نۆۋەتتە ئىستۇدېنىتلار ئوقۇش پۈتكۈزۇپ جەميەتكە يۈزلەنگەندىن كېيىن،كۆڭۇلدىكىدەك خىزمەتكە ئورۇنلىشىشى باش قېتىقچىلىقىغا ئايلاندى.ئەمىلىيەتتە ئولار بىرەر شىركەتتە ئىشلىسە خىزمەت ئۇرىنىغا ئېرىشىپلا قالماي ،جەمئيەتنىڭ ئىشقا ئورۇنلىشىشى بېسىمىنى يەڭگىللەتكىلى ،مىللى كارخانىلىرمىزنى ئىختىساسلىقلار بىلەن تەمىنلەپ ،مەلوم ئىقتىسادىي كىرىم ياراتقىلى ،شۇنداقلا بۇ جەريانىدا ئۆز ئالدىغا ئىگىلىك تىكلىيەلىشى ياكى شىركەتلەردە غۇللوق خادىمغا ئايلىنىپ،ئۆزگىچە يۇللارنى تاپالىشىمۇ مۇمكىن ئىدى،بىراق ئىستۇدېنىتلار ئاساسان بۇ يۇلنى تاللىمايدۇ ،بۇنىڭ سەۋەبى نېمە؟
..ئاتا ئانىلار بالىلارنىڭ كەلگۇسىگە تۇغرا قارىشى كېرەك.
شىنجاڭ مالىيە -ئىقتىساد ئۇنۋىرىسىتىتى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش ئىنىستۇتىدىن دوتىسنىت نۇرگۇل قادىر مۇخبىرنىڭ زىيارەت تېمىسىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن،40تىن ئارتۇق ئۇقۇغۇچىسىغا<<ئالىي مەكتەپنى پۈتكۇزگەنلەر نېمە ئۇچۇن مىللىي كارخانىلارنى خېزمەت نىشانى قىلىپ تاللىمايدۇ؟>>دېگەن سۇئالنى قويغاندا ،ئولارنىڭ كۆپىنچىسى ئاتا-ئانىلىرىنىڭ قۇشۇلمايدىغانلىقىنى ئىيتىشتى.


<<مۇستافا>>ئىمپورت-ئېكىسپورت سڭدا چەكلىك شىركىتنىڭ باش دېرىكتۇرى مۇھەممەت ياسىن بۇ ھەقتە مۇنداق دېىدى:
--ئالىي مەكتەپنى پۇتكۇزگەنلەرنىڭ مىللىي كارخانىلارنى تاللىماسلىقىدا ئاتا-ئانىلارنىڭ تەسىرى ھەقىقەتەن زور.ئولار شىركەتتە ئىشلەشنى خىزمەت ،دەپ قارىمايدۇ،پەقەت ھۆكۇمەت ئورنىدا ئىشلىسە ،ئاندىن ئۇنى <<خىزمەتچى >>قىلغان ئىشىنى <<خىزمەت >>دەپ قارايدۇ بۇ خىل قاراش بالىلىرىغىمۇ سىڭىپ كۆپلىگەن ئىستۇدېنىتلار دا بۇ خىل قاراش ئومۇملىشىپ كەتكەن ،شۇڭا شىركەتلەرگە خىزمەت ئىزدەپ كەلگەن ئىستۇدېنىتلار نۆۋەتتىكى قىيىنچىلىقنى ھەل قىلىشى ئۈچۈنلا كىلىدۇ ،ئاخىرغىچە ئىشلەپ ،كۈچ قوشۇشنى ئۇيلايدىغانلىرى يۇق دىيەرلىك ،مۇنداق بىر ياشنى ئۇچراتتىم:ئۇ تىببى ئۇنۋىرسىتىنى پۈتكۈزۇپ ،ئۆزئالدىغا شىپاخانا ئاچقانكەن،ئەمما ئانىسى ھۆكۆمەت ئۇرنىدىن خىزمەت تىپىشىنى تەلەپ قىلغاچقا ئۇ ئاخر كەسپىنى تاشلاپ ئامانلىق ساقلىغۇچى بۇپتۇ  نەتىجىدە ئىلگىركىدىن ئازلىغاننىڭ ئۇستىگە ئۆگەنگەنلىرىنى ئۇنتۇپ كېتىپتۇ.شۇڭا ئاتا-ئانىلار پەرزەنىتلەرنىڭ خىزمەت ئىزدىشىگە ،كەلگۇسىگە،ئۆگەنگەنلىرىگە ھۆرمەت قىلىشى،ئۆزىنىڭ قارىشىنى باشقىلارغا تاڭماسلىق كېرەك.

