شامان دىنىنىڭ تەسىرى قەشقەردىلا ئەمەس پۈتۈن ئۇيغۇرلار ياشىغان يۇرتلاردا ھازىرغىچە ساقلىنىپ قالغان، بىزنىڭ تۇرپاندىمۇ يېزا - قىشلاقلاردا شامان دىنىڭ تەسىرىنى ھازىرغىچە تاپقىلى بۇلىدۇ. مىنىڭ چۈشەنچەم بىلەن بۇ تىمىدا ئۇتۇرغا قۇيۇلغىنى ھەجەپ ئۇخشىمايدىغۇ؟ بۇ تېمىدىكىدەك بۇلغاندا قەشقەرنىڭ قەدىمكى ئاھالىسى تۈرۈك ئەمەس بەلكى ھىندى- ياۋرۇپا تىل سىستىمىسىدىكى ئارىئانالار بۇلۇپ قەشقەرنىڭ قەدىمكى ئاھالىسى تۈركلەر ئەمەس ، يەنى قەشقەر ئەينى ۋاقىىتتا ھىندى - ياۋرۇپا تىل سىىستىمىسىدا سۈزلىشىدىغان خەلىقلەرنىڭ زىمنى دىگەن مەنە چىقىپ قالىدۇ، مىنىڭچە بۇ تۇغرا ئەمەس ئارىئانلار ئۇيغۇرلارنىڭ ئاساسلىق ئىتنىك مەنبەسى ئەمەس، ئىنتايىن ئاز بىر قىسىم ئارىيانلارلا ئۇيغۇرلارغا سىڭىشىپ كەتكەن، قەدىمقى ئۇيغۇرلار(.ئۇغۇزلار)، تۈرۈكلەر كۈك كۈزلۈك، قارا كۈزلۈك ،قۇڭۇر كۈزلۈك، سېرىق، قۇڭۇر، قارا چاچلىق ئاق تەنلىق ئېرىققا مەنسۇپ ئىدى. تۇرپاندىن تىپىلغان <<ئۇغۇزنام>> دىمۇ كۈزى دىڭىزدەك كۈك، ئاق يۈزلۈك بىر قىز تۇراتتى... دىگەندىكىدەك مەزمۇنلار بار، قەشقەردە ياشىغان قەدىمى ئاھالە ئارىئانلار بۇلماستىن قەدىمقى تۈرۈك قەبىلىلىرېى ئاساسى ئۇرۇندا تۇراتتى، ئۇندىن باشقا شەرقى ئىران تىلىدا سۈزلىشىدىغان ئاھالە، ھىندى- ئافغانلار، كەشمىرلىكلەرمۇ بار ئىدى، كىيىن 840- يىلى ئۇيغۇرلارنىڭ زۇر بىر بۈلىكى قەشقەردىكى تۇققانلىرىنىڭ يىنىغا يەنى ئۈزىگە تۇنۇشلۇق قىرىنداشلىرىنىڭ يىنىغا كۈچۈپ كىلىپ قارخانىلار سۇلالىسىنى قۇرغان، ئاساسلىق ئاھالە يەنىلا ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركى خەلىقلەر بۇلغان كىيىن تۈركى بۇلمىغان شەرقى ئىران ۋە ھىندى- ئافغانلارنى ئۈزىگە قۇشۇپ يەنە كىبيىنكى مەزگىلەردە بىر قىسىم مۇڭغۇللارنى ئۈزىگە قۇشۇپ ئۇيغۇر مىلىتىنى شەكىللەندۈرگەن. نىمەك قەشقەردە تارىختا ياشىغان ئاساسلىق ئاھالە ئارىئانلار بۇلماستى قەدىمقى تۈركى قەبىلىلەر ئىدى.
