ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرى ئۆز تىلىنى ساقلاپ قېلىش مەسىلىسىگە ناﻫايىتى زور ئەﻫمىيەت بېرىپ كەلگەن. ﻫەتتا ئۇلار مانجۇلارنىڭ ئۇيغۇر يېزا - قىشلاقلىرىدا ئاچقان مەخسۇس تىل مەكتەبلىرىگىمۇ بالىلىرىنى بېرىشنى خالىمىغان. ئۇلار مانجۇلارنىڭ ئۆز مەكتەبلىرىدە ئوقۇپ چىققان ئۇيغۇر بالىلىرىغا ئالىي مەنسەپ ۋە ياخشى ئىش ئورنى بېرىش ۋەدىلىرىگىمۇ ئالدانمىغان. چۈنكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئەقىللىق ئەجدادلىرى بالىلىرىنىڭ باشقا مىللەتلەرگە ئاسسىمىلىياتسىيە بولۇپ كېتىشنىڭ ئالدىنقى سەۋەبلىرىدىن بىرى ئۆز تىلىنى ئۇنتۇپ كېتىش ئىكەنلىكىنى بىلەتتى. شۇڭىمۇ ئۇلار ئۆز تىلىنى قەدىرلەش ۋە ئۆز تىلىنى ساقلاپ قېلىشنىڭ زۆرۈرلىكىنى قەتئىي تۈردە تەشەببۇس قىلاتتى. ئۇلار ئەڭ ئاۋۋال، ﻫەر قانداق بىر مىللەتنىڭ مىللەت بولۇپ تۇرۇشى ئۈچۈن چوقۇم ئۆز تىلىنى بىلىشى شەرت ئىكەنلىكىنى ياخشى بىلەتتى.
چەتئەللەردە يەرلىشىپ قالغان ئۇيغۇر قېرىنداشلارنىڭ ئالدىدا ئۆزلىرىنىڭ ساپ ئۇيغۇر تىلىنى ساقلاپ قېلىش مەسىلىسى ئۇلاردىن تىرىشچانلىق تەلەپ قىلىپ تۇرماقتا. ئەگەر ئۇلار بالىلىرىغا ئۆزلىرىنىڭ گۈزەل ئۇيغۇر تىلىنى ئۆگىتىپ، بۇ تىلنى ساقلاپ قالمىغاندا، چەتئەللەردىكى كېيىنكى ئۇيغۇر ئەۋلادلىرىنىڭ ئۆزلىرىنى ئۇيغۇر مىللىتىگە مەنسۇپ قىلىش ئىشىمۇ ئاسانغا توختىمايدۇ. ئېنىقكى، بۇ ﻫالدا ئۇلار ياشاۋاتقان دۆلەتلىرىدىكى مىللەتلەرگىمۇ مەنسۇپ بولالمايدۇ. بۇ يا ئۆز مىللىتىگە ياكى باشقا مىللەتكە مەنسۇپ بولالماستىن ئوتتۇرىدا قېلىش دېگەنلىكتۇر. بۇ ئەڭ ئېچىنىشلىق ئەﻫۋالدۇر.
ئابدۇرەئۇپ ﻫاجىم بىلەن سۆﻫبەت
سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ مەدىنە مۇنەۋۋەرە شەﻫىرىدە تۇرۇشلۇق ئابدۇرەئۇپ ﻫاجىمنىڭ ئېيتىشىچە، سەئۇدى ئەرەبىستانغا كېلىپ يەرلىشىپ قالغان ئۇيغۇرلاردىن بىلىملىك ۋە ئاڭلىق كىشىلەر ئۆز تىلىنى ساقلاپ قېلىش مەسىلىسىگە ﻫېلىﻬەم ئەﻫمىيەت بېرىپ كەلمەكتە. شۇنداقتىمۇ يەنە كۆپ سانلىق كىشىلەرنىڭ بۇ مۇﻫىم مەسىلىگە يېتەرلىك ئەﻫمىيەت بېرەلمىگەنلىكى مەلۇم. بۇنداق بولۇشىنىڭ سەۋەبلىرىمۇ كۆپ. ئۆتمۈشلەردە سەئۇدى ئەرەبىستانىغا كەلگەن ئۇيغۇرلارنىڭ مۇتلەق كۆپ سانلىقى ﻫىندىستان ۋە مىسىرغا ئوخشىغان مەملىكەتلەردىكى بىلىم يۇرتلىرىدا ئىلىم تەﻫسىل قىلىش ئۈچۈن ۋەتىنىدىن ئايرىلىپ چىققان كىشىلەردۇر.
كېيىن  ئۆز يۇرتىغا قايتالماستىن، سەئۇدى ئەرەبىستانىغا كېلىپياشۈغان ئۇيغۇرلارمۇ كۆپ. مۇنداقلار ئومۇمەن بويتاق كىشىلەر بولۇپ، ئۇ ۋاقىتلاردا سەئۇدى ئەرەبىستانى ۋە باشقا ئەللەردە يەرلىشىپ قالغان ئۇيغۇر ئائىلىلىرى ﻫازىرقىدەك كۆپ بولمىغانلىقتىن، بۇ كىشىلەر مىسىرلىق، ﻫىندىستانلىق ۋە بېنگاللىق ئاياللارغا ئۆيلىنىشكە مەجبۇر بولغان. ئېنىقكى، تىلى ئوخشاش بولمىغان ئىككى مىللەتنىڭ بىر- بىرى بىلەن سۆزلەشكىنىدە ئۆزلىرى تۇرۇۋاتقان ئۈچىنچى مەملىكەتنىڭ تىلىدا سۆزلەيدىغانلىقى تەبىئىي ئەﻫۋال. شۇ سەۋەبتىن بۇ ئۇيغۇرلار ئائىلىسىدە ئەرەب تىلى بىلەن سۆزلىشىش نەتىجىسىدە، ئۆزلىرىنىڭ ئانا تىلىنى سۆزلەش پۇرسىتىگە ئېرىشەلمىگەن.
