يا ئىلاھى ۋە يارەببى!
مەن ئىماننىڭ كۆزى بىلەن،
قۇرئاننىڭ تەلىمى ۋە نۇرى بىلەن،
رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنىڭ دەرسى بىلەن
ۋە «ھەكىم» ئىسمىنىڭ كۆرسىتىشى بىلەن كۆردۈمكى: ساماۋاتتا ھېچ بىر ھەرىكەت ۋە ئايلىنىش يوقتۇركى، شۇ
دەرىجىدىكى ئىنتىزامى بىلەن سېنىڭ مەۋجۇتلۇقۇڭغا ئىشارەت ۋە دالالەت قىلمايدىغان!
ۋە ھېچ بىر ئاسمان جىسمى يوقتۇركى، سۈكۈتى ۋە شاۋقۇنسىز ۋەزىپە كۆرۈپ، تىرەكسىز تۇرۇشلىرى بىلەن سېنىڭ رۇبۇبىيىتىڭگە ۋە بىرلىكىڭگە شاھادىتى ۋە ئىشارىتى بولمايدىغان!
ۋە ھېچ بىر يۇلتۇز يوقتۇركى، مۇۋازىنەتلىك يارىتىلىشى، مۇنتىزىم ۋەزىيىتى، نۇرانىي تەبەسسۇمى، ھەمدە باشقا يۇلتۇزلارغا مىسىل ۋە ئوخشاش بولۇش تامغىلىرى بىلەن سېنىڭ ئۇلۇغلۇقۇڭنىڭ چەكسىز ھەشەمىتىگە ۋە بىرلىكىڭگە ئىشارەت ۋە شاھادەت قىلمايدىغان!
ھەمدە ئون ئىككى سەييارىدىن ھېچ بىر سەييارە يوقتۇركى، ھىكمەتلىك ھەرىكىتى، ئىتائەتلىك بويسۇنۇشى، ئىنتىزاملىق ۋەزىپىسى ۋە غايەت مۇھىم ئوربىتىلىرى بىلەن سېنىڭ بارلىقىڭنىڭ قەتئىي ئىكەنلىكىگە شاھادەتتە ۋە ئۇلۇغ سەلتەنەتىڭگە ئىشارەتتە بولمايدىغان!
شۇنداق، ئاسمانلارنىڭ ئۆز ئىچىدىكىلىرى بىلەن ھەر بىرى يالغۇز شاھادەت قىلغىنىدەك، ھەممىسى جەم بولۇپ، بەكمۇ ئوچۇق دەرىجىدە ـــ ئەي زېمىن ۋە كۆكلەرنى ياراتقان ياراتقۇچى!... سېنىڭ بارلىقىڭنىڭ قەتئىي ئىكەنلىكىگە شۇنداق ئېنىق شاھادەت... ۋە ئەي زەررىلەرنى بەكمۇ ئىنتىزاملىق تەركىبلىرى بىلەن تەدبىرىنى كۆرۈپ باشقۇرغان! ۋە ئەي بۇ سەييارە يۇلتۇزلارنى تەرتىپلىك ئوربىتىلىرى بىلەن ئايلاندۇرغان، ئەمرىگە ئىتائەت قىلدۇرغان! ـــ سېنىڭ بىرلىكىڭگە شۇنداق قۇۋۋەتلىك شاھادەت قىلىدۇكى، كۆك يۈزىدىكى پۈتۈن يۇلتۇزلار سانىچە نۇرانىي ھۆججەتلەر ۋە پارلاق دەلىللەر ئۇ شاھادەتنى تەستىق قىلىشىدۇ.
ھەم بۇ پاكىزە، ساپ، گۈزەل ئاسمانلار پەۋقۇلئاددە چوڭ ۋە پەۋقۇلئاددە سۈرئەتلىك جىسىملىرى بىلەن مۇنتىزىم بىر ئارمىيە ۋەزىيىتىنى ۋە ئېلېكترىك لامپىلىرى بىلەن زىننەتلەنگەن بىر سەلتەنەت مۇراسىمى ھالىتىنى كۆرسىتىش جەھەتتە، سېنىڭ رۇبۇبىيىتىڭنىڭ ھەشەمىتىگە ۋە ھەر نەرسىنى ئىجاد قىلغان قۇدرىتىڭنىڭ بۈيۈكلىكىگە زاھىر دالالەت؛
ۋە چەك-چېگرىسىز ئاسمانلارنىڭ ھەممە تەرىپىنى قورشىغان ھاكىمىيىتىڭنىڭ، ھەمدە ھەر بىر جانلىقنى ئۆز قۇچىقىغا ئالغان رەھمىتىڭنىڭ تولىمۇ كەڭرىلىكىگە قۇۋۋەتلىك ئىشارەت؛
ۋە پۈتۈن ساماۋى مەخلۇقاتلارنىڭ پۈتۈن ئىشلىرىغا ۋە ئەھۋاللىرىغا ئالاقىدار بولغان، چاڭگىلىغا ئالغان ۋە تەرتىپكە سالغان ئىلمىڭنىڭ ھەر نەرسىنى قورشايدىغانلىقىغا، ھىكمىتىڭنىڭ ھەر ئىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغانلىقىغا شۈبھىسىز شاھادەت قىلىشىدۇ.
