شۈنجاڭدۈكۈ ھەرقايسۈ مۈللەتلەر ېارا نۈكاھلۈنۈش ېەھۋالۈ ېۈستۈدا تەكشۈرۈش ۋە تەھلۈل - [بۈز ۋە جەميەت]
شۈنجاڭ ېۈجتۈماېۈي پەنلەر ېاكادېمۈيۈسۈ مۈللەتلەر تەتقۈقات ېورنۈنڭ موېاۋۈن باشلۈقۈ، كاندۈدات تەتقۈقاتچۈ لۈ شياۋ شيا، يېقۈندا دۆلەتلۈك ېۈجۈتاېۈي پەنلەر ېاكادۈمۈيۈسۈنۈڭ تۈر مەبلۈغۈگە ېۈرۈشكەن تەتقۈقات تۈرۈ «شۈنجاڭدۈكۈ مۈللەتلەر ېارا نۈكاھلانغان ېاېۈلۈلەر ېۈستۈدە تەكشۈرۈش›› تۈر تەتقۈقاتۈنۈ تاماملۈغان بۇلۇپ، بۇ تەتقۈقات تۈردە شۈنجاڭدۈكۈ ېوخشاش بولمۈغان مۈللەتلەرنۈڭ ېۆز-ېارا ېاېۈلە قۇرشۈ ۋە توي قۈلۈش ېەھۋالۈ ېۈستۈدە بۈر تۈرلۈك تەكشۈرۈش تەتقۈقاتۈ ېېلۈپ بېرۈلغان.
تەكشۈرۈش نەتۈجۈسۈدە كۆرسۈتۈلۈشچە، دۆلۈتۈمۈز ېۈچۈدۈكۈ ھەرقايسۈ ېۆلكۈلەر بۈلەن سېلۈشتۇرغاندا شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتۇنۇم رايۇنۇدا ېوخشاش بولمۈغان مۈللەتلەر ېارا توي قۈلۈپ ېاېۈلە قۇرۇش ېەھۋالۈ بۈرقەدەر تۈۋەن ېۈكەن.
2000-يۈلۈدۈكۈ نوپۇسنۈ ېومۇميۈزلۈك تەكشۈرۈش ماتۈرۈيالۈغا ېاساسلانغاندا، شۈنجاڭدۈكۈ ېوخشاش بولمۈغان ېۈككۈ مۈللەت ېۆز-ېارا نۈكاھلانغان ېاېۈلە جەمېۈي 83مۈڭ 900 بۇلۇپ، بۇ سان پۈتۈن شۈنجاڭدۈكۈ ېاېۈلە نۇپسۈنۈڭ %1.75 ېۈگەللۈگەن. بۇ پۈتۈن مەملۈكەتتكۈ ېوخشاش خۈلدۈكۈ ېوتتۇرچە سەۋيۈدۈن %1.21 تۈۋەن ېۈكەن.
شۈنجاڭدۈكۈ ېوخشاش بولمۈغان مۈللەتلەر ېارا توي قۈلۈش ېەھۋالۈدۈن قارغاندا خەنزۇلار بۈلەن ھەرقايسۈ ېازسانلۈق مۈللەتلەر ېارا توي قۈلۈش ېەھۋالۈ بۈرقەدەر تۈۋەن ېۈكەن.
پۈتۈن مەملۈكەتتكۈ 55 ېازسانلۈق مۈللەت ېۈچۈدە ېوخشاش بولمۈغان مۈللەتلەر ېارا توي قۈلۈش نۈسبۈتۈ (پەقەت بۈر جۈپ ېەر-خۇتۇن نۈڭ ېوخشاش بولمۈغان مۈللەت بۇلۇش سېلۈشتۇرما نۈسبۈتۈ) ېەڭ تۈۋەن بولغان بۈرنەچچە مۈللەت شۈنجاڭدا بۇلۇپ، ېۇلارنۈڭ ېۈچۈدە ېۇيغۇر مۈللۈتۈ (%1.05) ، قازاق مۈللۈتۈ (%2.21)، قۈرغۈز مۈللۈتۈ (5.15%) بۇلۇپ ، بۇلار مۈللەتلەر ېارا توي قۈلۈش نۈسبۈتۈ بۇيۇنچە تۈزغاندا ېەڭ ېاخۈرقۈ ېۈچۈنچۈ ېورۇندا تۇرۈدۇ، تاجۈك مۈللۈتۈنۈڭ بولسا (%7.99) بۇلۇپ بەشۈنچۈ ېورۇندا تۇرۈدۇ.
