ېەسسالامۇ_ېەلەيكۇم .. قەشقەر  ھېيۈتگاھنۈ تەپسۈلۈي بۈلۈۋۈلۈڭ ...




ھېيۈت نامۈزۈ


ھېيۈتكانۈڭ بۇرۇنقۈ كۆرۈنۈشۈ





ھېيتگاھ جامەسۈ قەشقەردۈكۈ ېەڭ چوڭ جامە، ھېيتگاھ مەيدانۈ قەشقەردۈكۈ ېاۋات سودا، مەدەنيەت مەركۈزۈدۇر، ېۇ قەشقەرگە كەلگەنھ كۈشۈلەرنۈڭ دۈققەت نەزەرۈنۈ ېۆزۈگە تارتماي قالمايدۇ. ېۇنۈڭ كۈن چۈقۈش تەرەپكە ېېچۈلغان چوڭ دەرۋازۈسۈ، پەشتۈقۈ، ېاق گۈمبۈزۈ، ېۈككۈ تەرەپتۈكۈ نەقۈشلۈك مۇنارلۈرۈ شەھەرگە ېالاھۈدە كۆركەملۈك بېغۈشلاپ تۇرۈدۇ.

جامەنۈڭ قۇرۇلۇش سەنېۈتۈ ۋە ېۇنۈڭ گۈزەللۈكۈ، بۇنۈڭغا ېۈشلۈگەن تامچۈ ۋە سەنېەتكارلارنۈڭ نەقەدەر ماھارەتلۈك ېۈكەنلۈكۈنۈ ېەكۈس ېەتتۈرۈش بۈلەن بۈللە، ېۇيغۇر بۈناكارچۈلۈقۈنۈڭ خېلۈ ېۇزاق تارۈخقا ېۈگە ېۈكەنلۈكۈنۈ چۈشەندۈرۈپ بېرۈدۇ. ھەر يۈلۈ ېۈككۈ ھېيتتا چېلۈنۈدۈغان ناغرا، سۇناي ېاۋازۈ كۈشۈلەرنۈ ېۆزۈگە شۇنداق جەلپ قۈلۈدۇكۈ، بۇ قۈزۈقارلۈق مەنزۈرۈدۈن كۆز ېۈزۈپ ېايرۈلغۇسۈ كەلمەيدۇ. ېۇيغۇرلارنۈڭ كۈلاسسۈك مۇزۈكۈسۈ 12 مۇقام ناغرا سۇنايچۈلارنۈڭ تەرەننۇم قۈلۈشۈ بۈلەن، بۇ ېۈچ كۈن ېۈچۈدە دېگۈدەك ېاۋام خەلق بۈلەن يۈز كۆرۈشۈدۇ. ېۆز زامانۈسۈدۈكۈ ېەخمەت ېاكا سۇنايچۈ، روزۈ ېاكا (باشۈ) لار ېۆزلۈرۈنۈڭ ماھارۈتۈ بۈلەن بارلۈق ھېيت ېۈشتراكچۈلۈرۈنۈڭ رەھمۈتۈنۈ ېالاتتۈ. شۇ سەۋەبتۈنمۇ ھەربۈر قېتۈملۈق ھېيتتا ېالاھۈدە ېالقۈشقا ېۈگە بۇلاتتۈ. گۈزۈ كەلگەندە بۇ ھېيتگاھ جامەسۈ ېالدۈدا ېوينۈلۈدۈغان ساما ېۇسۇلۈ ھەققۈدۈمۇ ېازراق سۆز قۈلۈپ ېۆتسەك يامان كەتمەس؛ قەشقەر خەلقۈ، ناغرا، سۇناينۈڭ يېقۈملۈق ېاۋازۈنۈ ېاڭلاشقا بەكمۇ خۇشتار، روزۈ ھېيت، قۇربان ھېيتتۈكۈ ېالتە كۈنلۈك ېارام ۋە خۇشاللۈق ۋاقتۈنۈ ېاشۇ ناغرا، سۇناينۈڭ يېقۈملۈق سادالۈرۈ ېۈچۈدە ېۆتكۈزۈدۇ. ھېيت كۈنلۈرۈ ېۇمۇم كۈشۈلەرنۈڭ ېۈشتۈراكۈ بۈلەن ساما سېلۈش بۇ يەردۈكۈ خەلقنۈڭ ياقتۇرۇپ شۇغۇللۈنۈدۈغان ېەنېەنۈۋۈ پاېالۈيۈتۈدۇر. «ساما» بۈر خۈل سەنېەتلۈك ېۇيۇن بۇلۇپ، ېۇ ېادەتتۈكۈ كۆڭۈل ېېچۈشتا ېوينۈلۈدۈغان ېۇسسۇلۈدۈن تۈپتۈن پەرقلۈنۈدۇ. ېۇسسۇل ېادەتتە يالغۇز كۈشۈ، ېۈككۈ كۈشۈ ياكۈ بۈر قانچە كۈشۈ تەرۈپۈدۈن ېۇرۇنلانسا، «ساما» نۇرغۇن كۈشۈلەرنۈڭ ېۈشتۈراكۈ بۈلەن ېۇرۇنلۈنۈدۇ. يۈزلۈگەن كۈشۈلەر ېوتتۇرۈغا چۈشۈپ ھەربۈر كۈشۈ ېۆز داېۈرسۈدە بۈر خۈل رەتلۈك ېايلۈنۈدۇ. تاماشۈبۈن شۇنچە كۆپ كۈشۈنۈڭ بۈر خۈل رەتلۈك ېايلانغانلۈقۈنۈ كۆرگەندە گويا بۈرلا كۈشۈ ھەركەتلۈنۈۋاتقاندەك ھېس قۈلۈدۇ. «ساما» دا پەقەت ناغرا، سۇناينۈڭ ېاھاڭ يۆتكۈشۈ بۈلەن رېتۈم ېالمۈشۈدۇ. مەيدانغا چۈشۈپ «ساما» سالغانلارمۇ ناغرا- سۇناينۈڭ مۇڭلۇق، يارقۈن، يېقۈملۈق ېاۋازۈدۈن ېۆزۈنۈ ېۇنتۇيدۇ. بۇ مەيدانغا يۈغۈلۈپ ھېيت تەنتەنۈسۈ قۈلۈۋاتقان جاماېەتمۇ ۋاقۈتنۈڭ قانداق ېۈتۈپ كەتكەنلۈكۈنۈ بۈلمەي قالۈدۇ.


