ئىزتىل ئېنگىلىزتىلى سالۇنى

ئايلتىس (IELTS, International English Language Testing System) نىڭ ئىنگلىزتىلىدىكى قىسقارتمىسى بولۇپ، ئەنگىلىيە مائارىپ نازارىتى، ئاۋستىرالىيە ۋە كامبىرىج ئۇنىۋېرىسىتىتى بىرلىشىپ باشقۇرىدىغان ئىمتىھان سىستېمىسى. ئىمتىھاننىڭ ئاكادېمىك نۇسخىسى (academic version) ۋە تەربىيىلەش نۇسخىسى(general training version) دىن ئىبارەت ئىككى خىل نۇسخىسى بار. ئاكادېمىك نۇسخىسى (academic version)نى چەتئەلدىكى ئالىي مەكتەپكە ئوقۇشقا چىقىش ئارزۇسىدىكىلەر بەرسە بۇلىدۇ. تەربىيىلەش نۇسخىسى(general training version)نى چەتئەلگە كۆچمەن بۇلۇش ياكى  بىلىم ئاشۇرۇش ئارزۇسىدىكىلەر بەرسە بۇلىدۇ.

ئىمتىھان ئۆزىنىڭ ئىلمىيلىكى ۋە ئۇزۇن يىللىق تەرەققىيات جەريانىدىكى يېڭىلىقلىرى بىلەن ئايلتىس (IELTS) ئىمتىھانى ئاۋستىرالىيە، بىرتانىيە، كانادا، ئېرلاندىيە، يېڭى زىنلاندىيە، جەنۇبى ئافرىقا ۋە ئامېرىكىدىكى  1800دىن ئارتۇق ئاكاېمىك ئورگانلىرىنىڭ ئېتىراپ قىلىشىغا ئېرىشىپ كەلمەكتە. نۆۋەتتە مەملىكىتىمىزدە 26 ئىمتىھان نۇقتىسى تەسسىس قىلىنغان.

       ئايلتىس (IELTS) ئىمتىھان قۇرۇلمىسى ئاڭلاپ چۈشىنىش، ئوقۇپ چۈشىنىش، يېزىقچىلىق ۋە ئېغىزتىلى قاتارلىق تۆت بۆلەكتىن تەركىب تاپقان بۇلۇپ، تۇلۇق نومۇرى 9 نومۇر. ھەرقايسى مەكتەپلەرنىڭ نەتىجىگە بولغان تەلىپى ئوخشاش بولمايدۇ. ئادەتتە ئالىي مەكتەپتە ئوقۇش ئارزۇسىدىكىلەرنىڭ نەتىجە ئۆلچىمى 6 نۇمۇر،  كۆچمەن بولۇش ئارزۇسىدىكىلارنىڭ نەتىجە ئۆلچىمى 5 دىن يۇقىرى بۇلىشى كېرەك.

      مەركىزىمىز ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىمتىھانىغا ئۆنۈملۈك تاقابىل تۇرىشى ئۈچۈن ئايلتىس (IELTS) مەخسۇس تەربىيىلەش سىنىپى تەسسىس قىلدى. دەرس خەلقئارالىق نوپۇزلۇق ماتىرىيال (Cambridge IELTS) دەرسلىك قىلىپ ئۆتىلىدىغان بولۇپ، ئىمتىھان بېرىش تاكتىكىلىرى ھەرقايسى تۈرلەر بويىچە سىستېمىلىق ھالدا سۆزلىنىدۇ.

ئۆزىڭىزگە تولۇق ئىشەنىچ باغلاڭ
مۇۋاپىقىيەت قازانغۇچىلار – قەتئىي ئىشەنچىگە ئىگە ئادىىي كىشىلەر. ئۆز كەمچىلىكىڭىز تۈپەيلىدىن مەڭگۈ قايمۇقۇپ قالماڭ. ئىشەنچىڭىز بىر ئۈلۈش كۆپ بولسا، مۇۋاپىقىيىتىڭىز ئون ئۈلۈش ئاشىدۇ. ئۆزىڭىزگە ئىشىنىشنى  ئۆگىنىۋېلىڭ.
مۇۋاپىقىيەت قازىنىدىغان ئىشەنىچ بولۇش كېرەك
دەر گۇماندا يۈرسىڭىز، مەغلۇپ بولىسىز، غەلبە قازىنىشقا ئىشەنسىڭىز، جەزمەن مۇۋاپىقىيەت قازىنىسىز.
تاغنى يۆتكىيەلەيدىغان ئادەم ئىكەنلىكىڭىزگە ئىشەنسىڭىز،  ئىشىڭىزدا مۇۋاپىقىيەت قازىنىسىز، ئۆزىڭىزنى كارغا كەلمەس دەپ قارىسىڭىز، ئۆمۈر بويى ھېچقانداق ئىشنى ۋۇجۇدقا چىقىرالايسىز.
مۇۋاپىقىيەت نۇرغۇنلىغان ياخشى ئىجابىي نەرسىلەردىن دېرەك بېرىدۇ. مۇۋاپىقىيەت قازىنىش، يەنە مۇۋاپىقىيەت قازىنىش – ھاياتىنىڭ ئاخىرقى نىشانىدۇر.
ھەممە ئادەم مۇۋەپىقىيەت قازىنىشنى ئويلايدۇ. ھەممە ئادەم ئەڭ ياخشى نەرسىگە ئېرىشىشنى ئويلايدۇ. ھېچقانداق ئادەم باشقىلارنى دوراپ، نامرات تۇرمۇش كەچۈرۈشنى خالىمايدۇ. شۇنداقلا ھېچقانداق ئادەم ئوسال ئەھۋالغا چۈشۈپ قېلىشنى راۋا كۆرمەيدۇ.
