يەل چىقسا ئىستىنجا قىلمايلا تاھارەت ئالسا دۇرۇس بولامدۇ؟ سوئال: ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم: يەل چىقسا ئىستىنجا قىلمايلا تاھارەت ئالسا دۇرۇس بولامدۇ؟
جاۋاب:
ۋە ئەلەيكۇم ئەسسالام ۋە رەھمەتۇللاھى ۋە بەرەكاتۇھۇ:
بارلىق ھەمدۇ-سانا جانابى ئاللاھقا بولسۇن، پەيغەمبىرىمىزگە، ئائىلە-تاۋابىئاتىغا ۋە ئۇنىڭغا تاكى قىيامەتكە قەدەر ياخشى ئەگەشكەنلەرگە دۇرۇت-سالاملار بولسۇن.
يەل چىقسا چوڭ ياكى كىچىك تەرەت قىلغاندا سۇنغاندەكلا تاھارەت سۇنۇپ كېتىدۇ،.
زۇھرىي ئەبباد ئىبنى تەمىيمدىن رىۋايەت قىلىدۇكى، ئۇنىڭ تاغىسى (ئابدۇللاھ ئىبنى زەيد ئەلمازىنىي) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دېگەن: پەيغەمبەر ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە ناماز ئوقۇۋېتىپ يەل چىقىپ كەتكەندەك تۇيۇلىدىغان ئادەمنىڭ ئەھۋالى ئېيتىلىپ، ئۇ كىشى نامازنى توختىتامدۇ؟ دەپ سورالغاندا، رەسۇلۇللاھ: «ياق، ئاۋاز ئاڭلىغانغا ياكى پۇراق پۇرىغانغا قەدەر» دېگەن.(سەھىھەين: بۇخارى 2056-ھەدىس. مۇسلىم 361-ھەدىس)
”ئىستىنجا دېگەن فۇقاھالارنىڭ ئىستىلاھىدا: ئالدى-ئارقا ئىككى تەرەت يولىدىكى مەينەتلىك قالدۇقىنى چالما ياكى سۇ بىلەن يوقىتىۋېتىشتىن ئىبارەت.“(ئۇمدەتۇل قارىي 2/287)
بۇ سەۋەبتىن ئىستىنجا دېگەن چوڭ ياكى كىچىك تاھارەت سۇندۇرغاندىلا كېرەك بولىدۇ، پەقەتلا يەل چىققان بولسا نىجاسەت بولمىغاندىن كېيىن ئىستىنجا قىلىش كېرەك ئەمەس، بۇ بارلىق ئالىملارنىڭ بىردەك قارىشى.
بەلكى تېخى ھەنەفىي مەزھەبتە ئەگەر چوڭ ياكى كىچىك تەرەت چىقمىغان ئەھۋالدا يەلدىن ئىستىنجا قىلىش بىدئەت دەپ قارالغان.(ئەلئىخنىيار 1/39)، بۇ ئۇلارنىڭ نەزىرىدە ھاراملىقنى كۆرسىتىدۇ.
ئۇنداق بولۇشى رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ سۈننىتىدە يەلدىن ئىستىنجا قىلىش كەلمىگەن.
بۇنىڭغا ئاساسەن يەل چىقىپ كەتسە، تاھارەت سۇنۇپ كېتىدۇ. قايتا تاھارەت ئالماقچى بولسا، ئىستىنجا قىلمايلا يۈز-قوللىرىنى يۇيۇپ، ئاغزى-بۇرنىنى چايقاپ، بېشىغا مەسھى قىلىپ تاھارەت ئېلىۋەتسە يەنى ”دەستۇر“ قىلىۋەتسە بولىدۇ.
