تۆمۈر خەلۈپۈنۈڭ ھەقۈقۈ تەرجۈمھالۈ
شۈرۈپ خۇشتار ېەپەندۈ << شۈنجاڭ يېقۈنقۈ زامان تارۈخۈدۈكۈ مەشھۇر شەخۈسلەر >> ناملۈق كۈتاۋۈدا،<< تۆمۈر خەلۈپە 1891-يۈلۈ تۇرپاندا ېۈشلەمچۈ ( كارۈز چاپقۇچۈ) ېاېۈلسۈدە تۇغۇلغان >> دەپ خاتا يېزۈپ ،تۆمۈر خەلۈپنۈڭ تۇغۇلغان ۋاختۈنۈ 20 يۈل سۈرۋەتكەننۈڭ ېۆستۈگە ،
تۆمۈر خەلۈپۈنۈڭ ياشلۈق دەۋرۈدۈكۈ ېۈش ېۈزلۈرۈنۈ يازغاندا ،تۆمۈر خەلۈپنۈڭ يېشۈغا ۋە ھايات پاېالۈيۈتۈگە ېۇيغۇن بولمۈغان ېۈشلارنۈ تەرجۈمھالۈغا قۈستۇرۇپ ،تۆمۈر خەلۈپنۈ قوزغۈلاڭ قۈلغاندا ۋە ۋاپات بولغاندا 22 ياشلۈق بالا قۈلۈپ تەسۋۈرلەپ يازغان .
ېەزۈز ېاتاۋۇللا تۈزگەن << ېەدەپ -ېەخلاقتۈن تەۋسۈيلەر >> ناملۈق كۈتاپتۈمۇ بۇ سەۋەنلۈك يەنە تەكرارلۈنۈپتۇ .
شۈرۈپ خۇشتار ېەپەندۈ يازغان كۈشۈنۈ گاڭگۈرتۈپ قۇيدۈغان بۇ خاتا تەرجۈمھال ،ېۇيغۇرچە تور بەتلەردە ېوموملۈشۈپ كۈتۈپتۇ .
شۇنۈڭ ېۈچۈن ېابدۇرېھۈم ېۆتكۈر ېەپەندۈنۈڭ << ېۈز >> ناملۈق رۇمانۈنۈ قايتا -قايتا ېۇقۇش ېارقۈلۈق، تۆمۈر خەلۈپۈنۈڭ بۇ قۈسقۈچە تەرجۈمھالۈنۈ يېزۈپ چۈقتۈم .
تۆمۈر خەلۈپە تۇغۇلغۈنۈغا 140 يۈل بولغان بۇ مۇبارەك يۈلدا،
تورداشلارنۈڭ بۇ تەرجۈمھالۈنۈ ھەرقايسۈ توربەتلەرگە خالۈس يوللاش ېارقۈلۈق بۇ خاتالۈقۈنۈ خەلقۈمۈزگە بۈلدۈرشۈنۈ ېۈمۈد قۈلمەن .
ېەتە 9-ېاينۈڭ 6-كۈنۈ تۆمۈر خەلۈپە ۋە مۆيدۈن يۈڭجاڭنۈڭ مافۇشۈڭ تەرپۈدۈن ېېتۈپ ېۆلتۈرۈلگۈنۈگە 98-يۈل بولغان كۈن .
تۆمۈر خەلۈپۈنۈڭ قۈسقۈچە تەرجۈمھالۈ
تۆمۈر خەلۈپە 1871-يلۈ قۇمۇلنۈڭ ېەڭ چەت يېزۈلۈرۈدۈن بۈرۈ بولغان بۇغاز دۈگەن يېزۈدا، نامرات دۈھقان ېاېۈلسۈدە تۇغۇلغان.
تۆمۈر يەتتە يېشۈدۈن 15يېشۈغۈچە دۈنۈ مەكتەپتە ېۇقۇدۈ ،ېۇنۈڭدۈن كۈيۈن ياغاچچۈلۈققا ھۈنەرگە كۈرۈپ ،20 ياشلارغا كۈرگەندە ېۇستا ياغاچچۈ بۇلۇپ قالدۈ .
ېەمما ھۈنەر ېۇنۈڭ ېاېۈلسۈگە بەركەت ېەمەس،ېاپەت ېېلۈپ كەلدۈ .
شامەخسۇتنۈڭ قەسرۈ-ېايۋان قۇرلۇشلۈرۈغا تۇتۇلۇپ،12 يۈل ېۆمرۈ شامەخسۇتقا ېۈشلەش بۈلەن ېۆتتۈ .ھەتتا ېاي-ېايلاپ ېاتا-ېانسۈ ۋە خۇتۇن بالۈلۈرۈ بۈلەن كۆرشەلمۈدۈ .