ئۆزىنىڭ تاغنى يۆتكىيەلىشىگە ھەقىقىي ئىشىنىدىغانلار كۆپ بولمىغانلىقى ئۈچۈن، تاغنى ھەقىقىي تۈردە يۆتكىيەلەيدىغانلارمۇ كۆپ ئەمس. بەزىدە ‹‹ئەلى باباغا ئوخشاش، سىم-سىم ئىشىكنى ئاچ! –دەپ توۋلاپلا، راستىنلا تاغىنى يۆتكىۋىتىش زادى مۇمكىن ئەمەس›› دېگەن سۆزلەرنى ئاڭلاپ قېلىشىڭىز مۇمكىن. بۇنداق سۆزلەرنى قىلغانلار ‹‹ئىشەنىچ›› بىلەن ‹‹ئۈمۈد››نى تەڭ ئورۇنغا قۇيغان. دەرۋەقە، سىز‹‹ئۈمۈد›› ئارقىلىق بىرەر تاغنى يۆتكىۋىتەلمەيسىز، ‹‹ئۈمۈد›› كە تايىنىپ كۆزلىگەن نىشانىڭىزغىمۇ يىتەلمەيسىز.
لېكىن ناپولېئون خېئول بىزگە: ئىشەنچىڭىز بولسىلا بىرەر تاغنى يۆتكىۋىتەلەيدىغىنىڭىزغا، ئۆزىڭىزنىڭ مۇۋاپىقىيەت قازىنىشىغا ئىشەنسىڭىزلا، مۇۋاپىقىيەت قازىنالايدىغانلىقىنى ئۇقتۇرۇدۇ.
ئىشەنچىنىڭ قۇدرىتىگە كەلسەك، ئۇنىڭدا ھېچقانداق سىر ياكى مەخپىيەت يوق. ئىشەنچنىڭ رول ئويناش جەريانى مۇنداق: ‹‹چوقۇم قىلالايمەن›› دەپ ئىشىىنىدىغان ئىرادىدىن سەۋىر-تاقەت، شىجائەت،  ئىقىتىدار، ماھارەت، زېھنىي كۈچ قاتارلىق زۆرۈر شەرتلەر بارلىققا كېلىدۇ. ئۆزىڭىزنىڭ ‹‹قىلالايمەن›› دېگەن پوزىتسىيىڭىزگە ئىشەنگەندىلا، تەبىئىي ھالدا ‹‹قانداق قىلىش›› ئۇسۇلىنى تاپالايسىز.
مەمىلىكەت بويىچە ھەر كۈنى نۇرغۇن ياش يېڭى خىزمەتنى باشلايدۇ. ئۇلارنىڭ ھەممىسى يۇقۇرى قاتلامغا چىقىشنى، شۇنداقلا بۇنىڭىدىن ھاسىل بولغان مۇۋەپپىقىيەت مېۋىلىرىدىن بەھرىمان بولۇشنى ‹‹ئۈمۈد››قىلىشىدۇ. لېكىن ئۇلار يۇقۇرى پەللىگە چىقالمايدۇ. شۇنداقلا ئۆزلىرىنىڭ يۇقۇرى پەللىگە چىقالمايدىغانلىقىغا ئىشەنگەچكە ، يۇقۇرى پەللىگە چىقىش يولىنى تاپالمايدۇ-دە قىلغانلىرى ئادەتتىكى كىشىلەرنىڭ سەۋىيىسىدىن نېرى كىتەلمەيدۇ.
لېكىن ئاز ساندىكى كىشىلەر ئۆزلىرىنىڭ ھامان بىر كۈنى مۇۋەپىقىيەت قازىنىدىغانلىقىغا ئىشىنىدۇ. ئۇلار ‹‹يۇقۇرى پەللىگە چىقىمەن›› (بۇنداق مۇمكىنچىلىك يوق ئەمەس) دەيدىغان ئاكتىپ پوزىتىسىيە بىلەن ئىشلەيدۇ. بۇياشلار يۇقۇرى دەرىجىلىك باشقۇرغۇچى خادىملارنىڭ قىلغان-ئەتكەنلىرىنى تەپسىلىي مۇھاكىمە قلىدۇ، مۇۋەپىقيەت قازانغۇچىلارنىڭ مەسىلىلەرنى تەھلىل قىلىش ۋە قارار چىقىرىش ئۇسۇلىنى ئۆگنىدۇ. ئۇلارنىڭ يۇقۇرى قاتلامغا كىرىش ۋە ئۇنىڭدىن چىقىشقا قانداق مۇئامىلە قىلىشغا زەن سالىدۇ، ئاخىرىدا ئۇلار قەتئىي ئىشەنچ بىلەن كۆزلىگەن نىشانغا يېتىدۇ.
ئىشەنىچ –مۇۋاپىقىيەت قازىنىشنىڭ ئاقىلانە يوقى. ناپالېئون خېئول : ‹‹مۇۋەپىقىيەت قازانغانلىقىم، مۇۋەپىقىيەت قازىنىشقا ئىرادە باغلىغانلىغانلىقىمدىن بولغان. ›› دېگەندى. بۇ نىشان بولمىغان بولسا، ناپالېئون خېئول بۇنداق قەتئىي ئىرادە ۋە ئىشەنچىكە ئىگە بولمىغان، مۇۋەپىقىيەتنىمۇ قازىنالمىغان بولاتتى، ئەلۋەتتە.
ئىشەنىچ قۇرۇق قول بىلەن ئىش باشلىغان كىشىلەرنى كاتتا بايغا ئايلاندۇرۇپلا قالماستىن، بىرەر ئاتىسىنىمۇ ئۆزگىرىشچان سىياسىي سەھننىدە زور مۇۋاپىقىيەتكە ئېرىشتۈرىدۇ. ئامېرىكىنىڭ 40-نۆۋەتلىك زوڭتۇڭى روناد رېگان بۇ ماھارەتنى  ئىگىلىگەن ئادەم ھىسابلىنىدۇ.