بۇ ئەﻫۋالدا ئۇلارنىڭ بالىلىرى يا ئاتىسىنىڭ ياكى ئانىسىنىڭ ئانا تىلىنى بىلمەستىن، ئۆزلىرى تۇغۇلۇپ ئۆسكەن مەملىكەتنىڭ تىلىدا سۆزلەپ چوڭ بولغان. يەنە بىر سەۋەب شۇكى، سەئۇدى ئەرەبىستانىدا ياشاۋاتقان مىللەتلەردىن كۆپىنچىسىنىڭ ئۆز ئانا تىلىنى ئۆگىتىدىغان مەخسۇس مەكتەپلىرى بولغان بولسىمۇ، ﻫازىرغىچە، بۇ جايدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئانا تىلىنى ئۆگىتىدىغان بىرەرمۇ مەكتىپى يوق. بۇمۇ بۇ جايدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆز ئانا تىلىنى بىلمەسلىكىگە سەۋەب بولغان ئامىللارنىڭ بىرىدۇر.
يەنە بەزى ئۇيغۇر ئائىلىلىرى ئەر - ئايال ﻫەر ئىككىسى ئۇيغۇر تۇرۇپمۇ، تىل مەسىلىسىگە سەل قارىغانلىقتىن، ئۇلار ئائىلىسىدە ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلىشىشنى جارى قىلدۇرمىغان. نەتىجىدە، ئۇلارنىڭ بالىلىرى ئۆز تىلىدىن بىرەر سۆزنىمۇ بىلمەيدىغان پەقەتلا ئەرەبچە سۆزلەيدىغان بولۇپ چىققان. ئۇلار يەنىلا بۇ يەردە " بۇ خارى" ياكى " تۈركىستانىي" دەپ ئاتىلىدۇ. ئۇلار يۈز يىلدىمۇ ئەرەب بولالمايدۇ.
ئۇيغۇرلار قانداق قىلغاندا ئۆز تىلىنى ساقلاپ قالالايدۇ؟
ئابدۇرەئۇپ ﻫاجىم ئۇيغۇرلار قانداق قىلغاندا ئۆز تىلىنى ساقلاپ قالالايدۇ دېگەن سوئالغا جاۋاب بېرىپ مۇنداق دېدى: " ئەڭ مۇﻫىمى ئاتا - ئانا ئۆز ئائىلىسىدە ئۆزلىرىنىڭ ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلىسە ۋە بالىلىرىغا ئۆز تىلىنى ئۆگىتەلىسە بولىدۇ. ئۇنداق بولمىغاندا، ئۇيغۇرلار بۇ جايدا ئۆز تىلىنى ساقلاپ قېلىشىنىڭ باشقا چارىسى يوق. ئۆز تىلىنى بالىلىرىغا ئۆگىتىش ئاتا - ئانىلار ئۈستىدىكى ئامانەتتۇر. يەنە بىر چارە شۇكى، ئۇيغۇرلار بالىلىرىنى ئانا ۋەتەنگە ئېلىپ بېرىپ تۇرغۇزۇپ كەلسە، شۇ جايدا ئۇيغۇر تىلىنى ئۆگىتىپ كەلسە بولىدۇ.
ئەينى ۋاقتىدا پەيغەمبەر ئەلەيﻬىسسالامنى بوۋىسى خالىس ئەرەب تىلىنى ۋە ئەرەب ئادەتلىرىگە كۆندۈرۈش مەقسىتىدە، سەﻫرادىكى ﻫەلىمە سەئدىيە دېگەن بىر ئايالنىڭ يېنىدا تەربىيىلىنىشكە ئەۋەتكەن. خۇددى شۇنىڭغا ئوخشاش ئۇيغۇرلارمۇ بالىلىرىنى ئۇيغۇر تىلىنىڭ ماكانى بولغان ئانا ۋەتەنگە ئاپىرىپ تۇرغۇزالىسا بولىدۇ. بولمىسا ئۆز تىلىنى بالىلىرىغا ئۆگىتىشنىڭ باشقا يولى يوق ."
ئابدۇرەئۇپ ﻫاجىمنىڭ ئېيتىشىچە، ﻫازىر سەئۇدى ئەرەبىستانىدا بىرىنچى، ئىككىنچى، ئۈچىنچى ۋە تۆتىنچى ئەۋلاد ئۇيغۇرلار باردۇر. بىرىنچى ئەۋلاد، يەنى سەئۇدى ئەرەبىستانىدا تۇغۇلغان بىرىنچى ئەۋلاد ئۇيغۇرلاردىن ئۇيغۇر تىلىنى بىلىدىغانلار ئاران %30نى تەشكىل قىلىدۇ. قالغانلىرى پەقەت ئەرەب تىلىدا سۆزلىشىدۇ.