ئىمام ئىبنى قۇدامە مۇنداق دەيدۇ: ”ئۇخلىغان ياكى يەل چىقىپ كەتكەن كىشىگە ئىستىنجا قىلىش كېرەك ئەمەس. بۇنىڭدا بىرەر ئالىمنىڭ باشقىچە كۆز قارىشى بارلىقىنى بىلمەيمىز. ئىمام ئەھمەد رەھمۇتۇللاھى ئەلەيھى مۇنداق دېگەن: ”ئاللاھنىڭ كىتابىدا ياكى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ سۈننىتدە يەلدىن ئىستىنجا قىلىش يوق، پەقەتلا (ئىستىنجاسىز) تاھارەت ئېلىۋېتىش كېرەك“(ئەلمۇغنىي 1/100).
ئىمام مالىك رەھمۇتۇللاھى ئەلەيھىمۇ:“يەلدىن ئىستىنجا قىلمايدۇ، ئەگەر چوڭ ياكى كىچىك تەرەت قىلسا، ئاشۇ مەينەت نەرسە چىققان جاينىڭ ئۆزىنىلا يۇيۇۋەتسۇن، كىچىك تەرەت قىلغان بولسا سۈيدۈك يولى ئېغىزىنىلا، چوڭ تەرەت قىلغان بولسا مەينەتلىك چىققان ئورۇننىلا“دېگەن (ئەلمۇدەۋۋەنە 1/8).
ئىمام نەۋەۋى مۇنداق دېگەن:“ بارلىق ئالىملار يەلدىن، ئۇيقۇدىن، ئاياللارنى تۇتۇشتىن ۋە زەكىرىنى تۇتۇشتىن ئىستىنجا قىلىش كېرەك ئەمەسلىكىگە بىردەك ئىتتىپاق. شىيئەلەرنىڭ بەزىلىرىدىن ئىستىنجا ۋاجىب بولىدۇ، دېگەنلىكى كەلگەن بولسىمۇ شىيئەلەرنىڭ قارشىلىقى ھېسابقا ئېلىنمايدۇ. شەيخ نەسر ئىنتىخاب دېگەن كىتابىدا يۇقىرىقىلاردىن بىرەرسى ئۈچۈن ئىستىنجا قىلىپ قالسا بىدئەتتۇر، دېگەن. جۇرجانىي: يەلدىن ئىستىنجا قىلىش مەكروھ بولىدۇ، دېگەن“(ئەلمەجمۇئ 2/116).
ۋاجىب دەپ قارىغان شىيئەلەر زەيدىييە مەزھىبى بولۇپ، ئۇلار يەلدىن ئىستىنجا قىلىشنى ۋاجىب دەپ قارىغان(ئەلبەھرۇززەخخار 2/52). بۇ قاراشنىڭ تۈزۈك دەلىلى بولمىغاچقا، ئەھلى سۈننە ئالىملىرى تەرىپىدىن رەت قىلىنغان.
يەلدىن ئىستىنجا قىلمىسىمۇ بولىدۇ دېيىشنىڭ دەلىلى: پەقەت قۇرئان ياكى ھەدىسلا بىر نەرسىنى ۋاجىب دەپ بەلگىلەيدۇ، ئىستىنجا قىلىشنى ۋاجىب دەيدىغان بىرەر ئايەت ياكى ھەدىس يوق، ئۇيقىدىن قوپقان كىشى ئۇيقۇ ئەسناسىدا يەل قويۇپ بېرىشتىن خالىي بولالمايدىغان تۇرۇقلۇق ئاللاھ تائالا تاھارەت ئېلىش ئايىتىدە ئۇنى ئىستىنجا قىلىشقا بۇيرۇمىغان.
(نامازغا تۇرماقچى بولساڭلار، يۈزۈڭلارنى، قولۇڭلارنى جەينىكىڭلارغىچە يۇيۇڭلار، بېشىڭلارغا مەسھى قىلىپ، پۇتۇڭلارنى ئوشۇقۇڭلارغىچە يۇيۇڭلار)(مائىدە سۈرىسى 6-ئايەت.)
