ئالدىنقى تېماكىيىنكى تېما

مەزكۇر يازما 5223 قېتىم كۆرۈلدى

تېما: «ئىجتىھاد رىسالىسى»غا رەددىيە

كۆچۈرۈش | ساقلىۋېلىش | چىقىرىش

دوستلىشىش

sayram0998

دىنىمىزنىڭ مەقسىتى ھەرئىككى دۇنيادابەخت يارىتى& ..

دەرىجە: رەسمىي ئەزا

ئارخىپ ئۇچۇر يوللاش

ئەزا ئۇچۇرى

ئەزا نومۇرى: 902

جىنسى : ئەر (ئوغۇل)

نادىر تېمىسى: 0

ئومۇمىي يازما: 196

ئۇنۋان:دائىملىق ھازىرغىچە196دانە

ئۆسۈش: 1210 %

مۇنبەر پۇلى: 3238 سوم

تۆھپىسى: 2 كىشى

ياخشى باھا: 0 نۇمۇر

تىزىملاش: 2010-08-08

ئاخىرقى: 2012-03-25

0-قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 2011-09-23 20:20

ھەممىنى كۆرۈش | كىچىك ئوتتۇرا چوڭ

«ئىجتىھاد رىسالىسى»غا رەددىيە


	ئەسكەرتىش: بۇ يازما kangsay تەرىپىدىن نادىرلىقتىن قالدۇرۇلدى(2011-12-13) ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم قېرىنداشلار نۇرس بۇرادەر يوللىغان «ئىجتىھاد رىسالىسى»دىگەن تىمىنى بىر قانچە قېتىم ئوقۇپ چىقىپ بىر ئىنكاس يېزىشنى ئويلاپ يۈرگەن بولساممۇ ۋاقىت چىقىرالماي قالغان ئىدىم. بۈگۈن ئاخىرى كۆڭلۈمدىكى ئويلىغانلىرىمنى دوستلار بىلەن ئورتاقلاشماقچىمەن. دوستلارنىڭ سوغۇققانلىق بىلەن ئىلمى ئىنكاس يېزىشىنى ئۈمىت قىلىمەن. خاتا بولسا تۈزىتىمەن... نۇرچىلار جامائىتىنىڭ دىنىمىزئۈچۈن ۋە مۇسۇلمانلار ئۈچۈن قىلغان زور خىزمەتلىرىگە ئىنتايىن قايىلمەن ۋە رەببىمىز اللەدىن ئۇلارغا كاتتا ئەجر تىلەيمەن. اللە ئۇلارغا رەھمەت قىلسۇن ۋە ئىشلىرىنى ئۇتۇقلۇق قىلسۇن.. تىمىدا ئالغا سۈرۈلگەن ئىدىيەنى ناۋادا ئۇلار تەشكىلات ئىچىدە قالايمىقانچىلىق چىقپ سالاھىيەتسىز ئادەملەر ئىجتىھاد قىلىمەن دەپ ئۇششاق ئىشلار بىلەن ئاۋارە بولۇپ چوڭ ئىشلاردىن قۇرۇق قالماسلىق ئۈچۈن تۈزۈم قىلىپ بىكىتكەن بولسا بۇنىڭغا باشقىچە پىكرىم يوق.ئەمما ھەممەيلەنگە بۇ ئىدىيەنى تەشۋىق قىلماقچى ۋە ئەكس چۈشەنچىنى خاتا دىمەكچى بولسا مەن بۇ يەردە ئۆز پىكرىمنى ئوتتۇرىغا قويۇپ باقماقچىمەن.. مەلۇمكى «ئىجتىھاد دەرۋازىسى تاقالدى» دىگەن بۇ ئىدىيە سەلەف سالىھلار دەۋرىدىن خېلى كىيىن تارقىلىپ ئەۋج ئالغان ۋە خېلى دەۋر سۈرگەن بىر ئىدىيە. بۇنىڭ داۋامى ھازىرمۇ بار. تىمىدا دىيىلگەن گەپلەرمۇ ئەمىلىيەتتە مۇشۇ نەزىرىيەنى ئاقلاپ ۋە كۈچلەندۈرۈپ يېزىلغان . بۇنى تىمىنى ئاخىرىغىچە ئوقۇغان ئادەم ھىس قىلالايدۇ.گەرچە تىما «ئىجتىھاد ئىشىكى ئوچۇقتۇر » دەپ دەبدەبىلىك باشلانغان بولسىمۇ ئەمما بۇ ئىشىككە كىرىش ئۈچۈن ئاتالمىش ئۆتكىلى بولمايدىغان توساقلارنى پەيدا قىلىپ يېزىلغانلىقى ئاپتورنىڭ يۇقارقى مەقسىتىنى ئېنىق ئىپادىلەپ بىرىدۇ. راستىنلا ئىجتىھاد دەرۋازىسى سەلەف سالىھلار دەۋرىدىن كىيىن تاقالغانمۇ؟ تەكشۈرۈپ باقىدىغان بولساق بۇنداق پەتىۋا ياكى نەزىرىيە سەلەف سالىھلارنىڭ ھىچقانداق بىرىدىن نەقىل قىلىنمىغان. بەلكى يۇقۇرىدىكى تىمىدا دىيىلگەندەك كىيىنكى زاماندىكى ئىجتىھاد قىلىش سالاھىيىتى يوق مەزھەببەرەس كىشىلەر تەرىپىدىن ئىجتىھاد قىلىنىپ مەيدانغا چىقىرىلغان بىر نەزىرىيە خالاس.شۇڭا بۇ تىمىدا بۇ ھەقتە بىرەرمۇ نەقلى دەلىل ئوتتۇرىغا قويۇلمىغان. ئەگەر تىمىدا دىيىلگەندەك سەلەف سالىھلار دەۋرىدىن كىيىن ئىجتىھاد قىلىش بىر بىدئەتكارانە ۋە ھەۋەسكارانە خىيانەت بولىدىغان بولسا نىمە ئۈچۈن ۋە قانداق ئادەملەر بۇنداق پەتىۋانى ئىجتىھاد قىلىپ مەيدانغا چىقارغان؟ مانا بۇ ئۇلارنىڭ ئىقرارى بويىچە ئىجتىھاد قىلىش سالاھىيىتى يوق تۇرۇپ ئىجتىھاد قىلغانلىق ۋە ئۆز -ئۆزىنى ئىنكار قىلغانلىق؟ بۇ خۇددى دەلدەڭشىپ ماڭغان بىر مەستنىڭ «مەن- مەست ئەمەس» دەپ دەۋا قىلغىنىدەك ئۆزىنىڭ سۆزى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ھەركىتىنى،ئۆزىنىڭ ھەركىتى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ سۆزىنى ئىنكار قىلغانلىق ئەمەسمۇ؟تېخىمۇ ئوچۇقراق قىلىپ ئېيتقاندا سەلەفلەردىن كىيىنكىلەرنىڭ ئىجتىھاد قىلىش ھوقۇقى يوق بولسا خەلەفلەر(كىيىنكىلەر) مۇشۇنداق بىر پەتىۋانىمۇ ئىجتىھاد قىلىپ مەيدانغا چىقارمىغان بولسا ئاندىن ئۆزىنىڭ ھۆكمىگە ئۆزلىرى ئەمەل قىلغان بولاتتى؟ مانا بۇ- زىتلىق ئەمەسمۇ؟ ھەتتا مۇشۇ نۇرچىلارمۇ ئۆز دەۋرىدە نۇرغۇنلىغان ئىجتىھادى ھۆكۈملەرنى مەيدانغا چىقارغان.. مەسىلەن :مەكتەپتە ئوقۇ-ئوقۇتۇش خىزمەتلىرى توختاپ قالماسلىق ئۈچۈن ئوقۇغۇچى ۋە ئوقۇتقۇچىلارغا ياغلىقنى ئېلىۋېتىشكە رۇخسەت قىلغانلىقى.(تۈركىيەدىكى ئوقۇغۇچىلارغا شۇنداق رۇخسەت بېرىپ: تەسەتتۇر- تەفەررۇئاتتۇر" دېگەن. ئورتا ئاسىيادىكى ئوقۇتقۇچىلارنىڭ خانىملىرىغا ياغلىق ئارتماسلىقنى تەشەببۇس قىلغان . ئەسكەرلىك ۋەزىپىسى ئۆتەۋاتقانلارغا (ناماز ئوقۇغانلىقى بىلىنىپ قالسا ھەربىيلىكتىن قوغلىنىدىغانلىقى ئۈچۈن) نامازنى ئىشارەت بىلەن ئوقۇسا بولىدۇ، دەپ پەتىۋا بەرگەن.. 11-سىنتەبېر ۋەقەسىنى مۇسۇلمانلار ئىچىدىن ئەڭ قاتتىق ئەيىپلىگەن كىشى- فەتھۇللاھ گۈلەن خوجا ئەپەندى بولغان.. تۈركىيەدىكى ئىسلامىي پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقان نەجمۇددىن ئەرباقان ۋە ئۇنىڭ پارتىيىسى بىلەن قاتتىق ئاداۋەتلىشىپ، باشقا سېكولارىزمچى (ئەلمانى)پارتىيىلەر بىلەن يېقىنچىلىق قىلغان. (لېكىن ھازىر ئەردوغان پارتىيىسى بىلەن يېقىنلاشتى)) خرىستىئان ۋە يەھۇدىيلارغا قارىتا كەڭ قورساقلىق، كەچۈرۈمچانلىق قىلىشنى تەشەببۇس قىلىش ۋە دىنلار ئارا دىئالوگ ۋە ھەمكارلىقنى كۈچەيتىشكە چاقىرىش.