ئەسسالامۇ_ئەلەيكۇم

 دادام پىنسىيەگە چىققاندىن كىين بىكار تۇرغىسى كەلمەي ئاتا كەسپى بولغان قاسساپلىقنى قىلغان ئىدى . دۇككىنىمىز ناھىيەمىزنىڭ ئاۋات رايۇنىغا ( مەسچىتنىڭ يېنىغا ) جايلاشقاچقا سودىسىمۇ ياخشى ئىدى . تولۇقتا ئوقۇيدىغان چاغلاردا دادام بىلەن تەڭ مال ئېلىشىپ ، سويۇشۇپ ئىككىمىز تەڭ قىلاتتۇق . ھەر يەكشەنبە كۈنى قەشقەر دۆلەتباغدىكى كالا_قوي بازىرىدىن بەش_ئالتە كالا ، 50 گىچە قوي ئېلىپ چىقساق يەنە بىر يەكشەنبە بولغۇچە تۈگەيتى. ھەر يەكشەنبە داۋاملاشتۇراتتۇق . 

بىز باشقىلاردەك ئۆچىكە ۋە قېرى ماللارنى سويمايتۇق  ياش قوي كالىلارنى سويغاچقا گۆشى يۇمشاق ، تەملىك دەپ خېرىدارلىرىمىزمۇ كۆپ ئىدى . كىشىلەرنىڭ ئىشەنچ قىلىپ ئېلىۋىرەتتى
ئۇ چاغلاردا گۆش ئەرزان بولغاچقا خېرىدارنىڭمۇ گىپى ئاز ئىدى ، كىسىپ بەرگەن يەرنى ياغكەنەي،سۆڭەككەنەي دىمەي ئالاتتى . 

ئالى مەكتەپكە ماڭغاندىن كىيىن دادام يالغۇز قالدى ، يالغۇز جاپا چىكىپ قالماي دەپ بازاردىن مال ئېلىپ سويۇشنى توختۇتۇپ ، قەشقەر گۆش مەسھۇلاتلىرى توپ بازىرىدىن بىر كىشى بىلەن توختاملاشتى . ئۇكىشى ھەركۈنى ناماز بامداتتىن كىيىن كىچىك قوزا قوينىڭ گۆشىدىن بەش_ئالتىنى (دادام ھەركۈنى كەچتە تىلفۇن قىلىپ قوياتتى ، بازارنىڭ ئەھۋالىغا قاراپ ئاز ياكى كۆپ بۇيرۇيتى) ناھىيەمىزگە ماڭىدىغان كىرا ماشىنلىرىغا سېلىپ بىرەتتى . سائەت يەتتىلەرگچە دۇككانغا يەتكۈزۈپ بولاتتى . دادام تەييار گۆشنى پارچىلاپلا سېتىۋىرەتتى . بۇرۇنقىدەك تىرىك قوينى سودىلىشىپ ئېلىپ ، قۇشخانىغا ئاپىرىپ جاپا تارتىپ سويۇپ دىگەندەك ئىشلاردىن قۇتۇلغان ئىدى . 

ھالا بۈگۈنكى كۈنگە كەلگەندە قوي گۆشى شىددەت بىلەن ئۆسۈپ 50 سومغا چىقتى . بۇرۇنقىدەك 100 سوم پۇلنى كۆتۈرۈپ بەش كىلوگىرام گۆش ئېلىپ كىتىپ   توڭلاتقۇغا سېلىپ قويۇپ بىرەر ئاي يەيدىغان زامانلار  ئۆتمۈشكە ئايلاندى . 
كىشىلەرمۇ گۆشنى ئاياپراق يەيدىغان بولدى . دۇككاننىڭمۇ بازىرى بۇرۇنقىدەك بولمايدىغان بولدى . بۇرۇن 20 كىلوگىرام كىلىدىغان پاقلاندىن يەتتە_سەككىزى تۈگىسە ، ھازىر تۆت_بەشكە چۈشۈپ قالغان ئىدى .   تەتىلدە ئۆيگە قايىتسام دادام شۇ كۈندە تۆت_بەش پاقلاننى تۈگۈتۈپ ئولتۇرۇپتۇ . 