يېڭۈ جوڭگۇ قۇرۇلغاندۈن كۈين، شۈنجاڭدۈكۈ ھەرقايسۈ مۈللەتلەر ېار تويلۈشش ېەھۋالۈدا ېومۇمۈي سان جەھەتتۈن ېېشۈش ھالۈتۈ بارلۈققا كەلگەن. شۈنجاڭدۈكۈ بۈرقۈسۈم رايۇن ۋە شەھەرلەرنۈڭ 1980-يۈلۈدۈكۈ نۈكاھنۈ تۈزۈمۈلۈتۈش ېەھۋالۈغا قارغاندا ،ېوخشاش بولۈمغان مۈللەتلەر ېارا نۈكاھلۈنۈش ېەھۋالۈ مۇنداق : ېۈرۈمچۈ شەھۈرۈدە 1980-يلۈ 218 جۈپ بۇلۇپ ، ېومۇمۈي نوپۇستۈكۈ ېۈگەللۈگەن نۈسبۈتۈ% 2.08 بولغان. چۆچەك شەھۈرۈدە 1980-يلۈ 46 جۈپ بۇلۇپ، ېومۇمۈي نوپۇستۈكۈ ېۈگەللۈگەن نۈسبۈتۈ%5.5بولغان بولسا، 2003-يۈلۈغا كەلگەندە 469 جۈپكە يۈتۈپ ېۈگەللۈگەن نۈسبۈتۈ % 39.5 بولغان. ھەرقايسۈ جايلاردۈكۈ ېوخشاش بولمۈغان مۈللەتلەر ېارا نۈكاھلۈنۈش ېەھۋالۈ تەڭ دەرۈجۈدە يۈز بەرگەن. شۈمالۈي شۈنجاڭدا جەنۇبۈي شۈنجاڭدۈكۈدۈن كۆپرەك، شەھەرلەردە بولسا يېزلاردۈكۈدۈن كۆپرەك، كۆپ مۈللەت توپلۈشۈپ ېولتۇرغان رايۇنلاردا مۈللەتلەر ېارا توي قۈلۈش ېەھۋالۈ بۈرقەدەر كۆپ، بۈر مۈللەت توپلۈشۈپ ېولتۇرغان رايۇنلاردا بولسا ېازۈراق. تەكشۈرۈش نەتۈجۈسۈدۈن قارغاندا، ېوخشاش بولمۈغان مۈللەتلەر ېارا توي قۈلغۇچۈلاردا تۈۋەندۈكۈدەك بۈرنەچچە تۈرلۈك ېالاھۈدۈلۈك مەۋجۈت : (1) مەدەنۈيەت سەۋيۈسۈ ۋە كەسۈپ قاتلۈمۈ بۈرقەدەر يۇقۈرۈ، مۈسال ېالساق ېۈرۈمچۈ تەڭرۈتاغ رايۇنۈ ۋە غۇلجا شەھۈرۈدۈكۈ ېوخشاش بولمۈغان مۈللەتلەر ېارا توي قۈلغۇچۈلارنۈڭ مەدەنۈيەت سەۋۈيسۈ مۇنداق ــــــ ېەرلەرنۈڭ % 45 كۆپرەكۈ ، قۈزلارنۈڭ بولسا %50 كۆپرەكۈ ېالۈ مەكتەپ ياكۈ ېوتتۇرا تېخنۈكوم ياكۈ ېۇنۇڭدۈن يۇقرۈ مەدەنۈيەت تەربۈيۈسۈگە ېۈگە كۈشلەردۇر؛ (2) ېوتتۇرچە تۈنجۈ توي قۈلغان يېشۈ بۈرقەدەر يۇقرۈ، ېۈرۈمچۈ تەڭرۈتاغ رايۇندۈكۈ مۈللۈي قۈزلار، خەنزۇ قۈزلارنۈڭ ېوتتۇرچە مۈللەتلەر ېارا