مەن تونۇشتۇرماقچۈ بولغان بۇ ماقالۈنۈڭ ېاپتورۈ لاڭ شيەنپۈڭ بولۇپ، بۇ ېادەمنۈڭ نامۈنۈ نەچچە يۈل بۇرۇن ېاڭلۈغان بولساممۇ، ېەمما ېۈرەن قۈلماپتۈكەنمەن. بۈر قېتۈم نەنمۈن شۈنخۇا كۈتابخانۈسۈغا كۈرسەم، بۈرۈنچۈ قەۋەتتۈكۈ تەۋسۈيە قۈلۈنغان كۈتابلار ېارۈسۈدا ساپلا شۇنۈڭ كۈتابلۈرۈ تۇرغاندەك قۈلغان. لېكۈن بۇ قېتۈم مەلۇم سەۋەبلەر بۈلەن ېۇنۈڭ توردا ېېلان قۈلۈنغان بۈر پارچە ماقالۈسۈنۈ تولۇق ېوقۇپ چۈقتۈم. ېاۋال ېاپتورنۈ تونۇشتۇرۇپ ېۆتەي.
لاڭ شيەنپۈڭ، ېۈقتۈسادشۇناس. 1956- يۈلۈ 6- ېاينۈڭ 21- كۈنۈ تەيۋەننۈڭ تاۋيۈەن ناھۈيەسۈدە تۇغۇلغان، دادۈسۈ گومۈنداڭ ھاۋا ېارمۈيۈسۈنۈڭ مايور گېنېرالۈ، ېانۈسۈ ېوتتۇرا مەكتەپنۈڭ داڭلۈق خېمۈيە ېوقۇتقۇچۈسۈ بولۇپ، بۇلار ېۈلگۈرۈ شەرقۈي شۈمال ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈدۈكۈ ساۋاقداشلاردۈن ېۈدۈ. لاڭ شيەنپۈڭ ھازۈر شياڭگاڭ جۇڭگو تۈللۈرۈ ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈنۈڭ ېوقۇتقۇچۈسۈ بولۇپ، ېۇنۈڭ ېاتا – ېانۈسۈ شاڭخەيگە قايتۈپ ېولتۇراقلاشقان. ېۇ 1974- يۈلدۈن 1978- يۈلغۈچە تەيۋەن دۇڭخەي ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈنۈڭ ېۈقتۈساد فاكۇلتۈتۈدا ېوقۇغان، كېيۈن تەيۋەن ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈنۈڭ ېۈقتۈساد ېۈلمۈ تەتقۈقات ېورنۈدا ېاسپرانتلۈقتا ېوقۇپ، 1980- يۈلۈ ېۈقتۈساد ېۈلمۈ ماگۈستېرلۈق ېۈنۋانۈغا ېېرۈشكەن. ماگۈستېرلۈقنۈ پۈتتۈرگەندۈن كېيۈن، ېۈككۈ يۈل ھەربۈي مەجبۇرۈيەت ېۆتۈگەن، مۇخبۈر بولغان. 1983- يۈلۈ 27 يېشۈدا ېانۈسۈنۈڭ ېۈشەنچ باغلۈشۈ ۋە قوللۈشۈ ېاستۈدا ېامېرۈكۈغا ېوقۇشقا چۈقۈپ، پۈنسۈلۋانۈيە ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈ ۋارتون سودا مەكتۈپۈدە پۇل – مۇېامۈلە كەسپۈدە ېوقۇغان. 1985- يۈلۈ پۇل – مۇېامۈلە ېۈلمۈ بويۈچە ماگۈستېرلۈق ېۈنۋانۈغا ېېرۈشكەن، 1986- يۈلۈ پۇل – مۇېامۈلە ېۈلمۈ بويۈچە دوكتورلۇق ېۈنۋانۈغا ېېرۈشكەن. ېوقۇش پۈتتۈرگەندۈن كېيۈن، شۇ مەكتەپتە مالۈيە ېۈلمۈ لېكتورلۈقۈغا تەكلۈپ قۈلۈنغان. 1987- يۈلۈ مۈچۈگان شتاتلۈق ېۇنۈۋېرسۈتۈتقا ياردەمچۈ پروفېسسور بولۇپ يۆتكەلگەن، 1988- ېوھۈېو شتاتلۈق ېۇنۈۋېرسۈتۈتتا زۈيارەتچۈ ياردەمچۈ پروفېسسور بولغان، 1989- يۈلۈ نيۇيورك ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈ ستېرۈن سودا مەكتۈپۈدە ياردەمچۈ پروفېسسور بولغان. 