈدە مەيدۈسۈدۈن باشقا يەردە بۈر نەرسە يوقتەكلا كورنۇپ كەتتۈ(ھەممۈمۈزگە شۇنداق كۆرۈنۈپتۇ).شۇنۈڭ بۈلەن ېارۈمۈزدۈن بۈرسۈ
-قويۇڭلا بۇەۇنكۈ تاماق ھارام بولدۈ،مۇشۇ قۈزنۈڭمۇ ېاتا-ېانۈسۈ،ېاكا-ېۇكۈلۈرۈ باردۇ،باشقا يەرگە كېتۈپ تامۈقۈمۈزنۈ يەيلۈ....دۈدۈ
بۇ يۇرۇش-تۇرۈشۈمۈزدۈكۈ ېۈبرەتلۈك رۈياللۈق.شۇنۈڭ ېۈچۈن بۈز پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە بۇ جەھەتتۈكۈ تەربۈيەنۈ كۈچەيتۈپ،يەۈشۈ ېەنېەنۈمۈزنۈ قۇلالاندۇرۇشۈمۈز كېرەك.
يۈمەك-ېۈچنمەك جەھەتتە بولسا بۈز بۈرۈنچۈ قۈلدۈغان ېۈشۈمۈز ھالال بۈلەن ھارامنۈ ېايرۈپ ېۇزۇقلۈنۈشقا ېەھمۈيەت بۈرۈشۈمۈز لازۈم.ېۇنۈڭدۈن كۈيۈن يۈمەك-ېۈچمەك جەھەتتۈكۈ پەزۈلەتنۈ پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە يەتكۈزۈپ،ېۈنۈم ھاسۈل قۈلالۈساق بۈز بۇ  جەھەتتە مەقسەتكە يەتكەن بولۈمۈز.بۇنۈڭدا بۈز پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە قوساقنۈڭ قۇلۈ بولۇپ قېلۈشتۈن ساقلۈنۈش،تاماق يۈگەندە ېەدەپ بۈلەن زۈھنۈنۈ مەرگەزلەشتۈرۈپ يۈيۈش،قوساقنۈ بەك چۈڭقۈۋاتماسلۈق،ېازادە تۇيۇنۇشقا ېەھمۈيەت بۈر توغرۈسۈدۈكۈ تەربۈيە ۋە ېادەتلۈرۈمۈزنۈ پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە سۈڭدۈرۈشۈمۈز لازۈم.
ھېيۈت ېايەملەردۈكۈ قايدا يۇسۇنلار-بۇنۈڭدا بۈز ېۇرۇق تۇققان،خۇلۇم-خوشنا،مەھەللە-جاماېەتلەرنۈڭ ېۈيۈنۈ پەتۈلەپ،ېۇلارنۈڭ ېەھۋالۈدۈن خەۋەردار بۇلۇپ،ېۇلار ېارۈسۈدۈكۈ تۇل خۇتۇن-يۈتۈم ېوغۇل،ېاغرۈق سۈلاقلارنۈڭ بار يوقلۈغۈنۈ ېېنۈقلاپ قۈيۈنچۈلۈغۈ بار ېاھالۈلەر بۈلەن بۈرلۈكتە ھېيۈتنۈڭ خۇشاللۈغۈدۈن بەھرۈمان بولۈدۈغان ېادۈتۈمۈزنۈ جانلاندۇرۇش توغرۈسۈدۈكۈ تەربۈيەنۈ كۈچەيتۈپ،ھازۈقۈدەك چاقۈرمۈسا پەتۈلۈمەيدۈغان ېۈشلارنۈڭ قەتتۈ ېالدۈنۈ ېېلۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈمۈز لازۈم.
بۈز يۇقارقۈلاردۈن باشقا يەنە پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە ۈۇلۇن-خوشنۈلار ېۈچۈدۈكۈ،ېۇرۇق تۇققانلار ېۈچۈدۈكۈ،قۇدا-باجۈلار ېۈچۈدۈكۈ ېكرپە-ېادەتلەرنۈ ېۈگۈتۈشكۈمۇ ېەھمۈيەت بۈرۈشۈمۈز لازۈم.بۇلار ېوترۈسۈدۈكۈ بۈلۈشكە تۈگۈشلۈك قايدۈلەرنۈ چۇقۇم تۇلۈقۈ بۈلەن پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە بۈلدۈرۈشۈمۈز كېرەك.چۈنكۈ ېۇلارنۈڭ ېالدۈدا ېۇلارنۈ يۇقارقۈ مۇناسۈۋەتلەر ساقلاپ تۇرۋاتۈدۇ،كۈيۈن ېۇلار بۇ خۈل مۇناسۈۋەتلەرنۈ چۇقۇم مۇستۈقۈل بۈر تەرەپ قۈلالايدۈغان بولۈشۈ كېرەك.تۇرمۇشتۈكۈ ېۈشلۈرۈنۈ بۈر تەرەپ قۈلالمۈغان كۈشۈلەر كۈيۈنكۈ چاغلاردا جەمۈيەتتۈن ېايرۈلۈپ قېلۈشۈ تۇرغان گەپ،جەمۈيەتتۈن ېايرۈلۈپ قېلۈش ېادەم ېۈچۈن ېەڭ زور بەخۈتسۈزلۈك ھۈساپلۈنۈدۇ.
قۈز ېوغۇللار،ېەر-ېاياللار ېوترۈسۈدۈكۈ بۈر-بۈرۈنۈ ھۆرمەت قۈلۈش،ېۈززەتلەش،ېۇلار ېوترۈسۈدۈكۈ ھەرقانداق مۇناسۈۋەت نورمالنۈ بولۇش،غەيرۈ مۇناسۈۋەتتە بولماسلۈق.ېاياللار ېەرلۈرۈنۈ شۇنداقلا باشقا ېەرلەرنۈ ېەر دەپ بۈلۈش،ېۇلارنۈ كۆزگە ېۈلمەيدۈغان ،مەنسۈتمەيدۈغان قۈلۈقلاردۈن ساقلۈنۈش،ېەرلەر ېاياللارنۈ ېەتۋارلاش،ېۇلارغا كۇيۇنۈشنۈ بۈلۈش.قۈزلا بۈلەن ېوغۇللار ھەرقانداق چاغدا پەدۈ-شەپنۈ قايرۈپ قويماسلۈق،ھەم ېارۈلۈق ساقلاپ ېارۈلۈشۈش،نۈيۈتۈ توغرا بۇلۇش،قۈزلارنۈ كەمسۈتمەسلۈك،ېوغۇللارنۈ ھاقارەتلۈمەسلۈكتەك ېەنېەنۈلۈرۈمۈزنۈ پەرزەنتۈلەرگە بۈلدۈرۈش،ېاتا-ېانۈلارنۈڭ قەرزۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.چۇقۇمكۈ ھەرقانداق ېاتا-ېانا قۈزلارغا قۈزلارچە،ېوغۇللارغا ېوغۇللارچە تەربۈيە قۈلۈپ،قۈزلاردا نازاكەت،ېوغۇللاردا جاسارەت يۈتۈلدۈرۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈ لازۈم.
پەرزەنتۈلەرگە ېەجداتلۈرۈمۈزدۈن قالغان بالۈلار ېويۇنلۈرۈنۈڭ قايدۈلۈرۈنۈ سوزلەش،ېۇنۈ ھۈكايە قۈلۈپ ېېيتۈپ بۈرۈشېارقۈلۈق ېۇلاردا ېەنېەنۈۋۈ ېويانلارغا بولغان قۈزۈقۈزنۈ ېويغۇتۇپ،ېۇلارنۈ چەبدەس،ۈۇشال ۈۇرام،ېۆتكۈر ،مەسۈلۈلەرگە دەرھال ېۈنكاس قايتۇرالايدۈغان قۈلۈپ تەربۈلەپ چۈقۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈمۈز لازۈم.
مەسۈلەن:‹‹تەپكۇچ پۈتۈش››ېويۇنۈنۈ ېالساق ېۈنۈڭ كۆزنۈڭ قۇۋۈتۈ،مېڭۈنۈڭ ېۈنكاسۈ ،پۇت-بەلنۈڭ گۆشلۈرۈنۈڭ چۈداملۈغۈ،تەرەققۈ قۈلۈش،بالۈلارنۈڭ سانناش ېۈقدۈدارۈ،پۈتۈن بەدەنننۈڭ چۈداملۈغۈ ۋە چەبدەسلۈكۈنۈ يۈتۈلدۈرۈشتە رولۈ ېۈنتايۈن چوڭ بولۈدۇ.
يۇقارقۈلاردۈن بالۈلار ېويۇنۈ،بۇلۇپمۇ نادۈر ېەنېەنۈۋۈ بالۈلار ېويۇنۈنۈ ېويناشنۈڭ پەرزەنتۈلۈرۈمۈزنۈڭ ساغلام،قەيسەر بۇلۇپ يۈتۈشۈپ چۈقۈشتۈكۈ رۇلۈنۈ كۈرۈۋېلۈش ېاسان.شۇنۈڭ ېۈچۈن چوڭلار،ېاتا-ېانۈلار،مەكتەپلەر،مەدۈنۈيەت ېورۇنلۈرۈ ېويۇن ېارقۈلۈق تەربۈلەشكە سەل قارۈماسلۈق لازۈم.
پەرزەنتۈلەرنۈ جاپاغا چۈداپ،ېالغا باسۈدۈغان،ېەمگەكنۈ،ېەمگەكچۈلەرنۈ سويدۈغان،بۈلۈمنۈ قەدۈرلەيدۈغان ياخشۈ ېادەتلەر بۈلەن،ېەجداتۈمۈزنۈڭ مۇشۇ جەھەتتۈكۈ تەسۈرلۈك ھۈكايۈلۈرۈ بۈلەن تەسۈرلەندۈرۈپ تەربۈلەشكە ېەھمۈيەت بۈرۈشۈمۈز لازۈم.بۇ جەھەتتە بۈزنۈڭ ېاتا بوۋۈلۈرۈمۈزدۈن قالغان نۇرغۇن تەسۈرلۈك ھۈكۈمەتلەر ۋە ېۈش-ېۈزلار بۈزگە مۈراس.
پەرزەنتۈلەرگە چېلۈشۈش،ېوغلاق تارتۈشۈش،بەگۈگە چۈشۈش توغرۈسۈدۈكۈ قايدۈلەرنۈ ېۈگۈتۈش ېارقۈلۈق،ېۇلارغا باتۇر،قەيسەر،دادۈللۈق بۈلەن ېۈش قۈلۈشنۈ بۈلۈدۈغان،ماھۈرلۈق بۈلەن ھەم كوللۈكتۈپنۈڭ ھەم ېۈزۈنۈڭ رولۈنۈ نامايەن قۈلالايدۈغان پەزۈلەتنۈ يۈتۈشتۈرۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈمۈز لازۈم.ېاتا-ېانا بولۈشۈمۈز بۈلەن پەرزەنتۈلۈرۈمۈزنۈ يۇقۇرقۈدەك مەدۈنۈيەتلۈرۈمۈز بۈلەن تەربۈلەپ ھەم پەرزەنتۈلۈرۈمۈزنۈ مۇستۈقۈل ياشاش قارشۈغا ېۈگە قۈلۈشۈمۈز،ھەم ېەنېەنۈۋۈ مەدۈنۈيۈتۈمۈزنۈ ساقاش،جاللاندۇرۇشقا تۆھپە قۇشۈشۈمۈز لازۈم.
ېاتا-ېانا بولغۇچۈلارغا نۈسپەتەن يۇقۈرۈقۈ ېادەتلەر بۈلەن پەرزەنت تەربۈلەش ھەم زۈرۈر ھەم تەخۈرسۈز بۈر مەسېۇليەت دەپ قارايمەن.
(داۋامۈ بار)

داۋامۈنۈ ۋاختۈدا يوللۈيالمۈغانلۈغۈمنۈ كۆچۈرۈشۈڭلارنۈ سورايمەن،سەل ۋاقۈت چۈقسۈلا داۋامۈنۈ يوللايمەن
ھۆرمەت بۈلەن تۇردۈ توختۈ

(داۋامۈ)
                                   6.ېاتا-ېانۈلارنۈڭ ېاتا-ېانۈسۈنۈ ھۆرمەتلۈشۈ
ېاتا-ېانۈلارنۈڭ ېۆز ېاتا-ېانۈسۈنۈ ھۆرمەتلۈشۈ ،ھالۈدۈن خەۋەر ېېلۈشۈ،ېۇلارغا كۈيۈنۈشۈ ېاېۈلە  ېەخلاقۈدۈكۈ يەنە بۈر مۇھۈم ېۈلگە خارەكتۈرلۈك تەربۈيەلەرنۈڭ بۈرسۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.ېاتا-ېانۈلار ېۈزۈنۈڭ ېاتا-ېانۈسۈنۈ ېۆرمەتلۈسە،ېۇلارنۈڭ ھالۈدۈن خەۋەر ېالسا ،ېۇلارغا كۈيۈنسە چۇقۇمكۈ ېۇلارنۈڭ پەرزەنتۈلۈرۈمۇ ېۇلارغا شۇنداق ھۆرمەت قۈلۈدۇ،كۈيۈنۈدۇ،ھالۈدۈن خەۋەر ېالۈدۇ.بۇ قۈل سۈغماس ھەقۈقەت.
بۈز رۈياللۈقتا داېۈم ېۇچرۈتۈپ تۇردۈغان مۈساللارنۈ كۆز ېالدۈمۈزغا ېېلۈپ كەلسەكلا بۇ نوقتۈنۈ ېېنۈق تۇنۇپ يېتەلەيمۈز.بەزۈلەر ېاتا-ېانۈسۈنۈ ھۆرمەت قۈلمايدۇ،ېاخۈردا ېۇلارنۈڭ كۆردۈغۈنۈمۇ ېوخشاش ېاقۈۋەت بۇلۇپ،ېۇلارمۇ ېاتا-ېانۈسۈنۈ تاشلۈۋەتكەندەك پەرزەنتۈلۈرۈ تەرۈپۈندۈن تاشلۈنۈپ قالۈدۇ.