رېگان ئارتىس ئىدى بىراق ئۇ زۇڭتۇڭ بولۇشقا ئىرادە تىكلىگەن. رېگان 22يېشىدىن 54ياشقىچە رادىئو ئىستانسىنىڭ تەنھەركەت دىكتورلىقىدىن ھوللىۋەرد كىنو چولپىنى بولغىچە، ياش چېغىدىن ئوتتۇرا ياشقىچە بولغان ئارلىقتا ئەدەبىيات – سەنئەت ھەمبىرى ئىچىدە كۈن ئۆتكۈزگەن، ھاكىمىيەت ئىشلىرىدىن پۈتۈنلەي بىخەۋەر ئىدى. تەجىربە ئۈستىدە ئېغىز ئېچىش تېخىمۇ مۇمكىن ئەمەسىدى. بۇ رىئالىق رېگاننىڭ سىياسىي سەھنىگە قەدەم قويىشىغا زور توسالغۇ بولۇپ قالغاندى.لېكىن پۇرسەت كەلگەندە جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيسىدىكىلەر، كونسىرۋاتىپلار ۋە بەزى مېلىيونېرلار ئۇنىڭ كالفورنىيە شىتاتىنىڭ باشلىقلىق سايلىمى رىقابىتىگە قاتنىشىشىقا يول قويغاندا، ئۇ ئۆمۈرىنىڭ يېرىمىدىن كۆپرەك ۋاقتىدا تايانغان كىنوچىلىق كەسپىدىن قەتئى ۋاز كىچىش، ھايتالىقنىڭ يېڭى ساھاسىگە مېڭىش قارارىغا كەلگەن.
دەرۋەقە ئىشەنىچ كىشىنى رىغبەتلەندۈرىدىغان مەنىۋىي كۈچتىن ئىبارەت خالاس، ئەگەر كىشى ئۆزىدە بولغان شەرىت – شارائىتتىن ئايرىلسا، تايانچىدىن مەھرۇم قالىدۇ، بۇنداق بولغاندا، ئۈمۈدنىڭ رېئاللىقا ئايلانمىقى تەس. بىرەر ئىشنى قىلماقچى بولغان كىشى ساداقەت بىلەن ئىشلىشى، ئۆزى يىراققا سەپەر قىلىدىغان يولنى تېپىپ چىقىشى كېرەك. خۇددى رېگاننىڭ ئۆز تۇرمۇش يولىنى ئۆزگەرتكىنىدەك تاسادىپىي پەيدا بولغان غەلىتە خىيال بىلەن ئەمەس بەلكى بىلىمى، ئىقىتىدارى، شەزگۈزەشتىسى، جاسارىتى ئاساسىدا ئىش قىلىش لازىم.  رېگاننىڭ سىياسىي ساھەگە كىرىشىگە ئىشەنىچ بەخىش ئەتكەن ئىككى ئىش بار.
بىرى ئۇنىڭ ھەممىباب ئېلىكتېرون شىركتىىنىڭ تېلېۋىزور پىروگىراممىلىرىغا مەسئول رىياسەتچىلىككە تەكلىپ قېلىنىشى. رېگان بۇ چوڭ پىروگىراممىسىنى ياخشى باشقۇرۇش، تېلىۋىزىيە تەشۋىقاتى ئارقىلىق ئومۇميۈزلۈك ساقلانغا ئىشلەپچىقىرىش كەيپىياتى تۆۋەنلەپ كىتىش ئەھۋالىنى ئۆزگەرتىش ئۈچۈن جاپالىق ئەجىر سىڭدۈرۈپ، نۇرغۇن ۋاقىت سەرپ قىلىپ، ھەر قايسى شۆبە زاۋۇتلارغا بېرىپ، ئىشچىلار ۋە باشقۇرغۇچى خادىملار بىلەن كەڭ دائىرىدە ئۇچراشقان. بۇ ئۇنىڭغا جەمئىيەتنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادىي ئەھۋالىنى چۈشىنىش ئىمكانىيىتىنى يارىتىپ بەرگەن. كىشىلەر زاۋۇتنىڭ ئىشلەپچىقىرىش، ئىشچى – خىزمەتچىلەرنىڭ كىرىمى، ئىجتىمائىي پاراۋانلىقىدىن تارتىپ ھۆكۈمەت بىلەن كارخانىنىڭ مۇناسىۋىت، باج سىياسىتى قاتارلىق جەھەتلەرگىچە نىمىلا گىپى بولسا ئۇنىڭىغا دىگەن.
رېگان بۇ سۆز تىمىلىرىنى ئۆزلەشتۈرگەندىن كېيىن، پىروگىرامما رىياسەتچىسى سالاھىتى بىلەن ئەكىس ئەتتۈرگەن. بۇلار شۇھامان كۈچلۈك سادا قوزغىغان، شۇڭلاشقا مەزكۇر شىركەتنىڭ بىر باش مۇدىرى رېگانغا چوڭقۇر مەنىلىك قىلىپ:‹‹بۇ جەھەتتىكى تەجىرىبە، تەسىراتلىرىڭىزنى ئەستايىدىل يەكۈنلەپ ئۆزىڭىزگە بر نەچچە پەلسەپىۋى قائىدە تىكلەپ، ئاندىن ئۆز ئەمەلىيىتىڭىزدە ئىجرا قىلىڭ، بۇ كەلگۈسىدە زور ئۈنۈم بەرمەي قالمايدۇ›› دېگەن. بۇ سۆز رېگاننىڭ كىنو ساھەسىنى تاشلاپ، سىياسىي ساھەگە كىرىش ئىشەنچىسىنى تۇرغۇزۇشقا ئۇرۇق چاچقان.