ئەتىسى سەھەردە دادام بىلەن بىللە دۇككانغا كەلدىم . كىلىشىمىزگىلا قەشقەردىن گۆش ئېلىپ چىققان سانتانامۇ دۇككاننىڭ ئالدىغا كىلىپ توختىدى . ماشىنىدىن گۆشنى چۈشۈردۈم ، بەش دەنە پاقلاننىڭ گۆشى چىققان ئىدى .   شوپۇر بالا گۆشنىڭ جىڭ سانى يېزىلغان قەغەز  ۋە كارانتىن قىلىنغان قەغەزنى  بىرىپ30سوم كىرانى ئېلىپ كىتىپ قالدى .  (دىققەت ھىساپ باشلاندى ) 
  جىڭ سانى يېزىلغان قەغەزگە كۆز يۈگۈرتتىم .<بەش پاقلان جەمىئىي  97 كىلوگىرام ، ھەركىلوگىرامى 44 سومدىن ، 7_ئاينىڭ 7_كۈنى> دەپ يېزىلغان ئىدى .  
  
  بەش پاقلاننى گىرگە سېلىپ جىڭلاپ باقتۇق . ئىشەنمىگەنلىك ئەمەس ، پەقەت قەشقەردىن چىققىچە قانچىلىك خورىغانلىقىنى بىلىپ بېقىش ئىدى. بىزگە گۆش چىقىرىپ بىرىدىغان  كىشى تەقۋادار كىشى ئىدى ، جىڭدا كەم تەرتىپ بىرىشى مۇمكىن ئەمەس
.
  گىر 96 دىگەن ساننى كۆرسىتىپ تۇراتتى . دىمەك قەشقەردىن چىققۇچە بەش پاقلان 200 گىرمدىن جەمىئىي بىر كىلوگىرام خورىغان ئىدى .  ( 44 سوم كەتتى ) . 

بەش پاقلاننىڭ قۇيرۇقىنى كەستى . قۇيرۇق يېغىنى كىسىۋەتمىسەك ھىچكىم ئۇنداق ئالمايدۇ دە . بەش پاقلاندىن يەتتەيېرىم كىلو قۇيرۇق چىقتى ،ئوتتۇرا ھىساپ بىلەن ھەربىرىدىن بىر يېرىم كىلوگىرام .  ئادەتتە قۇيرۇق ماينى سامسىپەزلەر كىلىپ 25 سومدىن ئېلىپ كىتىدۇ .

شۇنداق بولغاندا يەتتەيېرىم كىلوگىرام  قۇيرۇق ماي 25 سومدىن 187 سوم بولىدىكەن .   ئەمەلىيەتتە بىزگە بۇ يەتتە كىلوگىرام قۇيرۇق ماي ھەر كىلوسى 44 سومدىن 330 سومغا توختىغان . ( بۇيەردىن 143 سوم كەتتى ) 

گۆشنى پارچىلاپ سېتىش جەريانىدا بەزلىرىنى تاشلىۋىتىمىز ، تارغاق سۆڭىكىنىمۇ چىقىرىپ تاشلىۋىتىمىز  . ئەڭ تۆۋەن چەكتە ھىساپلىغاندە بەش پاقلاندىن بەز يۇ ، تاغاق سۆڭەك يۇ بولۇپ يەنە بىر  كىلونى چىقىرىۋتىمىز، ( 44 سوم كەتتى )  .

 جىڭلاپ بەرگۈچە پارچە پۇللارنى ئالمايدىغان گەپ تېخى ، گۆش پاكىز تۈگىگىچە خورايدۇ تېخى ،ئاشخانىلار توپ ئالغاچقا بىرەر كوي چۈشۈرۈپ بېرىمىز . بۇنىڭغىمۇ بىر كىلونى چىقىرۋەتتۇق . (44سوم كەتتى )


ئۆيگە كۈنلىكىگە يېرىم كىلو گۆش كىتىدۇ ئىككى ۋاخ تاماققا ( 22 سوم )  .  ساپ پايدىنى ھىساپلىغانلىقىم ئۈچۈن بۇنىمۇ قوشتۇم .

سودا دانائەتنى مەمۇرى باشقۇرۇش ، سەھىيە پۇلى ،باج پۇلى ، سۇ پۇلى،توك پۇلى ،تازلىق پۇلى دىگەندەكلەر كۈنلىكىگە 20 سومدىن توغرا كىلىدۇ .(20 سوم كەتتى )

دۇككان ئىجارە ھەققى ئايلىقى 600 سوم . كۈنلىكىگە 20 سومدىن توغرا كىلىدۇ (20سوم كەتتى)

خوش ، ئەمدى رەسمىي ھىساپقا كىلىلى . 