1993- يۈلۈ مۇېاۋۈن پروفېسسورلۇققا ېۆستۈرۈلگەن ھەم ېۆمۈرلۈك ېوقۇتقۇچۈ بولغان. 1994- يۈلۈ ېۇ بۈرلا ۋاقۈتتا شياڭگاڭدۈكۈ بۈر نەچچە ېۇنۈۋېرسۈتۈتنۈڭ تەكلۈپنامۈسۈنۈ تاپشۇرۇۋالغان ھەم ېەڭ ېاخۈرۈدا ېامېرۈكۈنۈ "تاشلاپ"، 38 يېشۈدا شياڭگاڭ جۇڭگو تۈللۈرۈ ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈنۈڭ پروفېسسورلۇقۈنۈ ېۈستۈگە ېالغان. 1997- يۈلۈ 41 يېشۈدا مەزكۇر مەكتەپنۈڭ بۈرۈنچۈ تۈركۈمدۈكۈ باش لېكسۈيە پروفۈسسورلۇقۈغا ېۆستۈرۈلگەن (ھازۈرغا قەدەر). 1998 ~ 1999- يۈللۈرۈ "نوبۈل ېۈقتۈساد مۇكاپاتۈنۈڭ بۆشۈكۈ" دەپ ېاتالغان چۈكاگو ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈنۈڭ زۈيارەتچۈ پروفېسسورلۇقۈغا تەكلۈپ قۈلۈنغان. ېۇ ېۈلگۈرۈ يەنە دۇنيا بانكۈسۈنۈڭ شۈركەت تۈزەش مەسلۈھەتچۈلۈكۈنۈ، ېاسۈيا تەرەققۈيات بانكۈسۈنۈڭ جۇڭگو بانكۈلۈرۈنۈ ېۈسلاھ قۈلۈپ تۈزەش مەسلۈھەتچۈلۈكۈنۈ ېۈستۈگە ېالغان.
لاڭ شيەنپۈڭ تەبۈېۈتۈدۈنلا ېوتتۇرا – تۆۋەن قاتلام خەلق ېاممۈسۈ تەرەپتە تۇرۇپ، خەلۈققە ۋاكالۈتەن سۆز قۈلۈپ، رۈېاللۈقنۈ ېاشكارۈلاپ، دادۈل تەكلۈپلەرنۈ بېرۈپ، چۈرۈكلۈككە قارشۈ تۇرۇش، جۇڭگو ېۈقتۈسادۈ، ېۆي – مۈلۈك كەسپۈ، جۇڭگو ماېارۈپۈ، ېالۈي مەكتەپ ېوقۇغۇچۈلۈرۈنۈڭ ېۈشقا ېورۇنلۈشۈشۈ قاتارلۈق جەمېۈيەت قۈزۈق نۇقتا مەسۈلۈلۈرۈدە چوڭقۇر، ېەتراپلۈق چۈشۈنۈش ۋە ېەمەلۈيەتكە ېۇيغۇن تەكلۈپلەرنۈ بېرۈش ېۈقتۈدارۈغا ېۈگە بولۇپ كەلدۈ. ېۇ ېوچۇق نەزەرۈ، ېۆزگۈچە تەھلۈللۈرۈ ېارقۈلۈق ھەر خۈل ېۈقتۈسادۈي مەسۈلۈلەرنۈ بايان قۈلۈدۇ ھەمدە خۇددۈ خارۋارد پروفېسسورۈ گرېگورۈي مانكۈۋغا ېوخشاش چۈشەنگۈلۈ بولۈدۈغان تۈل بۈلەن ېۈقتۈسادۈي ھادۈسۈلەرنۈ ېۈزاھلايدۇ. ېۇنۈڭ ماقالۈلۈرۈ ۋە ۋۈدېېولۈرۈ ېۈنتېرنۈتتە كەڭ تارقالغان بولۇپ، زور ېۈجتۈماېۈي تەسۈرگە ېۈگە. 2010- يۈلۈ 12- ېايدا ېۇ شۈ خەنبۈڭ، يۈ جيەنرۇڭ، دەي شۇ، گو يۈپۈڭ قاتارلۈقلار بۈلەن بۈللە 300 مۈڭدۈن كۆپرەك تورداشلار تەرۈپۈدۈن بۈلەت تاشلۈنۈپ "جۇڭگو ېۈنتېرنۈت تورۈدۈكۈ توققۇز داڭدار شەخس" نۈڭ بۈرۈ بولۇپ باھالانغان. ېۇلار جۇڭگو تۆۋەن قاتلام خەلق رايۈنۈڭ ھەقۈقۈ ۋەكۈللۈرۈ، جۇڭگودۈكۈ ېەڭ ۋۈجدانلۈق زۈيالۈيلار دەپ قارالغان.
1. سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈ جايلاش
1991- يۈلۈ ساچۈر خانۈم ېامېرۈكۈنۈ زۈيارەت قۈلغاندا، خيۇستوندا بۈر ېاشكارا نۇتۇق سۆزلەيدۇ، ېۇنۈڭ تېمۈسۈ "بۈز سابۈق سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈ قانداق تارمار قۈلدۇق؟" بولۇپ، ېۇ مۇنداق يەكۈنلەيدۇ: "بۈز يەنۈ ېەنگلۈيە، ېامېرۈكا قاتارلۈق دۆلەتلەر قەستەن ساختا ېۇچۇرلارنۈ تارقۈتۈپ، سابۈق سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈ ېېزۈقتۇرۇپ، زور كۆلەمدۈكۈ ېۈجتۈماېۈي بايلۈقلارنۈ ھەربۈي ساناېەت كەسپۈگە سەرپ قۈلغۇزۇپ، ھەربۈي ھازۈرلۈقلار مۇسابۈقۈسۈگە سۆرەپ كۈردۇق. سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ پارچۈلۈنۈش ېالدۈدا پۈتكۈل سۆۋۈت دۆلۈتۈنۈڭ GDP سۈدا ھەربۈي ساناېەت %70 نۈ ېۈگۈلەيتتۈ."
ېۇنداقتا سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ نېمۈشقا پارچۈلاندۈ؟
شۇنۈ بۈلۈش كېرەككۈ، ھەربۈي ساناېەت پۇل تاپقۈلۈ بولمايدۈغان كەسپ. ېالايلۇق، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ ھەربۈي زاۋۇتلۈرۈدا ياساپ چۈقۈلغان ېايروپۈلان، زەمبۈرەكلەر بۈۋاسۈتە ھەربۈي قۈسۈملارنۈڭ ېۈشلۈتۈشۈگە ېۆتكۈزۈپ بېرۈلۈدۇ. بۇنۈڭدۈن تاپاۋەت قۈلغۈلۈ بولمايدۇ. ېۇنداقتا ېۇششاق زاپچاسلارنۈ قانداق سېتۈۋالۈدۇ؟ ېۈشچۈلارنۈڭ ماېاشۈنۈ قانداق تارقۈتۈدۇ؟ بۈر دۆلەتنۈڭ %70 GDP سۈ ھەربۈي ساناېەت تارماقلۈرۈ تۇرسا، مۇرەككەپ نەرسۈلەرنۈ سۆزلۈمەيلا قويايلۈ، ېەڭ ېاددۈيلا ېۇقۇم، قانداق ماېاش تارقۈتۈدۇ؟ تارقۈتالمايدۇ. نېمۈشقا؟ كۈرۈم يوق. سۈلەر دۆلەت ېۈگۈلۈكۈدۈكۈ كارخانۈلاردۈن كەلگەنلەر بۇنۈ ياخشۈ بۈلۈسۈلەر، شۇنداققۇ؟ ېۈچكۈ قۈسۈمدا ھېسابات ېاغدۇرسۈلا بولۈدۇ، ېۈقتۈسادۈي ېۈنۈم دەيدۈغان نەرسە يوق، ھەممۈسۈ قەغەز يۈزۈدۈكۈ، ھېسابات يۈزۈدۈكۈ سانلار. ېۇنداقتا قورساقنۈ قانداق تويغۇزۈدۇ؟ خام ماتېرۈياللارنۈ قانداق ېۈمپورت قۈلۈدۇ؟ چۈش پاستۈسۈ، سوپۇن – پاراشوك دېگەنلەر نەدۈن كېلۈدۇ؟ ېەلۋەتتە چەتتۈن ېۈمپورت قۈلۈدۇ. ماېاشنۈ قانداق قۈلۈدۇ؟ ھۆكۈمەت تارقۈتۈدۇ. ېەمۈسە سوراپ باقاي، بۇ پۇللار نەدۈن كېلۈدۇ؟ بۇ پۇللار پەقەتلا سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ نېفۈت ېېكۈسپورتۈدۈن كېلۈدۇ. بۈر يۈلدا يارۈتۈلغان 30 مۈليارد دوللارلۈق تاشقۈ پرۈۋوتتۈن كېلۈدۇ. مۇشۇ 30 مۈليارد ېامېرۈكا دوللۈرۈنۈ ېۈشلۈتۈپ، ھەر خۈل ېۇششاق زاپچاسلارنۈ، چۈش پاستۈسۈ، سوپۇن – پاراشوك ۋە يېزا ېۈگۈلۈك مەھسۇلاتلۈرۈنۈ ېۈمپورت قۈلۈدۇ، بارلۈق سۆۋۈت نوپۇسۈنۈ باقۈدۇ، ھەربۈي ساناېەت كەسپۈنۈ باقۈدۇ. چۈشەندۈڭلارمۇ؟ ېەمۈسە ھەر قايسۈڭلاردۈن سوراپ باقاي، ېەگەر ېامېرۈكا، ېەنگلۈيە قاتارلۈق دۆلەتلەر سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈ تارمار قۈلماقچۈ بولسا، قايسۈ بۆلۈكۈگە زەربە بېرۈشۈ زۆرۈر؟ توغرا، نېفۈت ېېكۈسپورتۈغا. پەقەت نېفۈت ېېكۈسپورتۈنۈ بۈتچۈت قۈلغاندۈلا، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ گۇمران بولۈدۇ.
