موزىېكىلىق دراما : چىن تۈمۈر باتۇر (ئىككى خىل تىلدا)
真铁木勇士(音乐剧)
拉赫曼江•阿吾提•奥兹哈尔 编剧
麦麦提敏•阿卜力孜 译
第一幕第一场
第一幕序。灰暗的灯光照亮舞台的前部，优美的长笛独奏响起。舞台布置为一个山洞，洞里可见几块石头和几件相当原始的家具。开幕，随笛声结束，一位老人和一个少女走上舞台。
少女 还有多远，爷爷？我累得很。
老人 快了，快了，在这儿歇一歇吧，（给少女递上装有水的葫芦）来，喝点水。
（少女只喝几口。）
少女 爷爷，您说的玛赫屯苏拉是出生在这里的吗？
老人 是的，真铁木勇士和玛赫屯苏拉曾经生活在这里。
少女 他们为什么生活在这里呀？
老人 故事是这样的：真铁木勇士和玛赫屯苏拉本来是一位国王的王子和公主。那位国王有两位王妃，真铁木勇士和玛赫屯苏拉公主由王妃所生。因为王后不能生育，因此她非常妒忌王妃。有一次国王打猎去了，这时王妃生了真铁木，心狠毒辣的王后派人把小小的铁木真勇士扔到荒山中，对国王撒谎说王妃生了一只小狗。
少女 王妃为什么不把真相告诉国王啊？
老人 国王相信了王后的谎话，勃然大怒，禁止王妃前来拜见自己，就这样，王妃没办法把真相告诉国王。
少女 王后多么心狠毒辣！
老人 王妃第二次生了一个女孩，这次国王又打猎去了。这位小公主美丽极了，连太阳、月亮都比不上她的美。王后嫉妒死了，派人把小公主扔到荒山，把一只小猫放入婴床，跟国王说王妃生了只小猫。国王大发雷霆，发誓再也不会见王妃，并下令重罚王妃。
少女 天哪！多么悲催的事情！那个真铁木勇士和玛赫屯苏拉到底怎么了？
老人 一只母熊碰见他们俩，就捡了回来，在山洞里把他们养大了。他们俩自个儿起名为真铁木勇士和玛赫屯苏拉。
少女 那后来呢？
老人 等他们长大了，就离开母熊，在别的山洞里住了下来。好孙女儿，剩下的故事在路上给你讲吧。咱们走（他们起身）
少女跟着老人走出去。所有的灯全亮起，照亮整个舞台。
玛赫屯苏拉（个子略高，身体苗条，肩宽腰细，显得又美丽又勇敢。四十条小辫及腰，蓬松的刘海垂挂在前额上。她的眼睛炯炯有神，美如清泉。她戴着玛瑙项链，金光闪闪。她脚穿红鞋，身穿褐色马甲，马甲的纽扣发亮，夺人眼球，桃红色长裙拖着地。长裙轻轻飘柔，显得轻盈精美）玩着小辫走上舞台。在舞台的后部，一群散乱的身穿黑衣的光头年轻男女歌手，以树木和岩石的模样出现，一同唱起真铁木勇士和玛赫屯苏拉之歌的最后一句。
音乐起：
一股股清澈的泉水，
一片片无边的蓝天；
翠色千里的山野上，
一群群鹿狍悠悠闲。
真铁木勇士（真铁木勇士肩宽如熊，手掌坚如熊抓，身体壮如狮子，穿着白色无袖麻布衣，露着胸膛，长长的头发乌亮，戴着银质项链，肌肉突出，显得格外壮猛，一手拿着宝剑，胳膊上套着一只银圈）昂头挺胸地走上舞台，听完妹妹的唱歌，然后回以对唱：
我的骏马四蹄生风，
将会带我翻山越岭。
我要打个猎过个瘾，
尽显男子汉的激情。
玛赫屯苏拉唱：
如果比试勇气和气魂，
无人能与哥相提并论。
宝剑时时刻刻不离手，
威风让敌人破胆丧魂。
雄鹰绕飞在哥的头顶，
常常带来福气和好运。
黑猎犬忠实地看守门，
渴望得到狩猎的允准。
猫咪在被褥上打呼噜。
母鸡正在鸡舍中打鸣。
真铁木勇士唱：
我的蓝褐色骏马，
在马厩里嘶长鸣。
当我出去打猎时，
它们都等我命令。
玛赫屯苏拉唱：
昨夜，我做了噩梦，
梦里，哥哥在烤肉。
当我要伸手拿一块，