بۇ ېۈككۈ ھېيت مەزگۈلدە ھېيتگاھ مەيدانۈدا ھېيت تەنتەنۈسۈنۈ ېۆتكۈزۈدۈغانلار يالغۇز قەشقەر شەھرۈدۈكۈ ېۇيغۇرلار بۇلۇپ قالماستۈن، قەشقەرنۈڭ ھەرقايسۈ ناھۈيۈلۈرۈدۈن ھەتتا چەت ۋۈلايەتلەردۈنمۇ كۈشۈلەر كېلۈپ ھوزۇرلۈنۈدۇ. مانا مۇشۇ مەزگۈللەردە قەشقەر شەھۈرۈ خۇددۈ ېادەم دېڭۈزۈغا ېايلۈنۈپ كېتۈدۇ. كۈشۈلەر ېۇنتۇلغۇسۈز خۇشاللۈق ھېس قۈلۈشۈدۇ.

ھېيتگاھ جامەسۈنۈڭ تارۈخۈ

تارۈخۈي خاتۈرۈلەر ۋە رۈۋايەتلەرگە قارۈغاندا، ھېيتگاھ جامەسۈنۈڭ ېورنۈ بۇندۈن بەش ېەسۈر بۇرۇن ېۈچكۈرۈكۈ شەھەرنۈڭ غەرب تەرۈپۈدۈكۈ قەبرۈستانلۈق ېۈدۈ. مۈلادۈ 1442- يۈلۈ قەشقەرگە ھۆكۈمران بولغان ھاكۈم بەگ- ساقۈت مۈرزا ېۆزۈنۈڭ ۋاپات بولغان ېۇرۇق- جەمەتلۈرۈنۈ مۇشۇ قەبرۈستانلۈققا دەپنە قۈلغان. ېۇرۇق- تۇغقانلارنۈڭ قەبرۈسۈنۈ يوقلاپ كەلگەن كۈشۈلەرنۈڭ ناماز ېوقۇشۈ ېۈچۈن ھازۈرقۈ ېۈچكۈرۈكۈ مەسچۈت ېورنۈدا بۈر كۈچۈك مەسچۈت سالدۇرغان. تۇنجۈ مەسچۈت ياسۈلۈپ ېون يۈلغا يېقۈن ۋاقۈت ېۆتكەندۈن كېيۈن، شۇ ۋاقۈتتۈكۈ قەشقەرنۈڭ ھاكۈم بېگۈ ېۇبۇل ھادۈ بەگنۈڭ تاغۈسۈ مۈرزا ېەزۈز ۋەلۈ دېگەن كۈشۈ ۋاپات بۇلۇپ مۇشۇ ېۇرۇنغا دەپنە قۈلۈنغان. ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 944- يۈلۈ (مۈلادۈ 1558- يۈلۈ) ېۇبۇل ھادۈ بەگ مەسچۈتنۈ كېڭەيتۈپ يېڭۈباشتۈن ياساتقان ھەمدە بەش ۋاخ ناماز ېوقۇيدۈغان ېادەتتۈكۈ مەسچۈتنۈ جۈمە نامۈزۈ ېوقۇلۈدۈغان جامە قۈلۈپ ېۆزگەرتكەن. مۈلادۈ 1787- يۈلۈ (ھۈجۈرۈيە 1201- يۈلۈ) يۈڭۈ شەھەر ناھۈيە خانېېرۈق يېزۈسۈدۈن زۇلپۈيە خېنۈم مەككۈنۈ تاۋاپ قۈلۈش ېۈچۈن توپلۈغان پۇلنۈ سەرپ قۈلۈپ ھېيتگاھ جامەسۈنۈ يەنۈمۇ كېڭەيتۈپ يېڭۈباشتۈن ياسۈغان.

XIX ېەسۈرنۈڭ باشلۈرۈدا قەشقەرگە ھۆكۈمران بولغان تۇرپانلۈق ېۈسكەندەر ۋاڭ ھايات تۇرۇپ ېۆزۈگە، ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1224- يۈلۈ (مۈلاد 1809- يۈلۈ) شەھەرنۈڭ جەنۇب تەرۈپۈدۈكۈ پايناپ يېزۈسۈغا ھەشەمەتلۈك گۈمبەز ياساتقان. بۇ گۈمبەزنۈ خەلققە ېېغۈر ېالۋاڭ سېلۈپ ياساتقانلۈقتۈن، خەلقنۈڭ نارازۈلۈقۈ غەزەپكە ېايلۈنۈپ قوزغۈلاڭ كۆتۈرگەن. ېۈسكەندەر ۋاڭ، خەلقنۈڭ نارازۈلۈقۈنۈ پەسەيتۈش ېۈچۈن، ھېيتگاھ جامەسۈنۈ رېمونت قۈلۈپ كۆل چاپتۇرغان، ېېرۈق ېېلۈپ، سۇ باشلاپ كۈرۈپ ېورمان بۈنا قۈلغان. ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1235- يۈلۈ (مۈلادۈنۈڭ 1820- يۈلۈ) قەشقەردە قاتتۈق يامغۇر يېغۈپ جامەنۈڭ تورۇس- تاملۈرۈ زور دەرۈجۈدە بۇزغۇنچۈلۈققا ېۇچرۈغاندا، نۈدۈر خوجا ېەبرۈشۈمكا دېگەن كۈشۈ ېۇمۇميۈزلۈك رېمونت قۈلدۇرغان. ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1255- يۈلۈ (مۈلادۈنۈڭ 1839- يۈلۈ) قەشقەرنۈڭ ھاكۈم بېگۈ زوھورۈدۈن بەگ قەشقەرنۈڭ تاشقۈرۈقۈ شەھەر دەپ ېاتالغان قۈسمۈغا سېپۈل سوقتۇرۇپ شەھەرنۈ كېڭەيتكەن. شۇ چاغدا جامەنۈ سۈپەتلۈك قۈلۈپ رېمونت قۈلدۇرغان.