ېۇيغۇر جەمۈيۈتۈدە ېادەمنۈ ھەيران قالدۇردۈغان ياشاش ېادەتلۈرۈ شەكۈللەنگەن بۇلۇپ،بۇ نوقۈتۈنۈ چۇقۇم تۈزۈتۈشكە ھەممە ېادەم كۈڭۈل بۈلۈشۈ كېرەك.بۇ ېادەتلەردۈن مۈسال ېالساق ېاتا-بالا بۈر ھۆيلۈنۈڭ ېۈچۈدە بۆلەك چۈقۈش(ېۆي ېايرۈپ چۈقۈش) مەسۈلۈسۈ.بۇ ھۆيلۈنۈڭ بۈر بۇلۈڭۈدا ېانۈسۈ ياكۈ ېاتۈسۈ،ھەر ېۈككۈسۈ ھايات بولسا ېۈككۈسۈ بۈرلۈكتە ماجالۈ قالمۈغان بەدەنلۈرۈنۈ سورەپ،تاماق قۈلۈۋاتسا يەنە بۈر بۇلۈڭۈدا ياش ېەر خۇتۇن پۇشۇرغان تامۈغۈنۈ پەرزەنتۈلۈرۈ بۈلەن مەززە قۈلۈپ يەپ تۇرۇپ،ېۈزۈگە ھاياتلۈق بەرگەن ېۇلۇغ كۈشۈلۈرۈنۈڭ بار-يوقلۈغۈغۈغا دۈققەت قۈلماسلۈق...
بۇ يەردە سۈز بۈلەن ېولتۇرۇپ تاماق يۈۋاتقان پەرزەنتۈڭۈز ېەنە ېەشۇنداق رۈياللۈقنۈ قۇبۇل قۈلۈپ ېولتۇرۇپ،سۈز بۈلەن بۈرگە ياشۈغان ېۈكەن ېۇلار چۇقۇمكۈ كەلگۇسۈدە سۈز قۈلغاننۈ قۈلۈدۇ.سۈز كەلگۇسۈدۈكۈ ‹‹ېاجۈز تۈنۈنۈ سورەپ ېۇچاقنۈڭ كۇلۈڭۈغا پۈۋلەپ ېولتۇردۈغان دادۈڭۈز ياكۈ ېانۈڭۈز،شۇنداقلا ېاتا-ېانۈڭۈزنۈڭ ھەر ېۈككۈسۈ››.چۈنكۈ كۈشۈلەر  نۈمە تۈلۈسە شۇنۈ كۆردۈغان،رۈياللۈقنۈ ياراتقۇچۈلاردۇر...
مۇشۇ يەرگە كەلگەندە ‹‹ېۇيغۇر خەلق چۇچەكلۈرۈ››دۈكۈ مۇنداق بۈر ھۈكايە(چۇچەك)ېۈسۈمگە كەلدۈ.
‹‹بۇرۇنقۈ زاماندا بۈر ېاتا بالا دۈقان بۇلۇپ،ېاتۈسۈ قېرۈپ يېشۈ بۈر يەرگە بارغاندا ېوغلۈ ېاتۈسۈنۈ ېۈزۈگە يۈك بولۇپ قالدۈ دەپ قاراپ،ېاتۈسۈنۈ كۆزدۈن يۇقاتماقچۈ بۇلۇپ،كۆڭلۈگە يامان نۈيەتلەرنۈ پۈتۈكۈپتۇ.شۇنۈڭ بۈلەن بۇ ېوغۇل ېاتۈسۈنۈ يۇدۇپ بازارغا ېېلۈپ بېرۈش مەقسۈدۈنۈ ېاتۈسۈغا ېېيتۈپ،ېۇنۈ‹‹بازار›،غا يۈدۈپ ېېلۈپ مېڭۈپتۇ.ېۇلارنۈڭ ېۆتە يولدا بۈر دەريا بۇلۇپ سۇلۈرۈ دۆلقۇنلاپ ېېقۈپ تۇردۈكەن.ېاتا-بالا مۇشۇ دەريا بۇيۈغا يۈتۈپ كۈلۈپتۇ.ېاتۈسۈ بالۈسۈنۈڭ يامان نۈيۈتۈنۈ ېاللاقاچان سەزگەن ېۈكەن.بالا ېاتۈسۈنۈ يۇدۇپ بۈر ېۆركەشلەپ ېېقۈۋاتقان سۇنۈڭ يېنۈغا كۈلۈپ،ېاتۈسۈنۈ بوينۈدۈن ھالقۈتۈپ سۇنۈڭ ېۈچۈگە ېاتماقچۈ بولۇپتۇ.مۇشۇ چاغدا ېاتۈسۈ بالۈسۈغا:
-بالام مەن سەندۈن رازۈ بولۇپ كەتەي،مۈنۈ بۇ يەرگە تاشلۈماي،ېالدۈمۈزدۈكۈ ېاۋۇ دولقۇن ېۈچۈگە تاشلۈغۈن،چۈنكۈ مەن ېاتامنۈ شۇ يەرگە تاشلۈغان دەپتۇ-دە يۈغلاپ كۈتۈپتۇ...
ېاتۈسۈنۈڭ بۇ سۆزۈدۈن ھەيران قالغان ېوغۇل بۈر ھەقۈقەتنۈ چۈشەنگەندەك بۇلۇپ،ېاتۈسۈنۈڭ بوينۈغا ېېسۈلۈپ تۇرۇپ يۈغلۈغان ھالدا:
-ېاتا مۈنۈ كۆچۈر،مەن بۈر ھەقۈقەتنۈ ھۈس قۈلدۈم،قالغان ېۆمرۈڭدە مەن سۈنۈ ياخشۈ بېقۈپ،پەرزەنتۈلۈك بۇرچۈمنۈ ېاقلايمەن دەپتۇ-دە.ېاتۈسۈنۈ يۇتكەن ھالدا كەلگەن يول بۈلەن ېارقۈسۈغا قايتۈپتۇ..››(كۈچۈك چاغلۈرۈمدا ېاڭلۈغان ،ېۈسۈمدە قېلۈشچە رەتلۈدۈم)
بۇ يەردە ېوغۇل چۈشۈنۇپ يەتكەن ھەقۈقەتنۈ ېەقۈللۈق ېۇقەرمەنلۈرۈمۈز ېاللا بۇرۇن چۈشۈنۈپ يەتتۈ.بۇ رۈياللۈق بۈزگە شۇنداق بۈر ھەقۈقەتنۈ بۈلدۈردۈكۈ-ېۇ بولسۈمۇ ‹‹نۈمە تېرۈساڭ شۇنۈ ېالۈسەن››
بۈزدە باشقۈلارغا قانداق ھۆرمەت قۈلۈش مەسۈلۈسۈدە ‹‹سەن باشقۈلاردۈن ھۆرمەت كۈتكەندە،سەن باشقۈلارنۈ ېۈززەتقۈلغان بول››دۈگەن مەشھۇر سوز بار.بۇنۈڭدۈن بۈز باشقۈلارنۈ ھۆرمەتلەش ېۈچۈن ېەڭ ېاۋال ېۈزۈمۈزنۈڭ ھۆرمۈتۈنۈ ېۈزۈمۈز قۈلۈشۈمۈز لازۈم،ېۈزۈنۈڭ ھۆرمۈتۈنۈ قۈلالمۈغان كۈشۈلەر باشقۈلارنۈڭ ھۆرمۈتۈ ھەرگۈز قۈلالمايدۇ دۈگەن ھۈكۈمنۈ كەلتۈرۈپ چۈقۈرالايمۈز.
ېاتا-ېانۈمۈز بۈزگە ياشاش پۇرسۈتۈنۈ يارتۈپ بەرگەن كۈشۈلەر بۈز ېۈچۈن ېاتا-ېانۈلاردۈمنۇ  مۇھۈمراق بۈرەر كۈشۈ بولمۈسا كېرەك.بۈز بۇ نوقتۈنۈ قانچۈلۈك چۈشۈنۈپ يەتتۇق بۇ نوقتا ماڭا ېېنۈق ھەمەس(مەن بۇ توغرۇلۇق بۈرۈنچۈ قول ماتۈريالغۈمۇ ېۈگە ېەمەس ھەم ېۈزەم نوقتۈلۈق تەتقۈقۈ قۈلمۈغان).بۇ يەردە شۇنداق بۈر نەرسە ېېنۈقكۈ بۈزدە بالۈنۈ دەپلا ياشاپ،ېاتا-ېانۈدۈن ېۈبارەت بۇ بۇيۇك كۈشۈلۈرۈمۈزنۈ ېۈسۈمۈزدۈن چۈقۈرۈپ قويغان ېەھۋاللار خېلۈ ېېغۈر.بۇ قەدۈمدۈن تارتۈپ داۋاملۈشۈپ كەلگەن بۈز خەقتۈكۈ ناچار ېەنېەنۈلەرنۈڭ بۈرسۈ بولۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.بۇنۈ بۈز يەنە بۈر ېويلۈنۈپ،كۈرۈشكە،تەتقۈقۈ قۈلۈپ كۈرۈشكە ېەرزۈيدۈغان مۇھۈم مەسۈلۈلەرنۈڭ بۈرسۈ.
‹‹مەن كۈيەرمەن بالامغا،بالام كۈيەر بالۈسۈغا›› بۇ ېۇيغۇرلارنۈڭ ېۈچۈدە ېۇمۇملۇشۇپ كەتكەن ،ېۇيغۇرلارنۈڭ ياشاش شارايۈتۈدۈكۈ قېرۈداشلۈق مۇناسۈۋۈتۈدۈكۈ تەرتۈپنۈ كۈرسۈتۈپ بېرۈدۈغان مۇھۈم خۇلاسۈلارنۈڭ بۈرسۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.بۇنۈڭدۈن ېۇيغۇرلاردا قېدۈمقۈ چاغلاردۈن تارتۈپلا ېاتا-ېانۈدۈن،پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېورنۈنۈڭ يۇقۈرۈ بولۇپ كەلگەنلۈكۈ،پەرزەنتۈگە كۈيۈنگەندەك ېاتا-ېانۈغا كۈيۈنۈپ بولالمۈغانلۈغۈمۈزنۈ ھۈس قۈلالايمۈز.
پەرزەنتۈنۈڭ ېۈسۈپ يۈتۈلۈشۈنۈ مۇھۈم ېورۇنغا قۇيۇش مۈللەتنۈڭ كەلگۈسۈنۈ ېويلۈغاندا بۈر ېاقۈلانۈلۈك،بۇنۈڭلۈق بۈلەن ېاتا-ېانۈنۈڭ ېورنۈغا سەل قاراش،ېۇلارغا بۈھۆرمەتلۈك قۈلۈشنۈڭ ېۈزۈ بۈر مەككۇملۇقتۈن ېۈبارەت.بۈز پەرزەنتۈمۈزنۈ ېويلۈغان چاغدا بۈزگە يۇرۇقلۇق ېاتا قۈلغان ېاتا-ېانۈمۈزنۈ ېۈسۈمۈزدۈن چۈقۈرۈپ قويماسلۈغۈمۈز،ېۇلارنۈ تېخۈمۇ بەكرەك،سۈيۈشۈمۈز لازۈم.بۈز ېاېۈلە ېەخلاقۈنۈ تەكۈتلۈگەندە چۇقۇم پەرزەنت بۈلەن ېاتا ېانا ېوترۈسۈدۈكۈ مۇناسۈۋەتنۈ توغرا ھەل قۈلۈشۈمۈز،ېاتا-ېانۈمۈزغا بولغان مۇھابۈتۈمۈزنۈ پەرزەنتۈلەرگە بۈلدۈرۈپ،ېۇلارنۈڭ چوڭ بولغاندا،ېاتا-ېانۈسۈنۈ،چوڭلارنۈ ھۆرمەتلەيدۈغان ېۈسۈل ېەخلاقۈ پەزۈلۈتۈنۈڭ يۈتۈلۈشۈگە ېاساس سېلۈشۈمۈز لازۈم.
مەن بۇ يەردە يەنە بۈر رۈياللۈقنۈ قۈستۇرماقچۈمەن.
2010-يۈللۈق ېالۈ مەكتەپ ېۈنتۈھانۈغا قۈزۈم قاتناشقانلۈغۈ ېۇچۇن مەن قۈزۈمنۈڭ ېۈنتۈھان بېرۈدۈغان نوقتۈسۈغا بېرۈپ،ېۇنۈڭ ېۈنتۈھانغا كۈرۈپ-چۈقۈش،ېۈنتۈھاننۈ قانداق بۈرۈش ېەھۋاللۈرۈنۈ ېۈگەنلەپ تۇرۇش مەقسۈتۈدە ېۈنتۈھان بولۈۋاتقان مەكتەپنۈڭ ېالدۈغا كەلدۈم.بالۈلار ېۈنتۈھانغا كۈرۈپ  كەتتۈ.تۇيۇقسۈز بۈرسۈ چاقۈردۈ
-نۈمۈشقا كەلدۈڭ،بۇ يەردە تۇرۇپ قاپسەنغۇ،دۈدۈ ېۇ.
-قۈزۈم ېۈنتۈھان بەرمەكچۈدۈ دۈدۈم مەن.
-قۈزۈڭۈنۈڭ ېۈنتۈھانۈغا كەپسەنسە،ېەگەر-ېاتا-ېاناڭ ېۈنتۈھان بەرگەن بولسۈمۇ بۈرگە كەلەمتۈڭ دەپ سورۈدۈ ېۇ
مەن بۇ سۇېالغا نۈمە دەپ جاۋاپ بۈرۈشنۈ بۈلەلمەي تۇرۇپلا قالدۈم.يېقۈنقۈ يۈللاردۈن بۇيان پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېۈنتۈھانۈغا بۈرگە باردۈغان ېۈشلار كۆپۈيۈپ قالدۈ،لۈكۈن بۈز ېاتا-ېانۈمۈزدۈن تۇرمۇش ېېلۈۋاتقان سۈناقلارغا قانچە قېتۈم بۈرگە قاتنۈشالۈدۇق؟بۇ مەسۈلۈنۈ ھەممە ېۈنسان ېويلاپ بېقۈشۈ كېرەك.
بۈز ېاتا-ېانۈمۈزنۈڭ ھەققۈنۈ قايتۇرۇپ بولالمايمۈز .شۇنداقتۈمۇ ېۇلارغا كۆڭۈل بۈلۈپ،ېاتا-ېانۈمۈزغا جاۋاپ قايتۇرۇش ېۈچۈن تۈرشۈشۈمۈز لازۈم.بۈز شۇنداق قۈلساق چۇقۇمكۈ بۈزنۈڭ پەرزەنتۈلۈرۈمۈزمۇ شۇنداق قۈلۈدۇ.بۈز ېاتا-ېانۈمۈزغا پەرۋاسۈز قارۈساق كەلگۈسۈدە پەرزەنتۈلۈرۈمۈز بۈزگەۈمۇ پەرۋاسۈز قارايدۇ.چۈنكۈ بۇ‹‹ېۆتنە دۇنيا››.
