تارىخ تەتقىقاتچىلىرىگە قارىساق،ئوزبىك دىگەن مىللەت 20-ئەسىرگىچە تارىخ سەھنىسىگە چىقمىغان ھەم<<ئوزبىك >>دىگەن تەرمىن ھىچقانداق مەلۇماتلاردائۇچرىمايدۇ،تامامەن بىر خىل نامدا<<سارتلار>>دەپ ئاتىلاتتىبۇ زىمىننىڭ نامى تارىختىكى ئوزبىك خاننىڭ ئىسمى بىلەن <<ئوزبىك ئۇلۇسى>> دەپ ئاتىلاتتى.
تاش شەھەر تاشكىنتتىن قانداق ئايرىلدۇق؟
تاش شەھەر تاشكىنتتە-نەچچە .ئەسىردىن بۇيان قازاقلارنىڭ سانى ئوزبىكتىن كوپ ئىدى،تاش شەھەر 200يىلدىن ئارتۇق قازاق خانلىقىنىڭ پايتەختى بولدى 30-يىللاردىكى ئاچارچىلىقنى دىمەس بۇرۇن،20-يىللاردىكى قازاقستاندىكى ئۇرۇش،ئاچارچىلىق دەستىدىن قازاقلار تاشكەنتكە كوپلەپ كەلگەنىدى،مۇشۇ پۇرسەتنى ئوڭۇشلۇق پايدىلانغان ئاكالىرىمىز ئوز خەلقىنىڭ سانىنى كوپەيتىش ئۇچۇن،قازاقلارنى مەجبۇرى ھالدا سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىگە <<ئوزبىك>. دەپ ئەنگە ئىلىپ،مەيرامنى<<بايرام>،قازيزانى <ئەزىزە>دەپ كىشى ئىسىملىرىگىچە مەجبۇرى ئوزگەرتتى،تاشكەنتكە ئىگە بولۇش ئۇچۇن،ئالا دوپپىلىق ئاكالىرىمىز قازاقلارنى مەڭگۇلىككە ئالداپ كەتتى،كۇلپەتلىك يىللاردا،مىللىتىنى تونۇردىكى نانغا <ئالماشتۇرغان> تەلەيسىز قازاقلارنىڭ ھىسابىدا تاش شەھەرنىڭ تەغدىرىنى پاينەك باش لىنىن قىزىل قەلەم بىلەن ېبىرلا سىزىپ،ئوزبىكلەرگە مەڭگۇلۇك مەنسۇپ قىلدى، سوۋىت ئىتتىپاقىنىڭ ئالى قورولتىيىدا كالتە ساقاللىق م.كالىنىن سامارخاننى ئوزبەك پايتەختى دەپ بەلگۇلىگەن بولسىمۇ،1930-يىلى ئوزبىك پايتەختى سامارخاندىن تاشكەنتكە كوچتى،
دىنمۇقاممەت قونايىفنىڭ زامىنىدا،ئالماتادا بىرلا قازاق ئوتتۇرا مەكتىپى قالغان ۋاقىتتا،تاشكەنت شەھرىرىدە 20قازاق ئوتتۇرا مەكتىپى بار ئىدى،مانا ھازىرقى كۇندە،تاشكەنت شەھىرىدە ياشاۋاتقان 55مىڭ قازاقنىڭ شەھەرنىڭ ئەڭ چىتىدىكى سىرگەلىدە بىر قەۋەتلىك بىرلا قازاق مەكتىپى قالدى.،ئوزبىكستاننىڭ جەنۇبىدىكى 5ميلليۇن قازاقلار بۇ كۇندە ئوزبىك بولۇپ تىزىملىتىلگەن،بۇ ئاچچىق رەئاللىق، باشقىنى دىمەيلى مىنىڭ بىر تۇغقان سىڭلىم تاشكەنتتە تۇرىدۇ،ئۇ ئۇچۇنچى بالىسىنى تۇغقاندا،بالانىڭ سالاھىتىگە <ئوزبىك>دەپ يىزىپ قويغانكەن، بۇ قانداق ئىش دەپ سورىسا،"مۇشۇ زىمىننىڭ سۇيىنى ئىچىپ،نانىنى يەۋاتىسىز،بىر بالىڭىز ئوزبەك بولسا نىمە بولىدىكەن"-دەپ ئوزگەرتكىلى قويماپتۇ،سىڭلىم بۇ زورلۇققا چىدىماي، ۋەتەنگە كۇچۇپ كەلگەنىدى،بۇنداق ئىشلارنى ئوچۇق دىيەلمەيدىغان قازاقلار قانچە؟