بىسمىللاھىررەھمانىررەھىم
ئەسسالامۇ ئەلەيكۈم؛
ئون سەككىز مىڭ ئالەمنىڭ رەببى ئاللاھقا چەكسىز شۇكۈرلەر ۋە ھەمدىلەر بولسۇن؛ئۇلۇق پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەت ئەلەيھىسسالامغا ئاللاھنىڭ رەھمىتى ۋە سالامى بولسۇن،ۋە قىيامەتكىچە كەلگەن ئەر-ئايال مۇئمىنلەرگىمۇ ئاللاھنىڭ رەھمىتى بولسۇن!
ئاللاھ سۇبھانەھۇ ۋەتەئەلا كەھپى سۆرىسىنىڭ 110-ئايىتىدە مۇنداق دىگەن؛[كىمكى پەرۋەردىگارىغا مۇلاقەت بولۇشنى ئۈمۈت قىلىدىكەن(ساۋاپنى ئۈمۈت قىلىپ ئازاپتىن قورقىدىكەن)ياخشى ئەمەل قىلسۇن( رىيا ئەمەل قىلمىسۇن )،پەرۋەردىەارىغا قىلىدىغان ئىبادەتكە ھىچكىمنى شېرىك قىلمىسۇن(يەنى باشقىلارغا ئۆزىنىڭ قىلغان ئىبادىتىنى كۆز-كۆز قىلىپ ئۇلاردىن ئەجىر تەلەپ قىلمىسۇن). ھەدىس شەرىپتە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دىگەن؛<(ئەي ئۈممەتلىرىم )كىچىك شېرىكتىن ساقلىنىڭلار دىگەندە ساھابىلەر ؛كىچىك شېرىك دىگەن؟ نىمە يا رەسۇلەللاھ دەپ سورىۋىدى ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ؛<<رىيا>>دەپ جاۋاپ بەردى.
رىيا ئەمەل دىگەن ئىنسان قەلبىگە خۇددى كۈل ئىچىگە چوغ يوشۇرۇنغاندەك يوشۇرنۇپ ،ئىنساننىڭ ياخشى ئەمەللىرىنى كۆيدۈرىدۇ، شۇڭا ئىنسان قەلبىگە يوشۇرۇنغان بۇ چوغنى ئۆچۈۋىتىشى كېرەك (يەنى ئىنسان نام -ئاتاق ،ئابىرۇي پەرەسلىك ،شۆھرەتپەرەسلىك،ۋە كۆز-كۆز قىلىش قاتارلىق ئىشلاردىن يىراق تۇرىشى لازىم).
ئەبۇ ھۆرەيرە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلغان ھەدىستە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دىگەن؛<قىيامەتتە ئەۋۋەل ھىساپ ئېلىنىدىغان ئادەملەردىن دەسلەپتە شەھىتتىن كەتكەن ئادەمدىن ھىساپ ئېلىپ ، ئاللاھ ئۇ ئادەمدىن سەن قانداق شەھىت كەتكەن ئىدىڭ؟ دەپ سورايدۇ ، ھىلىقى ئادەم ؛مەن جەڭگە قاتنىشىپ شەھىت كەتكەن دەپ جاۋاپ بېرىدۇ،ئاللاھ ئۇ ئادەمگە ؛يالغان ئىيىتتىڭ ئەي كاززاپ ، سەن جەڭگە چىققاندا پالانى بەك باتۇركەن دىسۇن دەپ چىققان ئىدىڭ دەيدۇ ،شۇنىڭ بىلەن ئازاپ پەرىشتەلىرى كېلىپ ئۇ ئادەمنى يۈزىچە سۆرىگەن پېتى دوزاخقا ئاپىرىپ تاشلايدۇ.