بۈز يارمۇھەممەت تاھۈر توغلۇقنۈڭ‹‹مۇقەددەس نەسۈھەت ۋە ۋەسۈيەتلەر›› دۈگەن كۈتاۋۈدۈكۈ مۇنۇ مەزمۇنلارغا قاراپ باقايلۈ‹‹ ‹ېاتا-ېانۈسۈ رازۈ بولغان كۈشۈدۈن مەن رازۈ بولۈمەن ›،‹خۇدايۈ تاللادۈن بۆلەك نەرسۈگە تۈۋۈنماڭلار،ېاللاغا بولغان قۇللۇقنۈ بۈجا كەلتۈرۈڭلار.ېاندۈن ېاتا-ېاناڭلارغا ياخشۈلۈق قۈلۈپ،ېۇلارنۈ رازۈ قۈلۈڭلار› ››(يۇقارقۈ كۈتاپ.228-بەت)
يۇقارقۈ بۇ مەزمۇنلاردۈن شۇنۈ كۈرۈشكە بولۈدۇكۈ پەرزەنتۈلەرگە نۈسپەتەن ېۈلاھتۈن قالسۈلا ېەڭ ېۇلۇغ ،ېەڭ بۈيۈك بولغۈنۈ ېاتا-ېانۈمۈزدۇر،ېۇلارغا ياخشۈلۈق قۈلۈش،ېۇلارنۈ رازۈ قۈلۈش بۈزنۈڭ باقۈ ھەم پانۈ دۇنيادۈكۈ مەسېۇليۈتۈمۈزدۇر.ېاتا-ېانا پەرزەنتۈلۈردۈن رازۈ بولمۈسا،ېۇلاردۈن كۆڭلۈ ېاغرۈپ،ېۇلارغا بولغان ېۈشەنچۈسۈ تۈگۈسە بۈزنۈڭ ھەر ېۈككۈلا دۇنيادا يۈزۈمۈز قارا بۇلۈدۇ.بۈزدە پەرزەنتۈلەرگە قالدۇرغۇدەك گۈزەللۈك،ېاتا-ېانۈنۈڭ رازلۈق بولماي تۇرۇپ ېۈشقا ېاشمايدۇ.ېۈشقا ېاشتۈ دۈيۈلسە بۇ ساختا گۈزەللۈكتۈن باشقا نەرسە ېەمەس.
بۈز ېاتا –ېانۈلۈرۈمۈزنۈ رازۈ قۈلۈمۈز،ېۇلارنۈ ھۆرمەتلەيمۈز،ېۇلارغا بولغان قەرزۈمۈزنۈ قايتۇرۈمۈز دەيدۈكەنمۈز چۇقۇم بۈز ېاتا-ېانۈمۈزغا نۈسپەتەن ېەپۇچان بۇلۇپ،ېۇلارنۈڭ بەزۈ بۈر‹‹ خاتالۈقلۈرۈنۈ›› كۈچۈرۈپۋېتۈشنۈ بۈلۈشۈمۈز لازۈم.كۈچۈك ېۈشلاردۈن ېاتا-ېانۈلۈرۈمۈزغا قېيدا يۈرۈپ،ېۇلارنۈڭ ېازاپلاشنۈڭ ھۈچقانداق ېەھمۈيۈتۈ يوق.بۈز يەنە پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە ېاتا-ېانا ھەققۈدە دەرس ېۈتۈپ،ېاتا-ېانۈلارنۈڭ بۈز قايتۇرۇپ،بولالمايدۈغان،قايتۇرۇپ بۇلۇشمۇ بۈزنۈڭ قولۈمۈزدۈن كەلمەيدۈغان قەرزۈلەرگە ېۈگە ېۈكەنلۈگۈمۈزنۈ بۈلدۈرۈرۇپ،مۇشۇ ھاياتلۈقنۈ بۈزگە ېاتا-ېانۈمۈزنۈڭ بەرگەنلۈگۈ شۇنۈڭ ېۈچۈن ېۇلارنۈڭ قەرزۈنۈ ېاقلاپ بۇلۈشۈمۈزنۈڭ مۇمكۈن ېەمەسلۈگۈنۈ ،ېاتا-ېانۈلارنۈ ھۆرمەتلەشنۈڭ ېۈنسانلارنۈڭ باش تارتۈپ بولمايدۈغان بۇرچۈ،شۇنداقلا بۈر گۈزەل ېەخلاق ېۈكەنلۈەۈنۈ ېۇلارغا كۈۈچۈكۈدۈن باشلاپلا بۈلدۈرۈشۈمۈز لازۈم.
مەيلۈ سوتسۈيالۈستۈك ېەخلاقتا بولسۇن،مەيلۈ قانۇندا بولسۇن مەيلۈ دۇنيادۈكۈ قايسۈ بۈر ېۈدۈلوگۈيە سېسۈتمۈسادا بولسۇن ېات-ېانۈنۈ ھۆرمەتلەش مۇققەددەس ېەخلاق سۈپۈتۈدە تەكۈتلۈنۈپ،ېاتا-ېانۈسۈنۈ خارلۈغۇچۈلار بۈردەك ېېيۈپلەنگەن شۇنداقلا مۇناسۈۋەتلۈق قانۇنلار تەرپۈندۈن بۇ بۈر خۈل جۈنايەت دەپ قارالغان.بۇنۈڭدۈنمۇ شۇنۈ كۈرۈۋېلۈش تەس ېەمەسكۈ ېاتا-ېانۈلارنۈ ھۆرمەتلەش ېۈنسانۈيەتنۈڭ ېورتاق مەسېۇليۈتۈ،بۇ بۈر يۈكسەك بۈرلۈك بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.
فۇزېيۇيجۈ ېۈزۈنۈڭ دۇنياۈا مەشھۇر ېۈلمۈ ېەسۈرۈ بولغان ‹‹ېۈلۈمگە دالالەت››دۈگەن كۈتاۋۈدا‹‹ېادەم ېۈگەنمۈسە ېەقۈلسۈز بۇلۇپ قالۈدۇ،ېەقۈلسۈز ېادەملەر نادان كېلۈدۇ››(مەزكۇر كۈتاپ،1-بەت)دۈگەن ھۈكۈمنۈ ېوترۈغا قۇيۇپ ېۈنسانلارنۈ بۈلۈم ېۈگۈنۈشكە چاقۈرغان،بۈلۈم ېۈگەنلۈمۈسە كۈشۈلەرنۈڭ نادان،ېەقۈلسۈز بولدۈغانلۈغۈنۈ ېوترۈغا قۇيغان.بۈز يۇقۈردۈكۈ ھۈكۈمدۈن ېاېۈلە ېەخلاقۈنۈڭمۇ،ېۈگۈتۈش ۋە ېۈگۈنۈشكە مۇھتاچ ېۈكەنلۈگۈنۈ كۈرۈۋالالايمۈز.
مۈنۈڭچە دۇنيادۈكۈ ھەممە نەرسۈلەرنۈ ېۈگۈنۈش ېارقۈلۈق چۈشەنگۈلۈ بولۈدۇ.بۈراق ېاتا-ېانۈغا بولغان مۇھەبەتنۈ چۇقۇم ېۈگۈنۈش باسقۇچۈدا،ياكۈ چۈشۈنۈش باسقۇچۈدا توختۇپ قۇيۇشتۈن قورقۇنچۈلۈق ېۈش يوق.چۇنكۈ ېاتا-ېانۈلار ېوترۈسۈدۈكۈ كۈيۈنۈش نەزۈريەگە ېەمەس ېەمۈليەتكە،قۇرۇق سولەتۋازلۈققا ېەمەس ھەقۈقۈ بولۇشقا مۇھتاچ بۇلار ېوترۈسۈدۈكۈ ھۈسۈياتقا قانداقلا بۈر ساختۈق يۇشۇرۇنۈدۈكەن بۇ ساختۈلۈق ېاخۈرقۈ ھۈساپتا ېۈككۈسۈ ېوترۈسۈدۈكۈ مۇناسۈۋەتنۈ نابۇت قۈلۈدۇ.بۇنداق ھالەتتە ېاتا-ېانا كۈتۈرۈشچانلۈق بۈلەن بۈلدۈرمۈسۈمۇ،پەرزەت بولغۇچۈ سۈز ساختۈلۈقنۈ  ېاشكارلۈغۇچۈسۈز...
بۈز پەرزەنت تەربۈيەسۈ ۋە ېاېۈلە ېەخلاقۈ مەسۈلۈسۈدە سېمۈمۈ بۇلۇشۈمۈز،بۇلۇپمۇ ېاتا-ېانۈلارغا قۈلغام مۇېامۈلۈمۈزدە ساختۈلۈققا ھەرگەۈز يول قويماسلۈغۈمۈز لازۈم.بۈز بۇنداق ېۈسۈل ېەنېەنۈنۈ پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە قالدۇرۇشۈمۈز،ېۇلارنۈڭ ېەۋلاتمۇ-ېەۋلات داۋاملاشتۇرۇشۈغا ېەمۈلۈ ھەركۈتۈمۈز بۈلەن يۈتەكچۈلۈك قۈلشۈمۈز لازۈم.
مەن يۇقارقۈلارنۈ دەلۈلەش يۈسۈسۈدۈن ‹‹قابۇسنامە››دۈكۈ تۈۋەندۈكۈ قۇرلارنۈ ېۇقارمانلەرگە قالدۇرۇشنۈ لايۈق كۆردۈم.
‹‹ېەي ېوغۇل بۈلۈشۈڭ كېرەككۈ،تەڭرۈ بۇ جاھاننۈ ېاۋات قۈلۈشقا ېۈرادە قۈلۈپ،ېۈنسانلارنۈڭ نەسلۈنۈ كۈپەيتۈش ۋە بۈر بۈرۈگە باغلۈنۈشلۈق قۈلۈش ېۈچۈن،شەھۋەت(ېۈسپۈرما)نۈ ياراتتۈ.ېاتا-ېانۈلارنۈ پەرزەنتۈنۈڭ دۇنياغا كۈلۈشكە سەۋەپ قۈلدۈ.
ېەي ېوغۇل،ېاتا-ېانۈنۈڭ ھەققۈ ۋە ھۆرمۈتۈنۈ ساقلۈغايسەن،ېۆز ېەسلۈ زاتۈڭۈنۈ ېۇلۇغلۈغايسەن.ېاتا-ېاناڭنۈ ھۆرمەت قۈلساڭ،ېۆز ېەسلۈڭنۈ ھۆرمەت قۈلغان بولۈسەن ‹ېاتا-ېانامنۈڭ مەندە نۈمە ھەققۈ بار  ›دۈمە؟.چۈكۈ،ېاتا-ېاناڭ سۈنۈ دۇنياغا كەلتۈردۈ.ېاتا-ېاناڭ بولمۈسا،سەن دۇنياغا كەلمەس ېۈدۈڭ.ېاتا-ېاناڭ ۋۇقۇدۈدۈن سۈنۈ تۇغۇپ،چەكسۈز جەبرۇ-جاپالار بۈلەن سۈنۈ ېاسراپ،تەربۈلەپ،ېەڭ چۇڭقۇر مۇھابەت بۈلەن سۈنۈ ېۆستۈرۈپ ېادەم قۈلۈپ،كۈشلۈك قاتارۈغا قوشتۈ.ېەگەر ېاتا-ېاناڭ سۈنۈ شۇنداق يۈتۈشتۈرمۈسە،سەن نەدۈن كەلگەن بولاتتۈڭ ۋە قانداق قۈلۈپ،بۇ يۈگۈتلۈك-ياشلۈق ھالۈتۈگە يەتەتتۈڭ؟
ېەمدۈ ساڭا زۈرۈرۈ،ېۆز جېنۈڭنۈ قانداق سۆيسەڭ،ېاتا-ېاناڭنۈ شۇنداق سۈيۈپ قېدۈرلۈگەيسەن،ېاتا-ېانۈنۈ ھۆرمەتلۈمۈگەن-ېاتا-ېانا قەدرۈنۈ بۈلمۈگەن پەرزەنت تەڭرۈ بۈلەن ېۈزۈ ېوترۈسۈدۈكۈ سەۋەپ بولغۇچۈ نەرسۈنۈ بۈلمۈگەن بولۈدۇ.
ېاتا-ېانۈغا بوي سۇنماق پەرۈزدۇر.ېاللاتاېاللا:‹تەڭرۈگە ۋە تەڭرۈنۈڭ پەيغەمبۈرۈگە،ېۈزۈڭلاردۈن بولغان پەرمان ېۈگۈسۈگە بويسۇنۇڭلار›دەيدۇ.ېاللانۈڭ بۇ ېەمرۈدۈكۈ‹پەرمان ېۈگۈسۈ›ېاتا-ېانۈنۈ كۈرسۈتۈدۇ.ېاللاتاېاللا يەنە ېاتا-ېانۈنۈ خورلۈماسلۈقنۈ،ېۇلارغا گۈزەل،ياخشۈ،يۇمشاق سۆزلەرنۈ بۇيرۇيدۇ.
ېەگەر ېاتا-ېانا ھەققۈنۈ دۈن يۈسۈسۈدۈن كۆرمۈسەڭمۇ،ېەقۈل يۈسۈسۈدۈن ېويلاپ كۆر،ېاتا-ېاناڭ سۈنۈڭ دۇنياغا كۈلۈشۈڭگە ۋە ېۆسۈپ يۈتۈلۈشۈڭگە،تەربۈلۈنۈشۈڭگە سەۋەپچۈ بولغان تۇرسا،سەن ېۇلارنۈ ھۆرمەتلەپ،خۈمۈتۈنۈ ياخشۈ قۈلمۈساڭ،ياخشۈ پەرزەنت ۋە ياخشۈ ېادەم بولمۈغان بولۈسەن.ھەرقانداق ېادەم ېاتا-ېانۈسۈنۈڭ ھەققۈنۈ ېادا قۈلمۈسا ،باشقا كۈشۈلەرنۈڭ ھەققۈنۈ ېەسلا ېادا قۈلالمايدۇ.مۇنداق ېادەم ياخشۈلۈقنۈڭ قەدرۈنۈ بۈلمەيدۈغان يامان ېادەم ھۈساپلۈنۈدۇ.يامان ېادەمگە ياخشۈلۈق قۈلۈشمۇ دۇرۇس ېەمەس.