哥哥却突然不见了。
真铁木 （从侧面抱住妹妹哈赫屯苏拉）亲爱的妹妹，我要出去打猎，这次要出去七天。在我回来之前，亲爱的妹妹，你千万要切记我的话：
妹妹，不要洗头
也不要去河边
不要赶走你的狗
也不要让猫吓到
不要让火焰熄灭
不要爬到屋顶上
如果火熄灭了
千万不要
到冒烟的地方
去借火
玛赫屯苏拉听着哥哥的话，往灶里添上木柴，把干粮和弓箭递给真铁木勇士，并唱：
高高的群山一望无际，
狮子老虎整夜在觅食。
你是我的唯一的亲人，
哥哥要时刻保持警惕。
真铁木勇士唱：
我是男子汉，胆大如狮子，
还没有老虎能够把我战胜。
别担心我，我亲爱的妹妹，
我做事从来非常小心慎重。
真铁木勇士轻轻地在玛赫屯苏拉的前额上亲吻一下，走下舞台。然后传来猎犬的吠声和马蹄远去的声音。玛赫屯苏拉遥望远方，发愣片刻，然后走上旁边的一块石头，挥动手中的红色头巾，给她的哥哥送行。
玛赫屯苏拉从石头上下来，跳跳起舞来，她优美的动作非常轻盈，好像在飘飞。这时刮起暴风来，同时传来碗碟摔碎的声音。音乐随暴风达到高潮。某时传来母鸡的唧唧声，玛赫屯苏拉一边吓唬着母鸡，一边驱赶着猫，往石头后面跑去。过了一会，她又慌张地跑到舞台的前方，一边嘴里不停地重复着：“不好啦！母鸡把火给踩灭了，猫把水给扑倒了，我现在该怎么办哪？哥哥不是叮嘱我说不要吓到母鸡、不要驱赶猫、不要把火灭了？我该怎么办？……”一边跳着优美的舞蹈，最终由于精疲力竭而晕倒在舞台上。
一群少女是她的幽灵。她们像幻象一样若隐若现，围着玛赫屯苏拉，杂乱无章地跳起舞来。从远方传来低沉的歌声：
玛赫屯苏拉，快起来！起来！
玛赫屯苏拉，快点环视四面！
玛赫屯苏拉，你的水在哪里！
起来，快点，重新把火点燃！
然后传来猫头鹰凄凉的鸣叫声，少女们痛苦地拔着头发，依依不舍地远离玛赫屯苏拉，走下舞台。随母鸡的唧唧声、猫的喵喵声，灯光暗下来。
灯灭。
第一幕第二场
舞台布置为一座山洞。到处乱扔着人的骨头和头颅、动物的皮子、膝盖骨。吸血鬼（七十岁老妇人的模样，眼睛看不见，习惯于用嗅觉来找东西。动作轻巧如三十岁的年轻女子。头上戴着白色长头巾，身穿着白色麻布衣，用一根草绳束着腰，拄手杖，给人以慈母的印象。一半脸面是黑如乌鸦，另一半脸面苍白如泥砖，从不让观众看到她的脸庞，并用黑色头巾蒙住脸；但是，当她运动时，黑色半脸会露出。青面獠牙，狰狞恐怖。她总是心神不安地晃动，一秒钟也静不下来，恐慌地跳来跳去，用鼻子嗅来嗅去，狡猾敏锐，凶残无情）从一块石头跳到另一块石头，观察四周，露出獠牙，像恶狼一样朝天嚎叫，摸索着拿起一只头颅，拍拍头颅，扔掉，对着另一只头颅狰狞地哈哈大笑，然后踩在脚下，仰望天空嚎叫，发出咯吱咯吱的声响，以沙哑的嗓子乱唱：
没有人能抵达
我的这个山洞。
我喜欢吸鲜血，
不然就会丧命。
吸过很多鲜血，
有男女有老少。
我要吸饮鲜血，
鲜血越多越好。
我要吸血，要饮血
谁会给我带来鲜血
她开始向四周窥视，好像嗅到了什么，然后往后退几步，跳上一块石头，很快又从石头上跳下来，急忙往后退几步，往左边窥视，露出獠牙，发出狰狞的笑声，然后对着观众开始唱歌：
太好了，我嗅到了人味，
人的鲜血最合我的胃口。
来者是必定是一个美女。
会给我带来天大的享受。
哈哈哈哈哈哈哈哈哈哈哈哈
吸血鬼露出獠牙，狰狞地笑几下，往后退去，从腰间拿出念珠，嘴里念着佛，立刻变成一个慈母，往灶里添上几块木柴，背向观众地坐在一块岩石。一群幽灵——吸血鬼的影子——围着她不停地翻跟头。
