مەن بىر ئېشەك

  كۆرگىنىڭلاردەك، مەن بىر ئېشەك.ھارۋىنى سۆرەپ سەھرانىڭ توپىلىق يوللىرىدا يۈرگەن چاغلىرىمدا ئۆزۈمنى شۇنداق مەغرۇر ھېس قىلىمەن.بىرەر يات جىنسلىق ئېشەكنى كۆرگەن چېغىمدا خوشاللىقىمدىن لەۋلىرىم ماك-ماك قىلسا ،چىشلىرىم كاراسلاپ كېتىدۇ ئاندىن يېقىملىق مۇھەببەت قوشاقلىرىغا ھاڭرايمەن ،سىلەر مېنىڭ تىلىمنى چۈشەنگەن بولساڭلار ئېدى ،ئاۋۇ ھارۋىدا ئولتۇرغان شاپاق دوپپلىق مۆئىمنمۇ زاغرا نان قالدۇقلىرى قالغان سېرىق چىشلىرىنى چىقىرىپ مېنى تىللىمىغان بولاتتى .ھە راست گەرچە قۇلىقىم ئۇزۇن بولسمۇ ،بۇ ھارىۋىكەشنىڭ ئىسمنى ئۇقمايمەن ،مەھەللىدىكى چوڭلار «مۆئمىن خۇدانىڭ بەندىسى »دەپ چاقىرسا ،تەڭتۇشلىرى «ھەي يېتىم !»دەپ چاقىرىدۇ ،ئايالى « دادىسى »دەپ چاقىرىدۇ .بالىلىرى «دادا»دەپ چاقىرىدۇ .مەنمۇ شۇڭا ئىسمنىڭ نېمىلىكىنى بىلمىدىم .ئەلۋەتتە ،سىلەر مېنىڭ ئۇنىڭ ئىسمنى ئەزان توۋلاپ قويغان چېغىدا يوقلۇقۇمنى بىلمەيسىلەر .بىلگەن بولسام ئۇنىڭ ئىسمنى چاقىرىغان بولاتتىم .شۇڭا مەن «شاپاق دوپپا» دەپ چاقىرىمەن ،نېمشىقا دېسەڭلار ،ئۇ ئەسلى رەڭگىنى بىلمەيدىغان شاپاق دوپپىسىنى بېشىدىن چۈشۈرمەيدۇ .بىر ئېشەك تۇرۇپ خوجاينىڭغا تىل تەككۈزۋاتامسەن ؟دەپ ئويلاۋاتامسىلەر ،ياق-ياق ،مەن تىل تەككۈزىۋاتقىنم يوق ،ھېلى چۈشىنپ قالىسلەر .
  شۇنداق مەن گەپ قىلالايمەن ،ئەلۋەتتە گېپمنى چۈشەنگەنلەرگە قىلىمەن ،بەلكىم ئىشەنمەسلىكىڭلار مۇمكىن ،ئاخشام سوقما تاملىق ئۈستى ئوچۇق ئېغىلدا ئاسماندىكى يۇلتۇزلارغا قاراپ ھۆركىرەپ يىغلىدىم . يىغلىغان چېغىمدا پۈتۈن بەدىنىم تىتىرەيتتى ،ئالدى تۇياقلىرىم بىلەن يۈزۈمنى ئېتىپ ئۆكسۈپ-ئۆكسۈپ يىغلىدىم .بىر چاغلاردا ئۈن-تىنسىز يىغلىغۇنۇمچە ئۇخلاپ قاپتىمەن .ئەتسى ھېلىقى ئىسمى نامەلۇم قوڭالتاق كەش كېيىدىغان شاپاق دوپپا كىرگەن چاغدا مەجبۇرى ئويغۇتىۋەتتى .ئېغىلىدىكى توپىغا راسا بىرنى پۇشقۇرۇپ يۈزۈمنى يۇيۇپ تاھارەت ئېلۋەتكەندىن كېين ،توپىغا بىر نەچچىنى ئېغىنىۋىلىپ تەيەممۇم قىلۋالدىم . كېيىن بەدىنىمنى بىرنەچچىنى سىلىكىۋىتىپ ئۇنىڭ يېتىلىشى بىلەن ھارىۋىنىڭ قېشىغا باردىم .