شۇ شاھادەت ۋە دالالەتلەر ئۇ قەدەر ئوچۇقتۇركى، گوياكى يۇلتۇزلار، ئۇلار شاھىدلىك قىلىۋاتقان ئاسمانلارنىڭ شاھادەت كەلىمىلىرى ۋە جىسىملاشقان نۇرانىي دەلىللىرىدۇر.
ھەم ساماۋات مەيدانىدىكى، دېڭىزىدىكى ۋە بوشلۇقىدىكى يۇلتۇزلار بولسا ئىتائەتچان ئەسكەرلەر، ھەشەمەتلىك كېمىلەر، ھەيران قالارلىق ئايروپىلانلار، ئاجايىپ-غارايىب لامپىلاردەك ۋەزىيەتلىرى ئارقىلىق سېنىڭ ئىلاھلىق سەلتەنەتىڭنىڭ ھەيۋىتىنى كۆرسىتىدۇ.
ئۇ ئارمىيەنىڭ ئەسكەرلىرىدىن بىر يۇلتۇز بولغان قۇياشىمىزنىڭ ئۆز سەييارىلىرىدىكى ۋە زېمىنىمىزدىكى ۋەزىپىلىرىنىڭ ئىشارىتى ۋە ئەسكەرتىشى بىلەن بىلىمىزكى، قۇياشنىڭ باشقا ھەمراھلىرى بولغان يۇلتۇزلارنىڭ بىر قىسمى ئاخىرەت ئالەملىرىگە قارايدۇ، ۋەزىپىسىز ئەمەستۇر، بەلكى باقىي بولغان ئالەملەرنىڭ قۇياشلىرىدۇر.
ئەي ۋاجىبۇل ۋۇجۇد*! ئەي ۋاھىدى ئەھەد**! بۇ ھەيران قالارلىق يۇلتۇزلار، بۇ ئاجايىپ قۇياشلار، ئايلار سېنىڭ مۈلكۈڭ دائىرىسىدە، سېنىڭ ساماۋاتىڭدا، سېنىڭ ئەمرىڭ بىلەن، قۇۋۋىتىڭ ۋە قۇدرىتىڭ بىلەن، سېنىڭ ئىدارە ۋە تەدبىرىڭ بىلەن بويسۇندۇرۇلغان، تەرتىپكە سېلىنغان ۋە ۋەزىپىلەندۈرۈلگەندۇر. پۈتكۈل ئۇ ھەيۋەتلىك جىسىملار ئۆزلىرىنى ياراتقان، ئايلاندۇرغان ۋە باشقۇرۇۋاتقان يالغۇز ياراتقۇچىسى بولغان سېنى تەسبىھ قىلىشىدۇ، تەكبىر ئېيتىپ ئۇلۇغلايدۇ، ئەھۋال تىللىرى بىلەن «سۇبھان ﷲ»، «ﷲ ئەكبەر» دېيىشىدۇ. مەنمۇ ئۇلارنىڭ پۈتۈن تەسبىھلىرى بىلەن سېنى تەسبىھ قىلىمەن.
ئەي شىددەتلىك دەرىجىدە زاھىر بولغانلىقىدىن يوشۇرۇنغان ۋە
* ۋاجىبۇل ۋۇجۇد: بارلىقى قەتئىي بولغان، يوقلىقى مۇمكىن بولمىغان ﷲ.
** ۋاھىد: پۈتۈن شەيئىلەردە، ئەھەد: ھەر بىر نەرسىدە بىرلىك تامغىسى قويغان بىر ﷲ.
ئەي بۈيۈكلۈكى بەكمۇ ئەزەمەتلىك بولغانلىقىدىن پەردىلەنگەن قادىرى زۇلجەلال! ئەي قادىرى مۇتلەق!