(ساجىيە تورىدىن ئېلىندى)) بۇلارنىڭ مۇشۇنداق پەتىۋالارنى چىقارغانلىقى ئۆزىنىڭ يۇقارقى ھۆكمىگە زىت ئەمەسمىدۇ؟ قېنى نۇرچىلارنىڭ مەزھىبى بولغان ھەنەفىييە مەزھىبىدە ۋە ياكى تۆت مەزھەبنىڭ قايسىسىدا پەننى ئۈگىنىش ئۈچۈن ئەۋرەتنى ئوچۇق قويسا بولىدۇ دەپ يۇقارقىدەك پەتىۋابىرىلگەن؟ بۇ زىتلىقنى قانداق چۈشۈنۈش كىرەك؟ ئەمىلىيەت شۇكى ھەر بىر دەۋرنىڭ ئۆزىگە يارىشا قىيىنچىلىقلىرى بولىدۇ. ئىجتىھاد قىلىش سەۋىيىسى بار كىشىلەرنىڭ مەيدانغا چىقىپ شەرىئەت مەسىلىلىرىدە دەلىل -ئىسپاتلارغا تايىنىپ تۇرۇپ مۇناسىپ پەتىۋالارنى چىقىرىشى ھەرگىزمۇ ھەۋەسكارانە يېڭى ئىجتىھادلارنى قىلىش ،بىدئەتكارانە بىر خىيانەت ئەمەس بەلكى قەدىرلەشكە تىگىشلىك دىنى خىزمەتتۇر.خۇددى نۇرچىلارنىڭ يۇقۇرقىدەك پەتىۋالارنى ئىجتىھاد قىلىپ چىقارغىنىدەك.. ھەم بۇنداق قىلغانلىق دۈشمەنلەرگە يوچۇق ئاچقانلىق ئەمەس بەلكى ئىسلام ئۈممىتىگە يول ئاچقانلىق. قېنى نۇرچىلارنىڭ يۇقارقى پەتىۋاسىغا قاراپ باقايلى! بۇ پەتىۋا ياكى بۇ ئىجتىھاد مۇسۇلمانلارغا چىقىش يولى تېپىپ بەرگەنلىكمۇ ياكى ئىسلام دۈشمەنلىرىگە يوچۇق ئاچقانلىقمۇ؟ ئېنىقكى بۇنداق پەتىۋاغا قوشۇلمايدىغانلار جىق. ھەتتا بۇنداق پەتىۋانى خۇددى نۇرچىلار دىگەندەك ئەرزى ھەم ھەۋەسى پەتىۋا دەپ ئەشەددى قارشى تۇرىدىغانلار تولا. نۇرچىلارمۇ چوقۇم بۇنىڭغا رەددىيە بىرىپ ئۆزلىرىنى ئاقلايدۇ.. لىكىن ھەرقانچە قىلسىمۇ باشقىلارنىڭ ئۆزلىرىگە قارشى ئىنكاس يېزىشىدىن ساقلىنالمايدۇ. دىمەك ئۇلارمۇ مەزھەپسىز ياكى مەزھەپتىن چىقىپ كەتتى دەيدىغان قالپاقتىن قۇتۇلالمايدۇ. مانا بۇ كۆۋرۈكتىن ئۆزى ئۆتۈۋېلىپلا كۆۋرۈكنى بۇزۇۋەتكەندەك بىر ئىش.ئەگەر ئىجتىھاد قىلىش مۇسۇلمانلارغا زىيانلىق،دۈشمەنلەرگە پايدىلىق بولىدىغان بولسا ئىسلام ئۈممىتى تۆت مەزھەپ مەيدانغا چىققاندىن كىيىن بۇرۇنقىدىنمۇ بەك تەرەققى قىلىپ گۈللىنىپ كەتكەن بولاتتى.ئەكسىچەتۆت مەزھەپ يوق چاغلاردا مۇسۇلمانلار ئىنتايىن خاراپ ،بىچارە ھالەتكەچۈشۈپ قالسا بولاتتى..ئەمىلىيەت شۇكى تۆت مەزھەپ پەيدا بولمىغان خۇلەفائى راشىدىنلار دەۋرى،ئىككىنجى ئۆمەر دەپ نام ئالغان ئۆمەر ئىبن ئابدۇلئەزىز دەۋرى مۇسۇلمانلارنىڭ ئىمپىرىيىسى ئىنتايىن چوڭايغان ،قۇدرەتلىك ئىسلامى دۆلەتلەر كۆپەيگەن دەۋرلەر ئىدى.ئاشۇ دەۋردىكى مۇسۇلمانلار تۆت مەزھەپ بولمىسىمۇ دىنىنى توغرا تونۇپ ئۆزىنىڭ يولىنى ئۆزى تېپىپ تەرەققى قىلالىغان ئىدى. مەزھەپتە چىڭ تۇرغانلىقى ئۈچۈن خاراپلاشمايدىغان ئىش بولسا تۈركىيەدىكى ئوسمانى خىلافىتى يىقىلمىغان بولاتتى..دىمەك مەزھەپ دىگەن مۇسۇلمانلارنىڭ گۈللىنىشى ئۈچۈنمۇ،خارابلىشىشى ئۈچۈنمۇ بىۋاستە سەۋەپ بولالمايدۇ..پەقەت مەسىلە شۇ يەردىكى ھەر قايسى دەۋردىكى بىر قىسىم مەزھەبپەرەسلەر ئىدىيە قاتماللىقى ۋە مەزھەپ ئىسكەنجىسىدن قۇتۇلالمىغاچقا دىن بىلەن مەزھەبنى بىر نەرسە دەپ بىلگەنلىكى ئۈچۈن ئۆزىنىڭ مەزھىبىنىڭ قارىشىغا ئۇيغۇن كەلمىگەن پەتىۋا نى دىندىن چىققانلىقتىنمۇ ئېغىر گۇناھ ھىساپلاپ مۇسۇلمانلار ئارىسىدا ئىغۋا تارقىتىپ بۆلگۈنچىلىك پەيدا قىلغان. غەيرى مەزھەپتىكى مۇسۇلمانلارنى مۇسۇلمان ھىساپلىماي ئۇلارغا قىز بىرىشكە بولمايدۇ دەيدىغان چۈپرەندە پەتىۋالارنى كۆتۈرۈپ چىققانلارمۇ بولغان..شۇنىڭ بىلەن ئۆزىمۇ بىلمەستىن دۈشمەنلەرنىڭ دېپىغا ئۇسۇل ئويناپ ئۆزىنىڭ قېرىندىشىنىڭ قېنى بىلەن قولىنى بويايدىغان ئىشلارمۇ يۈز بەرگەن... خۇددى رەسۇلۇللا سۈپەتلىگەن بىر قىسىم ئادەملەردەك مۇسۇلمانلارنى ئۆلتۈرۈپ،كاپىرلارغا چېقىلمىغان. ئىمام ئەھمەدنىڭ زىنداندا يېتىپ قامچا يىيىشىگە ،ئىمام بۇخارىنىڭ يۇرتىغا پاتماي مۇسافىر بولۇپ چىقىپ كىتىشىگە ،ئىبن تەيمىييە ئىبن قەييىملارنىڭ سەرسان-سەرگەردان بولۇشىغا،زىندانلاردا يېتىشىغا يەنە نۇرغۇن ئۆتكۈر ۋە ئەركىن پىكىرلىك ئۆلىمالارنىڭ دەرتلىرىگە سەۋەپچى بولغان نەرسە دەل شۇ مۇتەئەسسىبلەرنىڭ ئىدىيىسىگە قارشى پىكىر قىلىپ ئىجتىھاد قىلغانلىق ئىدى ۋە ئاشۇ فاجىئەلەر دەل شۇ مەزھەبپەرەس مۇنافىق موللىلارنىڭ قولى بىلەن ئورۇندالدى.ھەم ھازىرغىچە ئورۇندىلىپ كىلىۋاتىدۇ. ئەگەر شۇنداق ئىشلارنى كافىرلار قىلسا خەلق ئۇنىڭ خاتالىقىنى ئېنىق بىلەلەيدۇ.ئەمما سەللىلىك مۇنافىقلار قىلغان ئىشنى نادان خەلق توغرا دەپ بىلىدۇ. شۇڭا ئاشۇلار كۇشكۇرتۇپ قويسىلا نادان خەلقلەر ئۆزىنىڭ قېرىندىشىغا تاش ئاتىدۇ..ئەمما مۇنافىق مەزھەپپەرەسلەر ئۆزىنىڭ بۇ قىلمىشىدىن قورقۇشنىڭ، نۇمۇس قىلىشنىڭ ئورنىغا بارچە گۇناھنى« بۇرۇنقىلارنىڭ يولى بويىچە سىڭگەن نېنىنى يەپ ياشىماي» ئۆز ئەقلىم بىلەن ياشايمەن دەپ ئوتتۇرىغا چىققان مۇجتەھىد ئۆلىمالەرگە ئارتىپ قويۇپ يۈرىۋىرىشىدۇ..مەرھۇم ئۇستازىمىز ئابدۇقادىر داموللامنىڭ فاجىئەسى بۇنىڭغا ئوبدان مىسال بولالايدۇ.دىمەككى ئەقىدە ئىتىقادىمىز بىر بولغان ئىكەن سالاھىيەتلىك كىشىلەرنىڭ تارماق مەسىلىلەردىكى ئىجتىھادلىرى ئەمىلىيەتتە ئۆزىمىزگە پايدىلىق. (مەزھەبپەرەسلەر ھەمىشە «ئۈممىتىمنىڭ ئىختىلاپى –رەھمەتتۇر» دەيدىغان ئاتالمىش ھەدىسنى كۆتۈرۈشۈپ مەزھىبىنى ئاقلايدۇيۇ ئوخشىمىغان پىكىرلەرگە كەلگەندە بۇ ھەدىسىنى ئىچىگە يۈتىدۇ).