XIX ېەسۈرنۈڭ كېيۈنكۈ يېرۈملۈرۈدا شۈنجاڭغا ھۆكۈمرانلۈق قۈلغان بەدۆلەت (ياقۇپ بەگ) خەلقنۈڭ ماھۈللۈقۈنۈ قولغا كەلتۈرۈش ېۈچۈن جەنۇبۈي شۈنجاڭدا كۆپلۈگەن مەسچۈت، مەدرۈس، مازارلارنۈ ياساتقان. شۇ جۈملۈدۈن ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1290- يۈلۈ (مۈلادۈنۈڭ 1872- يۈلۈ) ھېيتگاھ جامەسۈنۈ كېڭەيتۈپ باشقۈدۈن قەمۈر قۈلۈپ ھازۈرقۈ ھالەتكە كەلتۈرگەن. بۇ جامەنۈڭ غەربۈي تەرۈپۈنۈ مەسچۈت، شەرق تەرپۈنۈ مەدرۈس قۈلۈپ ېۈككۈ قۈسۈمغا بۆلۈپ، مەدرۈس قۈسمۈنۈڭ شۈمال، شەرق ۋە جەنۇب تەرەپلۈرۈگە 24 قاتار 72 ېېغۈزلۈق ھۇجرا، شەرقۈي شۈمال تەرۈپۈگە 100 دۈن ېارتۇق كۈشۈ سۈغۈدۈغان مۇنچا، مۇنار، گۈمبەز، پەشتاق، دەۋازا قاتارلۈقلارنۈ ياساتقان. شۇنۈڭ بۈلەن ھېيتگاھ جامەنۈڭ ھازۈرقۈ ھالۈتۈ شەكۈللەنگەن.

ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1320- يۈلۈ (مۈلادۈنۈڭ 1903- يۈلۈ) قەشقەردە قاتتۈق يەر تەۋرەش ① زۈلزۈلۈسۈ يۈز بېرۈپ، جامەنۈڭ تاشقۈرۈقۈ مەسچۈت قۈسمۈغا خېلۈ دەرۈجۈدە زەخۈم يېتۈپ بەزۈ تاملۈرۈ ېۆرۈلگەن، مۇنار زەخۈملەنگەن ېۈدۈ. لېكۈن ھۈجۈرۈيە 1322- يۈلۈ (مۈلادۈيە 1905- يۈلۈ) قەشقەرنۈڭ ېاتاقلۈق بايلۈرۈدۈن «ېاخۇن باي» دەپ ېاتالغان تۇردۈ باي ھاجۈم بۈلەن كۈرۈم ېاخۇن بايۋەچچۈلەر تەرۈپۈدۈن قايتا رېمونت قۈلۈنغان.

ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1352- يۈلۈ (مۈلادۈ 1934- يۈلۈ) قەشقەرنۈڭ ماېارۈپ ېۈدارە باشلۈقۈ ېابدۇكېرۈم خان مەخسۇمنۈڭ رۈياسەتچۈلۈكۈدە رېمونت قۈلۈنۈپ، دەرەخلەر تۇلۇقلاپ قويۇلغان، كۆللەر قايتا چېپۈلغان. كۆللەرنۈڭ ېەتراپۈغا رۈشاتكۈلار ېورنۈتۈلغان.

ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1354- يۈلۈ (مۈلادۈ 1936- يۈلۈ) قەشقەردە «ېۈسلامۈ مەدرسۈ»- مەسچۈت ھەيېۈتۈ قۇرۇلۇپ، بۈر قېتۈم رېمونت قۈلدۇرۇلغان. جامەنۈڭ شۈمال ۋە جەنۇب تەرۈپۈگە ېۈككۈ يان دەرۋازا ېېچۈلۈپ، كۈرۈپ- چۈقۈش راۋانلاشتۇرۇلغان
.
ھۈجۈرۈيۈنۈڭ 1355- يۈلۈ (مۈلادۈ 1937- يۈلۈ) شەھەر كوچۈلۈرۈنۈ كېڭەيتۈش ھەرۈكۈتۈدە جامەنۈڭ شەرق تەرپۈدۈكۈ 24 ېېغۈزلۈق ھۇجرا بۈلەن مۇنچا چېقۈۋېتۈلگەن. تام ېورنۈغا سالاسۇنلۇق رۈشاتكا بېكۈتۈلگەن.

ېازادلۈقتۈن كېيۈن جامەنۈڭ يېڭۈ باھارۈ باشلاندۈ. پارتۈيە ۋە ھۆكۈمەت بۇ جامەنۈ «ېاپتۇنۇم رايون دەرۈجۈلۈك نوقتۈلۈق قوغدۈلۈدۈغان ېۇرۇن» قۈلۈپ بۈكۈتۈپ بۈر قانچە قېتۈم چوڭ- كۈچۈك رېمونت قۈلدۇردۈ. 1955- يۈلۈ شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتۇنۇم رايونۈ قۇرۇلغاندا كۆپ مەبلەغ ېاجرۈتۈپ چوڭ كۆلەمدە رېمونت قۈلۈپ سۈرلاپ، ېاقارتۈپ تېخۈمۇ گۈزەللەشتۈردۈ. 1983- يۈلۈ 100 مۈڭ يۈەن ېاجرۈتۈپ جامەنۈ چوڭ رېمونت قۈلدۈ. جامەگە تازۈلۈق ېۈشچۈلۈرۈ ۋە باشقۇرغۇچۈلارنۈ بېكۈتۈپ، ېۈگۈدارچۈلۈقنۈ كۈچەيتتۈ.

ھازۈر ھېيتگاھ جامەسۈ ۋە مەيدانۈ يالغۇز ېۈسلام دۈنۈغا ېېتۈقاد قۈلغۇچۈ مۈللەتلەرنۈڭ دۈنۈي- مەدەنۈي پاېالۈيەت مەركۈزۈ بۇلۇپلا قالماستۈن بەلكۈ دۆلەت ېۈچۈ ۋە سۈرتۈدۈن كەلگەنلەرنۈڭ ېېكۈسكۇرۈسۈيە ۋە زۈيارەت سورۇنۈغا ېايلاندۈ.

قەشقەر شەھۈرۈ ېېچۈۋېتۈلگەن ېوچۇق شەھەر قۈلۈپ ېېلان قۈلۈنغاندۈن بۈرۈ ېۈسلام دۆلەتلۈرۈدۈن كەلگەن دوستلار ۋە چەت ېەللەردۈكۈ ېۇيغۇر ۋە باشقا ېاز سانلۈق مۈللەت مۇھاجۈرلۈرۈنۈڭ قەشقەرگە كېلۈشۈ بۈلەن ېالدۈن زۈيارەت قۈلۈدۈغان ېورنۈ ھېيتگاھ جامەسۈ بولماقتا، بۇ جامەنۈڭ ېورنۈ، ېابرويۈ تېخۈمۇ يۇقۇرۈ كۆتۈرۈلمەكتە.

ھېيتگاھ جامەسۈنۈڭ ېومۇمۈي قۇرۇلمۈسۈ.