يەنە بىر ئىش رېگان جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسىگە كىرگەندىن كېيىن يۈز بەرگەن. ئۇ كونسىرۋاتىپچىلەر كاتتىۋىشىنىڭ پارلامېنت ئەزالىق سايلام رىقابىتىگە قاتنىشىشغا ياردەم بېرىش، مەبلەغ تولاش ئۈچۈن، ئۆزىنىڭ ئارتىسلىق سالاھىيىتى بىلەن ‹‹تاللاشقا بولىدىغان دەۋر›› دېگەن تېمىدا تېلېۋىزىيە نۇتىقى سۆزلىگەن. ئۇنىڭ ئارتىسلىق ماھارىتى ئۇنى زور مۇۋەپىقىيەتكە ئېرىشكەن. ئۇنىڭ نۇتىقىدىن كېيىن دەرھال بىرمىلىيون دوللار مەغلەغ توپلانغان. ئۇنىڭىدىن كېيىن يەنە بىر مۇنچە ئىئانە پۇللارنى تاپشۇرۇپ ئالغان. توپلىغان مەبلەغنىڭ ئومۇمى سوممىسى 6مىلىيون دوللارغا يەتكەن. ‹‹نىيو-يورك ۋاقتى››گېزىتى بۇ نۇتۇقنى ئامېرىكىنىڭ سايلام رىقابىتى تارىخدا مەبلەغ ئەڭ كۆپ توپلانغان نۇتۇق دەپ ئاتىغان. شۇنداق قىلىپ رېگان بىر كىچىدىلا كونسىرۋاتىپچىلار پارتىيىسىنىڭ باش ۋاكالەتچىسىگە ئايلىنىپ، سىياسىي سەھنىنى ئىلكىدە تۇتۇپ تۇرغان پەردە ئارقىدىكى كىشىلەرنىڭ دىقىتىنى قوزغىغان.
مانا مۇشۇ چاغدا رېگاننىڭ ھوللىۋودتىكى يېقىن ئاغىنىسى ئاتاقلىق كىنو چولپىنى – كىنىندى ۋە جۇنسۇن زۇڭتۇڭلارنىڭ ئاخىپارات كاتىپى بولغان كونا سىياسەتچى گېئورگ مورفى كالفورنىيە شىتاتىنىڭ پارلامېنت ئەزاسىلىق سايلام رىقابىتىگە چۈشتى، دېگەن كىشىنى روھلاندۇرىدىغان خەۋەر تارقالغان . گېئورگ مورفى سىياسى كۈچى زور دەرىجىدە ئاجىز بولغان ئەھۋالدا، ئۆزىنىڭ 38يىللىق سەھنە –ئېكران تەجىربىسىگە تايىنىپ كونا تاماشىبىنلارنىڭ ناھايىتى قىزغىن ئالقىشىغا مۇيەسسەر بولۇپ، كۈتۈلمىگەن يەردىن زور غەلبە قازانغان……
ئەسلىدە ئارتىسنىڭ كەچۈرمىشى سىياسىي ئىشلار بىلەن شۇغۇللىنىشىغا توسالغۇغا ئۇچرىمايلا قالماستىن، مۇۋاپىق پايدىلانسا، ئۇ سايلام بېلىتى ۋە ئاۋام خەلقنى قولغا كەلتۈرۈشتە رول ئوينايتتى. رېگان بۇ مەخپىيەتنى بايقاپ، ئالدى بىلەن ئوبراز تىكلەشكە كۈچ چىقارغا. ئۇ ئۆزىنىڭ ئۈستۈنلىكى، يەنە ئۆزىنىڭ ھوللىۋوددىكى بەش ئەزايى راۋۇرۇس، قاملاشقان ‹‹تىپىك چىرايلىق ئەر›› لىك سالاپىتى ۋە سېھرىي كۈچىدىن تولۇق پايدىلانغان، يەنە بىر تۈركۈم مەشھۇر كىنو چولپانلىرى، ناخشا چولپانلىرى، رەسساملار قاتارلىق داڭلىق سەنئەتكارلارنى ئۆزىگە تارتىپ ياردەملەشتۈرۈپ، جۇمھۇرىيەتچىلار پارتىيىسىنىڭ سايلام رىقابىتىنى ئۆزگىچە رەڭدار تۈسكە كىرگۈزۈپ نۇرغۇن تاماششبىنلارنى جەلىپ قىلغان.
ھالبۇكى، بۇلار رېگاننىڭ رەقىبى، كالفورنىيە شىتاتىدا كۆپ يىل شىتات باشلىقى بولغان كونا سىياسەتچى بۇ زاتنىڭ نەزىرىدە ‹‹2-ئورۇندا تۇرىدىغان ئارتىس›› نىڭ كومىدىيە ئويۇنى دەو قارالغان. ئۇ رېگاننى تاشقى ئوبرازنىڭ قانداق سەلتەنەتلىك بولۇشىدىن قەتئىينەزەر، سىياسىي ئوبرازى جەھەتتە، يەنىلا ‹‹ئوماق بوۋاق›› دەپ قاراپ،  شۇنداقلا مۇشۇ نوقتىنى تۇتۇپ، رېگانغا ھېچقانداق سىياسىي خىزمەت تەجىربىسى يوق دەپ ھۇجۇم قىلىغان. لېكىن ئۇ رېگاننىڭ ئېقىمغا قاراپ ئىش كۆرۈپ، ‹‹ئاددىي-ساددا، سەمىمىي، قىزغىن، پۇقرا سىياسەتچىسى››لىك رولىنى ئېلىۋاتقانلىقىدىن بىخەۋەر ئىدى. دېمىسىمۇ رېگاننىڭ سىياسىي كەچۈرممىشى يوق ئىدى. لېكىن سىياسىي كەچۈرمىشى بار بۇ زاتنىڭ نۇرغۇن سەۋەنلىكى بولغاچقا، بۇ كىشىلەرگە ‹‹تۇتىدىغان ساپاق››ھازىرلاپ بەرگەن، رېگان ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىگەن.