سەلەف سالىھلىرىمىزمۇ ھىچقاچان بۇنى چەكلىمىگەن. بەلكى شۇلارمۇ ئۆزىدىن بۇرۇنقىلارنىڭ قىلىپ قويغان ئىجتىھادى بىلەن مېڭىۋەرمەستىن ئۆزلىرى ئىجتىھاد قىلىپ ھەر خىل ئىجادى پىكىرلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇشنى ئۆزىنىڭ ۋەزىپىسى دەپ بىلگەن. ئەمما ئەڭ خەتەرلىك ئىش شۇكى مۇسۇلمانلار دىن بىلەن مەزھەپنىڭ پەرقىنى ئېنىق بىلىشى، ،شەخسلەرگە زىيادە چوقۇنۇپ كىتىشتىن قاتتىق ھەزەر قىلىشى، دوست بىلەن دۈشمەننى پەرقلەندۈرۈشى كىرەك ئىدى. رەسۇلۇللانىڭ ھەدىسىدە دىيىلگەندەك پۈتۈن مۇسۇلمانلارنى بىر گەۋدە دەپ بىلگەن ئادەم بىر-بىرىنىڭ دەرتلىرىگە ھەمدەم بولۇش بىلەنلا توختاپ قالماي بىر-بىرىنىڭ ئارتۇقچىلىقلىرىنى قوبۇل قىلىپ كەمچىللىكلىرىدىن ئىبرەت ئېلىپ ۋە سەمىمىلىك بىلەن تۈزىتىپ دىنىمىز ئەڭ بەك تەكىتلەيدىغان دىنى قېرىنداشلىقنى ھەممىدىن مۇھىم بىلىشى تارماق مەسىلىلەردىكى غەيرى پىكىرلەرنى كەڭ قورساقلىق بىلەن بىر تەرەپ قىلىپ دىنى قېرىنداشلىققا توسالغۇ قىلىۋالماسلىقى كىرەك ئىدى. خۇددى پۇتىمىز نىجاسەتكە دەسسەپ سالسا ئۇنى ئەيىپلەپ تىللاپ كىسىپ تاشلاشنىڭ ئورنىغا قولىمىز بىلەن ئۇنى يۇيۇپ ئادالاپ بۇندىن كىيىن دىققەت قىلىشنى تاپىلاپ بىر تەن ئىكەنلىكىمىزنى ئۇنىڭغا ھىس قىلدۇرساق بولاتتى.مانا بۇ «مۇسۇلمانلار- بىرتەنگە ئوخشايدۇ... »دىگەن ھەدىسكە تولۇق ئەمەل قىلغانلىق بولاتتى. ئەپسۇسكى مۇسۇلمانلار يۇقارقى ھەدىسنى پەقەت تار دائىرىدىكى غەمخورلۇق قىلىش دەپلا چۈشەنگەنلىكى ئۈچۈن ئۆز قېرىندىشىمىزنىڭ ئانچە –مۇنچە ئۇششاق ئىدىيەلىرىنى دەستەك قىلىپ ئۇنىڭغا قاتتىق زەربە بىرىشكە ئالدىرايدىغان، دىنىمىز ئەڭ بەك تەكىتلەيدىغان قېرىنداشلىق،مىھرىبانلىق،ئىناق -ئىتتىپاقلىقنى بىر چەتكە چۆرۈپ قويىدىغان ھەتتا ئۇنىڭ غەيۋىتىنى قىلىپ ئاخىرىدا قېنىنى تۆكمىگىچە بولدى قىلمايدىغان ئىپلاس ئىشلار يۈز بەردى... ئاددىسى سەللە كەيگەنلەر كەيمىگەنلەرنى ئەيىپلەيدىغان، كەيمىگەنلەر كەيگەنلەرنى كەمسىتىدىغان،دوپپا كەيگەنلەر يالاڭباشتاق يۈرگەنلەرنى تىللايدىغان ،ئەزھەردىن چىققانلاردىن زەھەر تامىدۇ دىسە سەئۇدىدىن كەلگەنلەرنى ۋاھھابى دەپ تىللايدىغان ئىشلار دەل يۇقارقىدەك فاجىئەلەرنىڭ باشلانمىسى ئىدى.دىنى قېرىنداشلىقنى، ،مۇسۇلمانلارنىڭ ئىناق-ئىتتىپاقلىقىنى ھەممىدىن مۇھىم بىلىدىغان بىر ئادەم ئۆزىنىڭ قېرىندىشىنىڭ ئۆزگىچە پىكرىنى ھەتتا خاتالىقىنىمۇ ئالەمچە مىھىر مۇھەببىتى ئارقىلىق ھەل قىلالايدۇكى..ھەرگىزمۇ دىنى قېرىنداشلىقنى پىكىر ئىختىلاپى ئۈچۈن يەم قىلمايدۇ..ساھابىلار ۋە سەلەف ئۆلىمالىرىمىز پىكىرلىرى ئوخشىمىسىمۇ بىر-بىرىنى ھۆرمەتلەپ قېرىنداشلىقنى ۋايىغا يەتكۈزۈپ ئۆتۈشكەن ئىدى .شۇڭا ئۇ دەۋردە دىنىمىز گۈللەنگەن ئىدى...خەلەفلەر بولسا دەل تەتۈرسىچە ئىش قىلغاچقا كۆرۈۋاتقان كۈنلىرىمىزمۇ سەلەفلىرىمىزنىڭ كۈنىنىڭ ئەكسىچە بولماقتا... ئەمدى كىيىنكى دەۋرلەردىكى كىشىلەرنىڭ سەلەف سالىھلارنى ھەرگىز دورىيالمايدىغانلىقى ، ئۇلارنىڭ دەۋرى رەسۇلۇللانىڭ دەۋرىگە بەكمۇ يېقىن بولغاچقا ئۇلارغا ئەڭ ئوچۇق بىر ھەرپنىڭمۇ كىيىنكىلەرگە غۇۋا كۆرۈنىدىغانلىقى،ئۇلارنىڭ دەۋرىدىكىدەك ئادەملەرنىڭ قايتا چىقمايدىغانلىقى ھەققىدىكى ئىللەتلەرگە كەلسەك ئاپتور بۇ يەردە گەپنى ناھايىتى مۇبالىغىلاشتۇرۇۋەتكەن.ھەم ئۆزىنىڭ قاتتىق مەزھەپپەرەسلىكىنى ئاشكارىلىغان. خۇددى تۆت مەزھەپ ئىماملىرىدىن باشقىلار ھەۋەسنىڭ كەينىگە كىرىپلا ئىجتىھاد قىلىدىغاندەك ....سۇفيان ئىبن ئۇيەينەدەك ئادەملەرنىڭ چىقىشى مۇمكىن ئەمەستەك.« بۇ زاماننىڭ نەزىرى باشتا ۋە بىۋاستە دۇنيا سائادىتىگە قارايدۇ ۋە ھۆكۈملەرنى ئۇنىڭغا قارىتا يۈزلەندۈرىدۇ. ھالبۇكى شەرىئەتنىڭ نەزىرى بولسا باشتا ۋە بىۋاستە ئاخىرەتنڭ سائادىتىگە قارايدۇ. ئىككىنچى دەرىجىدە ئاخىرەتكە ۋاستە بولۇش جەھەتتە دۇنيا سائادىتىگە قارايدۇ. دېمەك بۇ زاماننىڭ نەزىرى شەرىئەت روھىدىن ياتلاشقان. ئۇنداق بولسا شەرىئەت نامىدىن ئىجتىھاد قىلالمايدۇ دىگەندەك... ۋاھاكازالار.مانا بۇگەپلەر سانسىزلىغان مۇسۇلمانلارنىڭ ئىتىراپىغا ئىرىشكەن نۇرغۇن مۇجتەھىدلەرنى ئەيىبلىگەنلىك. بۇ گەپلەردىن تۆت مەزھەپ ئىماملىرىنى زىيادە كۆككە كۆتۈرۈپ خۇددى ئۇلار رەسۇلۇللانىڭ دەۋرىگە بەكمۇ يېقىن بولغاچقا قىلچە خاتالاشمايدىغاندەك،كىيىنكى دەۋردىكى ۋە ياكى باشقا نامى چىقمىغان مەزھەپ ئىماملىرىنىڭ ئەسلا توغرىنى تاپالمايدىغانلىقىدەك تۇيغۇ بىرىپ قويغان..توغرا ئىجتىھاد قىلغانلىكى ئادەمنىڭ ھەممە مەسىلىدە توغرىنى تاپالىشى ،ئەسلا خاتالاشماسلىقى مۇمكىن ئەمەس. تۆت ئىماممۇ ھەم شۇنداق،پايدا ۋە ھىكمەتنى ئىللەت ئورنىغا دەسسىتىپ، ئۇنىڭغا قارىتا ھۆكۈم چىقىرىپ قېلىشى ھەم مۇمكىن. ئەلۋەتتە بۇنداق ئىجتىھاد ساماۋى بولالمايدۇ. لىكىن بۇنى باھانە قىلىپ ھەممە مۇجتەھىدلارنى بىر تاياقتا ھەيدەش توغرا ئەمەس.بۇنىڭدەك قىسمەن خاتالىقلار تۆت مەزھەپتىنمۇ تېپىلىدۇ. ئەمىلىيەت شۇكى تۆت مەزھەپ مەشھۇر بولۇشتىن بۇرۇنلا ھەسەن بەسرى،سەئىد ئىبن جۇبەير،سەئىد ئىبن مۇسەييەب،يەنە سۇفيان سەۋرى،ئىمام ئىسھاق، ئەۋزائى،داۋۇد زاھىرى، ئابدۇللا ئىبن مۇبارەك قاتارلىق داڭدار مۇجتەھىدلار ھەر قايسى يۇرتلاردا مەيدانغا چىققان.مۇشۇلارمۇ ئەسلىدە مۇستەقىل بىر مەزھەپ بولۇپ شەكىللىنەلەيتتى.لىكىن نۇرغۇن ئوبىكتىپ ۋە سوبىكتىپ ئامىللارنىڭ تەسىرىدە تۆت مەزھەپ ئەڭ كەڭ تارقىلىپ تۇرماقتا. ئاشۇ مۇجتەھىدلارمۇ ئۆز دەۋرىدە مەيدانغا چىقىپ مۇسۇلمانلارغا يىتەكچىلىك قىلالىغان.ھەم ئاشۇلار ئىچىدىمۇ ھەر خىل پكىر –ئىختىلاپلىرى مەيدانغا چىققان. لىكىن ئۇلار ھەرگىزمۇ مۇتەئەسسىپلىك قىلمىغان. خاتالىقى ئېنىقلانسا ئىتىراپ قىلغان. ئۇستازىمىزنىڭ دىگىنى بويىچىلا ماڭىمەن دىمىگەن.شاگىرتلىرىنىمۇ مۇشۇ خىل روھ بىلەن تەربىلىگەن. شۇڭا ئىمام ئەزەم ،ئىمام شافىئى ۋە ئۇلارنىڭ شاگىرتلىرى بولغان ئەبۇ يۈسۈف،مۇھەممەد ..