这时，玛赫屯苏拉端着银盘走进来。幽灵立刻停止翻跟头，把玛赫屯苏拉层层围住，但是她看不见这些幽灵。她把银盘贴住胸口，向四周看去，见到人的头颅和动物的皮子，由于害怕身体不由得发抖起来，发呆了几秒之后，玛赫屯苏拉弯下腰，向吸血鬼问候：
您好，嬷嬷！
（吸血鬼饥肠辘辘地唱:）
漂亮懂礼貌的好姑娘，
我要所有人都有礼貌。
如果不是你对我恭敬，
那早就会挨我的一刀。
四海五湖、三山五岳，
我的大名天下人知道。
还好你把自己送上来，
不然我会亲自上门找。
你是何人，来自何方，
快点把你的姓名报上。
从来没有人来过这里，
你突然闯进来有何妨？
玛赫屯苏拉唱：
孩儿是玛赫屯苏拉，
真铁木勇士是我兄。
娘娘是否听说过他，
他是勇士无比英勇。
我的哥哥出去打猎，
孩儿此来为借火炭。
请嬷嬷大发慈悲吧，
孩儿必将翻倍归还。
吸血鬼从座位上跳起来，靠近玛赫屯苏拉，贪婪地嗅遍她，变得狰狞起来，尽力克制住自己，慢慢远离玛赫屯苏拉，望着她用嘶哑的声音唱：
你来，为了借一块火炭？
给你吧，我懂你的困难。
我们俩可以成为好朋友，
可别忘了拿种子和醋酸。
要在路上撒种子泼醋酸，
我看不见，只好靠这些。
也许我的火也会熄灭掉，
那时你就可以给我答谢。
然后传来狮子老虎的嚎叫、马的嘶鸣、狗的吠叫，令玛赫屯苏拉不由得害怕起来。
吸血鬼拿走玛赫屯苏拉的银盘，把一块火炭放在上面，还给她。由于害怕，玛赫屯苏拉顾不上告别，匆匆走出吸血鬼的洞。
等玛赫屯苏拉走下舞台，吸血鬼又一次从座位上跳起来。音乐起，在一群若隐若现的幽灵的中间，吸血鬼像一个女皇一样骄傲起来。其他幽灵吸血鬼开始围着她跳舞，他们的模样狰狞、动作迅猛。在舞台的后方出现一群黑衣人，他们的面孔若隐若现，唱起合唱。吸血鬼望着玛赫屯苏拉出去的方向，跳上石头，又跳下来。露出獠牙，用自己的指甲使劲掐自己的脸，并走下舞台，其他幽灵吸血鬼也模仿她，跟她一起走下舞台。
灯暗下来，熄灭。
第二幕第一场
开幕，见玛赫屯苏拉。室内布置发生了变化：天花板上挂着两根粗绳，玛赫屯苏拉坐在炉子的前面，手脚、浑身微微发抖。响起沉重、急促的音乐，以表达玛赫屯苏拉充满恐惧和矛盾的复杂精神状态。
音乐停，传来像巫师之歌的一种低沉的声音。一个手鼓，打出玛赫屯苏拉的心跳。然后玛赫屯苏拉开始唱歌，一群少女应声而起舞。舞台的后部，一群黑衣男女跟唱玛赫屯苏拉。
玛赫屯苏拉：
泼洒醋酸的地方，长出了蔷薇，
这是否预示着我的厄运和苦难？
一夜之间，就出现了一条小路，
这是怎么回事，我是否有危险？
跳舞少女悲伤地拨头发，敲打石头，围着舞台旋转。舞台后部的合唱队低声唱着歌，好像在暗示一种厄运，音乐渲染出一种悲伤、严肃的气氛。过了一会儿，传来暴风的呼啸声，挂在天花板上的两根粗绳猛烈地动起来。突然打雷，所有的灯暗下来，然后重新亮起。玛赫屯苏拉站起来，环顾四周，跳舞少女都倒在地上，挣扎。歌声变低。
吸血鬼出现。一群幽灵走上舞台，围着玛赫屯苏拉旋转一圈，仔细地观察四周，确定没有危险后，走到吸血鬼的身后，安静地待命。
吸血鬼嗅遍四周，用脚跺地，用手掌敲打着地面，开始唱歌。她的歌声沉重而急促：
真铁木勇士在家吗？
他的骏马是不是在马厩里？
他的宝剑挂在墙上？
他的雄鹰是不是时刻待命？
汪汪猎犬在看着门？
喵喵猫是不是睡在被窝里？
唧唧母鸡在鸡舍里吗？
玛赫屯苏拉站在舞台最后面的一块石头上，对唱：
真铁木勇士出去打猎，