بۇ ئىككىيلەننىڭ كەچۈرمىشى مانا مۇشۇنداق روشەن بولغاچقا، رېگان توسالغۇدىن يەنە بىر قېتىم ئۆتۈپ كەتكەن. ئۇنىڭ توسالغۇدىن ئۆتۈشىگە دەل شۇ توسالغۇنىڭ ئۆزى ياردەم بەرگەن. ئۇنىڭ سىياسىي كاپالىتىنىڭ بولماسلىقى، ئۇنىڭىغا ئەڭ زور سىياسىي كاپتال بولۇپ بەرگەن.
شۇڭا ئادەمنىڭ ھاياتىدىكى شەرگۈزەشتە ئۇنىڭ ئەڭ قىممەتلىك بايلىقى ھېسابلىنىدۇ. ئوخشىمايدىغان يېرى شۇكى، بەزىلەر ئۆز كەچۈرمىشىنى نىشانغا يىتىشنىڭ ئەنگۈشتىرى دەپ قارايدۇ. شۈبىھسىزكى رېگان كىيىنكى خىلدىكى ئادەم ئىدى.
رېگان شىتات باشلىقىلىق ئورنىغا چىققاندىن كېيىن ئاق سارايغا كىرىشكە تۇتۇش قىلغاندا، ئۆزىنىڭ رىقابەت رەىقبى كاتې بىلەن تېلۋېزوردا نەچچە ئون مىنۇت مۇنازىرلەشكەن، رېگان ئېكران ئالدىدا قالتىس ماھارىتىنى كۆرسەتكەن. ئۇ گاھ كۈلۈمسىرىسە، گاھ چىرايلىق گەپلەرنى مارجاندەك تىزىپ سۆزلەپ، يۈز مىلىيونلىغان سايلىغۇچى ئالدىدا ئۆزنىڭ ئارتىسلىق ماھارىتىگە تايىنىپ، پۈتۈنلەي ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىگەن. بۇنىڭ ئالدىدا كاتې گەرچە سىياسىي ئىشلار بىلەن شۇغۇللانغىنى ئۇزاق ۋاقىت بولسىمۇ، بىراق ئىپادىلەش ماھارىتى كەمچىل بولغاچقا ئوڭايسىز ئەھۋالغا چۈشۈپ قالغان.
مۇۋەپىقىيەت قازانغۇچىلارنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ ئوڭۇشسىزلىق سەرگۈزەشتىسى بار، لېكىن ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ قەتئىي ئىشەنچىگە تايىنىپ، ئاجىر ھالقىلار ۋە ‹‹يوشۇرۇن ئىشىك›› لەرنى تېپىپ، تەجىربە – ساۋاقلارنى يەكۈنلەپ، ئۈنۈملۈك ھالدا مۇۋاپىقىيەت قازىنىدۇ.
بەزىلەر رېگاننى ئامەتلىك دەيدۇ. ئەمەلىيەتتە ئامەتمۇ ئۇنىڭ قەتئىي ئىشەنچىنىڭ نەتىجىسى. ئۇ ئامېرىكا زۇڭتۇڭى بولغان مەزگىلدە، ئۆزنىڭ ھوقۇق خۇمارلىىق خىسلىتىنى نامايەن قىلغان، ئۇ گېرىناداغا ئەسكەر چىقىرىش، شۇنداقلا لىۋىيەگە ھوجۇم قىلىش توغرىسىدا بۇيرۇق چۈشۈرگەن. لېكىن بۇ غەرىبنىڭ چولپان خىسلىتىگە ئىگە بۇ تۆرىسى ھېچقانداق ئۆزىنى تۇتالمايدىغان ھوقۇق خۇمارى ئەمەسمىدى. ئۇ ‹‹ئورتاق مەۋجۇد بولۇش،ئورتاق گۈللىنىش ››مۇھىملىقىنى بىلەتتى. شۇنداقلا ئۇنىڭ مۇداپىئە ئىقتىدارىغا ئىشەنچى كامىل ئىدى. شۇڭا، ئۇ ئىستىراتىگىيىلىك مۇداپىئە پىلاننى ئوتتۇرغا قويغان. ئەينى ۋاقىتتىكى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ رەھبىرى گورباچېۋ رىكاياۋىك چوققىسى يىغىنىدا قۇرال – ياراقلارنى قىسقارتىش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ،  رېگاننى ئىستىراتىگىيىلىك مۇداپىئە پىلانىدىن ۋاز كەچكۈزمەكچى بولغاندى. ئەگەر رېگان بۇنىڭىغا قارشى تۇرسا، تېنىچلىق سەمىمىيىتى يوق بولۇپ چىقاتتى. رېگان سۆھبەت ئۈستىدە ئەزەلدىن ناھايىتى سالاپەتلىك بولاتتى، لىكىن بۇ قېتىم ئۇ غەزىپىنى بېسىپ سۆھبەتتىن چىقىپ كەتكەن. بىراق ئۇ ھەرگىزمۇ تۈگىلىۋالماي سوۋېتلىكلەر بىلەن داۋا ملىق ھەپىلىشىپ، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئۈزلۈكسىز يامانلىشىۋاتقان ئىقىتىسادىي ئەھۋالدىن پايدىلىنىپ، ئۇلارنى يول قويۇشقا مەجبۇرلىغان. ئاخىردا گورباچېۋ تىز پۈكۈپ، يادىرو قۇراللىرى ۋە ھەربىي تەييارلىقلارنى ئازايتىش توغرىسىدىكى تۇنجى ئەھدىنامىگە ئىمزا قويغان.