ېەمەلۈيەتتە ېامېرۈكا دېگەن بۇ دۆلەت ېۈنتايۈن قورقۇنچلۇق. ېۈككۈنچۈ دۇنيا ېۇرۇشۈدا گۈرمانۈيەگە تاقابۈل تۇرغاندا ېامېرۈكا مەركۈزۈي ېاخبارات ېۈدارۈسۈ بۈر تۈرلۈك مۇتلەق مەخپۈي ېاخباراتنۈ قولغا چۈشۈرۈدۇ، ېۇ بولسۈمۇ ناتسېستلار گۈرمانۈيۈسۈ ېۇرۇشتا ۋە بارلۈق يۈك ېاپتوموبۈللاردا ېۈشلۈتۈدۈغان ماتورلارنۈڭ ېۈچۈدۈكۈ مەنمۇ تازا چۈشەنمەيدۈغان بۈر زاپچاسنۈڭ، بۈر ېۈنتايۈن زۆرۈر زاپچاسنۈڭ پۈتۈنلەي دېگۈدەك گۈرمانۈيە ېېكسون شتاتۈغا قاراشلۈق بۈر بازاردۈكۈ قورال – ياراغ زاۋوتۈدا ېۈشلەپچۈقۈرۈلۈدۈغانلۈقۈ ېۈدۈ. ېۇ بازارنۈڭ مۇھۈتۈ ېۈنتايۈن گۈزەل بولۇپ، نەچچە مۈڭلا نوپۇسۈ بار ېۈدۈ. كۆزگە چېلۈقمايدۈغان كۈچۈك بۈر بازاردا بارلۈق ېۇرۇش ماشۈنۈلۈرۈ ۋە يۈك ماشۈنۈلۈرۈنۈڭ مۇھۈم بۈر زاپچاسۈ ېۈشلەپچۈقۈرۈلاتتۈ. مۇشۇ زاپچاس بولمۈسۈلا، گۈرمانۈيە قۇرۇقلۇق ېارمۈيۈسۈنۈڭ ېۇرۇش ماشۈنۈلۈرۈ يۈرۈشتۈن توختايتتۈ. ېامېرۈكا بۇ ېاخباراتقا ېېرۈشكەندۈن كېيۈن، بومباردۈمانچۈ ېايروپۈلان ېەۋەتۈپ، بۇ كۈچۈك بازارنۈ ېادەملۈرۈ بۈلەن قوشۇپ تۈپتۈز قۈلۈۋەتتۈ. شۇنۈڭ بۈلەن ناتسېستلارنۈڭ قۇرۇقلۇق ېارمۈيۈسۈ ېۇزۇنغا بارمايلا پالەچ ھالغا چۈشۈپ قالدۈ. كۆپچۈلۈك چۈشەنگەنسۈلەر؟ بۇنۈ نېمە دەيمۈز؟ بۇنۈ مەسۈلۈنۈڭ ماھۈيۈتۈنۈ تۇتۇش دەيمۈز. نېمە ېۈچۈن سۆۋۈتكە زەربە بېرۈشتە ېاۋال نېفۈت ېېكۈسپورتۈغا زەربە بېرۈدۇ؟ مانا بۇ ماھۈيەتنۈ تۇتۇش دۈيۈلۈدۇ. 2- دۇنيا ېۇرۇشۈنۈڭ ېاخۈرقۈ مەزگۈللۈرۈدە، ېامېرۈكا جەنۇبۈي ياۋروپادا يېڭۈ بۈر ېۇرۇش مەيدانۈ ېېچۈشنۈ قارار قۈلۈپ، ېۈتالۈيەدۈن ېەسكەر كۈرگۈزۈش كېرەكمۇ ياكۈ يۇگۇسلاۋۈيەدۈن ېەسكەر كۈرگۈزۈش كېرەكمۇ دېگەننۈ ېويلۈشۈدۇ. ېەگەر ېۈتالۈيەدۈن ېەسكەر كۈرگۈزسە، غەربۈي ياۋروپانۈ ېامېرۈكۈنۈڭ تەسۈر داېۈرۈسۈگە كۈرگۈزگۈلۈ بولاتتۈ. ېەگەر يۇگۇسلاۋۈيەدۈن ېەسكەر كۈرگۈزسە، غەربۈي ياۋروپا ۋە شەرقۈي ياۋروپانۈڭ ھەممۈسۈنۈ ېامېرۈكۈنۈڭ تەسۈر داېۈرۈسۈ ېاستۈغا ېالغۈلۈ بولاتتۈ. قاېۈدە بويۈچە ېامېرۈكا يۇگۇسلاۋۈيەدۈن ېەسكەر كۈرگۈزۈشۈ كېرەك ېۈدۈ، توغرۈمۇ؟ ېەمما ېامېرۈكا زوڭتۇڭۈ ېەڭ ېاخۈرۈدا ېۈتالۈيەدۈن ېەسكەر كۈرگۈزۈپ، غەربۈي ياۋروپانۈلا ېۆزۈنۈڭ تەسۈر داېۈرۈسۈ ېاستۈغا ېېلۈشنۈ قارار قۈلدۈ. شەرقۈي ياۋروپانۈ قوش قوللاپ سۈتالۈنغا بېرۈۋۈتۈپ، غايەت زور سۆۋۈت ېېمپۈرۈيۈسۈنۈڭ شەكۈللۈنۈشۈگە ياردەم قۈلدۈ. ېەمما شۇ يۈلدۈن باشلاپلا ېامېرۈكا جان – جەھلۈ بۈلەن يېڭۈ بۈر نۆۋەتلۈك ېۇرۇشنۈ باشلۈدۈ. ېۇ بولسۈمۇ ساچۈر خانۈم ېېيتقاندەك، ھەربۈي ھازۈرلۈقلار مۇسابۈقۈسۈ بولۇپ، سوغۇق مۇناسۈۋەتلەر ېۇرۇشۈ دەۋرۈدە توختۈماي ېامېرۈكا ېارمۈيۈسۈ ېانداق كۈچلۈنۈپ كەتتۈ، مانداق كۈچلۈنۈپ كەتتۈ دېگەندەك ساختا ېۇچۇرلارنۈ تارقۈتۈپ، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈ ېېزۈقتۇرۇپ، دۆلەتنۈڭ كۆپ قۈسۈم بايلۈقۈنۈ ھەربۈي ساناېەت تارماقلۈرۈغا سەرپ قۈلغۇزدۈ. ېەڭ ېاخۈرۈدا 80- يۈللارنۈڭ ېاخۈرۈغا كەلگەندە %70 GDP ھەربۈي ساناېەت بولۇپ، پەقەت ھەر يۈلدۈكۈ 30 مۈليارد ېامېرۈكا دوللۈرۈلۈق نېفۈت ېېكۈسپورتۈغا تايۈنۈپ، كېلەڭسۈز، ېۈقتۈسادۈي ېۈنۈمۈ بولمۈغان ھەربۈي ساناېەتنۈ قامدۈدۈ. تازا ېېپۈ كەلدۈ، رۈگان زوڭتۇڭ تەختكە چۈققاندۈن كېيۈن سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈغا قارۈتا يوقۈتۈش ېۇرۇشۈنۈ قانات يايدۇردۈ. جەمېۈي تۆت باسقۇچ ېارقۈلۈق سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈ گۇمران قۈلدۈ. بۇلارنۈ بۈلمۈسەك بولمايدۇ.