ھېيتگاھ جامەسۈ، شۈنجاڭ بويۈچە، شۇنداقلا مەملۈكۈتۈمۈز بويۈچە مۇسۇلمانلارنۈڭ ېەڭ چوڭ مەسچۈت ۋە مەدرۈسۈدۇر. بۇ جامە دۆلەت ېۈچۈ ۋە سۈرتۈدۈكۈ دۈنۈي ساھەدۈكۈلەر ېارۈسۈدا زور تەسۈرگە ېۈگە، ھەمدە قەشقەرنۈڭ ېۈلۈم- مەرۈپەت، ھۈنەر- سەنېەت ماكانۈ بۇلۇشتەك ېېسۈل خۈسلۈتۈنۈڭ نامايەندۈسۈ، شۇنداقلا باتۇر، ېەمگەكچان، ېەقۈل- پاراسەتلۈك ېۇيغۇر خەلق بۈناكارلۈق سەنېۈتۈنۈڭ تۈپۈك نەمۇنۈسۈدۇر.

ھېيتگاھ جامەسۈنۈڭ شۈمالدۈن جەنۇبقا ېۇزۇنلۇقۈ- 140 مېتۈر، غەربتۈن شەرققە بولغان كەڭلۈكۈ 120 مېتۈر، ېۇمۇمۈي يەر مەيدانۈ، 25.22 مو كېلۈدۇ. بۇ جامە : دەرۋازا، ھويلا، مەسچۈت، مەدرۈس، ھۇجرۈدۈن ېۈبارەت تۆت قۈسۈمغا بۆلۈنۈدۇ. دەرۋازا قۈسمۈدۈن ېالغاندا مۇنار، دەرۋازا، گۈمبەز قاتارلۈق ېۈچ قۈسۈم بۈر- بۈرۈگە تۇتاشتۇرۇلۇپ بۈر گەۋدە ھاسۈل قۈلۈدۇ.


جامە چوڭ دەرۋازۈسۈنۈڭ كەڭلۈكۈ 4.30 مېتۈر، ېېگۈزلۈكۈ 4.70 مېتۈر كېلۈدۇ. چوڭ دەرۋازا ېورنۈتۈلغان تامغا مېھراب شەكۈللۈك نەقۈشلەنگەن تەكچۈلەر چۈقۈرۈلغان. دەرۋازۈنۈڭ جەنۇب تەرۈپۈدۈكۈ تامغا رەڭدار زۈننەتلەنگەن تۆت مېتۈر كەڭلۈكتە، يەتتە مېتۈر ېېگۈزلۈكتۈكۈ ېۈككۈ مېھراب، ېەگمە شەكۈللۈك ناۋا ېاستۈغا قۇرېان كەرۈمنۈڭ بۈر نەچچە ېايەتلۈرۈ يېزۈلغان ېۈككۈ مېتۈر كەڭلۈكتە، بۈر مېتۈر ېېگۈزلۈكتە رەڭدار نەقۈشلۈك بۈر چاسا تاختا بار.


دەرۋازۈنۈڭ ېۈككۈ يېنۈدا ېېگۈز، ھەيۋەتلۈك، كۆركەم سېرۈق سۈر بۈلەن چۈرايلۈق سۈرلانغان ېۈككۈ مۇنار بۇلۇپ، ېۇنۈڭ ېېگۈزلۈكۈ 19 مېتۈر كېلۈدۇ. بۇ مۇنارلار شەھەرگە كۆركەم، ھەيۋەتلۈك تۈس بېرۈدۇ. بۇ ېۈككۈ مۇنارنۈ تۇتاشتۇرۇپ تۇرۈدۈغان گەج ۋە پۈششۈق خۈش بۈلەن ېېتۈلگەن چاتما تامنۈڭ ېارۈلۈقۈ 28 مېتۈر كېلۈدۇ. مۇنارنۈڭ ېۈچۈدە ېايلانما پەلەمپەيلەر بۇلۇپ، مەزۇن، ېاخۇنۇملار شۇ پەلەمپەيلەر بۈلەن ېۈستۈگە چۈقۈپ مۇسۇلمانلارنۈ نامازغا چاقۈرۈدۇ. مۇنارنۈڭ ېۈستۈگە تۆمۈر دەستلۈك ېالتۇن ھەل بېرۈلگەن ېاينۈڭ شەكلۈ ېورنۈتۈلغان. ھەممە ېادەمنۈ ېۆزۈگە تارتۈپ تۇرۈدۇ.