بىز رېگاننىڭ سەرگۈشتىسىدىن ئىشەنچ كۈچىنىڭ مۇۋەپىقىيەت قازانغۇچىلارنىڭ قەدەملىرىدە ھە ل قىلغۇچ رول ئوينايدىغانلىقىنى، ئىشلادا مۇۋەپىقىيەت قازىنىمەن دىگۈچىلەرنىڭ قەتئىي ئىرادە، يىمىرىلمەس ئىشەنىچ بولۇشى كېرەكلىكىنى بىلىۋالالايمىز.
ئىشەنىچ – مۇۋەپىقىيەت قازىنىشقا ئىرادە باغلىغانلار ئۈچۈن  مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. بەزىلەر مۇۋەپىقىيەت ئارزۇسى بايلىق يارتىش ۋە بايلىققا ئىگە بولۇشنىڭ مەنبەسى دەيدۇ.  ئادەمدە مۇشۇنداق ئارزۇ بولغاندا،  شۇنداقلا ئۆزىگە بىشارەت بېرىش ۋە تۈرۈتكە بولۇشتىن ھاسىل بولغان بىر خىل ئىشەنچ بولغاندىلا، بۇنداق ئىشەنچ ‹‹ئاكتىپ ھېسىيات››قا ئايلىنىدۇ، شۇنداقلا ئۇ زور بايلىققا ئېرىشىش ۋە ئىشلاردا مۇۋەپىقىيەت قازىنىشقا ياردەم برىدۇ. شۇڭا بەزىلەر ‹‹ئىشەنچ››نى  ‹‹ئادەمنىڭ پىسخك قۇرلۇشىنىڭ ئىنژېنىرى››غا ئوخشىتىدۇ. رېئال تۇرمۇشتا، ئىشەنچ بىلەن تەپەككۇر بىرلەشسە، كىشىدە غايىۋانە ئاڭ پەيدا قىلىپ، كىشىلەرنىڭ چەكسىز ئەقىل-ئىدراك كۈچىنى نامايەن قىلىدۇ. ھەر بىر ئادەمنىڭ ئارزۇسىنى مامددىي بايلىق، پۇل كەسىپ قاتارلىق جەھەتتە شەكىللىك قىممەتكە ئايلاندۇرىدۇ.
ھەر بىر مۇۋەپىقىيەت قازانغۇچىلارنىڭ ۋە غايە ت زور بايلىقنىڭ كەينىدە غايەت زور بىر خىل كۈچ، يەنى ئىشەنچ بولىدۇ. ئۇ ئاشۇ كىشىلەرنىڭ ئۆز نىشانىغا قاراپ ئۈزلۈكسىز ئىلگىرلىشىگە مەدەت ۋە تۈرۈتكە بولىدۇ. شۇڭا ناپولېئون خېئول مۇئەييەنلەشتۈرۈپ مۇنداق دەيدۇ:
ئىشەنچ – جان ۋە كۈچ
ئىشەنچ- مۆجىزە
ئىشەنچ- ئىشلارنى ۋۇجۇتقا چىقىرىشنىڭ ئاساسىي.
جاپا بىلەن ھېسابلاشماي، مەڭگۈ ئالغا ئىنتىلگەندە ھاياتىڭىز ئاجايىپ جۇلالىنىدۇ.

 
ناپولىئون خېئولنىڭ؛ مۇۋوپىقىيەت دەستۇرى دىگەن كىتابتىن ئېلىندى

If you stood in front of a mirror and held up 11 roses, you would see 12 of the most beautiful things in the world. ئەگەر سىز 11 ئەتىرگۈلنى تۇتۇپ ئەينەك ئالدىدا تۇرسىڭىز، دۇنيادىكى ئەڭ گۈزەل 12 نەرسىنى كۆرەلەيسىز . Do you have a map? I keep getting lost in your eyes. سىزدە خەرىتە بارمۇ؟ كۆزىڭىزگە قاراپ ئېزىپ قېلىۋاتىمەن. If I could rearrange the alphabet, I’d put U and I together. ئەگەر ئىنگلىز تىلى ئېلىپبەسىنى قايتىدىن تۈزۈپ چىقالىغان بولسام، مەن چۇقۇم I بىلەن U ھەرىپىنى بىرگە قويغان بۇلاتتىم. Is it hot in here or is it just you? بۇ جاي بەك ئىسسىقمۇ ياكى سىزنىڭ ئوتىڭىز قىززىقمۇ ؟ If you were a tear drop, I would never cry for fear of losing you. ئەگەر سىز بىر تامچە ياش بولسىڭىز، مەن ھەرگىز يىغلىمايمەن، چۈنكى سىزدىن ئايرىلىپ قىلىشتىن ئەنسىرەيمەن. You must be the cause of global warming. يەرشارىنىڭ ئىسسىپ كېتىشىگە چۇقۇم سىز سەۋەپچى. I must be dead because I’m talking to an angel. پەرىشتە بىلەن پاراڭلىشىۋاتىمەنغۇ ، ئۆلۈپ كەتمىگەندىمە ھە؟ If I was an ice cube, I’d melt standing next to you. ئەگەر مەن بىر پارچە مۇز بولغان بولسام، يېنىڭىزدا ئاللىقاچان ئېرىپ كەتكەن بولاتتىم. Are you from heaven? cause you look like an angel. سىز جەننەتتىن كەلدىڭىزمۇ ؟ پەرىشتىگىلا ئوخشايدىكەنسزغۇ !