يەنە بىر ئادەم مەھشەرگاھ مەيدانىغا ئېلىپ كېلىنىدۇ،ئۇ ئادەم بولسا ئىلىم ئوقىغان ،باشقىلارغا ئىلىم ئۈگەتكەن، قۇرئان ئوقىغان ھەم باشقىلارغا ئۈگەتكەن بولۇپ ،ئۆزىنىڭ قىلغان ئەمەللىرىنى كۆرىدۇ، ئاللاھ ئۇ ئادەمدىن سەن بۇ ئەمەللەرنى قانداق قىلغان ئىدىڭ؟ دەپ سورايدۇ، ئۇ ئادەم جاۋاپ بېرىپ ؛ مەن بۇ ئىلىمنى سېنىڭ رىزالىقىڭ ئۈچۈن ئوقۇدۇم ۋە سېنىڭ رىزالىقىڭ ئۈچۈن باشقىلارغا تەلىم بەردىم ، قۇرئاننىمۇ شۇنداق قىلدىم دەيدۇ ،ئاللاھ ئۇ ئادەمگە؛يالغان ئىيىتتىڭ ئەي كاززاپ ،سەن ئىلىملىرىڭنى كۆز-كۆز قىلىش ئۈچۈن ، ئادەملەرنى ئۆزۈڭگە قارىتىش ئۈچۈن ، پالانى بەك ئالىمكەن دىگىزىش ئۈچۈن ئۈگەندىڭ؟ ھەم ئۈگەتتىڭ؟ ،قۇر ئاننىمۇ ئوخشاشلا پالانى بەك قارىكەن دىگۈزۈش ئۈچۈن ئوقۇدۇڭ؟ۋە ئۈگەتتىڭ؟ ئەمەسمۇ دەيدۇ، شۇنىڭ بىلەن پەرىشتەلەر كېلىپ ئۇئادەمنى يۈزىچە سۆرىگىنىچە دوزاخقا ئاپىرىپ تاشلايدۇ.
ئاندىن يەنە بىر ئادەم ھىساپ مەيدانىغا ئېلىپ كېلىنىدۇ ، ئاللاھ ئۇ ئادەمگە ھەر-تۈرلۈك ماللارنى ۋە كەڭرى رىزقىلارنى ئاتا قىلغان بولۇپ، ئاللاھ ئۇ ئادەمگە مەن ساڭا ئاتا قىلغان ماللارنى نەگە ئىشلەتتىڭ دەپ سورايدۇ ، ئۇ ئادەم جاۋاپ بېرىپ ؛ مەن ئۇ ماللارنى خۇدا رىزالىقى ئۈچۈن ئىشلەتتىم دەيدۇ ، ئاللاھ ئۇ ئادەمگە؛ يالغان ئيىتتىڭ ئەي كاززاپ ،سەن بۇ ماللارنى كۆزكۆز قىلىش ئۆچۈن پالانى بەك سېخى ئىكەن دىسۇن دەپ ئىشلەتتىڭ دەيدۇ ،ئاندىن ئازاپ پەرىشتىلىرى دوزاققا ئاپىرىپ تاشلايدۇ .
ئىبادەتتە رىيا قىلىش ھارامدۇر ،رىيا ئەمەل دىگەن ئىنساننىڭ قىلغان ياخشى ئەمەللىرىنى يوققا چىقىرۋەتكەندىن سىرت مۇجتەيىت ئالىملىرىمىزنىڭ ھۆكىمىدە ئىماندىن ئاجىرايدۇ دەپ قارايدۇ،چۈنكى ئادەملەر رىيا قىلغاندا ئادەملەرگە چوقىنىدۇ ،مەسىلەن بىر ئادەم ئادەملەر باريەردە ناماز ئوقۇپ قويۇپ،ئادەملەر يوق يەردە ناماز ئوقىمىغان بولسا ئۇ ئادەم خۇدادىن قورىقماي بەندىلەردىن قورققان بولۇپ بەندىلەرگە چوقىنغان بولىدۇ،شۇڭا ئاللاھ:[قىيامەتتە ئەجىرىڭ لارنى ئاشۇ ئادەملەردىن تەلەپ قىلىڭلار]دەيدۇ.
ئاللاھ ھەممىمىزنى رىيا ئەمەللەردىن ساخلىغاي ئامىن!
(كەبائىر دىگەن كىتاپتىن تەرجىمە قىلىندى)