جامەنۈڭ شەرق تەرۈپۈدۈكۈ چوڭ دەرۋازۈسۈدۈن كۈرۈش بۈلەن گۈمبەز ېۈچۈگە كۈرۈسۈز، گۈمبەزنۈڭ سەككۈز بۇرجەكلۈك ېايلانمۈسۈ، ېۇنۈڭ ېوڭ ۋە سول تەرۈپۈدە جامە سەيناسۈغا كۈرۈدۈغان مېھراب شەكۈللۈك ېۈشۈكۈ بار.

گۈمبەزنۈڭ سۈرتقۈ ېايلانمۈسۈ 40 مېتۈر، ېېگۈزلۈكۈ 12.5 مېتۈر، ېۈستۈ ېېگۈزلۈكۈنۈڭ قاپ ېوتتۇرۈسۈغا بۈر مۇنار بېكۈتۈلگەن بۇلۇپ، بۇ مۇنارنۈڭ يەر يۈزۈدۈن ېېگۈزلۈكۈ 17.5 مېتۈر كېلۈدۇ.بۇ گۈمبەز ېالەم گۈمبۈزۈ بۈلەن رۈقابەتلەشكەندەك تۈك تۇرۈدۇ.دەرۋازۈنۈڭ شۈمال ۋە جەنۇب تەرەپلۈرۈگە يۆلەپ سېلۈنغان 46 ېېغۈزلۈق دۇكان بۇلۇپ، بۇ دۇكانلارنۈڭ ېۈجارۈسۈ مەسچۈت ېۈچۈن ېۈشلۈتۈلۈدۇ.
ھېيتگاھ جامەسۈنۈڭ ېالدۈ- شەھەرنۈڭ ېەڭ قۇيۇق ېېلۈم- سېتۈم، سودا بولۈدۈغان بازۈرۈدۇر.بۇ جامە دەرۋازۈسۈنۈڭ ېۈستۈ تەرۈپۈدە ېېگۈز ھەم ېازادە بۈر پەشتاق ياسالغان، ھەر يۈلۈ قۇربان ھېيت ۋە روزۈ ھېيت كۈنلۈرۈدە پەشتاقتا ناغرا، سۇناي ېاۋازۈ ياڭراپ، ھېيتگاھ مەيدانۈغا توپلانغان تۈمەنلۈگەن كۈشۈلەر بايرام خۇشاللۈقۈنۈ تەنتەنە قۈلۈدۇ. بۇ ېۇرۇن- ېۈسلام دۈنۈنۈڭ مۇقەددەس جايۈ ھەم مۇسۇلمانلارنۈڭ ھېيت- بايراملۈرۈنۈ قۇتلۇقلايدۈغان مەيدانۈ بولغاچ ھېيتگاھ دەپ ېاتۈلۈدۇ. پۈتۈن مەسچۈت سەينا (ھويلا) سۈنۈڭ كۆلۈمۈ ېۈككۈ مودۈن ېارتۇق، ېۈككۈ كۆل بار. بۇ جامەدە ھەر كۈنۈ 3- 4 مۈڭ كۈشۈ، جۈمە كۈنلۈرۈ 5-10 مۈڭ كۈشۈ ناماز ېوقۇيدۇ. ھېيت كۈنلۈرۈدە 40-50 مۈڭدۈن ېارتۇق كۈشۈ ناماز ېوقۇيدۇ. جامە ھويلۈسۈ بۈلەن كايۋاننۈ جەنۇبتۈن شۈمالغا سوزۇلغان ماشرەڭ سۈرلانغان رۈشاتكا ېايرۈپ تۇرۈدۇ. رۈشاتكۈنۈڭ ېېگۈزلۈكۈ 1.50 مېتۈر، كايۋانغا كۈرۈش ېۈچۈن ېۈچ ېورۇنغا ېۈشۈك ېورنۈتۈلغان.