ئۇرۇمچى شەھرىدە ئولتۇرۇشلوق ئابلەت ئەپەندى مۇنداق دېدى:
-كارخانىلار دا سۇغۇرتا،ئىجدىماي كاپالەت،مائاش قاتارلىقلار مۇقىم ئەمەس،بۇ ئاتا-ئانىلارنىڭ ئەڭ چۇڭ ئەندىشىسى،ھۆكۇمەت ئورۇنلىرىنىڭ مائاشى مۇقىم،ۋاختـىدا تارقىتىدۇ .ئۇنىڭ ئۈستىگە سۇغۇرتا قاتارلىقلارنى ۋاختىدا نەقلەشتۇرگىلى بۇلىدۇ.
نۇرگۇل قادىر بۇ ھەقتا مۇنداق دېدى:--ئاتا-ئانىلارنىڭ بۇ ئەندىشىسى ئۇرۇنسىز،دەپ قارىغىلىمۇ بولمايدۇ،ئەمما كارخانا باشقۇرۇش تۇزۇلمىسىنىڭ يىلسېرى ،مۇكەمملەششىگە ئەگىشىپ ،مائاشنى ئالالماسلىق ئەھۋالى ئاساسەن تۈگىتىلدى،ئۇنىڭ ئۈستىگە ئەمگەك تۇختامى تۇزۇلگەندىن كېيىن،چوقۇم مۇناسىۋەتلىك سۇغۇرتىلارغا قاتناشتۇرۇش ھەققىدە ئېىنىق بەلگىلىمىلەر بار .ئاتا-ئانىلارنىڭ بۇ سىياسەتلەردىن خەۋەرسىز قىلىشى ،مىللىي كارخانىلارغا ئىشەنىچ بىلەن قارىماسلىق تۈپەيلىدىن ئۇقۇشماسلىق كېلىپ چىقىۋاتىدۇ.
ئىديەنى ئۈزۈل -كېسىل ئازاد قىلىشى كىرەك
---ماگىسىتر ئاسپىرانىتلىقنى پۈتكۈزۇپ ،خىزمەت كۈتۈۋاتقان بىرسى:
-مېنىڭدىن ياخشىسى بۇ سۇئالنى سورىماڭ ،ئاسپارنىت تۇرۇپ شىركەتتە ئىشلىسەك ،خەق نىمە دەيدۇ؟شۇنچە يىل ئۇقۇپ شىركەتكە بېرىپ ئىشلىمىسەممۇ ،خىزمەت تاپالايمەن--دېىدى.
شىنجاڭ <<شاخرۇق>>ئىمپۇرت -ئېكىسپورت سوداچەكلىك شىركىتىنىڭ خادىمى نادىرە خانىم مۇنداق دىدى:
-ئالىي مەكتەپنى پۇتكۇزگەنلەر ئارسىىدا ئوقۇش تارىخىغا .ئۇنۋانىغا  ئىشىنىپ كىتىىدىغانلار مۇ بار،ئولار دىپلۇمىغا ئىشىنىپ ،تىزلا خىزمەت تاپالايمەن دەپ ئويلايدۇ،لېكىن رىقابەت ئۇنىڭغا يۇل قۇيمايدۇ ،ئۇنىڭدىن باشقا ،ئالىي مەكتەپنى پۈتكۈزگەنلەردە <<باشقىلار نىمە دەيدۇ>>دەيدىغان قاراش بار ،يۇقۇرى ئۇنۋانىمىز بىلەن ئادەتتىكى شىركەتتە ئىشلىسەك ،تۇنۇش-بىلىشىلەر زاڭلىق قىلمامدۇ،دەپ بىكار يۇرۇشكە رازىكى ،شىركەتلەرگە بېرىشىتىن باش تارتىدۇ ،مىنىڭچە ئالىي مەكتەپنى پۈتكۈزگەنلەر بۇ ئىديىسىنى ئۈزگەرتىشى زۆرۈر .