كىشىلىك ھايات ــــ سائەت، كۈن، ئاي يىللارنىڭ يىغىنددىسىدۇر. ۋاقىت ــــ جان دېمەكتۇر. ۋاقىت يەنە قوياشتەك سېخىي، ئەزرائىلدەك رەھىمسىز، چېقمىندەك تېز، ئالتۇندەك قىممەتلىك بولىدۇ. تولىمۇ قىممەتلىك قىسقا ھاياتىنى، يەنە ۋاقتىنى قانداق ئۆتكۈزۈش ھەربىر ئەقىل ئىگىسى ئالدىغا قويۇلغان. جىددىي مۇئامىلە قىلىشقا تېگىشلىك مۇھىم مەسىلە.
ۋاقىت ئىجتىمائىي ئورۇن، ئىرق، دىن،مىللەت، جىنىس ئايرىماي ھەممە ئادەمگە باراۋەر تەقسىملەنگەن، ئەمما ئىنساننىڭ ۋاقىتتىن پايدىلىنىپ ياراتقان كىشىلىك قەدىر-قىممىتى پەرىقلىق بولىدۇ. ئەقىللىق كىشىلەر ۋاقىتتىن ۋاقىت تۇغدۇرۇپ، ھاياتلىق خامىنىنى ئالتۇن چەشلەرگە تۇلدۇرسا، بۇرنىنىڭ ئۇچىنىلا كۆرىدىغان بەل مۈكچەيگەندە ھايات ئىزنالىرىنىڭ تولىمۇ مەنىسىز، قەدىرسىز، پاخالدەك ئۆتكەنلىكىنى ھېس قىلىپ ھەسرەت –نادامەت چېكىدۇ. ۋاقىتقا قىلىنغان مۇئامىلە ئوخشىمىسا، ئېرىشلىگەن نەتىجە ئەلۋەتتە ئوخشىمايدۇ. بۇ مەنىدىن ئېيىتقاندا، ھەربىرىمىزگە تەڭ تەقسىملەنگەن ۋاقتىنى قانداق ئورۇنلاشتۇرۇش، ئۇنى قانداق ئىشلارغا سەرىپ قىلىش، قىسقىسى، قانداق ياشاش كىشىلىك ھاياتىمىزدا تولىمۇ جىددىي مەسىلە ھېسابلىنىدۇ. … ئۇنداقتا قىممەتلىك، چەكلىك ۋاقىتتىن قانداق ئۈنۈملۈك پايدىلىنىش كېرەك؟
ئەقىل- پاراسەت ئەجداتلىرىمىز ۋاقىتنىڭ مۇھىملىقى توغرىسىدا «ۋاقىت ئالتۇندىن قىممەت»، « ۋاقىت ــ جان دىمەكتۇر»، « ۋاقىت ــــ ئاتقان»، « ۋاقتىڭ كەتتى ـــــ بەختىڭ كەتتى» گە ئوخشاش نۇرغۇن قىممەتلىك ئۈگۈتلەرنى قالدۇرغان بولسىمۇ، ئەمما بەزى كىشىلىرىمىزنىڭ، ياشلىرىمىزنىڭ ئۇنى تونۇشى، ھەزىم قىلىشى ۋە ئەمەلىيىتىدە كۆرسىتىشى، دېگەندەك توغرا بولمايۋاتىدۇ. بولۇپمۇ، ئالىي مەكتەپلەردىكى بىر قىسىم سېتودېنتلار ئارىسىدا ۋاقىت ئىسراپچىلىقى ئىنتايىن ئېغىر بولماقتا. نۆۋەتتە، نۇرغۇن ئالىي مەكتەپلەرنىڭ 1-، 2- يىللىقىدا ئورۇنلاشتۇرۇلغان دەرىسلىكلەر ئاز، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆزلۈكىدىن ئۆگىنىشىگە، ئىزدىنىشىگە قالدۇرۇلغان ۋاقىت بىر قەدەر كۆپ بولغاچقا، قىسمەن ئوقۇغۇچىلار ئىلىم-مەرىپەت ئۆگىنىشىدىكى مۇھىم ئوچاق ھىسابلانغان كۇتۇپخانا، دەرسخانا، كىتابخانا، تەجىربىخانا قاتارلىق ئىلىمخانىلارنىڭ ئورنىنى ئاتالمىش «مېھرى ئىسسىق»تورخانا، « رومانتىك تانسىخانا، ئاچچىق مەيخانا» قاتارلىق كۆڭۈل ئېچىش خانىلىرىغا ئالماشتۇرۇپ، قىممەتلىك ھاياتىغا بىھۇدە ئېكەك سېلىپ، ئۆز ئىستىقبالىغا پالتا چاپماقتا.