随身佩戴着他的宝剑。
雄鹰随着他一起飞走，
汪汪猎犬飞奔在马前。
喵喵猫熟睡在被窝里，
唧唧母鸡觅食在外边。
吸血鬼听罢，吞下流到嘴角的口水，高兴地像打雷一样哈哈大笑。她的影子——一群幽灵拔出刀对准玛赫屯苏拉。吸血鬼把身上的白色罩子往地上一扔，跳上一块石头，跳下来，两眼闪着凶光，盯住玛赫屯苏拉，并围着舞台走一遍，仔细地观察玛赫屯苏拉。玛赫屯苏拉因害怕和恐惧，蜷缩在舞台的中央，一动不动。吸血鬼来到玛赫屯苏拉的前面，拿掉头巾，显露出其真实面目。玛赫屯苏拉因恐惧而晕倒，而她的影子——一群舞女紧紧围绕她，守护她。但是，吸血鬼的幽灵跟他们进行激烈的搏斗，最终赶走她们。吸血鬼的幽灵抬起玛赫屯苏拉，用挂在天花板上的粗绳把她悬起来。一盏红灯照射玛赫屯苏拉，而其他灯都灭。吸血鬼的幽灵把舞台弄得一塌糊涂。此时吸血鬼由老妇人的模样恢复到她原来的真实的七头吸血鬼的模样。幽灵们热烈鼓掌，激励吸血鬼。吸血鬼慢慢地靠近玛赫屯苏拉，拿出她的短剑，在玛赫屯苏拉的脚底打个洞。玛赫屯苏拉忍受不住疼痛，挣扎起来。但因为被绑得太紧固，始终无法挣脱。在吸血鬼吸血期间，整个舞台显得染满了鲜血一样血红而昏暗。吸完了血的吸血鬼，舔舔沾满血的嘴唇，满意地走出去。玛赫屯苏拉的舞女给她松绑。玛赫屯苏拉面色苍白，犹如一具尸体。这时吸血鬼又回来，警告她：
听好，给我好好记住，
你要对我的事情保密，
也不要跟你的哥哥说，
不然我会扒掉你的皮。
吸血鬼的幽灵拔刀直逼玛赫屯苏拉的喉咙，吓唬她。期间，吸血鬼又变成一个慈祥的老妇人，缓慢地从屋里出去。
玛赫屯苏拉的影子围着她显得格外焦急。
闭幕。
第二幕第二场
灯照亮幕帘的前方。老人与少女走出，坐在左边的一块石头上。
少女 爷爷，当吸血鬼吸玛赫屯苏拉的血的时候，真铁木勇士为什么不把自己的妹妹救出来啊？
老人 真铁木勇士每次出去打猎要打七天，这是他的习惯。他走到很远的地方去打猎，第七天才回来，所以玛赫屯苏拉只好等着他的哥哥打猎回来。可是，吸血鬼每天都来吸她的血。第七天，真铁木勇士终于回来了。
少女 （站起来，高兴地鼓掌）太好了！那后来怎么样了？
老人 我会在路上讲给你，好孙女儿。
他们出去，开幕，亮灯。
舞台亮起来，响着轻音乐。玛赫屯苏拉毫无力气地倚靠着石头，真铁木勇士提着、背着一堆猎物走进来。
真铁木勇士看到妹妹连自己都没看，毫无力气地倚靠着石头，觉得非常奇怪：
亲爱的妹呀，你的脸色憔悴，
跟哥哥说，发生了什么事情？
哥哥会替你做主，替你报仇，
谁欺负了你，快说你的不幸。
玛赫屯苏拉：
想说却说不出我的厄运，
不说就会让我难以忍受。
别问了，我亲爱的哥哥，
让我一个人去煎熬悲愁。
真铁木勇士：
哥哥愿意为你献出自己的性命。
亲爱的妹妹，我活着是为了你。
什么厄运？哥哥会想办法解决，
谁欺负你了，哥将会帮你出气。
玛赫屯苏拉：
是吸血鬼，吸收我的血，
我变成了她手中的猎物。
她每天来把我悬挂起来，
吸收我的血，让我痛苦。
真铁木勇士：
哥哥藏起来，别让吸血鬼察觉到，
等她来了，我会一刀砍断她的头。
妹妹呀，我是不配做你的亲哥哥，
如果哥哥我不能替你报这个血仇。
真铁木勇士放下猎物，拿起宝剑，隐藏到一个洞里去。
没过多久，吸血鬼就来到。音乐起：
真铁木勇士在家吗？
他的骏马是不是在马厩里？
他的宝剑挂在墙上？
他的雄鹰是不是时刻待命？
汪汪猎犬在看着门？
喵喵猫是不是睡在被窝里？
唧唧母鸡在鸡舍里吗？