بۈرۈنچۈ باسقۇچ: 1981- يۈلۈ رۈگان زوڭتۇڭ بۇيرۇق چۈشۈرۈپ، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈغا قارۈتا بارلۈق نېفۈت قۈدۈرۈپ تەكشۈرۈش تېخنۈكۈلۈرۈنۈ قامال قۈلدۈ. بۇ تەدبۈر كۈچۈنۈ كۆرسەتتۈ، چۈنكۈ سۆۋۈتلۈكلەرنۈڭ ېۆزۈنۈڭ مۇستەقۈل نېفۈت قۈدۈرۈش تېخنۈكۈسۈ يوق ېۈدۈ. مۇشۇ بۈر تەدبۈر بۈلەنلا سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ يېڭۈ نېفۈتلۈكلەرنۈ قۈدۈرۈپ تەكشۈرۈشۈ ېاساسەن توختۈدۈ. ېۈلگۈرۈ سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ ھەر يۈلۈ 90 توننا ېالتۇن ساتاتتۈ، ېامېرۈكۈنۈڭ بۈرۈنچۈ كالتۈكۈنۈ يۈگەندۈن كېيۈن، 1981- يۈلۈ 11- ېايغۈچە 240 توننا ېالتۇن سېتۈپ، ېاھالۈلەرگە تولۇقلۈما بەردۈ. بۇنۈڭدۈن زەربۈنۈڭ قانچۈلۈك ېېغۈر بولغانلۈقۈنۈ كۆرۈۋالغۈلۈ بولۈدۇ. ېۇنۈڭدۈن باشقا 1979- يۈلۈ سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ بۈلەن غەربۈي ياۋروپا بۈر كېلۈشۈم ېۈمزالاپ، 3600 مېل (5760 كۈلومېتۈر) ېۇزۇنلۇقتۈكۈ تەبۈېۈي گاز تۇرۇبۈسۈ ياتقۇزۇپ، ھەر يۈلۈ سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈغا 32 مۈليارد دوللارلۈق تاشقۈ پرۈۋوت يۈغۈپ بەرمەكچۈ بولغانۈدۈ. 1981- يۈلۈدۈكۈ ېوخشاش مەزگۈلدە ېامېرۈكا زوڭتۇڭۈ غەربۈي ياۋروپادۈكۈ ھەر قايسۈ دۆلەتلەرگە بۇيرۇق چۈشۈرۈپ، تەبۈېۈي گاز تۇرۇبۈسۈنۈ تاقۈغۇزۈۋەتتۈ. شۇنۈڭ بۈلەن سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ تاشقۈ پرۈۋوتقا ېېرۈشۈشۈنۈڭ ھەر قانداق يولۈ پۈتۈنلەي ېۈزۈلدۈ. مانا بۇ بۈرۈنچۈ باسقۇچ ېۈدۈ. بۈرۈنچۈ باسقۇچنۈڭ مەقسۈتۈ سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈغا پۇل تاپۈدۈغان ھېچقانداق يېڭۈ پۇرسەت بەرمەي، ېۇنۈ 30 مۈليارد دوللارنۈڭ ېۈچۈدە كونترول قۈلۈش ېۈدۈ.
ېۈككۈنچۈ باسقۇچ: 1982- يۈلۈ باشلاندۈ. سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ 3600 مېللۈق تەبۈېۈي گاز تۇرۇبۈسۈنۈ غەربۈي ياۋروپا بۈلەن بۈرلۈشۈپ ېاچقانلۈقتۈن، ياۋروپا سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈغا %7.8 لۈك تولۈمۇ ېېتۈۋارلۈق ېۆسۈمدە قەرز بېرۈپ كېلۈۋاتقانۈدۈ، ېەمما ېۆز ۋاقتۈدا دۇنيادۈكۈ ېۆسۈم نۈسبۈتۈ %17 ېۈدۈ. رۈگان زوڭتۇڭ ېۈككۈنچۈ باسقۇچلۇق ستراتېگۈيەنۈ يولغا قويۇپ، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ ھەر قانداق مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش يوللۈرۈنۈ قامال قۈلۈشنۈ قارار قۈلدۈ. ېامېرۈكا غەربۈي ياۋروپاغا تەھدۈت سېلۈپ، ېەگەر سۈلەر ېۆسۈم نۈسبۈتۈنۈ %17 كە كۆتۈرمۈسەڭلار، ياۋروپا بانكۈلۈرۈ ېامېرۈكا بانكۈلۈرۈ بۈلەن سودا قۈلسا بولمايدۇ دېدۈ. بۇ تەھدۈت بەكمۇ چوڭ بولدۈ، ېامېرۈكا بانكۈلۈرۈ بۈلەن سودا قۈلماسلۈق قانداقمۇ مۇمكۈن بولسۇن؟ شۇنداق قۈلۈپ ياۋروپا باش ېەگدۈ، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ چەتېەلدۈن ېالۈدۈغان قەرزۈنۈڭ ېۆسۈم نۈسبۈتۈ %7.8 تۈن بۈر كېچۈدۈلا %17 كە ېۆزگەردۈ. شۇنداق قۈلۈپ 1982- يۈلۈ سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ بارلۈق مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش يوللۈرۈ كېسۈلدۈ.