ئۇچۇر تېخنىكىسىنىڭ ئۇچقاندەك تەرەققىي قىلىشى بىلەن، ئېنتېرنىت تورى بارلىققا كېلىپ تۇرمۇش، خىزمەت ۋە ئۆگىنىشمىزگە نۇرغۇن قولايلىقلار تۇغۇلدى. بەزى ئوقۇغۇچىلار بۇ يېڭى شەيئىنى شۇنچىلىك تېز قۇبۇل قىلدىكى، كۈندە بىر قېتىم تورخانىغا كىرمىسە زادىلا كۈنى ئۆتمەيدىغان ھالغا يەتتى. ئۇنداقلار جەمە، شەنبە كۈنلىرى تورخانىدا كېچىچە تۈنەپ، زېھنىنى، ئىقتىسادىنى،جىسمانىي قۇۋۋىتىنى، ئەڭ مۇھىمى قىممەتلىك ۋاقتىنى بىھۇدە ئىسراپ قىلىدۇ. تېخى ئاتا- ئانىسىدىن تېلىفۇن قېلىشىدىن ئەنسىرەپ ياتاقنىڭ تېلىفۇن سېمىنى ئۈزىۋىتىشلىرى بار. جاپاكەش ئاتا-ئانىسى، قېرىنداشلىرىنىڭ قان-تەر بەدىلىگە كەلگەن پۇللارنى بۇزۇپ- چېچىۋاتقان ئاشۇنداق تەييارتاپلار قاچانمۇ ئۆزىنى بىلەر؟!  بۇ خىل ئېچىنىشلىق ئەھۋاللارنى ئاتا-ئانىسى بىلسە قانداق ھېسىياتتا بولار؟
ئالىي مەكتەپ ھاياتى ــــ كىشىلىك ھاياتنىڭ مۇھىم بۇرلۇشىنى ياسايدىغان، كېيىنكى ئۆمۈرىگە ئۇل سالىدىغان ئىنتايىن مۇھىم مەزگىلدۇر. ئالىي مەكتەپ دېگىنىمىز زامانىمىزدىكى روھىيەت ئالىمى بەلگىلىك يۈكسەكلىككە ئىگە ئالىي مەلۇماتلىقلارنى يىتۈشتۈرىدىغان، قەلبىگە يۈكسەك ئارزۇلارنى پۈككەن غالىبلارنىڭ ئارزۇ-ئارمانلىرىنى روياپقا چىقىرىشقا ئۇل سالىدىغان ئىلىم ماكانى. ھەرگىزمۇ غايىسىز، بوشاڭ، راھەتپەرەس، سۆلەتۋاز، دىتى يوق ياشلارنىڭ بارارگاھى ئەمەس. ئۇنداقتا، بىزنىڭ ئالىي مەكتەپتىكى ۋاقتىمىز شۇنچە كۆپمۇ؟ مۇنداق بىر ئاددىي مىسال كەلتۈرەيلى، تېببىي ئۇنۋېرسىتىتتا ئوقۇيدىغان بىر سېتودېنىت مەكتەپتە ئالتە يىل ئوقۇيدۇ، دەپ ئويلىساق، ئۇ ۋاقىت جەمئىي 2190كۈن بولىدۇ. ئۇنىڭ ئچىدىن بىر يىلدىكى تەتىل، ھېيىت –بايرام كۈنلىرىنى چىقىرىۋەتكەندە تەخمىنەن 1500كۈن قالىدۇ. بۇنىڭدىن يەنە ئوخلاش، ئارام ئېلىش ۋاقىنى چىقىرىۋەتكەندە تەخمىنەن 1000كۈن قالىدۇ. دېمەك، ئالتە يىل ئىچىدىكى ئۈنۈملۈك ۋاقىت ئارانلا 1000كۈن دېگەن  گەپ. ئەمەلىيەتتە، مۇشۇ قىسقىغىنە 1000كۈننىڭ قانداق ئۆتۈشى كېيىنكى ئۆمۈرىمىزنىڭ قانداق شەكىلدە ئۆتۈشىگە بىۋاستە باغلىنىشلىق بولىدۇ.
«غەرب ئەللىرىدىكى تەرەققىي قىلغان دۆلەتلەرنىڭ ۋاقتى ئاز، تەرەققىياتى تېز، بىزنىڭ ۋاقتىمىز كۆپ، تەرەققىياتىمىز ئاستا» دەيدۇ. دوكتور ئەسئەت سۇلايمان. كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇكى، بۇ يەردە دېيىلگەن «كۆپ ۋاقىت» قىممەت يارتالمايدىغان بىكار ۋاقىتتىن ئىبارەت بولۇپ، تەرەققىيات بىلەن تەتۈر تاناسىپتۇر. گەرچە بىز ھازىرغىچە غەر ئەللىرى كىشىلىرىگە ئۇدۇلمۇ ئۇدۇل سېلىشتۇرالمىساقمۇ، لېكىن ئىددىيىدە يېڭىچە ئويغىنىش ھاسىل قىلسا، ئاشۇنداق روھنى ئەمەلىيىتىمىزدە ھەقىقىي كۆرسىتەلىسەك، تەرەققىي قىلالايىمىز. ۋاقتىمىزمۇ بىزگە ھاياتنىڭ ھەقىقىي مەنىسىنى بىلدۈرىدۇ ۋە ئەجىر ـ مېھنەت نېمىتىنى ئاتا قىلىدۇ.
تەۋسىيە شۇكى، رىقابەت كۈندىن –كۈنگە كەسكىنلىشىۋاتقان، بىلىم تېز سۈرئەتتە يېڭىلىنىۋاتقان، ھەربىر ئەقىل ئىگىسىگە كۆپ تەرەپلىمە تەلەپلەر قويىلىۋاتقان جەمىئىيەتتە، «ئادىمىيىلىك قەدىر-قىممەتكە ئېرىشىپ ياشايمىز» دەيدىكەنمىز، قىممەتلىك ۋاقتىمىزنىڭ قەدىرىگە يىتەيلى. سېتودېنتلار، ئالىي مەكتەپ ھاياتىنى قەدىرلەيلى، ئىزدىنەيلى، بار كۈچىمىز بىلەن ئىلىم –تېخنىكا ئىگىلەيلى شۇنىڭىغا مۇتلەق ئىشىنىشكە بولىدۇكى، بىلىملىك كىشى ھەر زامان، ھەرجايدا ھامان قەدرلىنىدۇ. قىممەتلىك ۋاقتىمىزنى ئىلىم دېڭىزىدىن جاۋاھىراتلارنى سۈزۈشكە، كەسپىنى پۇختا ئىگىلەشكە، يېڭى ئۇچۇر-تېخنىكىلارنى ئىگىلەشكە سەرپ قىلايلى. شۇندىلا، ھاياتنىڭ تاتلىق مېغىزلارنى چاقالايمىز، ھايات يوللىرىمىز تېخىمۇ ئازادلىشىدۇ.

 
(ئاپتۇرى: شىنجاڭ تېببىي ئۇنۋېرسىتىتى پارتىكوم تەشۋىقات بۆلۈمىدىن)
جۇڭگو مىللەتلىرى ژورنىلىدىن ئېلىندى!