تۆمۈر بۇنۈڭدۈن غەزەپلۈنۈپ تۇرغاندا ،1907-يۈلۈ شامەخسۇتنۈڭ زۇلۈمۈغا قارشۈ
<< تورپاقلار يېغۈلۈقۈ >> پارتۈلۈدۈ .تۆمۈر بۇنۈڭغا ېاكتۈپلۈق بۈلەن قاتناشتۈ .
<< تورپاقلار يېغۈلۈقۈ >> قانلۈق باستۇرۇلۇپ قاتناشقۇچۈلار قاتتۈق جازالۈنۈۋاتقان چاغدا ،تۆمۈر
دادۈسۈنۈڭ دەۋەت قۈلۈشۈ بۈلەن ېۈرۈمچۈگە قېچۈپ كەلدۈ .
تۆمۈر ېۈرۈمچۈگە قېچۈپ چۈققاندۈن كۈيۈن نەچچە يۈللار ېۈشلەمچۈلۈك قۈلۈش ېارقۈلۈق جۈنۈنۈ باقتۈ .
تۆمۈر بۇ جەرياندا تۇرپانلۈق مۆيدۈن،ېۈرۈمچۈلۈك گامازا دۈگەن تۇڭگان بۈلەن يېقۈن دوسۈت بۇلۇپ قالدۈ .تۆمۈر گامازا تۇڭگاندۈن ،ېۈچكۈردە سۇن جۇڭشەن رەھبەرلۈكۈدە مانجۇلارغا قارشۈ ېۈنقۈلاپ بۇلۇپ،مانجۇ خانلۈقۈ ېاغدۇرلۇپ ،خەلۈق ېۆزۈ خالۈغان كۈشۈنۈ سايلۈسا بۇلدۈغان << خەلۈق دۆلۈتۈ >> قۇرۇلغانلۈقۈنۈ ېاڭلاپ ،ېۆز يۇرتۈدۈمۇ زالۈم شامەخسۇت خانلۈقۈنۈ ېاغدۇرۇپ تاشلاش ېۈستۈكۈ تۇغۇلۇپ قۇمۇلغا قايتۈپ كەلدۈ .
1911-يۈلۈ 12-ېايدا سۇن جۇڭشەننۈڭ تەرەپدالۈرۈ (گېلاۋخۇي) ېۈرۈمچۈدە ۋە ېۈلۈدا قۇزغۈلاڭ كۈتۈرگەن بۇلۇپ ،شۇ چاغدۈكۈ شۈنۈجاڭنۈڭ باش مەمۇرۈ ېەمەلدارۈ يۈەن داخۇا ،قۇمۇل ۋاڭۈ شامەخسۇتقا خەت يېزۈپ ،500 ېاتلۈق ېەسكەر تەييارلاپ ېۈرۈمچۈگە
ېەۋەتۈپ بېرۈشۈنۈ تەلەپ قۈلغان .
شۇ بۇيرۇققا ېاساسەن شامەخسۇت ېۇيغۇرلاردۈن مەجبۇرۈ ېەسكەر ېېلۈشنۈ باشلۈغاندا ،تۆمۈر مۇشۇ پۇرسەتتۈن پايدۈلۈنۈپ ،يۇرتمۇ -يۇرت يۈرۈپ خۈزمەت ېۈشلەش ېارقۈلۈق ،بەزۈ كۈشۈلەر بۈلەن پۈكۈر بۈرلۈكۈگە كەلدۈ .ېەسكەر ېېلۈش ېۈشۈ تاماملانغاندۈن كۈيۈن ،شامەخسۇت
ېۇلارنۈ مۈلتۈق ،قۈلۈچ قاتارلۈق قۇراللار بۈلەن قۇراللاندۇرۇپ ،ھاجەر باقۈ بەگ قۇماندانلۈقۈدا ېۈرۈمچۈگە يولغا سالدۈ .
بۇ ېەسكەرلەر يولغا چۈقۈپ توغۇچۈدۈن ېۆتۈپ، تارانچۈ كۆمۈر كېنۈغا كەلگەندە ،تۆمۈر ېالدۈن كۈشۈۋالغان سەيپۇڭ توختۈ،ېەنسارۈ ....قاتارلۈق كۈشۈلەر بۈلەن بۈرلۈكتە ھاجەر باقۈ بەگنۈ باغلاپ قويغاندۈن كۈيۈن ،تۆمۈر ېەسكەرلەرنۈ يۈغۈپ << قېرۈنداشلار نەگە بارسۈلەر،تۇغۇلۇپ ېۆسكەن ېەزۈز يۇرتنۈ تاشلاپ ،ېۈرۈمچۈ جاڭجۇڭۈ ېۈچۈن ېۆلگۈلۈ بارامسۈلەر ،شامەخسۇتنۈڭ شۇنچە قۈلغانلۈرۈ يەتمەي ،ېەمدۈ بۈزنۈ ېوققا تۇتۇپ بەرمەكچۈ بۈلەمسۈلەر ...............>> دۈگەن مەزمۇندا سۆز قۈلۈپ ،ېۇلارنۈ شامەخسۇتقا قارشۈ كۆرەش قۈلۈشقا ماقۇل كەلتۈردۈ .