玛赫屯苏拉站在舞台最后面的一块石头上，对唱：
真铁木勇士出去打猎，
随身佩戴着他的宝剑。
雄鹰随着他一起飞走，
汪汪猎犬飞奔在马前。
喵喵猫熟睡在被窝里，
唧唧母鸡觅食在外边。
吸血鬼威胁玛赫屯苏拉：
我有一种不好的预感，
今天不想走进你的家。
但我的欲望蠢蠢欲动，
不让我这样半途作罢。
我嗅到了人类的气味，
有人肯定隐藏在屋里。
如果你对我有所隐瞒，
我将绝不会对你客气。
玛赫屯苏拉：
哥哥出去打猎
留下他的衣物；
刚洗完了它们，
这是气的缘故。
你不信自己来
看看每个角落：
墙上空空白白，
没有挂上宝剑。
没有马的嘶鸣，
马厩一片空闲。
没有猎犬看门，
你不是已看见？
别怕，进来吧，
我说的都实话。
吸血鬼往屋里走去，她的影子——一群幽灵，不安地盯着四周，因害怕都退到吸血鬼的身后。当吸血鬼要用绳子把玛赫屯苏拉悬吊，所有的灯都变成血红色。吸血鬼由慈祥的老妇人变为狰狞的吸血鬼模样。这时真铁木勇士高举着他的宝剑，从他隐藏的洞里跳出来，往吸血鬼砍去，吸血鬼的一只头掉到地上。吸血鬼跳起来，喊着：“你看掉了我的一只头，还有六只头你能怎么样？”狂猛地向真铁木勇士扑上去。真铁木勇士巧妙地退几步，跳上一块石头，从石头上往吸血鬼砍去。在激烈的搏斗中，吸血鬼锋利的爪子划伤真铁木勇士的脸。灯一会儿变暗，一会儿变亮。随着一声打雷，吸血鬼的第六只头被砍断掉在地上。真铁木勇士每砍断吸血鬼的一只头，在舞台的后部的高地上倒下一个躯体。剩下最后的气角头的吸血鬼，跳上一块石头上，怒火冲冲地盯着玛赫屯苏拉喊叫：
玛赫屯苏拉，
你走着瞧吧。
更坏的厄运，
你等着受罚！
我要变成龙，
活把你吞下 。
什么是苦难，
你将会尝到！
说完，往下跳下去，消失，真铁木勇士追上去。这时云散烟消，天空变得晴朗。玛赫屯苏拉向真铁木勇士喊：
哥！要小心，吸血鬼太凶残！
玛赫屯苏拉的影子——一群少女扶她起来，并围着她旋转。当玛赫屯苏拉坐在石头上，她们开始翩翩起舞，为真铁木勇士助威。舞台的后部亮起，见合唱团。
吸血鬼啊，你的时刻到了，
真铁木勇士绝不会饶你命。
玛赫屯苏拉的血仇必定报，
你承认吧，你的厄运来临。
少女们围着玛赫屯苏拉跳起胜利的舞蹈。然后在舞台后部见一片高原，吸血鬼在那里出现，紧跟着吸血鬼真铁木勇士也赶来。他们进行一番激烈的搏斗，真铁木勇士最终把宝剑刺入吸血鬼的胸口。吸血鬼发出痛苦的尖叫，倒在血泊里，在吸血鬼倒在地的同时，一只血淋淋的头颅滚到舞台上。玛赫屯苏拉看到这个头颅，晕厥，跟她的影子一起倒地。
灯灭。
灯亮。见真铁木勇士舞台的中央正在一块黑石头上磨着他的宝剑。过了一会儿，玛赫屯苏拉进来。
真铁木勇士 亲爱的妹妹，你去哪儿了？
玛赫屯苏拉 到河边洗头发去了。
真铁木勇士 什么？哥不是跟你说不要去河边洗头，用泉水在家里洗？怎么不听话？以后要记住哥的话！
玛赫屯苏拉 是！
玛赫屯苏拉的影子也进来，开始边唱边跳无。合唱团也开始歌颂玛赫屯苏拉：
乌黑眸子，亮如清泉，
眉毛修长，乌黑油亮。
杨柳细腰，亭亭玉立，
声音甜蜜，宛若冰糖。
秀发长长，青丝如娟，
脸面水嫩，美如月光。
薄唇红润，袅袅婷婷，
纤纤玉指，令人痴狂。
齿如珍珠，光洁闪亮，
聪明伶俐，思游四方。
绝世佳人，无与伦比，
谁见一眼，为之疯狂。
歌毕，真铁木勇士手拿宝剑，来到玛赫屯苏拉的身边，唱：
没有出去打猎有许久日，
无所事事令我烦恼沮丧。
已不愿意在家安然空闲，