قاتارلىقلار ئۇستازلىرىمىزنىڭ دەۋرى رەسۇلۇللاغا بىزدىن يېقىن،ئۇلارغا ئوچۇق كۆرۈنگەن بىر ھەرپ بىزگە غۇۋا كۆرۈنىدۇ،شۇڭا بىزلەر ئاشۇ ئۇستازلىرىمىزنىڭ يولى ۋە مەزھىبى بويىچە ماڭايلى،ئىجتىھاد قىلىمەن دەپ بىدئەتكارانە خىيانەتچىلىك قىلىپ دۈشمىنىمىزگە يوچۇق ئېچىپ بەرمەيلى دەيدىغان سەپسەتىنى سۆزلەپ يۈرمىگەن ھەم ئۇلارمۇ شاگىرتلىرىغا ئۇنداق تەۋسىيەلەرنى قىلمىغان. ئىمام ئەزەممۇ ‍‍‍‍‍ سۇفيان ئىبنى ئۇيەينەدەك تۆت يېشىدا قۇرئاننى يادقا ئېلىپ، ئالىملار بىلەن سۆھبەتلەشمىگەن.ھەم بۇ مۇجتەھىد بولۇشنىڭ شەرتىمۇ ئەمەس. ئەمما بۇ زاماندا بولسا، ياۋروپا مەدىنىيىتىنىڭ ھۆكۈمرانلىقى، تەبىئەت پەلسەپىسىنىڭ ھۇجۇمى ۋە دۇنياۋى ھايات شارائىتلىرىنىڭ ئېغىرلىشىشى سەۋەبلىك، پىكىر ۋە قەلبلەر چېچىلغان، ھامىيەت (تۆھپىكارلىق) ۋە ياردەم ھېسلىرى بۆلۈنگەن، زېھىنلەر مەنىۋىياتقا قارىتا ياتلاشقان.«شۇنىڭ ئۈچۈن مەنمۇ ئۇنىڭدەك ئەقىللىق، نېمىشقا ئۇنىڭغا يىتىشەلمەيدىكەنمەن؟» دىيەلمەيدۇ. دېيىشكە ھەققى يوقتۇر ۋە يىتىشەلمەيدۇ. دىگەن گەپلەر ئەمىلىيەتكە ماس كەلمەيدىغان ئاساسسىز ۋە چۈشكۈن گەپلەردۇر. بەلكى ئىمام ئەزەمنىڭ مۇنداق بىر مەشھۇر سۆزى بار. «سەھىھ ھەدىسنى باش ئۈستىگە قوبۇل قىلىمەن..ساھابىلارنىڭ گەپلىرىدىن تاللاپ ئەڭ توغرىسىنى ئالىمەن،ئەمما تابىئىنلارغا كەلسەك ئۇلارمۇ ئەركەك،مەنمۇ ئەركەك،مەنمۇ ئۆز ئالدىمغا ئىجتىھاد قىلىمەن.»يەنە مەزھەپ پىشىۋالىرىنىڭ مۇنداق بىر مەشھۇر سۆزى بار. «بىزنڭ دەلىلىمىزنى بىلمىگەن ئادەمنىڭ بىزنىڭ سۆزىمىز بىلەن پەتىۋا بىرىشى –ھارام.چۈنكى بىزلەر بىر ئىنسان.بۇگۈنى بىر گەپنى دەيمىز،ئەتىسى ئۇ گەپتىن يېنىۋېلىۋىرىمىز.»(ئەمما كىيىنكىلەر بولسا بۇ تەلىماتقا ئەمەل قىلماي ھارام ئىشنى قورقماي قىلىۋىرىدىغان بولۇپ كەتتى) ئىمام شافىئى مۇنداق دىگەن. قاچانكى مەن سىلەرگە بىر سەھىھ ھەدىسنى سۆزلەپ بىرىپ ئۆزۈم ئۇنىڭغا ئەمەل قىلمىسام مىنى ئېلىشىپ قاپتۇ دەڭلار،مىنىڭ سۆزۈم قۇرئان ۋە ھەدىسكە قارشى كەپقالسا مىنىڭ سۆزۈمنى چۆرۈۋىتىڭلار.ئىمام ئەھمەد مۇنداق دىگەن« مىنى دورىما،مالىكنىمۇ ،ئەۋزائىنىمۇ دورىما، ئۇلارنىڭ تۇتقان يېرىدىن تۇت».مانا بۇ ئۇلارنىڭ بىزلەرگە قىلغان تەۋسىيەسى.شۇڭا ئۇلارنىڭ بىۋاستە ۋە ۋاستىلىك شاگىرلىرىمۇ ئۇستازلىرىغا قارشى ئىجتىھادلارنى قىلىشتىن ئەسلا خىجىل بولمىغان. (كىيىنكى ئىنكاسىمدا بار)ئۇلارمۇ شاگىرتلىرىنى بۇنىڭ ئۈچۈن ئەيىپلىمىگەن. ئۇلار گەرچە رەسۇلۇللانىڭ دەۋرىگە بەكمۇ يېقىن بولسىمۇ ھەمدە ئىمام ئەھمەد،ئىمام مالىكتەك نەچچە ئونمىڭ،بەلكى نەچچە يۈزمىڭ ھەدىسنى ئەستە تۇتۇپ كىتاپ قىلىپ قالدۇرغان بولسىمۇ ئەمما ھەدىسلەرنى چۈشىنىشتە پەرقلىق بولغاچقا،ئۇنىڭ ئۈستىگە ئىجتىھاد قىلىشتا تۇتقان ئۇسۇللىرىدا پەرق بولغاچقا ،كەڭ دائىرىدە بىر-بىرى بىلەن ئۇچرىشىپ پىكىرلىشىش ئىمكانىيىتى ئاز بولغاچقا ھۆكۈملەردىمۇ پەرق ھەم خاتالىقلار كىلىپ چىققان.چۈنكى ئۇلارمۇ پەيغەمبەر بولمىغاچقا خاتالىقلاردىن ساقلىنالماسلىقى تەبىئى.ئەگەر ئۇلار قىلچە خاتالىق ئۆتكۈزمەيدىغان دەرىجىگە چىقىپ ئاندىن ئىجتىھاد قىلىمەن دىگەن بولسا مەڭگۈ ئېغىز ئاچماي ئۆتۈپ كەتكەن بولاتتى.شۇڭا رەسۇلۇللا ھەدىسىدە «ھۆكۈم چىقارغۇچى تىرىشچانلىق كۆرسىتىپ توغرىسىنى تاپالىسا ئىككى ئەجر ئالىدۇ،خاتالاشسا بىر ئەجر ئالىدۇ» دەپ سۆزلەپ بەرگەن.(بىرلىككە كەلگەن ھەدىس). ھەم رەسۇلۇللا بۇ ساۋابنى تۆت مەزھەپنىڭ ئىماملىرىغىمۇ ۋە ھىچقانداق بىر دەۋرگىمۇ خاس قىلىپ قويمىغان. ئىجتىھاد قىلىشقا ئىلھام بىرىش ئۈچۈن بۇنىڭدىن ئارتۇق تەلىم بولماس..شۇڭا ھازىرقى دەۋردىكى مۇجتەھىدلەرنىڭ مەزھەبپەرەسلەرگەياقمايدىغان ئانچە-مۇنچە غەيرى ئىجتىھادلىرى، ياكى خاتالىقلىرىمۇ سەلەفلەردىن كىيىن ئىجتىھاد قىلىشقا بولمايدىغانلىقىنى ھەرگىزمۇ ئۇقتۇرمايدۇ. چۈنكى خاتالىق دىسىە سەلەفلەردىنمۇ چىقىدۇ..بۇنى سەلەفلىرىمىزمۇ ئۆز ئاغزى ۋە ئەمىلىيىتى بىلەن ئىتىراپ قىلغان.يەنە بىر ئەمىلىيەت شۇكى بىدئەت مەزھەبلەرنىڭ زور كۆپچىلىكى سەلەفلەر دەۋرىدىلا چىقىپ بولغان.مەسىلەن خەۋارىج،رافىزى،مۇئتەزىلە،شىيە،قەدەرىييە،جەھمىييە ......دىگەندەك.ئەگەر رەسۇلۇللاغا زامانى يېقىن بولغانغىلا ئىسلامنى توغرا چۈشىنىپ قىلچە خاتالاشمايدىغان،زامانى كىيىن بولغانلار توغرىنى تاپالمايدىغان ئەھۋال بولىدىغان بولسا ئاشۇ ئەقىدە ساھەسىدىمۇ ئېزىپ كەتكەنلەر سەلەفلەر دەۋرىدە چىقمىغان بولاتتى. ئىمام بۇخارى،ئىمام ئەھمەد،ئىمام مالىك،تىرمىزى ..... لاردەك كاتتا ھەدىسشۇناسلار ئىمام ئەزەمدىنمۇ بۇرۇن مەيدانغا كەلگەن بولاتتى. لىكىن ئەمەلىيەت دەل ئەكسىچە.. ئەمدى كىيىنكى مۇجتەھىدلەرنىڭ رەسۇلۇللا دەۋرىگە يىراقلىقتىن ئىبارەت كەمچىلىكى بولغاندىمۇ (ئەگەر بۇنى كەمچىللىك دىيىلسە) ئەمما بۇلارنىڭ بۇرۇنقىلاردىن ئېشىپ چۈشىدىغان بىر شارائىتى بار.. ئۇ بولسىمۇ ماتىرىيال كەڭچىللىكى. مانا بۇ كەڭچىللىك ئۇلاردىكى ئاتالمىش زامان كەمچىللىكىنى تولدۇرالايدۇ. يەنى سەلەف سالىھلىرىمىز ماتىرىيال جەھەتتە قىينىلىپ بىر بىرى بىلەن كەڭ دائىرىدە ،خالىغان ۋاقىتتا ئۇچرىشىپ پىكىرلىشىپ بولالماي ھەر قايسىسى ئۆز ئالدىغا ،ئۆزى ئاڭلىيالىغان ھەدىسلەرگە تايىنىپ ئۇ ھەدىسلەردىن ھۆكۈم ئېلىشتا ئۆزىنىڭ چەكلىك ئەقلى بويىچە تەپەككۇر قىلىپ ئەڭ ئىلغار ،ئەڭ توغرا دەپ قارىغان ئۇسۇل -قائىدىلەرنى بەلگىلەپ ھۆكۈم چىقىرىۋەرگەن بولسا ھازىرقى دەۋردە ئاشۇ ئىماملىرىمىزنىڭ سەرخىل