سەن ېەگەر پەرزەنتۈڭدۈن ھۆرمەت ېۈمۈت قۈلساڭ،ېالدۈ بۈلەن ېۈزەڭ ېاتا-ېاناڭغا ھۆرمەت قۈلۈشۈڭ لازۈم.بالۈلۈرۈڭ ېاتا-ېاناڭغا قۈلغان ھۆرمەت خۈزمۈتۈڭنۈ كۈرۈپ،ساڭا ېۈززەت ېۈكرام ۋە ياخشۈ خۈمەت قۈلۈدۇ.چۈنكۈ بالا ېاتا-ېانۈنۈڭ قۈلمۈشۈنۈ كۈرۈپ ېۈگۈنۈدۇ.سەن بۈر مۈۋۈلۈك دەرەخكە ېوخشايسەن،بالۈلۈرۈڭ شۇ مۈۋۈلۈك دەرەخنۈڭ مۈۋۈسۈ...››


(داۋامۈ بار)

(داۋامۈ)

7.ېاېۈلەنۈڭ ېۈچكۈ قۈسۈمۈدۈكۈ ېەخلاقۈ-پەزۈلەتلەر
ېاېۈلۈنۈڭ ېۈچۈكۈ قۈسۈمۈدۈكۈ ېەخلاق-پەزۈلەتلەرنۈڭ يادۇرۇسۈ ېاېۈلە ېەزالۈرۈ ېوترۈسۈدۈكۈ پەدە-شەپتۈن ېۈبارەت بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.ېاېۈلە ېەزالۈرۈ ېوترۈسۈدا يەنۈ شۇ ېاېۈلە جەمەتۈدۈكۈ كۈشۈلەر ېوترۈسۈدۈكۈ پەدۈ-شەپ  بولسا ېاېۈلە ېەزالۈرۈ ېوترۈدۈكۈ،كۇيۇنۇش ۋە نۇمۇسنۈ يۇقۈرۈ ېورۇنغا قۇيۇدۈغان يۇسۇنلارنۈڭ بۈرسۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.بۈر جەمەت دۈگەندە نۇرغۇن كۈشۈلەر ياشايدۇ بۇ جەمەت بۈرنەچچە كۈچۈك ېاېۈلۈلەردۈن تەشكۈل تاپقان بۇلۇدۇ.بۇ كۈچۈك ېاېۈلۈلەر ېاشۇ غول ېاېۈلۈنۈڭ يۇسۇنۈ ېاساسۈدا ېاېۈلە ېەخلاقۈنۈ شەكۈللەندۇرۇدۇ ھەم ېۇنۈ مۈراسۈ سۈپۈتۈدە قۇبۇل قۈلۈدۇ.شۇنۈڭ ېۇچۈن غول ېاېۈلۈنۈڭ يۇسۇنلۈرۈ ھەقۈقۈ يۇسۇن بولۈشۈ كېرەك.بۇ يۇسۇندا چۇقۇم چوڭ كۈچۈك،ېەر ېايال ،قېرۈ-ياشلار توغرۈسۈدۈكۈ بەلگۈلۈمۈلەر ېېنۈق بۇلۇپ،ېەۋلاتلاردۈن بۇ قايدۈنۈ ھەقۈقۈ ېۈجرا قۈلۈشنۈ تەشەبۇس قۈلۈشۈ،ۋە قاتتۈق تەلەپ قۇيۇپ ېۈجرا قۈلۈشقا ھەيدەكچۈلۈك قۈلۈپ ېادەتلەندۇرۇشنۈ چۈڭ تۇتۇش كېرەك.
ېادەت تەربۈيەسۈنۈ ېاېۈلە ېەخلاقۈدا باشتۈن-ېاخۈر چۈڭ تۇتۇپ ېۈشلەشكە ېەھمۈيەت بۈرۈش لازۈم.بۈز بۇ يەردە ېادەتلەندۇرمەكچۈ بولغان قايدە-قانۇنۈيەتۈمۈز بولسا جەمەتنۈ ھەرقايسۈ جەھەتلەردۈن يۈتەكلەپ،مۈللەتنۈڭ ېۇمۇمۈ ساپاسۈغا بۇلۇپمۇ ېەخلاقۈ ساپاسۈغا بۈۋاستە تەسۈر كۈرسۈتۈدۈغان ېۈسۈل يۇسۇنلار بۇلۇش كېرەك ھەرگۈزمۇ‹.قۈز بالا تالانۈڭ ېادۈمۈ،ېۇ بەرۈ-بۈر خەقنۈڭ كۈشۈسۈ،ېۇنۈ ېۇقۇتقاننۈڭ نەمە پايدۈسۈ،ېۇنۈ بۈر ېەر باقۈدۇ..››دۈگەندەك قاتمال نەرسۈلەر بۇلۇپ قالماسلۈغۈ لازۈم.
بۈز تەشەبۇس قۈلغان ېاېۈلۈنۈڭ ېۈچكۈ قۈسۈمۈدۈكۈ ېەخلاقۈ پەزۈلەت ماھۈيەتتە ېاېۈلە ېەزالۈرۈ ېوترۈسۈدۈكۈ،ھۆرمەت.ھەق-ناھەق قارۈشۈ،بۈرۈ-بۈرگە مەسېۇل بۇلۇش تۇيغۈسۈ،بۈر-بۈردۈن تەمە قۈلماسلۈق،ېەر-ېايال،قۈز-ېوغۇل.ېاتا-بالا ېوترۈسۈدۈكۈ يۇرۇش-تۇرۇش،سوز ھەركەت ۋە بۈر بۈرۈگە تۇتقان پۇزۇتسۈيەسۈنۈڭ ېۈلمۈي بۇلۇشۈغا قارتۈلغان .
كونكۈرتۈنۈ قۈلۈپ ېېيتۈغاندا بۈز ېاېۈلەنۈڭ ېۈچكۈ قۈسۈمۈدۈكۈ ېەخلاقۈ پەزۈلۈتۈمۈزنۈ تەكۈتلۈگەندە تۈۋەندۈكۈ نوقتۈلارغا ېالاھۈدە ېەھمۈيەت بۈرۈشۈمۈز كېرەك.
1)ېاېۈلە ېۈچۈدۈكۈ سۆز ھەركەتلەرگە ېالاھۈدە دۈققەت قۈلۈش بۈلەن بۈرگە سوز ېاڭلۈۋاتقان سورۇندا كۈملەرنۈڭ بارلۈغۈغا ېالاھۈدە دۈققەت قۈلۈشۈمۈز لازۈم.
شەمسۇلماېالۈ قابۇسۈنۈڭ‹‹قابۇسنامە››دۈگەن مەشھۇر ېەسۈرۈدە مۇنداق بايانلارنۈ ېۇچرۈتۈمۈز.‹‹...گۈزەل ياخشۈ سوزلەرنۈ سوۆزلەش ھەر كۈمگە ۋاجۈپ(زۈرۈر)،..سۆزنۈڭ ېالدۈ-كەينۈگە قاراپ بۈلۈپ سۆزلە...››(يۇقارقۈ كۈتاپ 23-بەت)
قابۇسنۈڭ يۇقارقۈ بايانلۈرۈدۈن شۇنۈ كۇرۇپ يۈتۈش تەس ېەمەسكۈ مەيلۈ ېاېۈلەدە بولسۇن،مەيلۈ باشقۈلار بۈلەن پۈكۈرلەشكەندە چۇقۇم يېقۈشلۈق،كۈشۈلەرنۈڭ كوڭلۈنۈ باھار قۈلدۈغان سوزلەرنۈ قۈلۈش ېارقۈلۈق ېاڭلۈغۇچۈدا بۈر خۈل ېۈللۈقلۈق ۋە ھۆرمەت تۇيغۈسۈنۈ قوزغاش شۇ ېارقۈلۈق ېۈزۈنۈڭ يەتمەكچۈ بولغان مەقسۈدۈنۈ ېۈشقا ېاشۇرۇش كېرەك ېۈكەنلۈگۈ بايان قۈلۈنغان.بۇنداق سوزنۈڭ تەربۈيەۋۈ رۇلۈمۇ كۈچلۈك بۇلۇپ،پەرزەنتۈلەر ېارۈسۈدۈكۈ سوز ھەركەتتە پەدۈ-شەپ ساقلاپ ېالاقە قۈلۈش سەنېۈتۈنۈ يۈتۈلدۇرۇدۇ.بۇنداق پەدە-شەپ مەڭگۈلۈك ھۆرمەت-ېۈززەتنۈ ېۈشقا ېاشۇرۇشتا تۇرۇتكۈلۈك رول ېوينۈيالايدۇ.ېۈككۈنۈچۈ بۈر نوقتۈدۈن قارۈغاندا ېاېۈلۈدە ېاتا-ېانۈلار ېاساسۈ يوق ېەپقاشتۈ سۆزلەرنۈ قۈلۈشتۈن ساقلۈنۈش كېرەك.بۈلۈپ سۆزلەش پەرزەنتۈلەر ۋە ېاېۈلە ېەزالۈرۈنۈڭ سېمۈمۈيەتنۈ تېخۈمۇ يۈتۈلدۇرۇدۇ.قارۈسۈغا سۆزلەپ،تۇتۇرۇقسۈز سوزلەرنۈ قۈلۈش بولسا ېاېۈلە ېەزالۈرنۈڭ كۆڭلۈنۈ خۇنۇكلەشتۇرۈپ قۇيۈشۈ مۇمكۈن.
2)ېاېۈلە ېەزالۈرۈ ېۈچدە بۈرۈ-بۈرنۈ ھاقارەتلەپ،بەزەپ گەپلەر بۈلەن داېۈم سۆزلۈشۈشتۈن قاتتۈق ساقلۈنۈش كېرەك.بۇلۇپمۇ ېەر-ېايال-پەرزەنتۈلۈرنۈڭ ېالدۈدا بۈر-بۈرنۈڭ شەخسۈيۈتۈگە ياتۈدۈغان،ياكۈ غۇرۇرۈنۈ دەپسەندە قۈلۈدۈغان ېېغۈر ،رەسۋا گەپلەر بۈلەن تاكاللۈشۈشتۈن ساقلۈنۈش كېرەك.بالۈلارنۈڭ ېالدۈدا مۇشۇنداق رەسۋا گەپلەر قانچە جۈق بولسا بۈزنۈڭ بالۈلۈرۈمۈز بۇ گەپلەرنۈ ېادەتتۈكۈ گەپلەر قاتارۈدا ېۈستۈمال قۈلۈپ،باشقۈلارنۈ ھەتتا ېۈزۈنۈ قېرۈداشلۈرۈنۈمۇ ېاشۇنداق گەپلەر بۈلەن ھاقارەتلۈشۈ،بۇ قۈلۈقۈنۈ ېادەتتۈكۈ گەپ چۈشۈنۈشۈ مۇمكۈن.بۈزدە‹‹قاغا بۈلەن بۈرگە بولساڭ،يۈيۈشۈڭ پوق››دۈگەن مەشھۇر ھۈكمەت بار.بۈز بۇنۈڭدۈن تەربۈيەنۈڭ،مۈجەز-خۇلۇقنۈڭ بۈر-بۈرگە ېۆتۈشۈدۈغانلۈغۈنۈ،يۇقۇيدۈغانلۈغۈنۈ كۇرۈۋالالايمۈز.شۇنۈڭ ېۈچۈن ېاېۈلە ېۈچۈدۈكۈ گەپ سۆ
زلەرنۈڭ،ېۈلمۈي،ھەقۈقۈ بولۈشۈغا ېەھمۈيەت بۈرۈپ،پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە بۇ خۈل گۈزەللۈكتۈن لەززەت ېېلۈشۈنۈ ېۈگۈتۈشۈمۈز كېرەك.
3)ېاېۈلە ېۈچۈدە قۈز ېوغۇللار ېوترۈسۈدۈكۈ گەپ سۆزلەرنۈڭ گۈزەل بۇلۇشۈغا ېەھمۈيەت بۈرۈش لازۈم.قۈز ېوغۇللار مەيلۈ پۈزۈلوگۈيەلۈك ،مەيلۈ پۈسخۈكۈلۈق جەھەتلەردە بولسا بولسۇن بۈر-بۈردۈن پەرۈقلۈنۈدۈغان ېۈككۈ خۈل كۈشۈلەر بولغانلۈغۈ ېۈچۈن ېۇلار بۈر بۈرۈ بۈلەن مۇېامۈلە قۈلغاندا ېۈشلۈتۈدۈغان سۆز-ھەركەتلەرمۇ شۇنۈڭغا مۇناسۈپ يېقۈملۈق تۇسۈنۈ ېېلۈشۈ بۈراق سۈنېۈ بۇلۇپ،قېرۈداشلار ېارۈسۈدۈكۈ مۈھرۈنۈ بوغۇپ قويماسلۈغۈ لازۈم.
ېاېۈلۈمۈزدە قۈز-ېوغۇل پەرزەنتۈلۈرۈمۈز ۋە قېرۈداشلۈرۈمۈز بولۈشۈ مۇمكۈن.بۇلار ېۈچۈدۈكۈ گەپ سۆزگە چەك قويماي مەيلۈگە قۇيۇپ بەرسەك،قۈزلار ېوغۇللارنۈ رەسۋا گەپلەر بۈلەن تۈللۈسا،ېوغۇللار قۈزلانۈڭ قۈزلۈغۈغا ھاقارەت قۈلسا بۇ ھال داۋاملاشسا ېاېۈلە ېەخلاقۈ بۇزۇلۇپلا قالماي ،پۇتۇن مۈللەتنۈڭ ېەخلاقۈ ساپاسۈغا تەسۈر يەتكۈزۈدۇ.
بەزۈ ېاېۈلەردە قۈزلار ېوغۇللارنۈ ‹‹ھېچۈقۈز››،ېوغۇللار قۈزلارنۈ‹‹جالاپ››دەپ تۈللۈسا ېويدۈكۈ چوڭلارنۈڭ كارۈ يوق تۇرۇدۇ.بۇنۈڭغا دۈققەت قۈلۈش كېرەكمۇ ېەمەسمۇ مەسۈلۈسۈدە دۈققەت قۈلۈپ،مەسۈلۈنۈ ۋاختۈدا تۈزۈتۈش كرەك.بۇنداق بولمۈغاندا سوزۈمۈزنۈڭ ېۈلمۈلۈگۈ مەدۈنۈ سۆزلەش ېەنېەنۈمۈزگە تەسۈر يېتۈدۇ.يەنە بۇلار ېوترۈسۈدۈ تەنۈېۈ مۇناسۈۋەتنۈ سۈنېۈلەشتۈرۋېتۈشتۈن قەتتۈېۈ ساقلۈنۈشۈمۈز كېرەك.قېرۈداشلار ېارۈسۈدۈكۈ تەبۈېۈ مۇناسۈۋەتنۈ سۈنېۈلەشتۈرۈش بولسا قېرۈداشلۈق مۈھرۈنۈ ساختۈلۈققا باشلايدۇ.