بەش پاقلان يەنى 97 كىلوگىرام گۆشنىڭ دۇككانغا چىقىش باھاسى 44 سومدىن جەمىئىي4270  بولىدىكەن . بىز 50 سومدىن ساتتۇق ، 50 سومدىن ھىساپلىساق 97 كىلو گۆش 4850 سوم بولىدىكەن .  كىرا ھەققى 30 سوم ، خورىغان گۆش  44 سوم ، قۇيرۇق كەلتۈگەن زىيان 143 سوم ، قالغان پارچە پۇرات چىقىملار 150 سوم . جەمىئىي چىقىم 367 سوم .  
   4850_367=4480 سوم .  
4480_4270=210 سوم . 

   دىمەك بەش پاقلان بۈگۈن كەچكىچە ھىسابىمىزدىكىدەك پاكىز تۈگىسە 210 سوم پايدا قىلىدىكەن . كەم دىگەندە 500 سوم  نىسى بولىدۇ تېخى . كۈندە گۆش ئالىدىغان تونۇشلا مۇئاش چىققاندا بىرەي ئۇستام دىسە ياق دەپ دۇككاندىن چىقىرۋەتكىلى بولمايدىكەن . ئىنساۋى بارلىرى بىرەر ھەپتىدە ئەكىلىپ بىرىدۇ . بىرەر ئايغا سوزىۋىتىدىغانلارمۇ بار .


ھىساپنى چىقىرىپ تۇرشىمىزغا <ئەسسالامۇ_ئەلەيكۇم ئۇستووووووم ، دۇككان ئاشلىما ؟> دەپ دادامنىڭ يېقىن بىر تونىشى كىرىپ كەلدى .  ۋەئەلەيكۇم_ئەسسالام دەپ سالام قايتۇرۇپ ئورۇندۇققا تەكلىپ قىلدۇق . تىنىچ ئامانلىق سورىشىۋەتكەندىن كىيىن ،
 يېقىن دوستى دادامغا :
                      _  گوشنىڭ تازا بەلەن يېرىدىن ئىككى كىلو تاتىپ بىرىڭلا ئېدېش ،دىدى .

     دادام ئادەتتە يېقىن بۇرادەرلىرىگە ۋە دائىملىق خېرىدارلىرىغا گۆشنىڭ قول تەرىپىنى تارتىپ بىرەتتى . چۈنكى قول گۆشتە ئازراق سۆڭەك بولسىمۇ لىكىن قارا ھەم يىيىشلىك بولاتتى .   خېرىدارلارمۇ ئادەتتە قول گۆشىنى تىز ئالاتتى .    

دادام ئەمدىلا ئوتتۇردىن ئىككى قىلىپ قويغان پۈتۈن قوينىڭ بىر قولىنى كىسىپ پارچىلىدى . تازا كەلتۈرۈپ تەڭشەپ ئىككى كىلوگىرام گۆشنى تارازىغا سېلىپ تۇرشىغا ھېلىقى ئاغىنىسى :_  توختاڭلاۋا ئېدېش ، <قاسساپ دوستىغا سۆڭەك ساتىدۇ >دەپ غىچلا سۆڭەك گۆش سېلىپ بەردىڭلىمۇ نىمە ؟ دىدى تارازىنىڭ يېنىغا كىلىپ . 
دادام گۆشنى قولىغا ئېلىپ :_ سىلىنى دوستۇم دەپ تازا ياخشى يېرىنى بەردىم ئېدېىېېېېش ، مۇشۇ گۆشنىڭ نەرى سۆڭەك تۇرىدۇ ، دەپ كۆرسەتتى . 

دوستى گۆشنىڭ ئۇياق بۇيىقىغا قاراپ :_ سەل سۆڭەك بولۇپ قاپتۇ ، ئې پۇت گۆشتىن بىرىڭلا خاپا بولماي ، دىدى. 

دادام گەپ قىلماي قولىدىكى گۆشنى ئېسىپ قويۇپ ،پۇت گۆشنى پارچىلاشقا باشلىدى .  پارچىلاپ ئۇنىمۇ ئۇستىلىق تازا تەڭشەپ ئىككى كىلونى تارازىغا سېلىپ : _ ماۋۇ گوشقا قاراڭلا بەلەن بوپتىمۇ يا ، ھىلى ئۆيگە ئاپپارساڭلا ئايالىڭلار ھەيدەپ چىقارمىسۇن يەنە ناچار يېرىنى ئەككەپسەن دەپ ، دىدى چاقچاق قىلىپ .   كۈلكىدىن توختىغاندىن كىيىن دوستى تارازىدىكى گۆشنىڭ ئۇياق بۇيقىغا قارىۋىتىپ :_ ھەي بوپتۇ ، خالتىغا سېلىپ بىرىڭلا ، دەپ يانچۇقىدىن100 سوملۇق پۇلنى ئېلىپ تەڭلىدى . 