قائىدە-ئۇسۇللىرى ۋە ئىلغار كۆز قاراشلىرىنىڭ ھەممىسىدىن خەۋەردار بولۇش پۇرسىتى قىسقىسى ئۇلارنىڭ ھەممە ماتىرىياللىرىنىڭ ئالدىمىزدا تەق ۋە تولۇق بولۇشى اللەنىڭ بىزلەرگە قىلغان زور ئىلتىپاتى. كومپىيۇتىردىن ئىبارەت زامانىۋى قورال ھىممەتلىك كىشىلەر ئۈچۈن تەييار. مانا بۇلاردىن پايدىلىنىپ سەلەفلىرىمىزنىڭ ئەقىل جەۋھەرلىرىدىن تولۇق ھەم جايىدا پايدىلىنىش ھەم ئۇلارنىڭ ئىچىدىن ئەڭ ئىلغارلىرىنى سۈزۈپ ئېلىپ دەۋرىمىز مۇسۇلمانلىرىغا خىزمەت قىلىش ھەم ئاسان ھەم مۇرەككەپ بىر خىزمەت.. بۇمۇ ھەم قىسمەن جەھەتتىن شۇلارنىڭ مەزھىبىدە ماڭغانلىق. دەۋرىمىزدە ھەدىس تەتقىقاتى ساھەسىدە ئەلبانى، فىقھى ساھەسىدە بىن باز،ئۇسەيمىن، فەۋزان، مۇنەججىد،قەرداۋى، ئۇيغۇر دوكتۇر ئۇستازىمىز ئابدۇلئەزىز رەھمەتۇللا قاتارلىق ئۆلىمالىرىمىز دەل مۇشۇ ئۇسۇل بويىچە دىنغا خىزمەت قلىۋاتىدۇ..ئۇلارنىڭ مۇئەييەن بىر مەزھەب بىلەن ماڭمىغانلىقىغا ئاسمان-زىمىن كۆمتۈرۈلۈپ كەتكىنى يوق. بۇ - كۆز يۇمغىلى بولمايدىغان ئەمىلىيەت.اللە تەئالامۇ مۇشۇنداق بەندىلەرنى ماختاپ مۇنداق دىگەن.«گەپنى ئاڭلاپ ئاندىن ئۇنىڭ ئەڭ ياخشىسىغا ئەگىشىدىغان بەندىلىرىمگە خۇش خەۋەر بەرگەن.ئەنە شۇلار اللە ھىدايەت قىلغان ئادەملەردۇر،ئەنە شۇلار ئەقىللىق ئادەملەردۇر.(سۈرە زۇمەر 18- ئايەت) بۇ ئايەتتە اللە تەئالا باشقىلارنىڭ ھەر خىل گەپلىرىنى ئاڭلاپ ،تەپەككۇر قىلىپ ئاندىن ئۇلارنىڭ قايسىسى ئەڭ توغرا بولسا شۇنڭغا ئەگىشىدىغان ئادەملەرنى ئەقىللىق ئادەملەر دەپ ماختاۋاتىدۇ.يۇقۇرىدا ئىسمى ئاتالغان ئۆلىمالىرىمىز مۇشۇ ئايەتنىڭ روھى بويىچە ئاشۇ تۆت مەزھەپنىڭ ۋە باشقا نامى چىقمىغان مەزھەپلەرنىڭ ئىلغار كۆز قاراشلىرى ئىچىدىن ئەڭ ياخشىسىنى ،ئەڭ توغرىسىنى تاللاپ شۇ بويىچە پەتىۋا چىقىرىۋاتىدۇ .ئەكسىچە اللە تەئالا يەنە بىر ئايەتتە «ئۆزەڭ بىلمەيدىغان نەرسىگە ئەگەشمە» دىيىش ئارقىلىق ئەقلىنى ئىشلەتمەي باشقىلارغا قارىسىغا ئەگىشىدىغان مەزھەبپەرەس كىشىلەرنى ئەيىبلەۋاتىدۇ.مەزھەپ ئىماملىرىنىڭمۇ بۇنداقلارنى ئەيىبلىگەنلىكىنى يۇقۇرىدا سۆزلەپ ئۆتتۇق.شۇڭا بۇنىڭدىن كىيىن يەنە قانداق دەۋرلەرنىڭ ،قانداق قىيىنچىلىقلارنىڭ مەيدانغا كىلىشى بىزگە قاراڭغۇ بولسىمۇ ئەمما شۇنىسى ئېنىقكى اللە تەئالا شۇ دەۋردىمۇ يەنە ھازىرقىدىنمۇ ئىلغار ئۈسكىنىلەرنى،ھازىرقىدىنمۇ بىلىملىك ئالىملارنى مەيدانغا چىقىرىپ ئۇلارنىڭ قىيىنچىلىقىنى ئاشۇلار ئارقىلىق ھەل قىلىپ بىرىشكە تامامەن قادىردۇر.چۈنكى ھەر بىر دەۋرنىڭ ئۆزىگە يارىشا ئارتۇقچىلىقى ۋە كەمچىلىكى بولىدۇ .بۇ -اللە نىڭ قانۇنىيىتى..پەقەت مۇھىمى شۇكى ئىجتىھاد قىلغۇچى چوقۇم سالاھىيەتلىك بولۇشى ،پۈتۈن ۋۇجۇدىنى دىن ئۈچۈن ئاتىشى،شەخسى غەرەزلەردە بولماي ھەقىقەتنى ھەممىدىن ئەلا بىلىشى ،پەتىۋا سورىغۇچىمۇ ئاسان ۋە پايدىلىق يول تېپىشنى ئەمەس چىن كۆڭلىدىن شەرىئەت بويىچە مېڭىشنى مەقسەت قىلىپ ئۆزى ئىلمى ۋە تەقۋالىقىغا تولۇق ئىشەنچ قىلالايدىغان ئۆلىمادىن پەتىۋا سورىشى لازىم.بۇنداقلار سەلەف سالىھلاردىن كىيىنمۇ چىقىپ كەلدى ۋە چىقىۋاتىدۇ ھەم اللە خالىسا داۋاملىق چىقىدۇ. بۇ كۆز يۇمغىلى بولمايدىغان ئەمىلىيەت،ھەم ھازىرقى زاماندىكى ئەگەشكۈچىلەر بۇلارغىمۇ مۇتەئەسسىپلىك قىلماسلىقى ،قارىسىغا ئەگەشمەسلىكى بەلكى ئۇلارنىڭمۇ دەلىل-ئىسپاتىغا ئەگىشىشى لازىم.چۈنكى ئىمام ئەزەمگە مۇتەئەسسىپلىك قىلىش بىلەن قەرداۋىغا،ئەلبانىغا،سەييىد قۇتۇپقا مۇتەئەسسىپلىك قىلىشنىڭ قىلچە پەرقى يوق.ھالبۇكى ھازىرقى دەۋردە ئىمام ئەزەمگە مۇتەئەسسىپلىك قىلغانلارنى ئەيىپلەپ تۇرۇپ ئۆزى قەرداۋىغا ياكى سەييىد قۇتۇپقا مۇتەئەسسىپلىك قىلىدىغانلار نۇرغۇن... تىمىدا ئوتتۇرىغا قويۇلغان يەنە بىر مەسىلە ھەقىقەتنىڭ بىر قانچە بولۇش مەسىلىسى. بۇ مەسىلىمۇ ئىختىلاپ چىققان مەسىلىنىڭ بىرسى بولۇپ توغرا قاراش شۇكى ھەقىقەت پەقەت بىرلا بولىدۇ. مەزھەپ مەسىلىسىنى مۇۋاپىق ھەل قىلالمىغانلار ھەقىقەت دىگەن بىر قانچە بولىدۇ دىيىش ئارقىلىق تۆت مەزھەبنىڭ ھەممىسى توغرا دىگەن نەزىرىيەسىنى ئاقلاپ كۈچلەندۈرمەكچى. لىكىن ئويلاپ باقىدىغان بولساق تۆت مەزھەب ئارىسىدا بىرسى ھالال دىگەننى يەنە بىرسى ھارام دەيدىغان،بىرسى پاكىز دىگەننى يەنە بىرسى نىجىس دەيدىغان،بىرسى سۈننەت دىگەننى يەنە بىرسى بىدئەت دەيدىغان ئۆتكۈر زىددىيەتلىك مەسىلىلەر نۇرغۇن. (قالايمىقانچىلىق بولماسلىق ئۈچۈن بۇلاردىن بىر قىسمىنى مەن كەينىدىكى ئىنكاسىمدا يازدىم.)ئەگەر ھەقىقەت بىر قانچە بولىدۇ،ھەممىسىنىڭ گىپى توغرا دەيدىغان بولساق ئۇنداقتا شەرىئەتتە ھەقىقەت دىگەن قارارى يوق بىر نەرسە بولۇپ قالىدۇ.قۇرئان كەرىم ۋە ھەدىس شەرىفنىڭ ھەق-ناھەقنى ئايرىغۇچى ئىكەنلىكىدىن ئىبارەت سۈپىتى يالغان بولۇپ قالىدۇ.چۈنكى ھىچقانداق بىر نەرسە بىرلا ۋاقىتتا ھەم ھالال،ھەم ھارام ،ھەم پاكىز،ھەم نىجىس،ھەم سۈننەت،ھەم بىدئەت بولمايدۇ ،بولۇشىمۇ مۇمكىن ئەمەس.ئاشۇ ھۆكۈمنىڭ پەقەت بىرسىلا توغرا بولىدۇ،يەنە بىرسى چوقۇم خاتا بولىدۇ..اللەتەئالامۇ قۇرئان كەرىمدە مۇنداق دىگەن.«مانا مۇشۇ مىنىڭ توغرا يولۇمدۇر،ئۇنىڭغائەگىشىڭلار،باشقا يوللارغا ئەگەشمەڭلار،ئۇ يوللار سىلەرنى اللەنىڭ يولىدىن ئايرىۋىتىدۇ» مانا بۇ ئايەتتە اللە تەئالا ئۆزىنىڭ يولى بولغان ھەقىقەتنى بىرلىك سۆزى بىلەن، قارشى تەرەپنى يوللار دەپ كۆپلۈك شەكلى بىلەن ئاتاش ئارقىلىق ھەقىقەتنىڭ پەقەت بىرلا ئىكەنلىگە ئىشارەت قىلغان.رەسۇلۇللامۇ ھەدىسىدە بىر دانە تىك سىزىق سىزىپ مانا بۇ- اللەنىڭ يولى دەپ كۆرسەتتى.