قۇرئانى ھەكىمىڭنىڭ دەرسى بىلەن ۋە رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنىڭ تەلىمى بىلەن چۈشەندىمكى، يۇقىرىقىدەك ئاسمانلار، يۇلتۇزلار سېنىڭ مەۋجۇدلۇقۇڭغا ۋە بىرلىكىڭگە شاھادەت قىلىشىدۇ... شۇنىڭغا ئوخشاشلا ئاتمۇسفىرامۇ بۇلۇتلىرى، چاقماقلىرى، گۈلدۈرمامىلىرى، شاماللىرى ۋە يامغۇرلىرى بىلەن سېنىڭ بارلىقىڭنىڭ قەتئىيلىكىگە ۋە بىرلىكىڭگە شاھادەت قىلىشىدۇ.
شۇنداق، جانسىز، ئىدراكسىز بۇلۇتنىڭ ئابىھايات بولغان يامغۇرنى جانلىقلارنىڭ ئېھتىياجىغا ئەۋەتىشى پەقەتلا سېنىڭ رەھمىتىڭ ۋە ھىكمىتىڭ بىلەندۇر، قالايمىغان تاسادىپىيلىق ئارىلىشالمايدۇ.
ھەم ئېلېكترىكنىڭ ئەڭ قۇۋۋەتلىكى بولغان ۋە يورۇتۇشىغا ئائىت پايدىلىرىغا ئىشارەت قىلىپ، ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشقا ئۈندىگەن چاقماقمۇ سېنىڭ ھاۋا بوشلۇقىدىكى قۇدرىتىڭنى پارلاق شەكىلدە يورۇتىدۇ.
ھەم يامغۇرنىڭ يېغىشىنى خۇشخەۋەر بەرگەن، چوڭ بوشلۇقنى سۆزلەتكەن ۋە تەسبىھلىرىنىڭ زىلزىلىسى بىلەن ئاسماننى لەرزىگە كەلتۈرگەن گۈلدۈرمامىلار خۇددى تىلى ئارقىلق گەپ قىلغاندەك سېنى تەقدىس قىلىدۇ، رۇبۇبىيىتىڭگە شاھادەت قىلىدۇ.
ھەم جانلىقلارنىڭ ياشىشى ئۈچۈن ئەڭ زۆرۈر رىزىق بولغان، ئىستىمال جەھەتتە ئەڭ ئاسان، نەپەس بېرىش ۋە نۇپۇسلارنى راھەتلەندۈرۈشتەك كۆپلىگەن ۋەزىپىلەر بىلەن ۋەزىپىلەندۈرۈلگەن شاماللارمۇ ئاتمۇسفىرانى گويا بىر ھىكمەتكە بىنائەن ‹‹لەۋھى ماھۋ ۋە ئىسپات›› ۋە ‹‹يېزىپ ئىپادىلەش، كېيىن ئۆچۈرۈش دوسكىسى›› سۈرىتىگە ئايلاندۇرۇش ئارقىلىق سېنىڭ قۇدرىتىڭنىڭ ئاجايىپ پائالىيەتلىرىگە ئىشارەت ۋە سېنىڭ بارلىقىڭغا شاھادەت قىلغىنىدەك؛
سېنىڭ مەرھىمىتىڭ بىلەن بۇلۇتلاردىن سېغىپ جانلىقلارغا ئەۋەتىلگەن رەھمەت (يامغۇر)مۇ كەلىمىلىرى بولغان ئۆلچەملىك ۋە ئىنتىزاملىق تامچىلىرى ئارقىلىق سېنىڭ رەھمىتىڭنىڭ چەكسىزلىكىگە ۋە بەكمۇ كەڭرى شەپقىتىڭگە شاھادەتلىرىنى كۆرسىتىدۇ.
ئەي چەكسىز پائالىيەتلەر بىلەن تەسەررۇپ قىلغۇچى ۋە ئەي بەرىكىتى چەكسىز ئۇلۇغ زات! سېنىڭ بارلىقىڭنىڭ قەتئىيلىكىگە شاھادەت قىلغان بۇلۇت، چاقماق، گۈلدۈرماما، شامال ۋە يامغۇرلار ئايرىم–ئايرىم شاھادەتلىرىنى ئىپادىلىگەندەك، ھەممىسى ئورتاق ھالدا سۈپەتلىرى جەھەتتىن بىر–بىرىدىن يىراق، ماھىيەتلىرى جەھەتتىن بىر–بىرىگە ئوخشىماسلىقلىرى بىلەن بىرلىك، بىللىلىك ۋە بىر–بىرى ئىچىگە كىرىش، ھەمدە بىر–بىرىنىڭ ۋەزىپىلىرىگە ياردەم قىلىش ئالاھىدىلىكلىرى بىلەن سېنىڭ بىرلىكىڭگە غايەت قۇۋۋەتلىك ئىشارەت قىلىدۇ.