妹妹，哥哥要出去闯闯。
玛赫屯苏拉：
勇士哥哥，想去就去吧，
妹妹祝愿你好运和安康。
去吧，打猎要打出激情，
别担心我，要直前勇往！
哥妹俩彼此告别，灯灭。
第三幕第一场
舞台布置为蒙古部落的首领奥兹木赫的王宫。奥兹木赫（个子矮，肥胖，像狗熊；两眼突出，模样可怕；前额上有一个大大的黑痣；胡须长，走路时往两边摆动。身上披着一张虎皮马甲。脖子上戴着粗银链）坐在王座上。王座的两边坐着他的谋士们，他身后的卫兵手握长刀，一动不动。
传令人 舞女进宫！
一群舞女进来，在宫殿中央的空地上跳起舞。期间，舞女中最美的一个，靠过来，挑逗奥兹木赫。奥兹木赫不理舞女，手中紧握着玛赫屯苏拉的几根头发，不耐烦地从王座上一跃而起。
奥兹木赫唱：
哦玛赫屯苏拉，玛赫屯苏拉，
如果你是月亮，我也要摘下。
如果你的哥哥不把你嫁给我，
我要发起进攻，要把你拿下。
此时跑进来一个通讯兵，气喘吁吁地说：大王、大王，不好啦！不好啦！
奥兹木赫 （紧张地）到底发生什么事儿了？快说！
通讯兵 不好啦！实在是不好了！
奥兹木赫 （勃然大怒，猛地跺地）什么事儿？快说！要是再慢慢吞吞，本王要剁了你的舌头！
通讯兵 真铁木白痴说：“我没有嫁给蒙古人的妹妹！有本事先战胜我！”听到这话我非常害怕，谁能战胜他呀？
奥兹木赫 你这个饭桶，除了害怕你懂个屁！给本王滚蛋！（卫兵把他拖出去，奥兹木赫面向传令兵）传我的命令，集结所有士兵们！本王要把玛赫屯苏拉抢回来！这次谁要是反对本王，本王要砍谁的头！
谋士 （白发苍苍，恭敬地）大王，伊犁国遥远，道路危险。而且真铁木勇士名扬四海，我们没有战胜他的希望！在鄙人看来，这仗打不得，请大王三思！
奥兹木赫 卫兵！砍断这老头的头！你们休想阻止本王！要是谁敢挡本王的路，本王就要砍谁的头！
另一个谋士 我的大王，鄙人替他请大王饶他一命！他辅佐过先王，立过大功！为一个小建议砍他的头，不值得！
奥兹木赫 这次谁都休想阻止本王！这个仗本王一定要打！ （两个卫兵把老谋士拖出去）
奥兹木赫
我为玛赫屯苏拉痴迷，
爱之火已在心中燃起。
她是我唯一梦中情人，
只有她才能给我快乐。
为了得到玛赫屯苏拉，
我愿把我的性命献出。
能够为心上人而战死，
难道不是男人的荣誉？
奥兹木赫 所有的将士们都准备好，明日清晨，启程到特克斯河！
所有人 （害怕地弯腰）是，大王！
灯灭。
第三幕第二场
玛赫屯苏拉得知战讯，穿上盔甲，腰佩宝剑，拿出笼子里的鸽子，来到舞台的中央，把鸽子贴住胸口，轻抚鸽子，然后松手。鸽子飞走。
哥哥要我把你放走，
当厄运降临我的头。
如今敌人正在临近，
为了让我国亡家破。
我的鸽子，好鸽子，
快飞吧，飞上蓝天。
快飞快去告诉哥哥，
敌人已经逼到门前。
未等玛赫屯苏拉的歌唱结束，马蹄声越来越逼近。玛赫屯苏拉往后走去，正要上去一块石头，观察屋外，奥兹木赫领着几个士兵静悄悄地走进来。一个士兵向玛赫屯苏拉走过去，玛赫屯苏拉突然拔刀逼向那个士兵的喉咙。
奥兹木赫
见到你，我失去了理智，
伶俐女子不应挥刀流血。
如果放下刀乖乖地投降，
你会从我那里得到一切。
玛赫屯苏拉推开奥兹木赫的士兵，愤怒地回答：
你这男人竟然如此恬不知耻，
率千万人马只对一个小女人。
你还好意思说你真的爱我吗，
世界上谁会抢夺自己的爱人？
听到玛赫屯苏拉的回答，奥兹木赫感到羞耻，脸色变红，突然暴躁起来。此时，士兵们从四面八方向和屯苏拉扑上去。