ئاندىن ئۇتىك سىزىقنىڭ ئىككى تەرىپىگە بىر نەچچەتوغرا سىزىقلارنى سىزىپ مانا بۇلار شەيتاننىڭ يوللىرى،بۇ يوللارنىڭ ھەر بىرسىدە بىردىن شۇ يولغا چاقىرىدىغان شەيتان بار، دەپ كۆرسىتىش ئارقىلىق ھەقىقەتنىڭ پەقەت بىرلىكىگە ئىشارەت قىلغان. شۇڭا دەيمىزكى ھەقىقەت پەقەت بىرلا بولىدۇ. ئاشۇ بىر ھەقىقەتنى تېپىش ئۈچۈن مەزھەپ ئىماملىرى بارلىق تىرىشچانلىقلىرىنى سەرپ قىلغان. شۇڭا خاتالاشقان تەقدىردىمۇ بىر كىشىلىك ساۋاپ ئېلىۋىرىدۇ.قايسىسى توغرىسىنى تاپالىغان بولسا ئىككى كىشىلىك ساۋاپ ئالىدۇ..قايسىسىنىڭ توغرىلىقىنى سېلىشتۇرۇپ تەھلىل قىلالىغان ،اللە ھىدايەت قىلغان ئەقىللىق ئادەملەر بىلەلەيدۇ. ئەگەر ئىجتىھاد قىلغانلارنىڭ خۇسۇسەن تۆت مەزھەبنىڭ ھەممىسىنىڭ گىپى ھەق بولىدىغان بولسا يۇقارقى ھەدىستە رەسۇلۇللا ئىجتىھاد قىلىپ خاتالاشقان ئادەم بىرھەسسە ئەجر ئالىدۇ دىمەي ئىجتىھاد قىلغانلىكى ئادەمنىڭ ھەممىسى ئىككى ھەسسە ئەجر ئالىدۇ دىگەن بولاتتى. دىمەك مۇشۇ ھەدىستىن ئېنىق چىقىدۇكى ئىجتىھاد قىلغان ھەر قانداق مۇجتەھىدنىڭ ھەممە گىپى ھەق بولىۋەرمەيدۇ. بەلكى خاتاسىمۇ بولىدۇ،توغرىسىمۇ بولىدۇ،توغرا قىلالىسا ئىككى ھەسسە،خاتالاشسا بىر ھەسسە ئەجر ئالىدۇ..شۇڭا ئىمام ئەزەممۇ كىيىنكى ۋاقىتلىرىدا بۇرۇن چىقارغان بىر قىسىم ھۆكۈملىرىدىن يېنىۋالغان.شاگرتلىرىمۇ مەزھەبنىڭ نۇرغۇن مەسىلىلىرىدە ئۇستازىغا قارشى ھۆكۈم چىقارغان.ئىمام شافىئىمۇ مىسىرغا بارغاندىن كىيىن بۇرۇن ئاڭلىمىغان ھەدىسلەرنى ئاڭلاپ بۇرۇنقى كۆز قاراشلىرىدىن قايتىپ يېڭى مەزھىبىنى تارقاتقان. شۇڭا شافىئىلارنڭ كىتاپلىرىدا كونا مەزھەپتە ئۇنداق،يېڭى مەزھەپتە مۇنداق دەپ نەقىل قىلىنىدۇ. ھەتتا بەزىبىر مەسىلىلەردە ئىمام ئەھمەدتىن بىر-بىرىگە ئوخشىمايدىغان7-8 خىل كۆز قاراش نەقىل قىلىنىدۇ. بۇ ئىشلار شۇنى ئۇقتۇرىدۇكى ئۇلار ئىلگىرى قىلغان ھۆكۈملىرىنىڭ خاتالىقىنى كىيىن ھىس قىلغان ھەم قىلچە خىجىل بولمايلا يانغان. ھەم سۆزلىرى ئارقىلىقمۇ بۇنى ئىلان قىلغان. (كەينىدىكى ئىنكاسىمدا بار )ئاشۇلارمۇ ئۆزلىرىگە قارىغۇلارچە ئەگەشمەسلىكنى تاپىلىغان. لىكىن ئۇلارنىڭ ئەگەشكۈچىلىرى بۇ ۋەسىيەتكە ئەمەل قىلمايۋاتىدۇ...ئاپتورنىڭ سۇ مەسىلىسىنى ھەقىقەتنىڭ بىر قانچە بولىدىغانلىقىغا دەلىل قىلىشى ئادەمنى قايىل قىلالمايدۇ.چۈنكى سۇنىڭ شەرىئەتتىكى ھۆكمى ھالال. ئەمما بۇ ھالال دىگەن ھۆكۈم ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش شەرىئەتتىكى بارلىق ھۆكۈملەرۋە بەلگىلىمىلەر نورمال ھالەتتىكى نورمال ئادەملەر ئۈچۈن بەلگىلەنگەن. ئالاھىدە ئەھۋاللار ياكى زۆرۈرەتتىكى ئادەملەر ئۈچۈن ئايرىم ھەم ئومۇمى ھۆكۈملەر چىقرىلغان. شۇڭا ئايرىم ھالەتتىكى كىشىلەرگە ئايرىم دەلىللەر ئارقىلىق ئايرىم ھۆكۈم چىقىرىلىدۇ. بۇ -ھەقىقەتنىڭ بىر قانچە بولغانلىقىدىن ئەمەس بەلكى ئالاھىدە ئەھۋالغا ئايرىم ھۆكۈم چىقىرىشتىن كىلىپ چىققان.شۇڭا شەرىئەتتە ھىچقاچان ئوخشاش بىر ھالەتتىكى ئىككى ئادەمگە ئوخشىمايدىغان ئىككى خىل ھۆكۈم چىقرىلمايدۇ. تېخىمۇ ئوچۇقراق قىلىپ ئېيتقاندا ئاپتورنىڭ سۇ مەسىلىسىنى كۆتۈرۈپ چىقىپ ھەقنىڭ بىر قانچە بولىدىغانلىقىنى سۆزلەپ بۇنى ئىمام ئەزەم بىلەن ئىمام شافىئىنىڭ ئاياللارنى تۇتسا تاھارەت سۇنىدىغان-سۇنمايدىغان مەسىلىسىگەئوخشۇتۇپ ھەر ئىككى ھۆكۈمنىڭ ھەق ئىكەنلىكىگە دەلىل قىلىشى بىمەنە بىر قىياستۇر. بۇنى پەرقلىق نەرسىنى بىر-بىرىگە قىياس قىلىش دەپ ئاتىلىدۇ.(بۇنداق قىياس بارلىق ئۆلىمالارنىڭ ئىجماسى بىلەن ئىناۋەتسىز)چۈنكى سۇنىڭ ئۇسسۇزلۇقتىن ئۆلۈش ئالدىدىكى بىر ئادەمگە ۋاجىپ بولۇشى، ئادەتتىكى ئەھۋالدىكى ئادەمگە مۇباھ بولۇشى، سۇ ئىچسە ئۆلۈپ قالىدىغان ئادەمگە ھارام بولۇشى ئەمىلىيەتتە توغرا. بۇنى ھىچكىم ئىنكار قىلمايدۇ.ئەمما بۇ ئۈچ خىل ھۆكۈم ئاشۇ ئادەملەرنىڭ شارائىتىغا قاراپ چىقىرىلغان ھۆكۈم.دىمەك بۇ يەردە ئادەممۇ ئۈچ خىل،ماس ھالدا ھۆكۈممۇ ئۈچ خىل،ھەم بۇ ئۈچ خىل ھۆكۈم بىرلا ئادەمگە قارىتا بىرلا ۋاقىتتا چىقىرىلمىغانلىقى ئۈچۈن ئۈچىلىسى ھەق ۋە توغرا دىگىلى بولىدۇ.. چۈنكى بۇ ئۈچ ھەقىقەت بىر-بىرىگە قارشى كەلمەيدۇ. بۇ نەتىجە -ھەقنىڭ بىر قانچە بولىدىغانلىقىدىن كىلىپ چىققان ئەمەس بەلكى شەرىئەتنىڭ ھەر قانداق بىر دەۋرگە،ھەر قانداق بىر شارائىتقا ماس كىلىدىغانلىقىدىن بولغان ئىش.. ئەمما ئايال كىشىنى تۇتسا تاھارەت سۇنۇش مەسىلىسى بولسا بىرلا ۋاقىتتا بىرلا ئادەمگە ئىككى ئادەم تەرىپىدىن چىقىرىلغان ھۆكۈم. بۇ يەردە بۇ ئىككى ھۆكۈم ئوت بىلەن سۇدەك قەتئى چىقىشالمايدۇ. يەنى بىر ئادەم ئايال كىشىنى تۇتقان ھامان ئىمام شافىئى ئۇنىڭ تاھارىتى بۇزۇلدى دەپ ،ئىمام ئەزەم بۇزۇلمىدى دەپ پەتىۋا پىچىدۇ.بۇنى قانداقمۇ سۇ مەسىلىسىدىكى ئۈچ خىل ئەھۋالدىكى ئۈچ ئادەمگە چىقىرىلغان ئۈچ خىل ھۆكۈمگە قىياس قىلغىلى بولسۇن؟ ناۋادا ئىمام ئەزەم بىلەن ئىمام شافىئى بىرلا ۋاقىتتا ئىككى قەۋمگە ئەۋەتىلگەن پەيغەمبەر بولغان بولسا ھەر ئىككىسىنىڭ گىپى ھەق (توغرا) دىگىلى بولىدۇ. ئەمما ئۇئىككىسىنىڭ كىتابى بىر،پەيغەمبىرى بىر تۇرۇپ شۇپەيغەمبەرنىڭ نامىدىن بىر-بىرىگە تامامەن زىت كىلىدىغان ئىككى خىل ھۆكۈمنى چىقىرىدۇ.بۇنداق ئەھۋالدا قانداقمۇ ھەرئىككىسى ھەق دىيىش مۇمكىن. ئەگەر توغرا قىياس قىلىدىغان بولساق مۇنداق قىياس قىلىشىمىز كىرەك. ئىككى تىۋىپ بىر بىمارغا بىرلا ۋاقىتتا رىتسىپ يېزىپ بىرسى بۇ بىمارغا ھازىر سۇ ئىچىش ۋاجىپ(زۆرۈر) دىسە،ئىككىنجىسى بۇ بىمارغا نىسبەتەن ھازىر سۇ ئىچىش ھارام دىسە بۇ ئىككى تىۋىپنىڭ ئىككىلىسىنىڭ گىپى ھەق(توغرا )دىيىش مۇمكىنمۇ؟