ېۆز تۈلنۈ ساقلۈيالمۈغان مۈللەت ،ېۆزۈنمۇ ساقلۈيالمايدۇ!

ېۈشلۈتۈش

引用第2楼oglan于2010-08-07 00:39发表的 :
ېۆز تۈلنۈ ساقلۈيالمۈغان مۈللەت ،ېۆزۈنمۇ ساقلۈيالمايدۇ!

تۇغرا مۈللەت ېۈچۈن تۈل ھەم شۇ مۈللەتنۈڭ شەخسۈ يېزۈقۈمۇ بەك مۇھۈم ېەگەر تۈل يۇقۇلۇپ يېزۈقۈ قالسا ېۇ مۈللەت ېۇمۇرۈتقۈسۈدۈن ېايرۈغان مۈللەت بولۈدۇ .ېەگەر ھەر ېۈككۈلسۈدۈن ېايرۈلسا ېۇ مۈللەتنۈڭ پۇتكۇل رۇھۈ جۈسمۈدۈن چۈكەتكەن بولۈدۇ . مەن ېۇستۈدۈكۈ ېۈنكاسقا ېەگۈشمەن .

ھازۈر مەكتەپلەردەېۈيغۇر تۈلۈدۈكۈ ېوقۇتۇش ېاساسۈ جەھەتتۈن يوق بولدۈ ،ېۈككۈ بالامنۈڭ ېۈيغۇرچە ساۋادۈنۈ چۈقۈرۈش ماڭا ھەقۈقەتەن ېېغۈر يۈك بولدۈ،قانداقمۇ قۈلارمەن!

<سەرسان روھ> دۈگەن روماندا مۇشۇ شۈنجاڭدۈن سەھۇدۈ ېەرەبۈستانغا بېرۈپ ېولتۇراقلۈشۈپ قالغان ېۇيغۇرلارنۈڭ شۇ جايدۈكۈ تۇرمۇش ېەھۋالۈ ۋەقەلۈك قۈلۈپ سۆزلۈنۈپتۈكەن ، ېۇ رومان مېنۈ چوڭقۇر ېويغا سالغان ېۈدۈ...
تېمۈڭۈزغا رەھمەت!

مۇشۇ 2010-يۈلۈ 9 -ېايدۈن باشلاپ   رايۇنۈمۈزدۈكۈ   باشلانغۇچ تۈۋەن يۈللۈقتا ېۇيغۇرچە ېانا تۈل دەرۈسۈ  ېۆتۈلمەيدۇ. ېامال قۈلۈپ ېۆزۈمۈز بالۈلۈرۈمۈزغا ېانا  تۈل توغرۈسۈدا ياخشۈ تەربۈيە ېۈلۈپ بارمۈساق بولمايدۇ.

ېۆز ېېلۈڭنۈڭ نېنۈنۈ يە، كېچە كۈندۈز غېمۈنۈ...ېارتۇق نېمە دۈگۈم يوق.............................

قۈممەتلۈك ېەسەر بۈلەن تەمۈن ېەتكۈنۈڭۈزگە رەھمەت