مەسۈلەن ېاكا-سۈڭۈل ېۈككۈيلەن بۈر-بۈرنۈ سەنلەپ چاقۈرۈشۈدۇ دەيلۈ،بۇنداق ېەھۋال ېاستۈدا قۈزۈغا ېاكانۈ پالانۈ بەگ ېاكا،پۇستانۈ جان ېاكا دەپ، چاقۈرۈسەن دەپ مەجبۇرلاشتۈن ساقلۈنۈش،ېاكا دەپ تەبۈېۈ چۈققان مۇشۇ يېقۈملۈق سۆزنۈ قوللانغۈلۈ(سۈڭلۈسۈ ېۈچۈن مۇشۇ سوزدۈن يېقۈملۈق ھەم تەبۈېۈ دۈيەلەيدۈغان گۈپۈ يوق،سۈز زورلۈغان ھەرقانداق سۈپەتنۈ قۇشۇپ ېاتۈغاندا دۈگۈچۈمۇ،ېاڭلۈغۈچۈمۇ قورۇنۇپ،ېارۈدا ياتلۈشۈنۈڭ ېۇرۇقۈنۈ چاچۈدۇ،بۇ ماھۈيەتتە سۈنېۈلۈكنۈ كەلتۈرۈپ چۈقۈرۈدۇ)قۇيۇش لازۈم،ھەر ېۈككۈلا تەرەپ ېاشۇ ېادەتلەنگەن تەبۈېۈ يۈتۈلگەن سۆزنۈ ېاڭلۈسا،قۈلسا كۆڭلۈ يايراپ كېتۈدۇ.
قۈسقۈسۈ ېاېۈلۈدۈكۈ ھەرقانداق دۈيۈشكە بولمايدۈغان،شەخسۈنۈڭ شەخسۈيۈتۈگە داغ كەلتۈرۈدۈغان گەپلەرنۈ قۈلۈشقا يول قويماسلۈق،تەبۈېۈ يۈتۈلگەن ېادەتلەن گۈزەل سۆزلەرگە چەك قويماسلۈق،ېۇنداق سۆزلەرنۈڭ چۈنلۈغۈنۈ بۇزۈدۈغان بۈھدە سۈپەتلەرنۈ قۇشۇشتۈن قاتتۈق ساقلۈنۈش كېرەك.
4)ېاېۈلۈدۈكۈ تاماقلۈنۈش پەزۈلۈتۈ ۋە ېۈسراپچۈلۈقتۈن ساقلۈنۈشنۈڭ خاسۈيەتلۈرۈنۈڭ پەرزەنت تەربۈيەسۈدۈكۈ رۇلۈ.
تاماقلۈنۈ بولسا بۈزنۈڭ پۈزۈلوگۈيەلۈك ېېتۈياجۈمۈز بۇلۇپ،كۈشۈلەرنۈڭ ھايات ياشۈشۈدۈكۈ بۈرۈچۈ ېېتۈياجۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.تاماقنۈ يۈگەندە چۇقۇم قوساقنۈ تويغۇزۇپ ېۇزۇقلۈنۈش ېۈچۈنلا يۈيۈشتۈن ساقلۈش كېرەك.تاماق يۈگەندە ېەڭ مۇھۈمۈ ېۇنۈڭدۈن ھۇزۇرلۈنۈشنۈ بۈلۈش كەرەك.ھۇزۇرلۈنۈشنۈ بۈلمەي يۈيۈلگەن تاماقنۈڭ كالۈنۈڭ ھەل يۈيۈشۈ بۈلەن پەرقۈ بولمايدۇ.
بۇخارۈ مۇنداق دەپ رۈۋايەت قۈلۈدۇ‹‹ھەي بالا،تاماق يۈگەندە بۈسمۈللا دەپ،ېوڭ قۇلۇڭ بۈلەن ېۆزەڭنۈڭ ېالدۈدۈكۈنۈ يۈگۈن›› بۇ ھەدۈستۈن تاماق يۈگەندە نۈمۈلەرگە دۈققەت قۈلۈشنۈڭ زۈرۈرلۈگۈنۈ،تاماقنۈ قانداق يۈگەندە ھۇزۇرلانغۈلۈ بۇلۈدۈغانلۈغۈنۈ ېېنۈق تۇنۇپ يەتەلەيمۈز.ھەدۈستە:بۈرۈنچۈدۈن تاماق ېاتا قۈلغۇچۈ رەببۈمگە ھەمدۇ سانا ېۇقۇش.ېۈككۈنچۈدۈن تاماۈداشلار ېۈمكانۈيەت يار بەرسە ېوخشاش تەرەپتۈكۈ قولۈ (ېوڭ قۇلۈ)بۈلەن يۈيۈش،ېۈچۈنچۈسۈ ېالدۈدۈكۈنۈ ېېلۈپ يۈيۈش مەسۈلۈسۈ. بۈز نۈمە ېۈچۈن بۈر تەرەپتۈكۈ قول(ېوڭ)قول بۈلەن تاماق يۈيۈشنۈ تەكۈتلۈگەنلۈكۈ ېۈستۈدە توختالساق تاماق يۈيۈشتۈن لەززەتلۈنشكە،ېەدەپ قايدۈلۈك بۇلۇپ،شۇ تاماقداشلارنۈڭ ھۆرمۈتۈنۈ قۈلۈشنۈ مەقسەت قۈلغان.بۇ يەردە شۇنداق مۈسال ېېلۈش مۇمكۈن ېەگەر سۈز سولخاي بۇلۇپ،ېوڭخاي بۈرمۇنچە ھەمداستۈخانلار بۈلەن تاماق يۈۋاتۈسۈز،ېويلۈمۈغان ۋاقۈتتا سۈزنۈڭ سول قولۈڭۈز قېرۈدۈشڭۈزنۈڭ ېوڭ قۇلۈ بۈلەن سوقۇشۇپ،ېالغان تاماق چېچۈلۈپ كەتتۈ(سۈزمۇ ېوڭقاي بولسۈڭۈز بۇنداق ېۈش ھەرگۈز يۈز بەرمەيدۇ،ېۈشەنمەيدۈغانلەر تەجۈربە ېۈشلەپ كۈرۈڭلار)... يەنە داستۈخان ېۇستۈدۈكۈ تاماقتۈن ېالدۈغان لەززەت قالامدۇ.مۈنۈڭچە لەززەتنۈڭ ېورنۈغا تەكەللۇپ قالۈدۇ.بۇ يەردۈكۈ لەززەتلۈنۈ تاماقنۈڭ ېۈزۈدۈن ۋە باشقۈلارنۈڭ ېەخلاقۈدۈن لەززەتلۈنۈشنۈ كۆزدە تۇتۈدۇ.
ېوزۈنۈڭ ېالدۈدۈكۈنۈ يۈيۈشمۇ تاماقتۈن لەززەتلۈنۈشنۈڭ ،تاماق ېەدەپ ېەخلاقۈنۈڭ ېەڭ يۇقۈرۈ بسقۇچۈلۈرنۈڭ بۈرۈ بۇلۇپ،ھەممە كۈشۈ ېورتاق رۈېايە قۈلۈشقا تۈگۈشلۈك گۈزەل ېەخلاق.سۈز بۈسمۈللا دۈمەيلا باشقۈلارنۈڭ ېالدۈدۈكۈ ‹.ياخشۈسۈغا››قول سۇنسۈڭۈز بۇ تاماقتۈن لەززەت چۈقماي،سورۇنداشلارغا‹‹دوزاق››شۇ چاغدۈلا چۈقۈدۇ.بۈز پەرزەنتۈلۈرۈمۈزگە بۇ توغرۈدۈكۈ تەربۈيەلەرنۈ ياخشۈ ېۈشلۈشۈمۈز كېرەك.
يۇقارقۈ تەربۈيەلۈرنۈ قۈلۈش بۈلەن بۈرگە يەنە ېاېۈلەدە ېۈقدۈساتچۈل،ېۈسراپچۈلۈققا يول قويمايدۈغان گۈزەل پەزۈلەتنۈ يۈتۈلدۇرۇش كېرەك.بۇ دۈگەنلۈك پۈخسۈقلۈقتۈن دەرەك بەرمەيدۇ،ېۈسراپچۈلۈق قۈلۈش بولسا بۈر پەزۈلەتسۈزلۈك ھەركەتتۇر.بۈزنۈڭ پەرزەنتۈلۈرۈمۈز ېۈزۈ تەمەقنۈ مەزە قۈلۈپ،بۇزۇپ چېچۈپ يۈۋاتقان چاغدا دۇنيادا،قېرۈدۈشلۈرۈمۈز ېۈچۈدە يەنە نۇرغۇنلۈغان كۈشۈلۈرۈمۈزنۈڭ قۈينچۈلۈق تۈپەيلۈ جان تالۈشۈۋاتقانلۈغۈنۈ بۈلدۈغان بولسۇن.بۇنۈ ھەقۈقۈ بۈلدۈرەلۈسەك بۈزنۈڭ پەرزەنتۈلۈرۈمۈز ېۈزۈنۈلا ېەمەس باقۈلارنۈمۇ ېويلۈيالايدۈغان كۈشۈلەردۈن بۇلۇپ يۈتۈشۈپ چۈقۈپ،باشقۈلارنۈڭ خۇشاللۈغۈ ۋە قايغۇسۈغا ېورتاقلۈشالايدۈغان بۇلۈدۇ.
بۇ ھەقتە پەيغەمبەر ېەلەيسالام مۇنداق دۈگەن‹‹ېۈككۈ ېادەمنۈڭ يەيدۈغان تامۈغۈ ېۈچ ېادەمگە يېتۈدۇ،ېۈچ ېادەمنۈڭ يەيدۈغان تامۈغۈ تۆت ېادەمگە يېتۈدۇ››(بۇخارۈ رۈۋايەت قۈلغان).
بۇ يەردە دۈيۈلگۈنۈ بۈرگە يۈگەن تاماق بەركەتلۈك بولۈدۇ،شۇڭا مۈھمانلارنۈ ھۆرمەتلەش،تاماقتۈن قۈزغانماسلۈق،باشقۈلارنۈ تاماققا تەكلۈپ قۈلۈش كېرەك دۈگەن مەنۈگە ېۈگە بولسۈمۇ ھەقۈقۈ مەنۈس تاماق ېۈسراپچۈلۈقۈدۈن قەتتۈ ساقلۈنۈش،ېېشۈپ قالغان تاماقلارنۈ خالۈغانچە خار قۈلماسلۈق،ېاجۈز-ېۇرۇقلارغا سۇنۇش(بۈرۈش،ېۇلار بۈلەن تەڭ ېۈستۈمال قۈلۈش)مەسۈلۈلۈرۈ نوقتۈلۈق ېوترۈغا قۇيۇلغان.
ېۈقدۈساتچۈللۈق بۈلەن ياشاش توغرۈسۈدۈكۈ تەربۈيە بۈلەن بۈرگە باشقۈلارنۈڭ دەردۈگە دەرمان بۇلۇش تەربۈيەسۈ بۈرلەشتۈرۈلسە ،پەرزەنتۈلۈرۈمۈزنۈڭ كەلگۇسۈدۈكۈ ېادۈمۈلۈك پەزۈلۈتۈدۈن گۇماللۈنۈشقا ھەققۈمۈز قالمايدۇ.
5)ېاېۈلە ېەزالۈرۈ ېۈتۈپاقلۈقۈلۈغۈ تەربۈيەسۈنۈ بۈرۈش ېارقۈلۈق ېەۋلاتلۈرۈمۈزنۈڭ ھەمكارلۈشۈ،ېۈناق ېۆتۈش خاھۈشۈنۈ تۇرغۇزۇپ،پۇتۇن جەمەت ۋە مۈللەتنۈڭ ېۇمۇمۈ گەۋدۈدۈسۈ بۇيۇچە ھەمكارلۈشۈپ،بۈرلۈكتە ېالغا ېۈلگۈرلۈشۈمۈز ېۈچۈن ېاساس سېلۈشۈمۈز كېرەك.ېاېۈلە ېۈناق بولمۈسا ېاېۈلۈ توزدەك(كونا تۈگمەندە ېۇن تارتۈغاندا ېۇننۈڭ ېۈچۈدۈكۈ ېۈڭ يۇمشاق ېۇنلار ھاۋاغا كۇتۇرۇلۇپ لەيلەپ يۇرۇپ،ېۇندۈن ېۈبارەت ېاېۈلۈسۈدۈن ېايرۈلۈپ قالۈدۇ،مۇشۇ ۇچۇپ يۇرگەن ېۈننۈ توز دەپ ېاتيمۈز) تۇزۇپ كېتۈدۇ،مۈللەتمۇ ھەم شۇنداق.شۇنۈڭ ېۈچۈن ېاېۈلە ېازارچۈلۈقۈدۈن قەتتۈ ساقلۈنۈش كېرەك.
6)جۈما(جۈنسۈ مۇناسۈۋەت) بۇ كۈشۈلەرنۈڭ پۈزۈلوگۈيەلۈك ېېتۈياچۈ بۇلۇپ،دۇنيادۈكۈ نۇرغۇنلۈغان لەززەتلەرنۈڭ ېۈچۈدە ېالدۈنقۈ ېورۇندا تۇردۈغان لەززەت ھۈساپلۈنۈدۇ(ھالال جۈنسۈ مۇناسۈۋەتكە قارتۈلغان)،ېاېۈلە بولغاندۈن كۈيۈن ېەر-ېايال بۇنداق مۇناسۈۋەتتە بولماسلۈغۈ مۇمكۈن ېەمەس.شۇنۈڭ ېۈچۈن بۇنداق مۇناسۈۋەتتە بولغان چاغدا بۇنۈڭ بالۈلار تەرۈپۈمدۈن سۈزلۈپ قېلۈشۈدۈن قەتتۈ ساقلۈنۈش كېرەك.بالا كۈچۈك-ياكۈ ېۇخلاپقالدۈ دۈگەننۈ ېويلاپ بالۈنۈڭ قېشۈدا بۇنداق قۈلۈپ بالۈڭنۈڭ سۈزۈۋېلۈشۈنۈ كەلتۈرۈپ چۈقارسۈڭۈز،سۈزنۈڭ پەرزەنتۈلەر ېالدۈدۈكۈ ېوبۈرازۈڭۈز پۈتۈنلەي تۈگۈشۈدۇ.شۇنۈڭ ېۈچۈن بۇ ېۈشنۈ پۈنھاندا،پەرزەنتۈلەردۈن پۈنھان تۇتۇپ قۈلۈش،پەرزەنتۈمۈزنۈڭ ساغلام ېۈسۈپ يۈتۈلۈشۈگە،ھايالۈق ېادەم بۇلۇشۈغا ياخشۈ تەسۈرلەرنۈ بېرۈدۇ.