ھەتتا بۇ ئىككى تىۋىپنىڭ ئىككىلىسى ئىبن سىنادەك ئىلىملىك بوپكەتسىمۇ.. ئەگەر بۇ ئىككى تىۋىپنىڭ ھۆكۈمىنىڭ ئىككىلىسى -ھەق،دىمەك بۇ يەردە ھەق بىر نەچچە بولدى،شۇنىڭغا ئوخشاشلا ئىمام شافىئى بىلەن ئىمام ئەزەمنىڭ بىر-بىرىگە قارشى چىقارغان ھۆكۈملىرىنىڭ ھەممىسى ھەق بولىدۇ دەپ تۇرۇۋالسىڭىز بۇ ئۆزىڭىزنىڭ ئىشى. ئەمما ئەقىللىق ئادەم بۇنداق گەپنى توغرا دىيەلمەيدۇ. . ئاپتورنىڭ ئىمام ئەزەمنىڭ ئەگەشكۈچىلىرى شەھەرلىكلەر ئىدى،ئەمما ئىمام شافىئىغا ئەگەشكەنلەر بەدەۋى (چۆللۈك،سەھرالىقلار) ئىدى ،شۇڭا ئىككىسىنىڭ مەزھىبى ئىككى تائىفىگە ماس كىلىدۇ دىگەندەك تەھلىللىرى ۋە بۇنىڭغا مىسال قىلىپ ئاياللارنى تۇتسا تاھارەت سۇنۇش ،ئىمامنىڭ كەينىدە قىرائەت قىلىش ،بىردىرھەم نىجاسەتنى ئەپۇ قىلىش مەسىلىسىنى كۆتۈرۈپ چىقىشى ھىچكىم دەپ باقمىغان كۈلكىلىك بىر تەھلىلدىن ئىبارەت. بۇ گەپلەردىن خۇددى شەرىئەتنى ئىمام ئەزەم بىلەن ئىمام شافىئى بەلگىلەپ بىرىدىغاندەك مەزمۇن چىقىپ قالىدۇ. (ئەلۋەتتە ئاپتور بۇنداق گەپنى ھەرگىز قىلمايدۇ.)ئەمما بۇنداق تەھلىل قىلغاندا شەھەرلىكلەر ئىمام ئەزەمنىڭ مەزھىبىدەماڭسۇن،بەدەۋىلەر ئىمام شافىئىنىڭ مەزھىبىدە ماڭسۇن ،چۈنكى مۇشۇنداق يول ھەر ئىككىسىنىڭ خاراكتىرىگە ماس كىلىدۇ دىيىش توغرا كىلىدۇ..... ئەمماھەممەيلەن بىلىمىزكى شەرىئەتنىڭ مەنبەسى قۇرئان ۋە ھەدىستۇر.. قۇرئان ۋە ھەدىستە ھىچقاچان شەھەرلىكلەرگە بىرخىل،سەھرالىقلارغا بىر خىل ھۆكۈم چىقىرىلمىغان.. ئايال كىشىنى تۇتسا تاھارەت سۇنۇش مەسىلىسى قۇرئان كەرىمنى چۈشىنىشنىڭ پەرقلىق بولغانلىقى ۋە ئۇنىڭ ئىزاھاتى بولغان سۈننەتتىن خەۋەرداش بولۇش مەسىلىسىگە بېرىپ تاقىلىدۇ.ھەرگىزمۇ شەھەرلىك،سەھرالىققا ئەمەس..چۈنكى ئىككىنجى خەلىپە ئۆمەر، ئوغلى ئابدۇللا ،ئىمام ئەزەمنىڭ فىقھىدىكى ساھابى ئۇستازى ئابدۇللا ئىبن مەسئۇد (اللە ئۇلاردىن رازى بولسۇن) قاتارلىق كاتتىلاردىن ئايال كىشىنى تۇتسا تاھارەت سۇنىدىغانلىقى نەقىل قىلىنغان.مانا شۇلارمۇ بەدەۋى ئەرەپلەر ئەمەس ئىدى..ھەتتا ئىمام شافىئى ھەزرەتلىرىمۇ بەدەۋى ئادەم ئەمەس بەلكى رەسۇلۇللانىڭ جەمەتىدىن تۇغۇلغان ئادەم ئىدى.پەقەت ئۇلار قۇرئان كەرىمدىكى «.... اولامستم النسائ....» يەنى «....ئاياللارنى سىلىساڭلار....» دىگەن سۆزنى ئۆز مەنىسىدە چۈشىنىپ ئايال كىشىنى تۇتۇپ قويسىلا تاھارەت سۇنىدۇ دەپ قارىغان. ئىبن ئابباس، ئەلى (اللە ئۇلاردىن رازى بولسۇن) قاتارلىق يەنە بىر قىسىم ساھابىلار بولسا رەسۇلۇللانىڭ قىلمىشى بىلەن بىرلەشتۈرۈپ بۇ سۆزنى كۆچمە مەنىدە ئىشلىتىلگەن يەنى ئاياللار بىلەن جىنسى مۇناسىۋەت قىلساڭلار دىگەن بولىدۇ ، اللە تەئالا بۇ سۆزنى سىلىقلاشتۇرۇپ كىنايەتەرىقىسىدە سۆزلىگەن دەپ چۈشەنگەن..ئىمامنىڭ كەينىدە سۈرە ئوقۇش مەسىلىسىمۇ دەلىل -ئىسپاتلىرىنى تەكشۈرگەندە ئاسانلا ھەل بولىدىغان مەسىلە. دىمەك يۇقارقى مەسىلەلەر ئىككى مەزھەپ مەسىلىسى ئەمەس بەلكى مەزھەپ پەيدا بولۇشتىن بۇرۇنلا مەيدانغا چىققان مەسىلە. ھەم بۇ مەسىلىلەرنىڭ توغرا - خاتاسى ئايرىلىدىغان مەسىلە. ھەرگىزمۇ ئىككىلىسى توغرا دىيىلىدىغان مەسىلە ئەمەس.چۈنكى توغرا-خاتانى قۇرئان كەرىم بىلەن سەھىھ ھەدىس ئايرىيدۇ..شۇنداقلا توغرا -خاتانى ئايرىش قۇرئان كەرىم ۋە سۈننەتنىڭ سۈپىتى ھەم ۋەزىپىسى.پەقەت بۇ يەردىكى سەۋەپ ئىككى مەزھەپتىكى كىشىلەرنىڭ مەزھەپپەرەسلىك قىلىشىپ قىلىۋاتقان كۈرىشى.ناۋادا ئىمام ئەزەم ئىمام فىقھىدىكى ساھابە ئۇستازى ئابدۇللا ئىبن مەسئۇدنىڭ قارىشىنى تۇتۇپ ئايال كىشىنى تۇتسىلا تاھارەت بۇزۇلىدۇ دەپ ھۆكۈم چىقارغان بولسا كىيىنكى مەزھەپپەرەسلەر بۇ ھۆكۈمنىڭ توغرىلىقىنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن بارلىق كۈچىنى چىقىرىپ قۇرئاندا «ئاياللارنى سىلىساڭلار..»دىگەن. شۇڭا بۇ سۆزنى ھەقىقى مەنىسى بىلەن چۈشىنىش كىرەك دەپ قارشى دەلىللەرنى زەئىفقا چىقىرىشقا كۈچىگەن بولاتتى..دىمەك مەزھەپپەرەسلەرنىڭ نەزىرىدە ھەقىقەت ئادەم بىلەن ئۆلچىنىدۇ. شۇڭا مۇشۇنداق ئاقىۋەت كىلىپ چىقىدۇ.... ئاخىرىدا دەيمەنكى ھىچكىمنىڭ مەلۇم بىر مەزھەپ بىلەن مېڭىشى لازىم ئەمەس..ئىلىملىك ئادەملەر ئۆزى بىۋاستە قۇرئان ۋە ھەدىسكە ئەمەل قىلىپ مېڭىشى لازىم. خۇددى مۇجتەھىدلەردەك. ئەگەر مۇستەقىل ئىجتىھاد قىلىش سەۋىيىسى بولمىسا ھەر قايسى مۇجتەھىدلارنىڭ دەلىل-ئىسپاتلىرىنى سېلىشتۇرۇپ ئەڭ ياخشىسى ۋە ئەڭ توغرىسىنى تۇتۇپ مېڭىشى لازىم.سۈرە زۇمەردە كۆرسىتىلگەندەك.. ئەگەر بۇنچىلىكمۇ سەۋىيىسى بولمىسا اللە تەئالانىڭ «بىلمىسەڭلار ئىلىم ئەھلىدىن سوراڭلار»دەپ بۇيرىغىنىدەك ئۆزى ئىلمى ۋە تەقۋالىقىغا ئىشەنچ قىلالايدىغان ئۆلىمادىن سورىشى كىرەك.جاۋاپ بەرگۈچى ئۆلىمامۇ يۇقۇرىدا دىيىلگەندەك ئۆزىگە ماس كىلىدىغان ئۇسۇل بويىچە مېڭىپ جاۋاپ بىرىشى ،قارىغۇلارچە مەزھەپپەرەسلىك قىلىپ جاۋاپ بەرمەسلىكى كىرەك.چۈنكى بۇنداق قىلىشنى اللە تەئالامۇ ،ئاشۇ كىشىنىڭ مەزھىبىنىڭ پىشىۋاسىمۇ ھارام قىلىۋەتكەن.اللە تەئالامۇ ھىچقانداق بىر ئايەتتە ھىچكىمنى مەلۇم بىر مەزھەپتە مېڭىشقا بۇيرىمىغان. پەقەت بىلمەيدىغانلارنى ئىلىم ئەھلىدىن سوراشقا بۇيرىغان..ئىلىم ئەھلىنى قۇرئان كەرىم ۋە ھەدىس شەرىف بويىچە مېڭىشقا بۇيرىغان... اللە ھەممەيلەنگە توغرا چۈشەنچە ئاتا قىلسۇن. [ بۇ يازمىنىsayram0998 2011-09-23 20:39قايتا تەھرىرل ]