ھەممىدە ئىشەنچ تۇرۇغۇزۇش كېرەك .
مۇخبىر ئىشى كۈتۈپ تۇرغان بىر قانچە ياشنى زىيارەت قىلغاندا ،ئۇلار شىركەتلەردە جان كۆيدۇرۇپ ئىشلىگەن بۇلسىمۇ ،مائاشنى ئالالماي قۇرۇق قول قايىتقانلىقىنى ،مىللىي كارخانىلارغا بىردەك ئىشەنمەسلىك نەزىرىدە قارايدىغانلىقىنى ،ئېيىتتى .ئۇرۇمچى شەھرىدىكى مەلوم شىركەتنىڭ دېرىكتۇرى بۇ ھەقتە مۇنداق دېىدى:
--مىنىڭچە ،بۇ بىر تەرەپلىمە قارش چۇنكى ئالدى بىلەن شىركەتتە قانچىلىك تۇرغانلىقى  قانچىلىك ئۇنۇم ياراتقانلىقىنى سورۇشتۇرۇش كىرەك .بەزىلەر ھەقىقەتەن جان كۆيدۇرۇپ ئىشلەيدۇ ،بىراق ئۇزاق ئىشلىمەيلا :<<مائاشىمنى بېرىڭ >>دەيدۇ ،يېڭى كەلگەنلەرنى بىر ئورۇنغا تەيىنلەپ ئۇنى تەربىيەلەپ ئىشقا ياىغۇدەك قىلغاندا ،ئولار بىردىنلا كېتىمەن ،دېسە ئۇرنىغا ئادەم قۇيۇشقا كېلىپ چىققان زىياننى تولدۇرۇشقا تۇغرا كېلىدۇ ،بۇ مەسىللەرنى ئويلاشماي تۇرۇپ ،مائاشىمنى ئالالمىدىم ،دەپ قاقشىسا ،ئەلۋەتتە تۇغرا بولمايدۇ ،شۇڭا ئىشلەۋاتقان ئىشى ئۇرنىدا ئىپتىخارلىق ۋە ئىشەنىچ تۇيغۇسى بىلەن خىزمەتكە باش چۆكۇرۇپ كىرىشسە،ئەلۋەتتە ئۇنداقلارنىڭ ئەمگىكى يەردە قالمايدۇ
مەنبە: شىنجاڭ قانۇنچىلىق گېزىتى 2011-يىل 14-ئۆكتەبىر ساندىن ئاپتۇرى ئوبۇلقاسىم مەمەت

ئوقۇغۇچىلارنىڭ مىللىي كارخانىلارنى تاللىماسلىقىدا نۇرغۇن سەۋەبلەر بار:
1.ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ئارزۇسى.چۈنكى ئاتا-ئانىسى مىڭ بىر جاپالاردا ئوقۇتۇپ بىرەر مۇقىم خىزمەتكە ئېرىشىشىنى ئارزۇ قىلىدۇ.ئەگەر بالا ئۇنداق قىلماي،كېيىن بىرەر ياخشى ئورۇندىن خىزمەت تاپالمىسا،كىچىك شىركەتلەردە ئىشلەپ قالسا كېيىن ئاتا-ئانىسى گېپىمىزنى ئاڭلىمىدىڭ دەپ ئاغرىنىشى تۇرغانلا گەپ،خىزمەتتە ئوڭۇشسىزلىققا ئۇچرىسىمۇ ئۆيدىكىلەرگە دىيەلمەيدۇ،دەپلا قالسا تازا بولۇپ بېرىدۇ دە.بولۇپمۇ قىزلارنى خاتىرجەم شىركەتكە بېرەلمەيدۇ.