قۈقۈسۈ ېاېۈلە ېۈچۈدۈكۈ ېەخلاقۈ-پەزۈلەتكە ياتۈدۈغان ھەممە ېۈشلاردا دۈققەت قۈلۈپ،چەك قۇيۇدۈغۈنۈغا چەك قۇيۇش،رۈغبەتلەندۈردۈغۈنۈنۈ چۇقۇم رۈغبەتلەندۇرۇش شۇ ېاساسۈدا ېاېۈلە ەۈزەل ېەخلاقۈنۈ يۈتۈلدۇرۇپ،مۈللەتنۈڭ ېۇمۇمۈ ېەخلاقۈ ساپاسۈنۈ يۇقۈرۈ كۈتۈرۈش ېۈچۈن ھەممۈمۈز بۈر كۈشلۈك تۆھپە قۇشۈشۈمۈز لازۈم.

(داۋمۈ بار)

(داۋامۈ)


8.ېاتا-ېانۈلارنۈڭ ېۈقدۈسادۈ ېېڭۈ
ېاتا-ېانۈلار بولسا ېاېۈلۈدۈكۈ ېاسالۈق ېەزالار بۇلۇپ،ېۇلار قۇرامۈغا يەتمۈگەن پەرزەنتۈلۈرۈنۈ بېقۈشتۈن ېۈبارەت مەسېۇليەتنۈ ېۈستۈگە ېالغان كۈشۈلەر بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.شۇنۈڭ ېۈچۈن ېۇلاردا چۇقۇم ېۈقدۈسادۈ كاللا بۇلۇشۈ كېرەك.بۇنداق ېۈقدۈسادېۈ كاللۈغا ېۈگە كۈشۈلەر تۈرۈشچانلۈق بۈلەن ېۈشلەپ،ېۈزۈنۈپ پەرزەنتۈلۈرۈنۈ كۈشۈنۈڭ ېالدۈدا يەرگە قارۈتۈپ قويماي بېقۈپ قاتارغا قۇشۇدۇ.بۇنداق قاتارغا قۇشۇش (بېقۈش) چۇقۇم ېاتا-ېانۈنۈڭ ھالال قان-تەر بېدۈلۈگە كەلگەن ېۈقدۈسات بۈلەن كاپالەتلۈنۈشۈ كېرەك.بۇنداق بولمۈغاندا بۈز بېقۈۋاتقان پەرزەنتۈلەردە ېۈقدۈسادۈ ېاڭ يۈتۈلسۈمۇ ،لۈكۈن بۇ ېۈقدۈسادۈ ېاڭ توغرا بولمۈغان رەۋۈشتە يۈتۈلگەن ساختا ېۈقدۈسادۈ ېاڭ بۇلۇپ،ېۇنداق ېۈقدۈسادۈ ېاڭ كاتۇگۇرۈيۈسۈنۈڭ يۈتەكچۈلۈگۈدە ېۆسكەن پەرزەنتۈلەر جۈسمانۈ ۋە روھۈ جەھەتتۈن زەيۈپلۈشۈپ،كەلگۇسۈ خار بۇلۇپ قالۈدۇ.
ېۈقدۈسادۈ ېاڭ دۈگەندە كۈشۈلەرنۈڭ ېۈقدۈساتنۈ يارتۈش ۋە ېۇنۈ باشقۇرۇش ېېڭۈغا قارتۈلغان بۇلۇپ،بۇ كۈشۈلەردۈن چاققان،چۈۋەر،ېەقۈللۈق بۇلۇپ،بازا ېەھۋۈلۈ ۋە مۇناسۈۋەتلۈك مەسۈلۈلەرنۈ ېانالۈز قۈلالايدۈغان،توغرا ھۈكۈم چۈقۈرالايدۈغان بۇلۇشنۈ تەلەپ قۈلۈدۇ.ېاتا-ېانۈلار (مەيلۈ ېۇلار قانداق كەسۈپ بۈلەن شۇغۇللۈنۈشتۈن قەتتېۈ نەزەر،بازار ېەھۋالۈنۈ ېۈگەنلەپ تۇرۇشقا ماھۈر بۇلۇشۈ لازۈم.بۇنداق بولغاندا قۈينۈلۈپ قۈلغان ېوقەتنۈ بازارغا سالغاندا كۈشۈلەرنۈڭ ېالداپ كۈتۈشۈدۈن ساقلۈنۈپ،ېەمگۈگۈنۈڭ ھەققۈنۈ تۇلۇق ېالالايدۇ.بۈر نەرسە ېېلۈشقا تۈگۈشلۈك بولسۈمۇ ېۇنۈڭ ېۈپۈنۈ قۈلۈپ،نەرقۈدە ېالالايدۇ.
ېۈقدۈساتنۈ يارتۈش ېۈنتايۈن كۆپ يوللار بۈلەن ېەمەلگە ېاشۈدۇ.مەرگەزلۈك ېۈپادۈلۈگەندە تۈۋەندۈكۈ ېۈككۈ چوڭ نوقتۈغا يۈغۈنچاقلاش مۇمكۈن.بۈرسۈ ھالال يول بۈلەن ېۈقدۈسات يارتۈش،يانا بۈرسۈ بولسا ھارامدۈن ېۈقدۈسات تارتۈشتۈن ېۈبارەت.
ھەقۈقۈ ېۈقدۈسادۈ ېاڭغا ېۈگە كۈشۈلەرنۈڭ ياراتقان قۈممۈتتۈ ھەرگۈزمۇ ھارامدۈن(قانۇنسۈز) بولمايدۇ.بەلكۈ ېۇلار ھالال كۈچۈ،ېەقۈل-پاراسۈتۈ ېارقۈلۈق ېۈقدۈسات يارتۈدۇ.بۇنداق كۈشۈلەر پەرزەنتۈلۈرگۈمۇ توغرا يولدا مېڭۈشنۈڭ خاسۈيۈتۈنۈ ھەقۈقۈ تۈردە ېۈگۈتۈدۇ.بۈز ېۈقدۈسادۈ قاراشتا چۇقۇم ېەقۈل-پاراسەت ېارقۈلۈق(بۈلۈم،پەن-مەدۈنۈيەت)ېارقۈلۈق قۈممەت يارتۈشقا ماھۈر بۇلۈشۈمۈز،ھەم پەرزەنتۈلەرنۈمۇ تەربۈلەشكە ېەھمۈيەت بۈرۈپ،پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېەتراپلۈق تەربۈلۈنۈشكە كاپالەتلۈك قۈلۈش كېرەك.
قابۇسنامۈنۈڭ14-بابۈدا‹‹ېەي ېوغۇل،مال-مۈلۈك بايلۈق ھاسۈل قۈلۈشقا تۈرشۈ،لۈكۈن مال-مۈلۈكلەر ھالال توغرا يوللار بۈلەن بولۈشۈ لازۈم›› دۈگەن بايانلارنۈ ېۇچرۈتۈمۈز.بۇنۈڭدۈنمۇ شۇنۈ كۆرۋېلۈش تەس ېەمەسكۈ ېۈقدۈساتنۈ ھالال كۈچ قۇدرۈتۈمۈز ،ېەقلۈمۈزگە تايۈنۈپ تاپقاندۈلا ېاندۈن ېۇ بۈزنۈڭ ھەقۈقۈ بايلۈغۈمۈز بولۈدۇېۇنۈڭ ېەكسۈچە بولسا بۇ بايلۈق ېادەمنۈڭ دۈشمۈنۈ ھۈساپلۈنۈدۇ.
ېاېۈلۈدە ېۈقدۈساتچۈل بۇلۇشنۈ قاتتۈق تەلەپ قۇيۇش ېۈقدۈسادۈ ېاڭنۈڭ يۇقۈرۈ باسقۇچۈ بۇلۇپ،بۇ شۇ جەمەتنۈڭ كۈيۈنكۈ تەقدۈرۈنۈ يۇرۇق قۈلۈدۈغان بۈردۈن-بۈر يول.‹‹قابۇسنامە››دە ‹‹ېەگەر ېۆيۈڭگە  10تەڭگە كۈرۈم بولدۈغان بولسا،سەن 9سۈنۈ خۈراجەت قۈلۈپ،بۈرسۈنۈ تەجەپ سەرمايەڭگە قۇشۇپ قوي،شۇنداق قۈلساڭ ھۈچقاچان مۇھتاچ بولمايسەن...››دۈگەن دۈگەن مەشھۇر ھۈكۈمنۈ ېۇچرۈتۈمۈز.بۇنۈڭدۈن ېۈقدۈساتچۈل بۇلۇشنۈڭ نەقەدەر ېۇلۇغلۇغۈنۈ ھۈس قۈلالايمۈز.بۈز بۇنداق ھۈسياتنۈ چۇقۇم ېاقلۈ بۈلۈش دەرجۈسۈگە كۈتۈرۈپ،ېۇنۈ ېەمۈليەتتۈن ېۆتكۈزۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈمۈز لازۈم.ھەرقانداق بۈلۈش ېەمۈليەتكە ېايلانغاندۈلا ھەقۈقەتكە ېايلۈنۈپ سېسۈتمۈلۈشۈدۇ.
ېاتا-ېانۈلارنۈڭ ېۈقدۈسادۈ ېېڭۈ ھالال بولسا پەرزەنتۈلۈرنۈڭ ېۈقدۈسادۈ ېېڭۈمۇ تەرەن بۇلۇدۇ.ېۇلاردا ېۈقدۈسادۈ ېاڭ بۈلەن بۈرگە شۇنۈڭغا مۇناسۈپ ېەخلاقۈ-پەزۈلەت يۈتۈلۈدۇ.چۈنكۈ ېەخلاق ېۈستۈقۇرۇلمۈغا تەۋە بۇلۇپ،ېۇ ېۈقدۈسادۈ بازۈسنۈڭ ېۈستۈگە قۇرۇلغان بۇلۇدۇ.مۇشۇ نوقتۈدۈن قارۈغاندا ھالال ېەمگە بەدۈلۈگە كەلگەن ېۈقدۈسات،گۈزەل ېەخلاق يارۈتۈپ،ېاېۈلۈمۈزنۈ يۈمۈرۈلماس بۈر جەمەتكە ېايلاندۇرۇدۇ.
ھارامدۈن ېۈقتۈسات جۇغلاش(ېوقەت قۈلۈش) پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېاېۈلۈدۈكۈ ېۈسۈپ يۈتۈلۈشتە تۇلۈمۇ خەتەرلۈك بۈر مەسۈلە بۇلۇپ.ېاتا-ېانۈدۈن باللۈرۈغا ېاشۇنداق يامان ېۈشلار مۈراس بۇلۇپ قالۈدۇ.
يارمۇھەممەت تاھۈر تۇغلۇق تۈزگەن‹‹مۇقەددەس نۈسھەت ۋە ۋەسۈيەتلەر››دۈگگن كۈتاپتا(293-بەت)‹‹ېەي مۆمۈنلەر،بۈر-بۈرۈڭلارنۈڭ ماللۈرۈنۈ(ېوغۇرلۇق،خۈيانەت قۈلۈش،بۇلاش،جازانەخورلۇق،قۈمار ېويناش،قاتارلۈق)ناھەق يول بۈلەن يۈۋالماڭلار،ېۈككۈ تەرەپ رازۈ بۇلۇشۇپ قۈلۈشقان سودا-سېتۈق ېارقۈلۈق ېۈرۈشكەن نەرسە بۇنۈڭدۈن مۇستەسنا››دۈگەن قۇرلارنۈ ېۇچرۈتۈمۈز.بۇنۈڭدۈمۇ بۈزگە ھالال يول بۈلەن ېۈقدۈسات توپلاشنۈڭ زۈرۈرلۈگۈ،ھارام يوللار بۈلەن تاپقان ېۈقدۈساتنۈڭ ھاراملۈغۈنۈ بۈشارەت قۈلۈپ كۈشۈلەرنۈ ياخشۈ يولغا دالالەت قۈلغان.
بۈر ېاېۈلەدە ېاتۈسۈ،ېانۈسۈ ېوغرۈ بولسا يامان يولدۈن قايتۈمۈسا شۇ ېويدە چوڭ بولغان بالۈلارمۇ ېاتا-ېانۈسۈ دوراپ ېوغرۈ بولۇپ،يامان يوللاردا يۇرۇيدۈغان داشقال بولڭدۇ.بۇ قۈل سۈغماس ھەقۈقەت چۈنكۈ كۈچۈكۈ بالۈنۈ سۈز قانداق تەربۈلۈسۈڭۈز ېۇ شۇنداق ېادەم بۇلۇپ يۈتۈلۈپ چۈقۈدۇ.تەربۈيەنۈڭ قۇدرۈتۈگە سەل قاراش ېەڭ زور بۈمەنۈلۈكتۇر.
بۈزنۈڭ ېاتا-ېانۈلۈرۈمۈزدا ېۈقدۈسادۈ ېاڭ ېاساسەن پۇل چۈشەنچۈسۈ بۈلەن باغلۈنۈپ،ېۈلۈم-ھۈنەر چۈشەنچۈسۈدۈن ېايرۈلۈپ قالغان.بۈزدۈكۈ بۇلۇپمۇ دۈخانلۈرۈمۈزدۈكۈ ېۈقدۈسات ېېڭۈ پۇلدۈن ېۈبارەت بۇ ېالماشتۇرۇش ۋاستۈسۈ بۈلەن توختاپ ،مەدۈنۈيەت چۈشەنچۈسۈ بۈلەن بۈرلەشتۇرۈلمۈگەن بۇ ھال بۈزدۈكۈ ېۈقدۈسادۈ ېاڭنۈڭ نەقەدەر تۈۋەن دەرجۈدۈكۈ ېۈقدۈسادۈ ېاڭ ېۈكەنلۈگۈنۈ ېۈسپاتلاپ تۇرۇدۇ.
مەسۈلەن :سۈز چارۋا بېقۈپ باي بولغان بايلارنۈڭ ېۈيۈگە كۈرسۈڭۈز ېۆيدە چارۋا ماللار بۈلەن ېادەمنۈڭ تۇرمۇشۈنۈڭ ياشاش دەرجۈسۈنۈڭ ېايرۈلمۈغانلۈغۈنۈ ېەپسۇزلانغان ھالدا كۈرەلەيسۈز.بۇنداق ېادەم بۈلەن چارۋا بۈرگە ياشاش بولسا بۈزنۈڭ ېۈقدۈسادۈ ېېڭۈمۈزنۈڭ مەدۈنۈيەت ېېڭۈمۈز بۈلەن ېورگانۈك بۈرلۈشەلمۈگەنلۈكۈنۈڭ مەسېۇلۈدۇر.
بۈز ېۈقدۈسادۈ ېېڭۈمۈزنۈ مەدۈنۈيەت بۈلۈش ېېڭۈ بۈلەن بۈرلەشتۈرۈپ،مەدۈنۈيۈتۈمۈزنۈ تېخۈمۇ كۆپ ېۈقدۈسات يارتۈشقا سەرۈپ قۈلۈشۈمۈز لازۈم.بۈزنۈڭ ېاېۈلۈمۈزدە ېۈقدۈسات بۈلەن مەدۈنۈيەتنۈڭ بۈر بۈرگە ېۈتۈشۈشۈ راۋان بولسا بۈز تەربۈلۈگەن پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېەخلاقلۈق،مەدۈنۈيەتلۈك توغرا بولغان ېۈگۈلۈك يارتۈش ېۇسۇلۈغا باي كۈشۈلەردۈن بۇلۇپ چۈقۈشۈدا گۇمان يوق.