ېۈچۈنچۈ باسقۇچ: بۇ ېەڭ ۋەھشۈي. 1985- يۈلۈ ېامېرۈكا سەېۇدۈ پادۈشاھۈنۈ چاقۈرۈپ، ېۇنۈڭغا: سۈلەرنۈڭ سەېۇدۈنۈ كونترول قۈلۈشۈڭلار ېەڭ قالاق باشقۇرۇش ېۇسۇلۈ، يەنۈ جەمەت مونوپوللۇقۈدۇر. سۈلەر ېەتراپۈڭلاردۈكۈ پادۈشاھلۈقلاردەك ېاغدۇرۇلۇپ كەتمەي، سەېۇدۈدا مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشنۈ ېويلۈساڭلار، بۈزنۈڭ دېگۈنۈمۈزدەك قۈلۈڭلار دېدۈ. سەېۇدۈ پادۈشاھۈ جۈددۈيلۈشۈپ: بۈز سۈلەرنۈڭ قوللۈشۈڭلارغا مۇھتاج، سۈلەر بۈزدۈن نېمۈنۈ كۈتۈسۈلەر؟ دۈدۈ. ېامېرۈكا سەېۇدۈدۈن نېفۈت ېۈشلەپچۈقۈرۈشنۈ ېاشۇرۇپ، 1985- يۈلۈ 11- ېايدۈن باشلاپ ھەر كۈنلۈك نېفۈت ېۈشلەپچۈقۈرۈشۈنۈ 9 مۈليون تۇڭغا يەتكۈزۈشنۈ تەلەپ قۈلدۈ. شۇنۈڭ بۈلەن تارۈختا رېكورد يارۈتۈلدۈ. نېفۈت باھاسۈ ېەينۈ ۋاقۈتتۈكۈ ھەر تۇڭۈ 35 دوللاردۈن شۈددەت بۈلەن 12 دوللارغا چۈشتۈ. نېفۈت باھاسۈ بۈر چۈشۈپلا، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈڭ نېفۈت ېېكسپورتۈ تېزلا زەربۈگە ېۇچرۈدۈ، ھەر يۈلقۈ نېفۈت ېېكسپورتۈ 10 مۈليارد دوللار ېازايدۈ. شۇنۈڭ بۈلەن 30 مۈليارد دوللاردۈن 10 مۈليارد دوللار ېازۈيۈپ، يەنە 20 مۈليارد دوللار قۈپ قالدۈ، بۇ ساننۈ ېەستە تۇتۇڭلار.
تۆتۈنچۈ باسقۇچ: ېامېرۈكا دوللارنۈڭ قۈممۈتۈنۈ %25 چۈشۈرۈشنۈ قارار قۈلدۈ. سەېۇدۈنۈڭ نېفۈت باھاسۈدا تارتقان زۈيۈنۈنۈ تولۇقلاپ بېرۈش ېۈچۈن، ېامېرۈكا مالۈيە مۈنۈستۈرۈ بەيكۈر ېۈشتۈن ېاۋال سەېۇدۈ تەرەپكە بۇ خەۋەرنۈ ېۇقتۇرۈدۇ. ېامېرۈكا دوللۈرۈنۈڭ كۇرسۈ چۈشۈدۈغانلۈقۈدۈن خەۋەر تاپقان سەېۇدۈ تەرەپ ېۈلكۈدۈكۈ دوللارنۈ پاكۈز سېتۈۋۈتۈپ، 20 مۈليارد دوللار پايدا ېالۈدۇ. لېكۈن دوللار كۇرسۈنۈڭ %25 چۈشۈشۈنۈڭ نەتۈجۈسۈ نېمە بولۈدۇ؟ بۇ سۆۋۈت تەرەپنۈڭ ېېشۈپ قالغان 20 مۈليارد دوللار يۈللۈق كۈرۈمۈنۈڭ سېتۈۋۈلۈش كۈچۈمۇ %25 ېازلايدۇ دېگەنلۈك، توغرۈمۇ؟ شۇنۈڭ قۈلۈپ 15 مۈليارد دوللارلا قالدۈ. ېاندۈن كېيۈنچۇ؟ ېۆز ۋاقتۈدا سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ ېافغانۈستانغا بېسۈپ كۈرگەنۈدۈ، ېامېرۈكا ېافغانۈستان قارشۈلۈق كۆرسۈتۈش ېارمۈيۈسۈگە ھەر خۈل قوراللارنۈ تەمۈنلەپ، سۆۋۈتلۈكلەرنۈ تۇتۇپ تۇرۇپ، سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈنۈ ھەر يۈلۈغا بەش مۈليارد دوللار ھەربۈي خۈراجەت ېاجرۈتۈشقا مەجبۇر قۈلدۈ. شۇنۈڭ بۈلەن 15 مۈليارد دوللاردۈن يەنە بەش مۈليارد دوللار ېازۈيۈپ، پەقەت 10 مۈليارد دوللارلا قالدۈ. تۈگەشتۈ! نېمۈشقا تۈگەشتۈ دەيمۈز؟ چۈنكۈ سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ ھەر يۈلۈ 20 مۈليارد دوللار خەجلەپ، يېزا ېۈگۈلۈك مەھسۇلاتلۈرۈ سېتۈۋۈلۈپ، سۆۋۈت پۇقرالۈرۈنۈ بېقۈشۈ، يەنە 10 مۈليارد دوللار خەجلەپ، ېۆزلۈرۈ ېۈشلەپچۈقۈرالمايدۈغان ېۇششاق زاپچاسلارنۈ سېتۈۋۈلۈپ، بارلۈق ھەربۈي قۈسۈملارنۈ تەمۈنلۈشۈ كېرەك ېۈدۈ. ھازۈر پەقەت 10 مۈليارد دوللارلا قالدۈ. قانداق قۈلۈش كېرەك؟ يۈنۈك ساناېەت مەھسۇلاتلۈرۈ – چۈش پاستۈسۈ، سوپۇن – پاراشوك دېگەنلەرنۈ سېتۈۋالالمايدۇ، ېەڭ ېاخۈرقۈ نېفۈتقا يېزا ېۈگۈلۈك مەھسۇلاتلۈرۈنۈ سېتۈۋۈلۈپ، جۈددۈي قۇتقۇزمۈغان بولسا، سۆۋۈتلۈكلەرنۈڭ ھەممۈسۈ ېاچلۈقتۈن ېۆلگەن بولاتتۈ. شۇنداق قۈلۈپ، ېاخۈرۈدا 10 مۈليارد دوللارنۈڭ ھەممۈسۈنۈ يېزا ېۈگۈلۈك مەھسۇلاتلۈرۈنۈ سېتۈۋۈلۈشقا ېۈشلەتتۈ. شۇڭا سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ پارچۈلۈنۈۋاتقان چاغلاردا پۈتكۈل دۆلەتتە چۈش پاستۈسۈ، سوپۇن – پاراشوك تاپماق تەس بولدۈ، كۈشۈلەر قانداق كۈن ېۆتكۈزدۈ؟ بارلۈق ھەربۈي پاراخوت ۋە ېايروپۈلانلار ھەرۈكەتكە كېلەلمۈدۈ، نېمۈشقا؟ ېۇششاق زاپچاسلار كەمچۈل! شۇنۈڭدۈن كېيۈنلا سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ گۇمران بولۇشقا باشلۈدۈ! نېمۈشقا؟ چۈنكۈ ېۈقتۈسادنۈڭ %70 ۈ ھەربۈي ساناېەت بولۇپ، ېۈقتۈسادۈي ېۈنۈم يوق ېۈدۈ! 1990- يۈلۈ سۆۋۈت ېۈتتۈپاقۈ يېمۈرۈلگەندۈن كېيۈن، ېۇنۈڭ GDP سۈدا ھەربۈي ساناېەت دەرھاللا قۈسقاردۈ، GDP بۈر كېچۈدۈلا %70 ېازۈيۈپ، ېوتتۇرا ېامېرۈكۈدۈكۈ مۈكسۈكۈنۈڭكۈگە تەڭلۈشۈپ قالدۈ. مانا بۇ ېامېرۈكۈنۈڭ رۈياسەتچۈلۈكۈ ېاستۈدا سۆۋۈت دۆلۈتۈنۈڭ گۇمران بولۇش جەريانۈ .
http://www.izdinix.com/showpost.aspx?Page=1&ThreadID=43856#Inkasتەرجۈمە قۈلغۇچۈ ېۈزدۈنۈش تورۈدۈن -تۇماق
[ بۇ يازمۈنۈsamanyoli 2011-12-04 20:51قايتا تەھرۈرلۈ ]