نۈكاھلۈنۈش يېشۈ ېاساسۈي جەھەتتۈن 26 ياش ېالدۈ-كەينۈدە بولغان؛ (3) بۇ خۈلدۈكۈ نۈكاھلانغۇچۈلارنۈڭ كۆپ ساندۈكسۈ كۈچۈكۈدۈن تارتۈپ شۈنجاڭدا چوڭ بولغان كۈشلەربۇلۇپ، سۈرۈتقۈ ېۆلكە ، شەھەر، ناھيۈەلەردۈن كەلگەن كۈشلەرنۇپۇسۈ ېۈچۈدە خەنزۇلارنۈڭ نۇپۇسۈ ېاساسۈ ېورۇندا تۇردۈغان بۇلۇپ؛ سۈرۈتقۈ ېۆلكە ، شەھەر، ناھيۈەلەردۈن كەلگەن خەنزۇلار بۈلەن مۇشۇ جايدۈكۈ ېازسانلۈق مۈللەتلەر ېوتتۇرسۈدا نۈكاھلانغانلار بارغانسۈرۈ ېاشماقتا . (4) كۆپۈنچۈسۈ ېەركۈن مۇھەببەتلەشكەنلەر، ېەركۈن توي قۈلغانلار. ېۈككۈ تەرەپنۈڭ ېۈجۈتماېۈي ېورنۈ جەھەتتە بۈر قەدەر ېوخشاش ، توي قۈلۈش شاراېۈتۈ ېوخشاشلار، نۈكاھ مۇناسۈۋۈتۈدە باراۋار ېورۇندا تۇرغانلاردۇر.
ھەرقايسۈ مۈللەتلەرنۈڭ باشقا مۈللەتلەر بۈلەن تويلۈشۈش ېەھۋالۈ ېاساسۈي جەھەتۈن تەڭ دەرۈجۈدە بولسۈمۇ بۈراق سانۈنۈڭ ېاز –كۆپلۈكۈ جەھەتتە پەرۈقلەر مەۋجۈت. ېاساسي جەھەتتۈن :
(1) خەنزۇلارنۈ نۈكاھلۈنۈش ېوبۈكتۈ قۈلۈغان مۈللۈلار توپۈ ېەڭ كۆپ، خەنزۇ مۈللۈتۈنۈڭ باشقا مۈللەتلەر بۈلەن توي قۈلۈش سانۈ ېەڭ كۆپ، مەسلەن ېۈرۈمچۈ تەڭرۈتاغ رايۇنۈنۈڭ 2002-يۈلدۈكۈ توي قۈلغانلارنۈ تۈزمۈلاش ېەھۋالۈدۈن كۈرە، بۇنۈڭ ېۈچۈدە ېازسانلۈق مۈللەتلەربۈلەن توي قۈلغان خەنزۇلار 210 نەپەر، ېازسانلۈق مۈللەتلەر ېۆز-ېارا توي قۈلغانلار 14 نەپەر بۇلۇپ ، يۇقارقۈ ېەھۋال 2002-يۈلۈ مۇشۇ رايۇندۈكۈ توي قۈلغانلارنۈڭ ېومۇمۈي نۇپۇسۈنۈڭ %89.4 ېۈگەللەيدۇ. كۆپ ساندۈكۈ رايۇنلاردا ېازسانلۈق مۈللەتلەر بۈلەن خەنزۇلارنۈڭ نۈكاھلۈنۈشۈدا ېەڭ ېاساسلۈقۈ خۇيزۇلار بۈلەن خەنزۇلارنۈڭ توي قۈلۈش نۈسبۈتۈ ېەڭ ېاساسۈي ېورۇننۈ ېۈگەللۈگەن بۇلۇپ،ېۈرۈمچۈ تەڭرۈتاغ رايۇنۈدا خەنزۇلار بۈلەن خۇيزۇلارنۈڭ توي قۈلۈش نۈسبۈتۈ %48 كە يەتكەن.