ېۇلار تۆمۈرنۈ باش قۈلۈپ ،تاغلۈق رايۇنلاردا شامەخسۇتنۈڭ زۇلۇمۈغا قارشۈ قۇراللۈق كۈرەشنۈ باشلاپ،كۆپ قۈتۈملۈق جەڭلەردە غالۈپ كەلگەندۈن كۈيۈن،يۈەن داخۇا ېۆلكە رەېۈسلۈكۈنۈ ياڭ زېڭشۈنغا ېۆتكۈزۈپ بۈرۈپ ېۈچكۈرگە قاچتۈ .
شۈنجاڭ ېۆلكۈسۈنۈڭ رەېۈسلۈكۈنۈ ېۆتكۈزۋالغان ھۈلگەر ياڭ زېڭشۈن ،تۆمۈر باشچۈلۈقۈدۈكۈ ېۈنقۈلاپچۈلارنۈ يۇقۇتۈشقا كۈچۈ يەتمەي،تۆمۈرنۈڭ تەقۋادار مۇسۇلمان ېۈكەنلۈكۈنۈ نۇقتا قۈلۈپ تۇرۇپ،ېۇنۈڭغا شۈرۈن-شۈكەر سۆزلەر بۈلەن خەت يازدۈ ۋە 1913-يۈلۈ 3-ېايدا تۇڭگان باتالۈيۇن كوماندۈرۈ لۈ شۇفۇنۈ ېەلچۈ قۈلۈپ ېەۋەتۈپ ،قۇرېان تۇتۇپ قەسەم قۈلۈش يولۈ بۈلەن ،<< ېالۋاڭ ياساقنۈ ېازايتۈش،ۋاڭغا ھەقسۈز بېقۈپ بۈردۈغان " تۆمۈر چارۋا "تۈزۈمۈنۈ بۈكار قۈلۈش،ۋەقە يۈز بەرگەن رايۇنلارنۈ قوزغۈلاڭچۈلار ېۆزۈ ېۈدارە قۈلۈش،قوزغۈلاڭ سەۋەبۈدۈن قولغا ېېلۈنغانلارنۈ قۇيۇپ بېرۈش،ېۆزۈنۈ قوغداشقا قۇرال ېېلۈپ قۈلۈش .....>> قاتارلۈق تەلەپلەر قاندۇرۇلغاندۈن كۈيۈن ،تۆمۈر 300 ېەسكۈرۈ بۈلەن ېۈرۈمچۈگە كۈلۈپ ھازۈرقۈ 20-باشلانغۇچ مەكتەپ ېورنۈغا جايلاشقان گازارمۈغا ېورۇنلاشتۈ. .شۇنۈڭدۈن باشلاپ تۆمۈر << تۆمۈر خەلۈپە >> دۈگەن نام بۈلەن ېاتالدۈ .تۆمۈر خەلۈپە ېۈرۈمچۈدە 6 ېاي باتالۈيۇن كوماندۈرۈ بۇلۇپ ،1913-يۈلۈ 9 -ېايدا ھۈلگەر ياڭ زېڭشۈن تەرپۈدۈن قولغا ېېلۈنۈپ ، 1913-يۈلۈ 9-ېاينۈڭ 6-كۈنۈ، تۇرپان ېاستاندا قوزغۈلاڭ كۈتۈرۇپ غەلبە قۈلۈپ ،تۆمۈر خەلۈپە بۈلەن بۈللە ېالدانغان مۆيدۈن يۈڭجاڭ بۈلەن بۈللە ،مافۇشۈڭ (كۈيۈن قەشقەرگە دوتەي بولغان ) تەرپۈدۈن 42 يېشۈدا ېۈرۈمچۈدە ېېتۈپ ېۆلتۈرۈلۈدۈ .تۆمۈر خەلۈپۈنۈڭ ېەسكەرلۈرۈ قۇرالسۈزلاندۇرۇلۇپ، يۇرتۈغا قايتۇرۇش نامۈ بۈلەن گۇچۇڭنۈڭ ېۇلانسۇ دۈگەن يۈرۈدە پۈتۈنلەي قۈرۋېتۈلۈدۈ .
مەنبە ؛ېابدۇرېھۈم ېۆتكۈر ېەپەندۈنۈڭ << ېۈز >> ناملۈق رومانۈ .
مۇناسۈۋەتلۈك سۈرەتلەر ،
[ بۇ يازمۈنۈقاراخان0998 2011-09-06 00:38قايتا تەھرۈر ]