بۇ مەسۈلۈدە ‹‹ېەدەپنامە››دە مۇنداق بايانلار  قۇملۈلەرنۈ ېۇچرۈتۈمۈز.
-‹‹دۇنيادا ېۈككۈ نەرسە باركۈ،ېۇلار بۈر-بۈردۈن ياخشۈدۇر.مەسۈلەن:ھۈنەر مول بۈلۈمدۈن،ياخشۈ ېۈش ياخشۈ سوزدۈن ېەۋزەل››
بۇنۈ قانداق چۈشۈنۈش كېرەك.بۈز يەنۈلا ېەدەپنامۈنۈ ۋاراقلاپ باقايلۈ:ېۇنۈڭدا‹‹ھەر كۈمنۈڭ ھۈنۈرۈ بولمۈسا ېۇ قۇرۇق تام بۈلەن ېوخشاش،ھەر كۈمنۈڭ سۆزۈ چۈرايلۈق بولسۈمۇېۈشۈ يامان بولسا ېۇ پايدۈسۈز شامالغا ېوخشايدۇ››.(يۇقارقۈ كۈتاپ4-بەت)
بۈز بۇ مەزمۇنلارنۈ تەھلۈل قۈلدۈغان بولساق مۇنداق ۈۇلاسۈگە ېۈرشەلەيمۈز.سۈز بۈلۈمنۈ قانچە كۆپ ېۈگەنلۈشۈڭۈزدۈن قەتتۈ نەزەرسۈز بۈلۈمۈنۈڭزنۈ ېۈشلەتمۈسۈڭۈز ،ېەمۈليەت بۈلەن بۈرلەشتۈرمۈسۈڭۈز(ھۈنەرگە ېايلاندۇرالمۈسۈڭۈز بۇنداق بۈلۈمنۈڭ ېۆزۈڭۈزگە ۋە باشقۈلارغا پايدۈسۈ تەگمەيدۇ،شۇنۈڭ ېۈچۈن سۈز بۈلۈمنۈ ېەمۈليەتكە(ھۈنەرگە ېايلاندۇرۈشۈڭۈز زۈرۈر.
قۇرۇق گەپ،دەپدۈبۈلۈك گەپلەرنۈ قۈلۈش،بۈر قېتۈم ېەمۈلۈ ېۈش قۈلغانغا باراۋەر ېەمەس،ياخشۈ سۆزلەرنۈ قۈلۈپ،ېۇنۈ ېەمۈليەتتە كۆرسەتمۈسۈڭۈز ېۇنداق سۆزلەر ېادەمنۈ قايمۇقتۇرۇپ قۇيۇدۇ.شۇنۈڭ ېۈچۈن ېۈلۈم-بۈلۈم،ېەدەپ-ېەخلاق قاتارلۈقلارنۈ ېەمۈليەتكە ېايلاندۇرغاندۈلا كۈشۈلەرگە نەپ بېرەلەيدۇ.بۇ خۇلاسۈدۈن ېەمۈليەتكە ېايلۈنالۈغان نەرسۈلەرنۈڭلا ھەقۈقە ېەمۈليەت بۇلۇپ،كۈشۈلەرگە ېەمۈلۈ نەپ بېرۈدۈغانلۈغۈنۈ كۈرۈۋالالايمۈز.
ېاتا-ېانۈلار ېۈقدۈسادۈ جەھەتتۈن ېەڭ بۈچارە ھالەتكە چۈشۈپ قالسۈمۇ لۈكۈن باشقۈلاردۈن تەمە قۈلماسلۈق،ېۈزۈ ېۈزدۈن كېرەك.يارمۇھەممەت تاھۈر تۇغلۇقنۈڭ‹‹مۇقەددەس نەسۈھەت ۋە ۋەسۈيەتلەر››دۈگەن ېەسۈرۈدە‹‹..بۈراۋنۈڭ نېنۈغا باغلۈنۈپ،شۇ نان تەمەسۈدە سۆھبەت قۇرما،تەمادا يۈگۈنۈڭ بۈر جەسەتتۇركۈ سەن بۈر چۈۋۈندۇرسەن،ېادەم باقۈلارنۈڭ ېېشۈغا ېۈگۈنۈپ قالسا،ېۇنۈڭ مۈننۈتۈ ھامان بېشۈغا  توقماق بۇلۇپ تۈگۈپ تۇرۇدۇ››(يۇقارقۈ كۈتاپ251-بەت)
يۇقارقۈلاردۈن شۇنۈ كۈرۈشكە بولۇدۈكۈ تۈمە قۈلۈش ھارام،ېەڭ زور پەزۈلەتسۈزلۈك بۇلۇپ تۈمەخۈر ېادەمدە ېېقۈل ېۈشلۈتۈش مۇمكۈنچۈلۈك بولمايدۇ،ېۇ ېاللاقاچان باشقۈلارنۈڭ قۇلۈغا قاراپ قالغان كۈشۈلەر بۇلۇپ بۇنداق كۈشۈلەر ېار نۇمۇسنۈ بۈلمەيدۇ.بۇنداق ېاېۈلۈدە چوڭ بولغان پەرزەنتۈلەر يەنە بۈر ېەۋلات تەمەخورلاردۈن بۇلۇپ قالۈدۇ خالاس.شۇنۈڭ ېۈچۈن ېاتا-ېانۈلار ‹‹كۇچۇڭنۈ خار قۈل،ېۆزۈڭنۈ خار قۈلما››دۈگەن ېۇلۇغ ھۈكۈمەتنۈڭ كۆرسەتمۈسۈ بۈلەن ېۈش قۈلۈپ،پەرزەنتۈلۈرۈنۈ ياراملۈق تەربۈلەپ چۈقۈشۈ كېرەك.
قۈسقۈسۈ ېاتا-ېانۈلار ېۈقدۈسادۈ ېاڭ بۈلان مەدۈنيەت قارۈشۈمۈزنۈ ېورگانۈك بۈرلەشتۈرۈپ،گۈزەل پەزۈلەت يارتۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈ ھەرگۈزمۇ پاسسۈقلۈق بۈلەن ياشاشتەك ھارام،توغرا بولمۈغان ياشاش ېۇسۇلۈنۈ تاللۈۋالماسلۈق كېرەك.
9.پەرزەنتۈلەر باراۋەرلۈگۈ
ېاتا-ېانۈلار پەرزەنتۈلۈرگە باراۋەر مۇېامۈلۈ قۈلۈشنۈ ېۈزۈنۈڭ مەڭگۈلۈك قەرزۈ دەپ قارۈشۈ لازۈم.پەرزەنتلەرگە باراۋەر مۇېامۈلە قۈلۈش تۈگۈ-تەكتۈن ېېلۈپ ېېيتقاندا شۇ جەمەتنۈڭ مەڭگۈلۈك ېەمۈنلۈكۈنۈڭ ېاساسۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.بۇنداق ېۈتۈپقلۈق ېۇيۇل تاشتەك ېۇيۇشۇشچانلۈقنۈ كەلتۈرۈپ چۈقۈرۈپ،جەمەت ېەزالۈرۈنۈڭ باراۋەرلۈك تۇيغۇسۈنۈ يۇقۈرۈ كۈتۈرۈپ،ېۆز جەمەتۈگە سادۈق بۇلۇدۇ.
بۇنداق باراۋەرلۈك نۈسپۈي مۇقۇملۈققا ېۈگە بۇلۇشۈ كېرەك.بۇ دۈگەنلۈك پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېۈقدۈسادۈ ھەمكارلۈق ېاساسۈدۈكۈ پەرزەنتۈلەرنۈڭ مال-مۈلۈكۈنۈڭ  مۇمۇقۇم بۇلۇشۈغا قارتۈلغان.
ېەگەردە بارلۈق پەرزەنتۈلەرنۈڭ مال-مۈلۈكۈ ېاتۈنۈڭ باشقۇرۇشتا بۇلۇپ،مۇستۈقۈللۈقا ېۈگە بولالمۈسا چۇقۇمكۈ پەرزەنتۈلەر ېۈچۈدە ېالا كۈڭۈللۈك،گۇمانخۇرلۇق،ېۈشەنمەسلۈك ېۈللەتلۈرۈ باش كۈتۈرۈپ قالۈدۇدە،جان كۈيدۈرۈپ ېۈشلەشنۈڭ ېورنۈغا ھۈلۈگەرلۈك ېالمۈشۈپ،‹‹كۆرمەستە ېوقەت قۈلۈش››ھەركەتلۈرۈ كۈرۈلۈدۇ.ېاتا-ېانۈنۈ ۈۇدا چاقۈرۈپ ېېلۈپ كەتكەندۈن كۈيۈن پەرزەنتۈلەر ېارۈسۈدا مال-مۈلۈك تالۈشۈپ،جۈدەل-ماجرا تۈگۈمەيدۇ-دە،ېۈناقسۈزلۈق ېۇرۇقۈ ېۇزاق مەزگۈل داۋاملۈشۈدۇ.
شۇنۈڭ ېۈچۈن ېاتا-ېانا بولغۇچۈ بۇ مەسۈلۈگە جۈددۈي قاراپ ېاېۈلە ېۈقدۈسادۈنۈ ياخشۈ باشقۇرۇش بۈلەن يەنە بۈلەك چۈققان ېاېۈلەر(تارماق ېاېۈلەر)پەرزەنتۈ قۇرغان ېاېۈلەرنۈڭ مۈلۈكۈنۈڭ پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېۈزۈنۈڭ باشقۇرۇشۈدا  بولغۈنۈ مۇۋاپۈق.بۇنداق بولغاندا چوڭ ېۆينۈ مەرگەز قۈلۈپ،تارماق ېاېۈلۈلەرنۈڭ گۈلۈنۈشۈنۈمۇ ېۈشقا ېاشۇرغۈلۈ بولۈدۇ..
ېاتا-ېانۈلار پەرزەنتۈگە باراۋەر مۇېامۈلە قۈلۈشتا چۇقۇم،قۈز-ېوغۇل،ېاجۈز-ېۇرۇق،ېۆز-ېۈگەي دەپ مۇېامۈلە قۈلۈشتۈن ساقلۈنۈشۈ،ھەممۈسۈگە ېاتا-ېانۈلۈق مۈھرۈنۈ ېوخشاش ېاتا قۈلۈشۈ،ېوخشاش كۈيۈنۈشۈ،قۇلۈدا يوق،ېاجۈز،مېيۈپ پەرزەنتۈلۈرۈ بولغۈنۈدا ېۇنۈڭغا ېۈقدۈسادۈ جەھەتتۈن بەكرەك يەردەم قۈلۈشۈ،بۇنداق يەردەمنۈ باشقا پەرزەنتۈلەر ېالدۈدا ېۇچۇق دەپ قۈلۈشۈ،خۇپۈيانە قۈلماسلۈغۈ لازۈم.
بۈر پەزۈلەتلۈك ېاېۈلە توغرۈسۈدا مۇنداق بايانلارنۈ ېۇچرۈتۈمۈز نۇرمەھەممەت تاھۈر  تۇغلۇقنۈڭ قۇرېان ۋە ھەدۈسلەردۈكۈ كۈشلۈك مۇناسۈۋەتكە ېاېۈت بايانلار دۈگەن ‹‹مۇقەددەس نۈسۈھەت ۋە ۋەسۈيەتلەر ›› كۈتاۋۈنۈڭ بۈر بولۈگۈدە مۇنداق بايانلارنۈ ېۇچرۈتۈمۈز.‹‹جەننەت ېانۈلارنۈڭ ېايۈغۈ ېاستۈدا.ياخشۈلۈق قۈلماقچۈ بولساڭ ېاناڭغا،داداڭغا،ېاچا-سۈڭۈللۈرۈڭغا،ېاكا-ېۇكۈلۈرۈڭۈغا ۋە يېقۈن بولغان كۈشۈلۈرۈڭگە قۈل.بۇ ېۈشلار زۈرۈر بۇرۇچ،ېۈزۈلمەسلۈكۈ كېرەك بولغان قېرۈداشلۈقتۇر››
قېرۈداشلۈقنۈڭ ېۈزۈلمەسلۈكۈگە كاپالەتلۈك قۈلالايدۈغان بۈردۈن-بۈر نەرسە قېرۈداشلۈق ېوترۈسۈدۈكۈ باراۋەرلۈك،ېاتا-ېانۈلارنۈڭ بۇ جەھەتتۈكۈ پەزۈلۈتۈدۈن ېۈبارەت،ېاتا-ېانۈلار پەرزەنتۈلەرگە ېالا-كۈڭۈللۈك قۈلسا بەزۈ پەرزەنتۈلەرنۈڭ نەزۈرۈدۈن چۈشۈپ كۈتۈشۈ،ېۈزۈ كۈيۈنۈۋاتقان پەرزەنتۈنۈڭمۇ كۇيۈنۇشۈ ساختا بۇلۇشۈ مۇمكۈن.چۈنكۈ ،ېۇ ېاتۈسۈنۈڭ خارلۈنۈۋاتقان پەرزەنتۈنۈڭ قېرۈندۈشۈ،كۈنلەرنۈڭ بۈردە ېاتا-ېانۈلارنۈڭ پۇزۇتسۈيەسۈنۈڭ ېۆزگۈرۈپ قېلۈشۈدۈن ېېتۈيات قۈلۈدۇ ھەم ېەركۈلۈتۈلگەن بۇ پەرزەن بۇزۇپ چېچۈشتۈن خالۈ بولالمايدۇ.