سىلەر بۇ ئېشەك ناماز ئوقۇمدۇ نېمە ؟دەپ ھەيران قالغانلىقىڭلار ماڭا مەلۇم .مەن بوينىم باغلاقلىق ،ئېغىلدا سولاقلىق تۇرۇپ يەنە ئۆزۈمنى پاكىز تۇتىمەن .ئۆزۈڭلارغا قاراپ بېقىڭلار ،«ئىسلام پاكىزلىق ئاساسىغا قۇرۇلغان »دېگەننى ئېغىزىڭلاردىن چۈشۈرمەيسىلەريۇ ،جۇنۇپ بولمىساڭلار يۇيۇنمايسىلەر ،يۇيۇنۇشىڭلارمۇ چاغلىق ،سۇنى بىر ئېقىتىپ بەدەندىكى تۈكلەرنى ھۆللەپ قويساڭلار بولدى .ئۆيۈڭلاردا مۇنچاڭلارمۇ يوق .بىلمەن ،نەدىكى تۈكى يوق پاراڭنى قىلماڭلار پۇل يوق دەپ ،ئۆينى ھەشەمەتلىك سالىسلەريۇ ،مۇسۇلمان بەندىسى تۇرۇپ بىرەر ئېغىز مۇنچا ياساپ قويوش خىيالىڭلارغا كەلمەيدۇ .ئېيتىپ بېقىڭلار ،مۇشۇ سەھرادىكى ئۆينى كاتتا سالغان بايلارنىڭ قايسسىنىڭ ئۆيىدە مۇنچا بار ؟شەھەردە بولسا ئورۇنلاشتۇرۇپ قويغاچقا ھەم ئاممىۋى مۇنچىلار ئاز بولغاچقا مۇنچا ياساپ قويسىلەر .بىلمەن ،سىلەر مېنى كۆزگە ئىلمايسىلەر ،مېنىڭ سۆزۈمنى ئىلىك ئېلىپ كېتشىڭلار ناتايىن ،شۇڭا مەن سىلەرگە ۋەزخانلىق قىلمايمەن ،بولمىسا سىلەرگە پەند-نەسىھەت قىلمىغان مەن بولىمىش «ئېشەك»مۇ قالمىغان بولىمەن .راست گەپ قىلسام ،ئاۋۇ «شاپاق دوپپا» يېنىمغا كېلىپ نوقتا سالغان چېغىدا ئۇنىڭدىن كەلگەن ئاچچىق تەر پۇرىقىدىن ئايلىنىپ كەتكىلى قىل قالىمەن .بىر قېتىم بۇ شاپاق دوپپا بالسىنىڭ خەتنىسىنى قىلىدىغان چاغدا ،مەسچىتىنىڭ ئېمام-مەزىنلىرىنى ئېلىپ كەلگەن چاغدىمۇ ئۇلارنىڭ كىر ياقلىرىنى كۆرۈپ تۈگەشتىم دەپ ئويلىغان ئېدىم .ئەگەر يولدا بىرەر ئېشەك ئۇچىراپ قالسا ، ئۇلاردىن كەلگەن ئاچچىق تەر پۇراقلىرىنى مەندىن كېلۋاتامدىكىن دەپ گۇمان قىلىپ قالامدىكىن دەپ خۇدۇكىسىرگىنمچە ماڭدىم ،تەلىيىمگە ھېچكىم ئۇچىرىمىدى.لېكىن بىرنەچچە كۈنگىچە بوغۇز يېيەلمەي قالدىم .ھەرقېتىم بوغۇز يەي دېسەم ،كۆڭلۈم ئېلىشىپ كېتەتتى .بولدىلا كۆڭۈلسىز ئىشلارنى دېيىشمەيلى .ئەمدى تىل تەككۈزگىنمىنى چۈشىنۋاتامسىلەر ؟بىزنىڭ قولىمىزدىن مۇنچا ياساش قولغا كەلگەن بولسا ،مۇنچا ياساپ ،ئىسسىق سۇدا ھوزۇرلۇنۇپ يۇيۇنىۋالغان بولاتتۇق .