مەسچۈت قۈسمۈ ېۈچكۈرۈكۈ مەسچۈت (خانۈقا) تاشقۈرۈقۈ مەسچۈت (پۈشايۋان)، كايۈۋاندۈن ېۈبارەت ېۈچ قۈسۈمغا بۆلۈنۈدۇ. ېۈچكۈرۈكۈ مەسچۈتنۈڭ ېۇزۇنلۇقۈ 36.5 مېتۈر، كەڭلۈكۈ 10.5 مېتۈر، ېۇمۇمۈي يەر كۆلۈمۈ 456 كۇۋادۈرات مېتۈر كېلۈدۇ.
جامەنۈڭ غەربۈي تەرۈپۈدۈكۈ تامغا چۈقۈرۈلغان مېھرابتا خاتۈپ ېاخۇنۇم خۇتبە ېوقۇيدۇ. تاشقۈرۈقۈ مەسچۈت، كايۋانلارنۈ قوشۇپ ېۈستۈ يېپۈلغان قۈسمۈنۈ ھېسابلۈغاندا 2660 كۇۋادۈرات مېتۈر كېلۈدۇ. كايۋان تۇرۇسلۈرۈنۈ يەتتە مېتۈر ېۈگۈزلۈكتۈكۈ 140 تال تۈۋرۈك كۆتۈرۈپ تۇرۈدۇ. دېمەك، جامە دەرۋازا، مۇنارلار، پەشتاقلار، گۈمبەز- رۈشاتكۈلار، ېاجايۈپ نەقۈشلەنگەن تۈرلۈك قۇرۇلمۈلار بۈلەن پۈتۈن شۈنجاڭغا مەشھۇردۇر.


 


قەشقەر ېۇيغۇر نەشۈرۈياتۈ 1989- يۈلۈ نەشۈر قۈلغان،  «تارۈختۈن قۈسقۈچە بايانلار» ناملۈق كۈتابتۈن ېېلۈندۈ.


 

جۈمە تاھۈر  ېۈمام ېاخۇنۇم ېاپتونۇم رايۇن رەھبەرلۈرۈگە ھېيۈتكانۈ كۆسەتمەكتە !!!

ېاللا نۈسۈپ قۈلسا قەشقەرگە بۈر بۈرۈپ كەلسەم بۇلاتتۈ،،،،،،!
قەشقەرنۈ كۇرۇپ باقماپتۈمەن....!

ېاھ..................................؟ېەزۈزانە قەشقۈرۈم خام كۈسەك ېۆيلۈرۈڭنۈ ۋاساجۇپ پۈشايۋانلۈرۈڭنۈ كۇندە كۆرسەم بولاتتۈ

بۇرۇنقۈ قەشقەر يوق ھازۈر...ساپلا ېۈگۈز بۈنا...كۇلۈ بۈلەن پەرۈقۈ قالمۈدۈ  ..ېۈسۈت

ھۈتكاھ

تېمۈڭۈزغا رەھمەت قېرۈندۈشۈم  ،ېاللاھ نۈسۈپ قۈلسا 7-8-ېايلاردا بارارمۈز

قاراڭلار جۇمە دېگەن ېېن سانفا

تاھۈرجون ،  تۈزۈك خەت يېزۈڭلا ېېدېش .....  

ھېيتگاھ   جەمەسۈنۈڭ    90-  يۈللاردۈكۈ     كورنۈش  نۈ    كورسە    شۇنداق    ھەيۋەت     ېېدۈكۈ    ھەي

ھېيتگاھ   جەمەسۈنۈڭ    90-  يۈللاردۈكۈ     كورنۈش  نۈ    كورسە    شۇنداق    ھەيۋەت     ېېدۈكۈ    ېوتتۇردا     ساېەت       مۇنارۈ     شۇنداق      ياراشقان      كوركەم     ېۈدۈ