ھەم بۇلار چوڭ ھاۋا بوشلۇقىنى بىر ئاجايىپ مەھشەرگاھ قىلغان ۋە بەزى كۈنلەردە بىر قانچە قېتىم تولدۇرۇپ بوشاتقان رۇبۇبىيىتىڭنىڭ ھەيۋىتىگە ۋە ئۇ كەڭ ئاتمۇسفىرانى يېزىپ ئۆزگەرتىدىغان بىر لەۋھەدەك، سىقىپ ئۇنىڭ بىلەن زېمىن باغچىسىنى سۇغۇرىدىغان بىر بۇلۇتتەك تەسەررۇپىغا ئالغان قۇدرىتىڭنىڭ بۈيۈكلۈكىگە ۋە ھەر نەرسىنى قورشىغانلىقىغا شاھادەت قىلغىنىدەك؛
ئومۇمىي زېمىنغا ۋە پۈتۈن مەخلۇقلارغا ئاتمۇسفىرا پەردىسى ئاستىدا قارىغان، ئىدارە قىلغان رەھمىتىڭنىڭ ۋە ھاكىمىيىتىڭنىڭ چەكسىز دەرىجىدە كەڭرىلىكىگە ۋە ھەممە نەرسىگە يېتىشىدىغانلىقىغا دالالەت قىلىدۇ.
ھەم ئاتمۇسفىرادىكى ھاۋا ئۇ قەدەر ھىكمەتلىك ۋەزىپىلەر بىلەن خىزمەت قىلدۇرۇلۇپ، بۇلۇت ۋە يامغۇرلار ئۇ قەدەر دانىشىمەنلەرچە مەنپەئەتلەردە قوللىنىلغانكى، ھەر نەرسىنى قورشىغان بىر ئىلىم ۋە ھەر نەرسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بىر ھىكمەت بولمىسا، ئۇ قوللىنىش ۋە خىزمەت قىلدۇرۇلۇش بولالمايدۇ.
ئەي خالىغىنىدەك پائالىيەت يۈرگۈزگۈچى! ئاتمۇسفىرادىكى پائالىيىتىڭ ئارقىلىق ھەر ۋاقىت ھەشر ۋە قىيامەتنىڭ بىر مىسالىنى كۆرسىتىش، بىر سائەتتە يازنى قىشقا، قىشنى يازغا ئايلاندۇرۇش، بىر ئالەمنى كەلتۈرۈپ، بىر ئالەمنى غەيبكە ئەۋەتىۋېتىشتەك پائالىيەتلەردە بولغان قۇدرىتىڭ، دۇنيانى ئاخىرەتكە ئۆزگەرتىدىغانلىقىڭنىڭ ۋە ئاخىرەتتە ئەبەدىي ئىش–پائالىيەتلەرنى كۆرسىتىدىغانلىقىڭنىڭ ئىشارىتىنى بېرىدۇ.
ئەي قادىرى زۇلجالال! ئاتمۇسفىرادىكى ھاۋا، بۇلۇت ۋە يامغۇرلار، چاقماق ۋە گۈلدۈرمامىلار سېنىڭ مۈلكۈڭ دائىرىسىدە، سېنىڭ ئەمرىڭ ۋە قۇۋۋىتىڭ بىلەن، سېنىڭ كۈچ ۋە قۇدرىتىڭ بىلەن بويسۇندۇرۇلغاندۇر ۋە ۋەزىپىلەرگە قويۇلغاندۇر. ماھىيەتچە بىر–بىرىدىن يىراق بولغان ئاتمۇسفىرا مەخلۇقلىرى ئۆزلىرىنى ناھايىتى جىددى ۋە تۇيۇقسىز ئەمىرلەرگە، تېز ۋە كۈتۈلمىگەن كوماندىلارغا ئىتائەت قىلغۇزغان ئامىرى ۋە ھاكىمى بولغان سېنى تەقدىس قىلىپ، رەھمىتىڭنى مەدھۇ–سانا بىلەن ئالقىشلايدۇ.