一个士兵跑过来打报告：不好了，大王！不好啦！真铁木勇士突然出现，一咆哮，一个人已经杀死了我们的一万士兵！我们的士兵已经被他打乱了，现在怎么办？
奥兹木赫勃然大怒，一刀把打报告的士兵的头砍断，一边对着正在惊恐地退却的士兵大喊：“难道真铁木有十个头？让本王看看，如果本王不一刀把真铁木的头砍下来，本王就不是男人！给本王听好，从现在起，你们不得离开这个屋子半步！”，一边一挥刀把玛赫屯苏拉手中的宝剑打到地上，并亲自把他绑起来。当他们正要离开，真铁木勇士赶来，并一刀把看门的士兵杀死，其余所有的士兵都扑向真铁木勇士。奥兹木赫把玛赫屯苏拉交给一个士兵，并和真铁木勇士进行激烈的搏斗。那个士兵把玛赫屯苏拉带到一个高地上，把刀直逼玛赫屯苏拉的喉咙。真铁木勇士一边和奥兹木赫搏斗，一边眼睛不离开玛赫屯苏拉。
玛赫屯苏拉看着真铁木勇士唱：
敌人无数，
凶残无比。
哥要活着，
让我去死。
放弃搏斗，
哥我求你。
真铁木勇士对唱：
我是一名男子汉勇士，
妹妹别担心我会丢命。
我宁可去战斗去战死，
也不愿让亲人受欺凌。
任暴风雨雪怎么吹打，
山上的绿松坚忍不拔。
我是男子汉，就算死，
也不会向敌人投降啊。
敌人越来越增多，层层围住真铁木勇士。奥兹木赫早已把玛赫屯苏拉绑走。
真铁木勇士经过激烈的搏斗，最终把他围住的敌人都打倒在地，看向四周，没见到玛赫屯苏拉，于是不安地喊叫：“玛赫屯苏拉，我亲爱的妹妹！”当时无人回答。他把他的宝剑插入地上，浑身无力地两膝盖落地，扼住身后的一个敌人的喉咙问：“快说，我的妹妹在哪里？我在这个世界上的唯一亲人在哪里？”
敌人 哈哈哈，你就死了这条心吧，她已经被带到大伊犁河对岸的奥兹木赫大王的王宫，你再也见不到她了！
真铁木勇士 不！不！这不可能！（说着往后摔倒，昏过去）
灯灭。
第四幕第一场
在开幕之前，老人领着少女走出来，并坐在一块石头上。
少女 爷爷，真铁木勇士没救出他的妹妹，他去哪儿了？
老人 真铁木勇士别无他法，思念妹妹，整天嚎啕大哭，最终两眼失明。从那以后，人们都称他为“瞎子真铁木”。
少女 后来玛赫屯苏拉真的留在了奥兹木赫的王宫里？
老人 是的。奥兹木赫把玛赫屯苏拉绑回来以后，迫使她举行盛大的婚礼，并硬娶了她。玛赫屯苏拉在奥兹木赫的王宫里度过了几年，但一直想方设法逃出魔掌。有一天，玛赫屯苏拉趁着王宫里举行盛宴，就骑了蒙古王的飞马，一路奔跑，过了伊犁河。追兵也紧跟着追来，却没能过河，站在伊犁河的对岸乞求玛赫屯苏拉回来。可是玛赫屯苏拉愿意为自己的哥哥真铁木勇士牺牲她的一切。追兵把玛赫屯苏拉的两个孩子——阿恰尔（流淌）和切克尔（沉没）——带到河边。
少女 爷爷，那后来呢？
老人牵着少女的手，出去。
湍急的河流，汹涌澎湃。灯亮，河的一个岸边长发蓬乱玛赫屯苏拉骑着飞马，另一个岸边几个追兵抓住两个男孩。
追兵朝着玛赫屯苏拉唱：
尊贵的王后，要是您不回来，
奥兹木赫大王会要我们的命。
为了您一个人，会流多少血，
难道您这样铁心肠冷酷无情？
您可以毫不可怜我们这些奴隶，
可是您怎么能丢弃这两个孩子？
玛赫屯苏拉：
如果你们要我返回去，
就把大儿子扔进河里。
忍受不了失去的痛苦，
我也许会息我的怒气。
传来一个男孩痛苦的哭声，然后一切回复安静。
玛赫屯苏拉 （嚎啕大哭）把小的也扔进河里！（追兵毫不犹豫地把另一个男孩也扔进河里，玛赫屯苏拉擦擦眼泪，调整好身体，盯着追兵，唱）
冷酷无情的强盗啊
你谋杀了我的孩子。
从此我没有了后代，
我的梦想变成现实。