نېمىشقا يىغلىغىنمنى دېسەم .ئۆزۈمنىڭ، ئاخىرى سىلەرگە بىكھامدىن مۇھىملىقىمنى بىلدۈرگەن ئوبزورچىدىن مەمنۇن بولدۇم .گەرچە ئۇنىڭ قورسىقىدا ئۇمىچى ئاز بولسمۇ ،سۆزگە ماھىرلىقىدىن مېنىڭ مۇھىملىقىمنى كىشلەرنىڭ ئېسىگە سېلىپ قويدى .مۇنۇ بىزنىڭ«شاپاق دوپپا» ئۇ ئەسەر يازىدىغان ژورنالنى دېھقاننىڭ  ژورنىلى دەپ سۆيۈپ ئوقۇيدۇ ،شۇڭا بارغانسىرى مەن ئەڭ ئۇلۇغ دېھقان دەپ مەغرۇلىنىپ بارغانسىرى قوداڭشپ كېتىۋاتىدۇ .ئۇنىڭ ئەشۇ قارىماققىلا بىچارلىقى چىقىپ تۇرىدىغان مەغرۇرلىقنى كۆرگەن چېغىمدا ئۈنىمنى سىرتقا چىقىرىۋەتمەسلىك كالپۇكىمنى چىشلىگىنمچە ئۈچۈن پىخىلداپ كۆزۈمدىن ياش چىققۇچە كۈلۈپ كېتىمەن .
  رۇخسەت قىلساڭلار ئاشۇ ماقالە ھەققىدە بىر قانچە ئېغىز سۆزۈمنى قىستۇرۇۋالسام ،ئۇ ماقالىسىدە مېنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن بولسمۇ ،مەن بىر مەزگىللىك قىسقىغىنە ھاياجانلىنىشتىن تەسىرلىنىپ كەتكەن بولساممۇ لېكىن مېنىڭ تازا ئۇسسىغان يېرىمگە بارمىدى .ئۇ نېمىشقا «ئازغۇن»يازغۇچى دەپ باشقىلارغا كاپىرلىق تونىنى پىچىپ پەتىۋا چىقارغان يېتۈك موللا تۇرۇپ يەنە نېمىشقا مېنىڭ سىلەرنىڭ پاك روھىڭلار بىلەن جەننەتتىن ئورۇن ئالغانلىقمنى يازمايدۇ ؟ئېسڭىلارغا تېخمو ئوبدان سېلىش ئۈچۈن ،جەننەتتىن ئورۇن ئالغان ئىككى ھايۋاننىڭ بىرى ئىكەنلىكمنى سەمىڭلارغا سالماقچىمەن .ئەمدى ئېسىڭلارغا كەلدىمۇ ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە ساماۋىي كىتابتا مېنىڭ ئىسمىم تۆت يەردە تىلغا ئېلىنغان .مەن بىر ئېشەك بولغانلىقىم ئۈچۈن بۇنىڭدىن پەخىرلىنىش ھېس قىلمەن. ئەسلى ئۇ بۇ نۇقتىدا كۆپرەك يازسا بولاتتى ،ئۇ قارىغاندا ئەسەرلەردىن ئۆزى بىر نەرسىنى بايقىيالماي ،ئۆزى تېپىشنى ئارزۇ قىلىدىغان نەرسىلەرنى ئىزدەيدىغان ئوخشايدۇ . ئۆزى چۈشەنمەيدىغان ئەسەرنى ئۆزىمۇ ئاڭقىرالمايدىغان مەنتىقە بىلەن باشقىلارغا چۈشەندۈرۈپ چارچىغۇچە .