ئال، بىزچۇ، سارىئياغاچ ناھىسىدىكى سالاھىتىگە قازاق دەپ يازدۇرغىسى كىلىدىغان تاجىكلارنى مەيدىسىدىن نىرىغا ئىچتىرىمىز-دەيدۇ شائىر خانبۇبى ئەسەنقارا قىزىرىسفۇبىلىكا گىزىتىگە بەرگەن سوھبىتىدە،شائىر بايبوتا سىرىكباي ئوز تۇققانلىرىنىڭ ئوزبىك بولۇپ كەتكەنلىكىنى،ھەمدە ئەسلىگە قايتىشىغا ئىمكانىيەتلەرنىڭ ئازلىقىنى كۇنگەن ھالدا،ئاخبارات ۋاستىلىرىدا ئىلان قىلغانلىقىنى دىدى، قازاقلارنىڭ قانداق ئوزبىكلىشىپ كەتكەنلىكى توغرىسىدا،ئاكادىمىك راخمانقۇل بەردىبايەف ئىزچىل يىزىپ كىلىۋاتىدۇ، يەنە پارلامىنت دىپۇتاتى ئامالبىك تىشانوف تىلىۋىزىيىدە <<شەجەرە تۇزۇش >>مەقسىتىدەئوزبىكستاندىكى تۇققانلارنى ئىزلىدۇق، بىر قىسىمى تاشكەنت تەرەپتە تۇرىدىكەن،چاقىرغانىدۇق، <بىز ئوزبىك>دەپ كىلەلمىدى،تۇركىستان شەھرىدە تۇرۇدىغان سوۋىت ئىتتىپاقىنىڭ باتۇرى راسۇل ئەسەتوفئاكامىزنىڭ سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىدىكى<ئوزبەك>دىگەن خەتنى >قازاق>دەپ ئوزگەرتىش ئۇچۇن چەكمىگەن ئىشىكىمىز قالمىدى،ئەكسىچە،ئالماتاغا كىلىپ،<قازاق>دەپ تىزىمغا ئالدۇرغىسى كىلىدىغان قاراقالپاق،قىرغىز تۇققانلارنى قوبۇل قىلماسلىق بىز ئۇچۇن ياخشىلىقمۇ؟ بەزىدە مىنىڭ كاللمدىن ئوتمەيدىغىنى باشقا مىللەتلەرگە ئاسان سىڭىشىپ كىتىدىغان يەھۇدى قازاققا نىمىشقا سىڭىشالمىدى؟ئوزىمىزنىڭ ئوزبەك مىللياردىرىمىز شودىيەف،ئىبىراگيموفلار بۇخارلىق ياھۇدى. ئولار نىمىشقا قازاق بولماي ئوزبەك بولدى؟بۇ بىزنىڭ يۇزگە،قەبىلىگە بۇلۇنىدىغانلىقىمىزدا، دەل ھازىر ياھۇدى ئەمەس،يەتتە باشلىق يىلانمۇ كىرەلمەيدىغاندۇ؟ بىز يەتمىش يەتتى بوۋىمىزغىچە شەجەرە يىزىپ قويدۇققۇ.
ئەمىر تۇمۇر قانداق ئوزبىك بولدى؟
ئىسلام كەرىموف رەھبەرلىكىدىكى ئوزبىكستان شىڭگىزخاننىڭ بىر ئاتىدىن تۇرۇلگەن تۇركىلەنگەن موڭغۇل قەبىلىسى بارلاستىن چىققان ئەمىر تۇمۇرنىڭ بايرىقىنى كۇتۇرۇپ،ئونى ئوزبىكلارنىڭ ئۇلۇغ بوۋىسى قىلىۋالدۇ،بۇنىغۇ ئالسۇن،لىكىن،ئاقساق تۇمۇر(تۇغلۇق تۇمۇرمىكىن دەيمەن)نىڭ پۇشتى شائىر ھەم پادىشاھ بابۇرنىڭ <<ئوزبەكلەر بىلەن ئۇرۇشتۇق،ئوزبەكلەردىن قاچتۇق،ئوزبەكلەردىن غەلىبە كەلدۇق>>دىگىنى نىمىسى.