2.ئوقۇغۇچىنىڭ ئۆزىنىڭ مىللىي شىركەتلەردە ئىشلىگۈسى يوق.چۈنكى خەقنىڭ گىپىدىن قورقىدۇ.چۈنكى نۇرغۇن خەقنىڭ نەزىرىدە شىېكەتتىكى ھاممال بىلەن باشقۇرغۇچىنىڭ پەرقى يوق،ئوخشاش بىر شىركەتنىڭ خادىمى خالاس.پالانىمۇ مەكتەپتە ئوقۇمايلا ئىشلەۋاتىدۇ ئۇ شىركەتتە شۇنچە يىل ئوقۇپ يەنە شۇ يەردە ئىشلىسەڭ نىمە پەرقىڭ باشقىلار بىلەن دەيدۇ،شىركەتتە نىمە قىلغىنى بىلەن ھېسابلاشمايدۇ.ئۇنىڭ ئۈستىگە ئوقۇغۇچىلاردا ھەممە كىشىنىڭ باھاسىغا ئېتىبار بېرىش ئېغىر .
3.مىللىي كارخانىلارنىڭ تەشۋىقاتى يېتەرلىك ئەمەس،تۈرلۈك 校园招聘会لەرنى،تازا ئەدەبىي تەرجىمە قىلالمىدىم بۇ گەپنى،ئىشقىلىپ مۇشۇنداق مەخسۇس ئوقۇغۇچى بالىلارغا قارىتىلغان خىزمەتچى قوبۇل قىلىش يىغىنلىرىنى ئېلىپ بېرىشى كېرەك.مىللىي كارخانىلار ئاساسەن تېلىۋۇزۇردا  ئېلان  بېرىدۇ،بىزنىڭ نەدە  ۋاقتىمىز  تېلىۋۇزۇر كۆرىدىغان.مەكتەپ مەكتەپلەرگە بېرىپ ئادەم قوبۇل قىلىشى كېرەك.
4.تەلەپ يۇقىرى مائاش ئاز،شارائىت ناچار.ئالدىنقى مەۋسۇم بىزنىڭ مەكتەپكە مەملىكەتنىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى  شىركەت،ئالىي مەكتەپ،ئىدارە-ئورگان،چوڭ گۇرۇھلاردىن ئادەم ئالغىلى كەپتۇ،قارىسام دىيارىمىزدىنمۇ كەپتىكەن خەنزۇلارنىڭ شىركىتىكەن،بىراق ئۇنۋانغا بولغان تەلەپ ئەڭ يۇقىرى بولۇپ ئەڭ تۆۋەن بولغاندىمۇ ئاسپىرانت بولىشى كېرەككەن،كۆپىنچە ئورۇنغا دوكتۇر ئالىدىكەن،مائاشىنىڭ تۆۋەنلىكىنى دېمەيلا قوياي.
5.دىيارىمىزنىڭ مەخسۇس خىزمەتچى قوبۇل قىلىش تورلىرىغا كىرىپ باقتىم بىراق بىرمۇ مىللىي كارخاننى كۆرمىدىم.

ئىشقىلىپ  سەۋەب  ساماندەك

ھازىر نۇرغۇن كارخانىلار ئادەم قوبۇل قىلسا توختام بىلەن قوبۇل قىلىدىغۇ،بەش خىل كاپالەتمۇ بار ،توختام ئاز بولغاندىمۇ 3 يىل بولىدۇ .ئىشقىلىپ ھازىرقى ھەممە ئادەم قانۇننى چۈشىنىدىغان بولۇپ كەتكەن زاماندا ئۇنداق ناتوغرا ئىشلار يوقىلىۋاتىدۇ.