سۆزلەرنى ئاڭلاپ ئاندىن ئۇنىڭ ئەڭ ياخشىسىغا ئەگىشىدىغان بەندىلىرىمگە بىشارەت بەرگىن.ئەنە شۇلار اللە ھىدايەت قىلغان كىشىلەردۇر.ئەنە شۇلار ئەقىللىق كىشىلەردۇر.

كەلگەن جايى: چوققا

ئىنكاس نەقىل

دوستلىشىش

ئابدۇللا19

دەرىجە: يېڭى ئەزا

ئارخىپ ئۇچۇر يوللاش

ئەزا ئۇچۇرى

ئەزا نومۇرى: 10018

جىنسى : يوشۇرۇن

نادىر تېمىسى: 0

ئومۇمىي يازما: 1

ئۇنۋان:يېڭى ھازىرغىچە1دانە

ئۆسۈش: 0 %

مۇنبەر پۇلى: 10 سوم

تۆھپىسى: 0 كىشى

ياخشى باھا: 0 نۇمۇر

تىزىملاش: 2011-12-12

ئاخىرقى: 2012-01-09

يۇمشاق سافا يوللانغان ۋاقت: 2011-12-13 03:39

ھەممىنى كۆرۈش | كىچىك ئوتتۇرا چوڭ


	ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم قېرىنداشلار ھەممىڭلارغا اللەنىڭ رەھمىتى ۋە مەغفىرىتى بولسۇن. مەن ئۆزەمنىڭ چۈشەنمەكچى بولغان بىر نوقتىنى سورىۋالاي دەپ بۇ سۇئالىمنى يېزىۋاتىمەن . سايرام قېرىندىشىم ئەگەر توغرا كورسىڭىز رىدا قېرىندىشىمىز مىسال ئالغان <<: ئەينى ۋاقىتتا ساھابىلەر ئەھزاب ئۇرۇشىدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ساھابىلەرگە: سىلەردىن ھىچكىم بەنى قۇرەيزەگە بارمىغۇچە ئەسىر نامىزىنى ئوقۇمىسۇن» دىگەن بۇ بىر خىل بۇيرۇقتىن ساھابلەرئىككى خىل چۈشەنچە ئالغانلىقىنى ھەم ئىككى خىل ئەمەل شەكىللەنگەنلىكىنى شۇنداقلا ساھابىلەرنىڭ ئوخشاش بىر بۇيرۇققا ئىككى خىل ئەمەل قىلغانلىقىنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ھەر ئىككىلىسىنى توغرا قىپسىلەر دىگەنلىكىنى قانداق چۈشەنگەنلىگىڭىزنى دەپ باقسىڭز؟ مىنىڭ بۇنى سورىشىمدا بۇ تىمىدىكى ئاساسى بىر مەزمۇن بولغان {ھەقىقەت پەقەت بىرلا } {ئۇمۇ توغرا بۇمۇ توغرا بۇلىدىغان ئىش يوق بۇلۇپمۇ ئوخشاش ماكان ئوخشاش زاماندا} دىگەن قاراشقا زىت كىلەمدۇ؟ ياكى بۇنىڭغا ئالىملارنىڭ باشقا ئىزاھاتلىرى بارمۇ؟مۇشۇنى بىلىۋالاي دىگەن مەخسەتتە يازدىم . مىنىڭچە بۇ ۋەقەلىك مۇشۇ تىمىدا مۇنازىرە بۇلىۋاتقان بىر مەسىىلىنىڭ ئاچقۇچى بۇلۇپ قېلىش ئھتىماللىقى بەك چوڭكەن. [ بۇ يازمىنىئابدۇللا19 2011-12-13 06:25قايتا تەھرىرل ]

كەلگەن جايى: چوققا

ئىنكاس نەقىل

ئالدىنقى تېماكىيىنكى تېما

كەڭ ساي مۇنازىرە مۇنبىرى » كۆڭۈلدىكى سۆز


زىيارەت مەزمۇنى بېكەت دائىرىسىن ھالقىدى، بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلالمايمىز.
داۋاملىق كۆرۈش	قالدۇرۇش

网站备案号：新ICP备09005270号
24 سائەتلىك نازارەت ۋە پاش قىلىش قوللىنىلغان.ئەرىز -شىكايەت QQ:1245851217 504376617 ، ئېلان مۇلازىمىتى: 13909999974