   دادام ھەشقاللا دەپ پۇلنى غەللىگە سېلىپ قويدى .  

 دوستى تۇرۇپ كىتىپ : - كىلوسىنى 50كويدىن بەدىڭلىما ئېدېش ؟؟  

دادام :ـ ھەئە ، ھازىر بازار شۇنداق بولاۋاتىدۇ .

دوستى :ـ ماندا بىزدەك تونۇش بىلىشلەرگە 48 كويدىن بىرەسىلە ....

دادام :ـ ھە بوپتۇ بەرسەم بىرەي ئېدېش ، سىلىدىن تالىشىپ ئولتۇرامتىم ، دەپ غەللىدىن تۆت سوم پۇلنى ئېلىپ بەردى .   
ئاغىنىسى خوشلىشىپ چىقىپ كەتتى . 

ئاغىنىسى چىقىپ كەتكەندىن كىيىن دادام ئۇھسىنىپ :ـ  ھەي بالام تاھىرجان ، تىجارەت مانا مۇشۇنداق قېتىپ كەتتى . بايامقى ھسابلاشنىمۇ كۆردۈڭ . ماۋۇ خېرىدارنىڭ گۆش ئالغىنىمۇ كۆردۈڭ . يېقىن بىر دوستۇم ئەنە شۇنداق تەنە گەپلەرنى قىلىپ ، ئۇيىرىنى بەرسەم ياراتماي ، بۇ يېرىنى بەرسەم ياراتماي ، تالاشسا تېخى چىڭ تۇرۋالغىلى بولمىغان يېقىن تونۇش بىلىشلەر مۇۇنداق قىلىۋاتسا باشقىلارنىڭ قىلغىنىنى دىمەيلا قوياي ....  سەن ياخشى ئوقۇغىن ، ئامال بار مۇشۇ  ئۇششاق تىجارەت قىلىدىغان ئىشنى قىلمىغىن ، ياخشى بىلىم ئىگەللەپ چوڭ تىجارەت قىلغىن ، شىركەتلەرنى قۇرۇپ ئادەم ئىشلىتىپ مىللەتكە پايدىلىق ئىشلارنى قىلغىن . خېرىدار دىگەننى رازى قىلماق بەك تەسكەن، سەن شۇنداق ياخشى يېرىنى بەرسەڭمۇ بەرىبىر رازى بولمايدىكەن كۆپۈنچە خېرىدار  ، 10 يىلچە بوپتۇ مۇشۇ ئىشنى قىۋاتقىلى ، قانچىلىغان خېرىدارلار مەندىن رەنجىگەندۇ .... دادام گېپىنى تۈگۈتۈپ ئېغىر ئۇھسىنىپ قويدى . 


رامىزانغىچە دادام بىلەن بىللە دۇككان ئاچتىم ، رامىزاندا كۆپۈنچە ۋاقىتلاردا دادام ئۆيدە ئارام ئالدى ، دۇككانننى ئاساسلىقى مەن ئاچتىم . 
 
دۇككان ئېچىش جەريانىدا شۇنى ھىس قىلدىمكى تىجارەت راستىلا بەك تەسلىشىپ  كىتىپتۇ .     ھازىرقى كىشىلەر بەكلا گىرىلىشىپ كەتتىمۇ قانداق بىلمىدىم ، بىر كۈنى مويسىپىت ئىككى قوشنام بازارغا كەپتىكەن ، قايتاشىدا دۇككىنىمدا بىردەم ئولتۇرۇپ قالدى . تۇرۇپلا پايدا توغۇرلۇق سۆزلىشىپ قالدۇق . مەن دۇككننىڭ پايدىسىنى يۇقارقىدەك تەپسىلى ھىساپلاپ بەرسەم ئۇلار قەتئىي ئىشەنمىدى .
 بىرى :ـ تاھىرجووووون ، بىزنى بىرنىمە بىلمەيدىغان كۆرەپ قاللىما ، بىر قويدىن زادى 100 سوم پايدا قىلمىسا دادىللىرى ئاۋارە بولاپ ماۋۇ دۇككاننى ئېچىپ يۈرمەيدۇ جۇما ....   زادىغۇ ‹ قاسساپقا قېيىنئاتىسى بىكارغا قوي بەرسە زىيان قىلدى دەيدۇ ›  دىمەمدۇ .  
چوڭ كىشىلەركەن دەپ ھۆرمەتلەپ ئوشۇق گەپ قىلمىدىم .