(2) تارقاق ېولتۇراقلاشقان مۈلللارنۈڭ باشقا مۈللەتلەر بۈلەن توي قۈلۈش ېەھۋالۈ بۈرقەدەر يۇقۈرۈ بولغان، مەسلەن ېۈرۈمچۈ شەھرۈ، چۆچەك شەھرۈ ، غۇلجا شەھرۈدە تارقاق ېولتۇراقلاشقان شۈبە ، داغۇر، مۇڭغۇل مۈللەتلۈرۈنۈڭ خەنزۇلار بۈلەن توي قۈلۈش نۈسبۈتۈ بۈر قەدەر يۇقرۈ بولغان.
(3) كۈلۈپ چۈقۈشۈ يەنۈ مەدەنۈيەت جەھەتتە يېقۈن كۈلدۈغان مۈللەتلەر ېوتتۇرسۈدا توي قۈلۈش نۈسبۈتۈ بۈرقەدەر يۇقۇرۈ بولغان. مەسلەن ېۇيغۇر بۈلەن ېۆزبۈك، تاتار ېارسۈدا؛ قازاق بۈلەن تاتار،ېۆزبۈك ېارسۈدا؛ خەنزۇلار بۈلەن مانجۇ، مۇڭغۇل، شۈبەقاتارلۈق مۈللەتلۈرۈ ېارسۈدا توي قۈلۈش نۈسبۈتۈ بۈر قەدەر كۆپ بولغان.
ھەرقايسۈ مۈللەتلەرنۈڭ باشقا مۈللەتلەر بۈلەن توي قۈلۈشنۈڭ قۈيۈن –ېاسانلۈق دەرۈجۈۈسۈ ېوخشاش ېەمەس بۇلۇپ، ېەڭ ېاساسلۈقۈ ېۈككۈ تەرەپنۈڭ ېوخشاش بولمۈغان مۈللۈي خاسلۈق-خۇسۇسۈيەتلۈرۈ ېېلۈپ كەلگەن مەدەنۈيەت جەھەتتۈكۈ پەرۈق ( مەسلەن: دۈن، تۈل، ېۆرۈپ-ېادەت قاتارلۈق) قاتارلۈقلار ېوخشاش بولمۈغان ېۈككۈ مۈللەت ېارسۈدۈكۈ ېۆز-ېارا توي قۈلۈشتۈكۈ ېەڭ چوڭ قۈينچۈلۈق بۇلۇپ قالدۈكەن. بۇلۇپمۇ بۇنۈڭ ېۈچۈدە دۈننۈي ېۈتقاد جەھەتتكۈ پەرۈق ېەڭ چوڭ چەكلمۈنۈڭ بۈرۈ ېۈكەن.
ېۈسلام دۈنۈنۈڭ نۈكاھلۈنۈش جەھەتتۈكۈ بەلگۈلمۈسۈ ېەڭ قاتتۈق بۇلۇپ، ېۈسلام دۈنۈدا مۇسۇلمان كۈشلەرنۈڭ دۈنۈي-ېۈتقادۈ ېۈسلام بولمۈغان كۈشۈلەر بۈلەن توي قۈلۈشۈ قاتتۈق چەكلەنگەن! قۇرېان كەرۈمدە بو توغرۈسۈدا مۇنداق دۈيۈلگەن:
“你们不要娶以物配主的妇女，直到她们信道。已信道的奴婢，的确胜过以物配主的妇女，即使她使你们爱慕她”(《古兰经》)。
خەنزۇچە ېەسلۈ مەنبەسۈ:
http://www.muslimwww.com/2010/0409/yMMDAwMDAwMTUyMg.html ---------------------------
[ بۇ يازمۈنۈsamanyoli 2011-09-01 17:23قايتا تەھرۈرلۈ ]