ئەي يەر ۋە ساماۋاتنىڭ خالىقى زۇلجالالى! سېنىڭ قۇرئان ھەكىمىڭنىڭ تەلىمى بىلەن، رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنىڭ دەرسى بىلەن ئىمان كەلتۈردۈم ۋە بىلدىمكى: يۇقىرىقىدەك ساماۋات يۇلتۇزلىرى بىلەن، ئاتموسفىرا ئىچىدىكىلىرى بىلەن سېنىڭ قەتئىي بارلىقىڭغا ۋە بىرلىكىڭگە شاھادەت قىلىشىدۇ، شۇنىڭدەكلا: زېمىن پۈتۈن مەخلۇقاتلىرى ۋە ئەھۋاللىرى بىلەن سېنىڭ مەۋجۇدلۇقىڭغا ۋە بىرلىكىڭگە مەۋجۇداتلىرى سانىچە شاھادەت ۋە ئىشارەتلەر كۆرسىتىدۇ.
شۇنداق، زېمىندا ھېچ بىر ئۆزگىرىش، دەل–دەرەخ ۋە ھايۋاناتلاردا ھەر يىلى تېرىلىرىنى ئالماشتۇرۇشتەك ھېچ بىر ئالمىشىش ـــ خۇسۇسىي بولسۇن، ئومۇمىي بولسۇن ـــ يوقتۇركى، ئىنتىزاملىرى بىلەن سېنىڭ بارلىقىڭغا ۋە بىرلىكىڭگە ئىشارەت قىلمايدىغان!
ھەم ھېچ بىر ھايۋان يوقتۇركى، زەئىپلىك ۋە ئېھتىياجلىرىنىڭ دەرىجىسىگە قارىتا بېرىلىدىغان شەپقەتكارانە رىزىقلىرى بىلەن، ياشىشىغا لازىم بولغان تۈزۈلمىلىرىنىڭ ھىكمەتلىك ھالدا بېرىلىشلىرى بىلەن سېنىڭ بارلىقىڭغا ۋە بىرلىكىڭگە شاھادەتتە بولمايدىغان!
ھەم ھەر باھاردا كۆزىمىز ئالدىدا ئىجاد قىلغان ئۆسۈملۈك ۋە ھايۋانلاردىن ھېچ بىرىسى يوقتۇركى، ئاجايىپ سەنئىتى بىلەن، گۈزەل زىننەتلىرى بىلەن، ھەمدە دەل ئۆزىگە خاس ھاللىرى، ئىنتىزاملىرى ۋە تاناسىپلىرى بىلەن سېنى بىلدۈرمەيدىغان!
شۇنداقلا زېمىن يۈزىنى تولدۇرغان ئۆسۈملۈك ۋە ھايۋانات دېيىلگەن قۇدرىتىڭنىڭ ئاجايىپاتلىرى ۋە مۆجىزىلىرى، بىر قانچە خىل ماددىدىن تۈزۈلگەن ۋە بىر–بىرىگە ئوخشاپ كەتكەن ئۇرۇق ۋە ئۇرۇقچىلاردىن، تامچىلاردىن، تۇخۇم ۋە تۇخۇمچىلاردىن، سۇيۇقلۇقلاردىن خاتاسىز، مۇكەممەل، گۈزەل ۋە پەرقلىق ئالامەتلىرى بىلەن بىللە يارىتىلىشلىرى ھىكمەتلىك سەنئەتكارىنىڭ بارلىقىغا، بىرلىكىگە، ھىكمىتىگە ۋە چەكسىز قۇدرىتىگە شۇنداق بىر شاھادەتتۇركى، يورۇقلۇقنىڭ قۇياشقا شاھادىتىدىن تېخىمۇ قۇۋۋەتلىك ۋە پارلاقتۇر.
ھەم ھاۋا، سۇ، نۇر، ئوت ۋە تۇپراقتەك ھېچبىر ماددا يوقتۇركى، ئىدراكسىزلىقلىرى ئىچىدە ئىدراكلىق شەكىلدىكى مۇكەممەل ۋەزىپىلەرنى ئورۇنلاشلىرى بىلەن، ئاددى (باسىت)، ئىشغالىيەتچىلىك، ئىنتىزامسىزلىق ۋە ھەر يەرگە تارقىلىشتەك خۇسۇسىيەتلىرى بىلەن بىللە غايەت ئىنتىزاملىق، خىلمۇ–خىل مېۋىلەرنى ۋە مەھسۇلاتلارنى غەيب خەزىنىسىدىن ئېلىپ كېلىشلىرى بىلەن سېنىڭ بىرلىكىڭگە ۋە بارلىقىڭغا شاھادەتتە بولمايدىغان!
(بەدىئۇززامان سائىد نۇرسى ھەزرەتلىرىنىڭ "مۇناجات" ناملىق ئەسىرىدىن ئۈزۈنتە)