مانا مۇشۇنداق ، ھىلى ئۇ يېرىنى كىسىپ بەرسىلە دەۋاتقان ، ھىلى بۇ يىرىنى كىسىپ بەرسىلە دەۋاتقان ، تەڭشەپ كىسىپ بەرسە ياراتمايۋاتقان،  ‹قاسساپ دوستىغا سۆڭەك ساتىدۇ › ، ‹ قاسساپقا قېيىنئاتىسى بىكارغا قوي بەرسە زىيان قىلدى دەيدۇ › دىگەندەك تەنە گەپلەرنى قىلىۋاتقان  ، ياغكەن دەۋاتقان ، سۆڭەككىن دەۋاتقان ، خۇددى قوي ساتقان كىشى بىزگە قويىنىڭ قاپقارا سۆڭىكى يوق يىرىنىلا ساتىدىغاندەك .   قوي دىگەننىڭ سۆڭىكى بولىدۇ ، بولمىسا قانداق ئۆرە تۇرىدۇ ؟  يىغى بولمىسا قاپقارا گۆشنىڭ قانداق تەمى بولىدۇ ؟       سۆڭىكىنى ئايرىۋىلىپ ، يېغىنى ئايرىۋىلىپ سىلىگە تازا قاپقارا يېرىنى بەرسەك تۆت كۈندە دۇككاننى تاقىساق بولىدۇ شۇ  .....  

  ئىشقىلىپ خېرىداردا مەسىلە بارمۇ ياكى مەندىمۇ بىلەلمىدىم .       ھەدىستە دىيىلگىنى بويۇنچە خېرىدارغا ياخشى مۇئامىلىدە بولۇپ   ، تارازىنى ئۆلچەملىك تۇتۇپ ، ئەكەكنى ئەكەك ، ساغلىقنى ساغلىق ، قوزىنى قوزا دەپ ، شۇنداق ئۆلچەملىك پارچىلاپ ساتتىم بولمىسا .  
راستىنى دىسەم تەتىلدە تىجارەتتىن سەل زىرىكىپ قالدىم  ،خېرىدارنى رازى قىلماق بەكلا تەسكەن . 



مەنبە تەتىلدە ئۆتكۈزگەن ئىشلار

ئەمەلى ئىشلار ئىكەن بۇ ،،، تىجارەتمۇ ياخشى ،، ھالالدىن تېپىپ ، ھالالدىن رىزىقلىنىشقا ھەركەتلىنىشمۇ ئىبادەت دائىرىسىگە كىرىدۇ ،،  ئەمما سىلەردەك قاسساپلارنى تاپماق ھەقىقەتەن تەس ،،  قاسساپنىڭ قولى قانداقلار قىلسا سوڭەككە ئىشتتىك ماڭىدۇ دىسە ،، چاخچاق

ۋەئەلەيكۇم - ئەسسالام  قېرىندىشىم ،ھازىر ھەقىقەتەن  تىجارەت قىلماق تەسلىشىپ كەتتى دىسە ، بۇ كىشلەرنىڭ ئىستىمال سەۋىيەسىنىڭ ئۆسكەنلىگىدىنمىدۇ ياكىي بارغانچە گىرىلىشىپ كىتۋاتقانلىغىدىنمىدۇ ؟

شۇنداق ھازىر بىركوي پۇلنى تاپماق ھەقىيقەتەن تەسلىشىپ كەتتى ...بۇلۇپمۇ ناتۇرال ئىگىلىكنى ئاساس قىلغان كەسىپلەردە تېخىمۇ شۇنداق ..ئەلۋەتتە ھەرقانداق كەسىپنى ئاللاھنىڭ رىزالىقى ئۇچۇن قىلساق ئاللاھ ھەم ئىقتىساد ھەم ئەجىر بىرىدۇ .

ھەييييييييييييييييييييييييييييي،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،بۇ دەردى يوق تىجارەت نەدە باردۇ ،،،،،،،،،،،،،بۇ نىسىچىلىكنىڭ دەردى،،،،،خېرىدارنى رازى قىلماقنىڭ تەسلىكى،،،،نىسى بولا مانا بىزنىڭ يۇرتتا بولا ھە،،،،،،،،،ئاجايىپ يەردە بۇ،،،،،،

ھە... زادى سەن قالغان تەنە گەپ قىلمىغان