مېنىڭمۇ مىللىي كارخانىلاردا بولۇپمۇ يېمەك ئىچمەك كارخانىلىرىدا بەكمۇ ئىشلىگۈم بار ئىدى.ھازىرقىدەك ھەممە كىشى ھالاللىق تەلەپ قىلىۋاتقان كۈندە بۇ ساھەنىڭ ئىستىقبالى زور دەپ بىلىمەن.

بۇ يەردە يەنە بىر مەسىلە مەۋجۇت.يەنى دىنىي ئېتىقاد مەسىلىسى.شۇڭا بىزنىڭ خەنزۇ شىركەتلىرىدە ئىشلىشىمىز بۇ جەھەتتە زور توسالغۇغا ئۇچرايدۇ.بەلكىم مىللىي كارخانىلاردا  ئەھۋال ياخشىراق بولىشى مۇمكىن. ئۆتكەندە مەكتىپىمىزگە ئادەم قوبۇل قىلىش يۈزتۇرنە ئىمتىھانىغا قاتناشقان ئىدىم.بىراق مېنىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالىمغا قاراپلا مېنى رەت قىلدى.چۈنكى مىللىتىم ئۇيغۇر بولغانلىقى ئۈچۈن.مەنمۇ بوپتۇ ئەمىسە دەپلا چىقىپ كەتتىم،چۈنكى مېنىڭمۇ قەتئىي ئىشلەش خىيالىم يوق ئىدى،مۇنداقلا سىناپ باقاي،يۈز تۇرانە ئىمتىھان قانداق بولىدۇ دەپ ئويلىغاچقا ھېچقانداق ئويلىمىدىم.ئىمتىھان ئالغان كىشىمۇ سەن شىنجاڭلىق ئىكەنسەن،مۇسۇلمانچە تاماق يىمىسەڭ بولمايدۇ،بىراق شىركىتىمىزدە مۇسۇلمانچە ئاشخانا يوق،ئۇنىڭ ئۈستىگە نۇرغۇن ئىشلاردا بىز قىلغاننى قىلالمايسەن،ئۆزۈك قىينىلىپ قالىسەن دەپ چىرايلىق رەت قىلدى.
كېيىن ياتاقتىكى خەنزۇنىڭ كۈندە قاقشالىرى مېنى شىركەتتە ئىشلەشتىن تېخىمۇ سەسكەندۈرىۋەتتى.بىر مالىيە بۆلىمىدە نۇرغۇن ئادەم ئىشلەيدۇ،بىر كۈنى ئۇنىڭ تۇغۇلغان كۈنى،يەنە بىر كۈنى ئۇنىڭ تويى،بىر كۈنى زىياپەت،يەنە بىركۈنى خىزمەتداشلار يىغىلىشى،شىركەت پائالىيىتى،بايراملىق يىغىلىش،نەچچە كۈندە بىر ئولتۇرۇش،توختىماي ئىچىشىش،يەنە ك ت ۋ دا ناخشا ئېيتىش........مۇشۇنداق جايلاردىن قېلىشقا بولمايدۇ،قالمىغاندىمۇ ھەر قېتىم ئاكتىپلىق بىلەن بېرىش لازىم،بولمىسا ئەمدىلا ئىشقا چۈشۈپ ئاقسالىق قىلغان بولىدۇ،باشقىلارنى كۆزگە ئىلمىغان بولىدۇ.بىز خەنزۇ چېغىدا ئاشۇنداق دەۋاتسا بىزدەك ئېتىقادلىق كىشىلەر ئۇنداق يەرگە ئەسلا ماس كەلمەيمىز.شۇنىڭ يايما ئاچسام،كىچىك دۇكان ئاچسام ئاچىمەنكى ئۇنداق ئورۇنلاردا  قانچە كۆپ پۇل بەرسىمۇ ئىشلىمەيمەن دەۋەتكەن  مەن.

ماۋۇ  بىگان يەنە تۈرمىگە كىرىپ  قاپتىغۇ ئەمدى،راس دۆلىتىمىزنىڭ ئۈن-تىنسىز بىر تەرەپ قىلىش قانۇنى بىرىنچى بولۇپ كەڭسايغا كەلدىمۇ  نېمە ؟