مېنىڭ تۈگمەنلەردە يارغۇنچاق-جۇۋاز تارتىدىغانلىقمنى ھەممە بىلىدۇ ،نېمىشقا ماڭا ئەڭ يېقىن تۇرىدىغانلارمۇ ياكى ھېلىقى ئوبزورچىمۇ مەن تارتقان يارغۇنچاق-جۇۋازغا ئوخشاش قايتا-قايتا تەكرارلىنىدىغان كىشلىك ھاياتنىڭ مەنىسىز ئېكەنلىكىنى ھېس قىلمايدۇ ؟ئەشۇ مەن  مەنىسىزلىك ئىچىدە قايتا-قايتا مېڭىش ئارقىلىق سۆرىگەن يارغۇنچاق-جۇۋازدىن ئۇن-ماي چىقىدىغانلىقىغا ئوخشاش،مەنسىزلىكنىڭ ئاشۇ ئۇنغا ئوخشاش مەنە يارىتىغانلىقىدەك ھاياتلىق پەلسەپەسىنى نېمىشقا شەرھىلىمەيدۇ ؟ بولمىسا سارتىرى ،ھېيدىگىر،كامۇ شەرھىلىگەن پەلسەپەنى مەن تۈگمەندىلا ئۇن-ماي تارتىۋاتقان چاغدا بىلىشىڭلار ۋە ھېس قىلىشڭىلار كېرەك ئېدى .
مۇبادا ئېشەككە ئائىت مەدەنىيەت مىراسىلىرىنى جۇغلايدىغان بولساڭلار ئاجايىپ كاتتا،ئاجايىپ ھەيۋەتلىك ئەدەبىيات خەزىنىسى بولۇپ قالىدۇ .قىسقىسى ،مەن بولمىش ئېشەك بىلەن تويۇنغان ۋە يۇغۇرۇلغان ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنى بىرقانچە يازغۇچى ۋە شائىرنى چىقىرۋەتكەندە،سىلەرنىڭ ئېغىزىڭلاردىكى "ئېشەك" بىلەن مۇناسىۋەتلىك ۋە "ئېشەك"كە ئوخشاش دېيىشكە بولىدۇ .
  دۇنيادا بۇ يەردىلا ئېشەك بولغان ئەمەس ،ئېشەك مېنگەن مىللەتلەر ئىچىدە قالتىس مىللەتلەر ئۆتكەن ،لېكىن سىلەردىن ۋاقتى كەلسە مەن ئەقىللىق ،ئىشەنمەمسىلەر ؟نەسىردىن ئەپەندى لەتىپىلىرىدە ئېيتىلىنىغدەك مەن كۆۋرۈككە بىر تىققان پۇتنى ئىككىنچىلەپ تىقمايمەن .  
  سىلەرنىڭ مەن ھەققىدە تۇيغۇدىن چوڭقۇر ھەم يىراق بىر تەپەككۇر پايانىدا ،پانىي دۇنيانىڭ چەكسىزلىكىدە تۇرۇپ ئېسل نادىر ئەسەرلەرنى يېزىپ چىقىشىڭلارغا تىلەكداشمەن .

ئورخان پامۇقنىڭ "مېنىڭ ئىسىمىم قىزىل "رومانىدىكى "مەن بىر ئىت 'بابىدىن ئۆزگەرتىپ يېزىلدى .ھەمدە ناھايىتى تېزلا يېزىلغان بولغاچقا ئەسەرگە جىق ئىشلىيەلمىدىم .ئۇشبۇ سەۋەب بىلەن كەچۈرۈم سورايمەن

مەنبە : ئەلكۈيى تورى

بۇ مىنىڭ گېپىم ئەمەس ماڭا پەقەت قىززىق تۇيۇلۇپ بۇ مۇنبەرگە يوللىدىم

[ بۇ يازمىنىxahruh 2011-10-12 11:39قايتا تەھرىرلىدى ]