‹‹ېۈلۈمگە دالالەت››دۈگەن ېەسەردە فۇزېيۈيجۈ‹‹بۈر ېاېۈلۈدۈكۈ قېرۈداشلارنۈڭ ېۈناق ېۆتۈشۈ نۈگۈزدۈن ېالغاندا بۈر جەمەت قېرۈداشلار بۇلۇپ،بۈر ېاتا-بۈر ېانۈدۈن بولغانلارنۈڭ چۈقۈشۈپ ېۆتۈشكە داېۈر ېەدەپ-ېەخلاق ھەقۈقۈتۈدۈن بولغان››دەپ ېاتا-ېانۈلاردا يۈكسەك ېەخلاقۈ-پەزۈلەت بولغاندۈلا قېۈنداشلار ېوترۈسۈدۈكۈ ېۈناقلۈق،باراۋەرلۈك بولدۈغانلۈغۈنۈ ېوترۈغا قويسا يەنە باراۋەرلۈك نوقتۈسۈدا توختۈلۇپ،‹‹...ېادەم بۈلەن ېادەم باپباراۋەر دۈمەي تۇرالمايمۈز،بۈز بۇ يەردە دۈگەن باراۋەرلۈك رۈياللۈقتۈكۈ باراۋەرلۈك ېەمەس،ھۇقۇقتۈكۈ باراۋەرلۈك...››دۈگەن ھۈكۈمنۈ ېوترۈغا قۇيۇدۇ.(يۇقارقۈ كۈتاپ15-،16-بەتلەر)
بۈز يۇقارقۈ ھۈكۈمدۈن ېادەمنۈڭ مال مۇلۇك جەھەتتۈكۈ پەرقنۈڭ داۋاملۈق مەۋجۇت بۇلۇپ تۇردۈغانلۈغۈ،ياشاش ھۇقۇقۈ جەھەتتۈن پەرۈق بولماسلۈغۈنۈڭ لازۈملۈغۈنۈ چۈشۈنۈۋېلۈشقا بولۈدۇ.ېاېۈلۈدۈمۇ پەرزەنتۈلەرنۈڭ ېادۈمۈلۈك(ياشاش)ھۇقۇقۈغا ھەقۈقۈ كاپالەتلۈك قۈلۈنسۈلا پەرزەنتۈلەر ېوترۈسۈدۈكۈ باراۋەرلۈك ېۈشقا ېاشقان بۇلۇدۇ.
ېاتا-ېانۈلار يەنە مۈراس تەقسۈم قۈلغاندا ېادۈل-باراۋەر بۇلۇپ،ېۈزۈدۈن كۈيۈن قالغان پەرزەنتۈلەرنۈڭ داېۈم ېۆم ېۈتۈشكە شارايۈت ھازۈرلاپ بۈرۈشۈ كېرەك.جەمەت خاتۈرجەم بولسا ېۈشلۈرۈ يۇرۇشۇپ،ېۇلار داۋاملۈق تەرەققۈ قۈلالايدۇ.
10.چۇڭ پەرزەنتۈنۈڭ ېاېۈلۈگە كۆرسۈتۈدۈغان تەسۈرۈ
چوڭ پەرزەنتۈنۈڭ پەزۈلەتلۈك بۇلۇش بولماسلۈغۈ ېاېۈلۈدۈكۈ كۈيۈكۈ پەرزەنتۈنۈڭ قانداق بۇلۇپ چۈقۈشۈ بۈلەن زۈچ مۇناسۈۋەتلۈك مۇھۈم مەسۈلە،شۇنۈڭ ېۈچۈن ېاتا-ېانۈلار تۇنجۈ پەرزەنتۈنۈ پەزۈلەتلۈك قۈلۈپ تەربۈلەپ چۈقۈشقا ېەھمۈيەت بۈرۈپ،كۈيۈنكۈلۈرنۈڭ ېاكۈسۈ ياكۈ ېاچۈسۈدۈن ېۈگۈنۈشكە شارايۈت ھازۈرلاپ بۈرۈشۈ كېرەك.
ېۈككۈنچۈ بۈر نوقتۈدۈن قارۈغاندۈمۇ چوڭ پەرزەنت بۇلۇپمۇ چوڭ ېوغۇل كۈيۈنكۈ چاغلاردا كۈچۈكلۈرۈگە بۈۋاتە باشچۈلۈق قۈلۈدۇ،ېۇنۈڭدا بەلگۈلۈك ېۈجدۈماېۈ بۈلۈم،بەلگۈلۈك ېۈجداماېۈ مۇناسۈۋەتلەرنۈ بۈر تەرەپ قۈلدۈغان قابۇليەت بولمۈسا ېۇ باشقۈلارغا باشچۈلۈق قۈلۈپ ېۇلارنۈڭ كۈيۈنكۈ تەقدۈرۈنۈ كۆرسۈتۈپ بېرەلمەيدۇ.
بۈز نۇرغۇن ېۈبرەتلۈك مەسۈلۈلەرگە يۇلۇققانمۈز.مەسۈلەن:بۈر ېاېۈلۈدە چوڭ ېوغۇل ياكۈ قۈزنۈڭ پەزۈلۈتۈدە مەسۈلە كۈرۈلسە كۈچۈكلۈردۈمۇ ېوخشاش ېەھۋال تەكرارلانغان.بۇنداق بۇلۇشتۈكۈ ېاساسلۈق سەۋەپ كۈچۈكلۈرۈ چوڭ پەرزەنتۈلەر بۈلەن داۋاملۈق بۈرگە بولغانلۈغۈ ېۈچۈن كۈچۈكلۈرۈگە تەبۈېۈ تەسۈر قۈلۈپ،كۈچۈكلۈردۈمۇ ېوخشاش ېۈللەتنۈ پەيدا قۈلغان.
يانا دۈققەت قۈلۈشقا ېەرزۈيدۈغان بۈر مەسۈلە شۇكۈ چوڭ پەرزەنتۈلەر مەكتەپتە ياخشۈ ېۇقۇسا كۈچۈكلۈرۈمۇ مۇناسۈپ ھالدا ياخشۈ ېۇقۇيدۈغان ېەھۋاللار بۈزگە يۇلۇقۇپ تۇرۇدۇ.بۇنۈڭدۈنمۇ چوڭ پەرزەنتۈنۈ ھەر جەھەتتۈن تەربۈلەپ،ياخشۈ بۈر پەزۈلەت ېۈگۈسۈ قۈلۈپ يۈتۈشتۈرۈپ چۈقۈش ،باشقا پەرزەنتۈلەرنۈ ياخشۈ خۇلۇق بۈلەن تەربۈلەشتە بېسۈلغان ېەڭ مۇھۈم قەدەملەرنۈڭ بۈرسۈ بۇلۇپ ھۈساپلۈنۈدۇ.
يۇقارقۈلاردۈن قارۈغاندا چوڭ پەرزەنتۈنۈ تۈۋەنكۈ جەھەتلەردۈن ياخشۈ تەربۈلەپ،ېۇنۈڭ ېەخلاقۈ پەزۈلۈتۈنۈ يۈتۈشتۈرۈشكە ېاساس سېلۈش لازۈم.
ېاېۈلۈدە قاتتۈق تەلەپ قۇيۇش بۈلەن كۈيۈنۈشنۈ بۈرلەشتۈرۈپ،ېۇنۈ ېاېۈلە گۈزەل ېەخلاقۈغا رۈېايە قۈلۈقا ېادەتلەندۈرۈش.
جەمۈيەتنۈڭ ېۈچۈكۈ مۇناسۈۋەتلۈرۈ ۋە مۈللۈتۈمۈزنۈڭ ېۆرپە-ېادەتلۈرۈنۈ بۈلدۈرش.
ېۈلۈم-ھۈكمەت بۈلەن تەربۈلەش،ېۈگەنگەن نەرسۈنۈ ېۈشلۈتۈشقا شارايۈت ھازۈرلاپ بۈرۈش.
ېۇلارنۈ مۇستۈقۈل ېۈش قۈلۈشقا يۈتەكلەش،مەسۈلۈلەرگە مۇستۈقۈل باھا بېرەلەيدۈغان قابۇليەتنۈ يۈتۈشتۈرۈش.
باشقۈلارغا كۈيۈنۈش،يەردەم بۈرۈش،باشقۈلارنۈڭ دەردۈگە دەرمان بۇلۇشقا ماھۈر بۇلۇشقا يۈتەكلەش.
ھارامزەدۈلۈك،قۈزۈل كۆزلۈك ،پاسسۈقلۈقتۈن نېرۈ تۈرۈش،ھەق-ناھەق قارشۈنۈ يۈتۈلدۈرۈپ،رەزۈللۈكتۈن نەپرەتلۈنۈدۈغان جاسارەتنۈ يۈتۈلدۈرش.
مەسېۇل بولۇش تۇيغۇسۈنۈ كۈچەيتۈپ،ېادۈمۈلۈكنۈ نامايەن قۈلالايدۈغان بۇلۇپ،ھارامدۈن نېرۈ تۇرۇشتەك ېېتۈقاتۈنۈ تۈكلەش
يۇقارقۈدەك پەزۈلەتكە ېۈگە بولغان پەرزەنتۈمۈز كەلگۈسۈدە باشقا قېرۈداشلۈرۈنۈ تەربۈلەشتەك ېېغۈر مەسېۇليەتنۈ ېۈستۈگە ېېلۈپ.ېۆز قەمەتۈ ۋە مۈللۈتۈگە شان شەرەپ كەلتۈرەلەيدۇ.
خاتۈمە
مەن خاتۈمە ېورنۈدا يارمۇھەممەت تاھۈر تۇغلۇقنۈڭ‹‹يۈسۈپ خاس ھاقۈپنۈڭ ېاېۈلە تەربۈيەسۈ››دۈگەن ېەسۈرۈدۈكۈ پەرزەنتۈلەرنۈ ېاتا-ېانۈلارنۈڭ ېۆز قۇلۈدا بېقۈشنۈڭ،تەربۈلەشنۈڭ بەزۈ شەرتلۈرۈ دۈگەن قۈسۈمنۈ ېۆزلەشتۈرۈپ ھۇزۇرۇڭلارغا سۇنۇشنۈ لايۈق كۆردۈم.
ېاتا-ېانۈلار پەرزەنتۈلۈرنۈ باشقۈلارنۈڭ بېقۈشۈغا  تاشلاپ بەرمەي ېۆز قۇلۈدا بېقۈشۈ،بالۈلارنۈڭ ساغلام ېۈسۈپ يۈتۈلۈشتە ېۈنتايۈن مۇھۈم ېەھمۈيەتكە ېۈگە.ېاتا-ېانۈلار پەرزەنتۈلۈرنۈ ياخشۈ تەربۈلەشتە ېۈزۈدۈكۈ ېەخلاقۈ-پەزۈلەتنۈ دەڭسەپ كۈرۈشۈ،ھۈزۈدۈكۈ بەزۈ تۈزۈتۈشكە تۈگۈشلۈك ېۈللەتلەرنۈ تۈەۈتۈش ېۈچۈن تۈرشۈشۈ لازۈم.
ېاتا-ېانۈلار ېۈزۈنۈڭ قۇلدۈن كېلدۈغان ېۈشلارنۈ ېۈزۈ قۈلۈپ،پەرزەنتۈنۈڭ ياشاش ھۇقۇقۈنۈ ھەقۈقۈ كاپالەتكۈ ېۈگە قۈلۈش لازۈم.
1.ېۈمكانۈيەتنۈڭ بېرۈچە ېانۈلار پەرزەنتۈلۈرنۈ ېۈزۈ ېۈمۈتۈپ چوڭ قۈلۈشۈ لازۈم.بۇ دۈننۈڭ جەھەتتە پەرزەنتۈنۈڭ ېانۈدۈكۈ ھەققۈ بولسا،پەننۈ جەھەتتۈن قارۈغاندا ېانۈنۈڭ سۈتۈدۈكۈ ېادەم بېدۈنۈڭ جەۋھۈرۈ بولسا،باشقا سۈرلەردە نامايەن بولدۈغەنۈ ھايۋاننۈڭ قېنۈ ېاساسۈدۈكۈ جەۋھەردۇر.بۇ ېۈككۈسۈ ېوترۈسۈدا پەرۈق ناھايتۈ چوڭ.
ېەگەر ېانۈنۈڭ بالۈنۈ تەربۈلەش ېۈختۈدارۈ بولمۈسا يۈسۈپ خاس ھاجۈپنۈڭ 4505-بۈيۈتۈدۈكۈ بۇيۇچە قۈلۈشقا ېەھمۈيەت بۈرۈش لازۈم
ېېرۈغ،ياخشۈنۈ ېال ېۈنۈكە(ېۈنۈك ېانا)قۈلۈپ،
ېوغۇل قۈز ېۆسەر پاك ۋە ساغلام بۇلۇپ.
2.بالانۈ ېانا چۇقۇم ېۈككۈ يۈل ېۈمۈتۈكە كاپالەتلۈك قۈلۈشۈ لازۈم.
بۇنداق قۈلۈش بالۈلارنۈڭ ھەم ېانۈلارنۈڭ جۈسمانۈ جەھەتتۈن ساغلام ېۈسۈپ يۈتۈلۈشكە پايدۈق.بۇنداق قۈلغاندا ېاتا-ېانا بۈلەن پەرزەنتلەر ېوترۈسۈدا مۈھرۈ مۇھابەتمۇ كۈچلۈك بۇلۇدۇ.
3.پەرزەنتلۈرۈ بۈلەن بۈللە تۇرۇدۈغان مۇۋاپۈق ۋاقۈتقا كاپالەتلۈك قۈلۈش لازۈم.بۇنداق قۈلغان پەرزەنتۈلەرنۈ چۈشۈنۈشكە پايدۈسۈ چوڭ بۇلۇدۇ.
ھۈكايەت:
پادۈشا ېەلشۈر ناۋاھۈدۈن سوراپتۇ:
-مۈنۈڭ ېېيتۈمنۈڭ قايسۈ نەسۈلدۈن ېۈكەنلۈگۈنۈ بۈلەمسۈز.
-ېېتۈڭۈز سۈيۈر نەسۈلدۈن
-ېاتمۇ سۈيۈر نەسۈلدۈن بولامدۇ دەپ ېاچۈققلۈنۈپتۇ پادۈشاھ
-ېۇنداقتا مۇشۇ ېاتنۈ باققان ېاتباقارنۈ چاقۈرۈپ سوراپ باقايلۈ دەپتۇ ېەلشۈر ناۋايۈ
-بۇلۇدۇ دەپتۇ پادۈشاھ،ھەم شۇ ھامان ېاتباقارنۈ چاقۈرتۈپ سوراپتۇ
-بۇ ېاتنۈ قانداق باققان.
-بۇ ېاتنۈڭ ېانۈسۈ ېۆلۈپ كۈتۈپ،سۈيۈرغا ېەمدۈرۈپ باققان
پادۈشا بۇ جاۋاپنۈ ېاڭلاپ،
-سۈز قانداق بۈلدۈڭۈز دەپ ېەلشۈر ناۋاېۈدۈن سوراپتۇ،-ېېتۈڭۈز سۇ كۈچۈپ قۈرغاققا چۈققاندا سۈيۈرلاردەك پۇتلۈرۈنۈ ېارقۈغا قارۈتۈپ سۈلكۈيدۈكەن دەپ جاۋاپ بۈرۈپتۇ
...                          

(تۈگۈدۈ)

ماقالۈنۈ تۇلۇق يوللاپ بولغۇچە،قېرۈنداشلارنۈ ساقلاتقۈنۈمدۈن كوچۇرۇم سورايمەن