ئەسىرلەردىن بۇيان قازاق بىلەن ئوزبىك بىر ئىتنوس ئىدى،<ئوزبىك ئوز ئاكام>دىگەن قازاق تەمسىلى 1450-يىلى قازاق خانلىقىنى قۇرغۇچى جانىبەك بىلەن كىرەي نىڭ <ئوزبەك ئۇلۇسىنىڭ خانى بىر تۇققان ئابۇلخايىردىن بۇلۇنۇپ چىقىشىغا باغلىق بارلىققا كەلگەنىدى.ھەمدە ئابۇلخايىر خان ھۇكۇم سۇرگەن شاھىبانىلار دۇلىتىدە قىپچاق،نايمان،كىرەي،ئۇيسۇن،قاڭلى،قارلىق،قوۇغۇرات،جالايىر،تاما قاتارلىققازاق قەبىلىلىرى بولدى،سامارخاندا بىر چاغلاردا جالايىرلار بىلەن دۇلاتلارنىڭ،نايمانلارنىڭ قەبىلىسى ھۇقۇق تۇتۇپ تۇرغانىدى،نىرىسىنى دىمىگەندە،1763-يىلى قوڭغۇرات قەبىلىسىدىنچىققان مۇخاممەت ئامىن ئاساسىنى تىكلىگەن قەبىلە ئىتتىپاقى 1920-يىلىغىچە خورەزىمنىڭ خانلىق تەختىنى بەرمەي كەلگەنتتى،قوڭغۇرات قەبىلىسىنىڭ ئاخىرقى خانى سايدى ئابدۇللا 1920-يىلى ئغدۇرۇلغاندىن كىيىن،خورەزم خالىق رىسفۇبىلىكىسى قۇرۇلدى،مۇشۇ ئاساستا ھازىرقى ئوزبىكستان دۇلىتى بارلىققا كەلدى،
مۇشۇ يەردە مۇنداق بىر پاكىت بار،ئوزبىكىستاندىكى باسمىچىلارنىڭ ئاساس قىسىمىنى كەتمەن تۇتىدىغان تىرىقشى سارتلار ئەمەس،ئات ئۇستىدە يۇرگەن كوچمەن قەبىلىلەر ئىدى،1867-يىلى خوخاند خانلىقى روسسىيىنىڭ تەۋەلىكىگە ئوتۇپ،تۇركىستان گىنىرال-گۋبەرناتورلىقىغا بىقىنىدۇ،مەركىزى تاشكەنت بولدى،1917-يىلى مۇستافا شوقاي قۇرغان خوخاند اۈتونومىيىسى قىزىل ئارمىيىە تەرەپىدىن باستۇرۇلدى،1918-يىلى تۇركىستان گىنىرال گۋبەرناتورلىقى تۇركىستان س س س ر-گە ئايلىنىپ،ئونىڭ تەركىۋىگە بۇخارا بىلەن خورەزم كىردى،تاجىكستان1924-يىلدىن1929-يىلغىچە اۈتونومىيىلىك رىسفۇبىلىكا دەرىجىسىدە ئوزبەك س س س ر نىڭ تەركىۋىدە بولدى،
تارىخچىلارنىڭ يەكۇنىدە <ئوتتۇرا ئەسىردىكى كوچمەن ئوزبىكلار بىلەن ھازىرقى ئوزبەكلەر ئىككى باشقا ئەتنوس>، شىن مانىدىن،ھازىرقى ئۇلۇغ ئوزبەك خالقىنىڭ تەڭدىن تولىسىنى بۇخارلىق،سامارخانلىق سوغدىلار(تاجىكلار) تەشكىل قىلىدۇ،ئىران تەلەپپۇزىدىكى تاجىكنىڭ تىلى پارسى،پۇشتۇ تىلى بىلەن ئوخشاش، بىر چاغدا دىن تارقىتىشقا كەلگەن ئاراپلارغا تەن بەر مىگەن پارسى تىلى ئوزبەكلەرنىمۇ ئوزئىقىمىغا ئىلىپ ماڭدى،
ئاساسەن سامارخان،بۇخارگە ماكانلاشقان تاجىكلار بۇرۇندىنلا كوچمەن ئوزبەكلەرگە قارىغاندا،بىلىملىك،ھونەرۋان ئىدى،ھازىر،ئىتنىكىلىق مەنبەسىنى ئۇنتىمىغان تاجىكلار سالاھىيەت گۋاھنامىسىنى قايتىدىن<تاجىك>دەپ ئوزگەرتىشكە باشلىغان كورىنىدۇ،بۇ يەردە ،ئولار سامارخانلىق ئوزبەكلىشىپ كەتكەن تاجىك ئاكالىرى ئىسلام كەرىموفقا ئىشىنەمدۇ،كىم بىلىدۇ.
ھازىرقى ئوزبىكستاندىكى 27ميلليۇن خەلىقنىڭ قانچىسى تاجىك،قانچىسى قازاق ھىچكىم بىلمەيدۇ،ئىران تىگىدىكى تاجىكلارنىڭ كوپلىكىدىن سوۋىت ئىتتىپاقى دەۋرىدە<ئوزبەك بىلەن تاجىك بىر تۇققان>دىگەن يالغان ئىدىيىە قولدىن ياساپ چىقىلدى،قىرىق قەبىلىنىڭ قوشمىسدىن تەشكىللەنگەن ئوزبىكستان خەلقىنىڭ تەڭدىن تولىسىنى ئوزبىكلىشىپ كەتكەن تاجىكلار تۇتىدۇ،سوۋىت ئىتتىپاقى دەۋرىدىكى نۇپۇس ئوزگىرىشىگە قارىساق،1926-يىلدىكى 3ميلليۇن989مىڭ ئوزبەك80يىلدىلا قانداق 22ميلليۇندىن ئىشىپ كىتىدۇ،بۇنىڭ ئىچىدە تاجىكنىڭ،قازاقنىڭ ،ئۇيغۇرنىڭ سانى قانچىلىك؟
تۇران تورىدىن ئىلىندى.