ئۇنىڭ ئۈستىگە يەلنىڭ پۇرىقى سېسىق بولغىنى بىلەن ئۇنىڭ نىجىس ماددىسى يوق. ئەگەر ئۇنىڭدىن ئىستىنجا قىلىش كېرەك بولىدىغان بولسا، ئۇ تەگكەن ئىشتاننىمۇ يۇيۇش كېرەك بولغان بولاتتى.
بەزىلەر بۇ مەسىلىدە: «يەلدىن ئىستىنجا قىلغان كىشى بىزدىن ئەمەس» دېگەن بىر ھەدىسنى دەلىلى قىلغان بولسىمۇ، بۇنى ئىبنى ئەدىي ”ئەلكامىل“ دېگەن كىتابىدا رىۋايەت قىلغان بولۇپ، راۋىيلىرى ئىچىدە بىر نەچچە ئاجىز كىشىلەر بولغاچقا، بۇ ھەدىس ئىنتايىن ئاجىز ھەدىستۇر.
ئەگەر يەل چىققاندا يەل چىققان جاي قۇرۇق بولسا ئىستىنجا قىلىش كەتمەيدىغانلىقىدا، مەكروھ ياكى بىدئەتلىكىدە ئالىملار يۇقىرىدا بايان قىلىنغىنىدەك ئىتتىپاق. ئەمما نەم بولغان تەقدىردە بەزى ئالىملار يەل چىققان جاي نەم بولسىمۇ ئىستىنجا قىلىش يا ۋاجىب يا مۇستەھەب ئەمەس دېسە، يەنە بەزىلەر يەل چىققان جاي نەم بولسا ئىستىنجا قىلىش مەكروھ بولمايدۇ، دېگەن. بۇ نەم بولغان ئەھۋالدا مۇباھلىقنى كۆرسىتىدۇ.
يۇقىرىقىلارغا بىنائەن ئەمەلىي تۇرمۇشىمىزدا يەل چىققان جاي خېلىلا نەم ياكى ھۆل بولسا ئىستىنجا قىلىش مۇباھ دەپ قارىساق بولىدۇ. چۈنكى نەملىك بىر ئاز نىجاسەت ماددىسىنىڭ بارلىقىغا دالالەت قىلىدۇ، بۇنى ھەر كىشى ئۆز ئەھۋالىغا قاراپ مۆلچەرلىسە بولىدۇ. بولۇپمۇ ئىسھال بولۇپ قالغان ئەھۋالدا يەل بىلەن بىللە بىرەر تامچە نىجاسەت چىقىپ كېتىش ئېھتىمالى كۈچلۈك بولغاچقا، بىرەر نەرسە سەزسە ئىستىنجا قىلىۋەتكىنى تۈزۈك.
بەزى كىشىلەر ناماز ۋاقتى بولمىغان چاغدا چوڭ ياكى كىچىك تەرەت قىلىپ ئىستىنجا قىلىدۇ. كېيىنچە ناماز ۋاقتى كىرگەندە نامازغا تاھارەت ئالماقچى بولغاندا قايتىدىن ئىستىنجا قىلىش لازىم دەپ ئويلاپ قېلىپ قايتا ئىستىنجا قىلىۋېتىدۇ. ئەسلىدە بۇنداق قىلىش كېرەك ئەمەس. چۈنكى چوڭ ياكى كىچىك تەرەت قىلىپ تەرەت چىققان ئورۇننى پاكىزلاپ ئىستىنجا قىلىۋەتكەندىن كېيىن تەرەت چىققان ئورۇن پاكىز بولغان بولدى. بۇنداق ئەھۋالدا قايتا چوڭ ياكى كىچىك تەرەت قىلمىسا، ئۇ يەر مەينەت بولۇپ كەتمەيدۇ. نەتىجىدە تاھارەت ئالماقچى بولسا قايتا ئىستىنجا قىلىشى كېرەك بولمايدۇ.
ۋەللاھۇ ئەئلەم.
پەتىۋادا: دوكتور ئابدۇل ئەزىز رەھمەتۇللاھ.