我的那简陋的山洞，
更强于强盗的王宫。
我为哥哥牺牲一切，
才不要那两个杂种。
两个孩子已经被河水流走了，追兵这时才发现自己被玛赫屯苏拉蒙了，不知所措，后悔不已。灯暗。玛赫屯苏拉的影子出现，跳进河流，玛赫屯苏拉试图救活她的两个儿子，但是湍急的河水早已把那两个孩子流走，合唱团替代追兵，开始低声呼叫。玛赫屯苏拉失去她的两个儿子。灯逐渐暗下来，并灭。
第四幕第二场
灯亮，玛赫屯苏拉欢快地打量四周，深深呼吸，然后爬上一块石头，眺望四方。她的影子围着她跳舞。
我离开故乡已经好几年，
忧愁思念充满我的心房。
故乡的水那么甜蜜珍贵，
故乡的土比黄金更贵昂。
我的哥哥是否平安健康，
是否为寻找我到处流浪。
兄妹情如此的伟大高尚，
我愿意为此把性命献上。
她的影子跟着歌唱的旋律而翩翩起舞。
一个男孩手拿着一根绳子，从舞台的一边跑上舞台。玛赫屯苏拉挡住他，向他打听真铁木勇士。
玛赫屯苏拉 那群骆驼是谁的？
孩子 瞎子真铁木的。
玛赫屯苏拉 那么，那些马是谁的？
孩子 瞎子真铁木的。
玛赫屯苏拉 他现在住哪儿？
孩子 一个名叫金温泉的地方。
玛赫屯苏拉 他是怎么变成了瞎子？
孩子 蒙古王抢走了她的妹妹，于是他整天嚎啕大哭，就变成了瞎子。
玛赫屯苏拉 孩子，你能把领到金温泉吗？
孩子 不能。要是骆驼和马走丢了，我不能负起这个责任，我赔不起。
玛赫屯苏拉 那我替看着这些骆驼和马，你拿着这个布袋，跟真铁木勇士说：
这是玛赫屯苏拉的布袋
这是阿尔穆阿塔的苹果，
谁要是双眼失明看不见，
用这个擦眼睛就能看见。
孩子 要是他不信我的话呢？
玛赫屯苏拉
这是玛赫屯苏拉的布袋，
这是阿尔穆阿塔的苹果。
如果说没有玛赫屯苏拉，
哪儿来的这个布袋苹果？
孩子出去。等他走出，走来一群牧人，喊着“玛赫屯苏拉回来了!玛赫屯苏拉回来了！”舞台顿时热闹起来，所有人边唱边跳舞。
灯灭。
第五幕第一场
灯亮，真铁木勇士抱着他的宝剑，坐在岩石上，这时那个放牧的孩子走进来。
孩子 瞎子真铁木，一个女人这几天以来到处打听你，我给了你带来她的话。你倒是要出去，不要整天一动不动地坐在这儿啊。
真铁木勇士 一个女人？不要对我撒谎，离我远点，当心我一刀杀死你。
孩子
这是玛赫屯苏拉的布袋，
这是阿尔穆阿塔的苹果，
谁要是双眼失明看不见，
用这个擦眼睛就能看见。
真铁木勇士 （从石头上跳下去）你刚才说什么？玛赫屯苏拉？她现在在哪儿？她人呢？（真铁木勇士用双手摸着岩石往前走几步，得不到到回复，双腿软了下来，沮丧地抽泣）没有她……（摸索着回到原来的位置，在石头上坐下来）
孩子 （继续唱）
这是玛赫屯苏拉的布袋，
这是阿尔穆阿塔的苹果。
如果说没有玛赫屯苏拉，
哪儿来的这个布袋苹果？
（真铁木勇士正要再次站起来，孩子从布袋里拿出苹果，擦拭他的眼睛。真铁木的视力恢复，他高兴得像个小孩一样蹦蹦跳，跑到位于舞台后部的山顶上，大喊）玛赫屯苏拉回来了！我的妹妹玛赫屯苏拉终于回来了！我的唯一的亲人玛赫屯苏拉回来了！（喊着，展开双手，像雄鹰展开翅膀一样。这时玛赫屯苏拉的影子进来，慢慢地向整个舞台扩散，响起弹布尔和手鼓的独奏音乐，歌曲《杜鹃》开始）
真铁木勇士 流浪的杜鹃啊
鸣声多么凄凉
（玛赫屯苏拉跟一群牧人一起进来，她从人群当中跑出来，对唱）
打开你的怀抱，
你我天涯流浪。
（真铁木勇士向玛赫屯苏拉，离她很近时停下来。转身回去，舞女把他围住。
合唱团走向舞台的前部，所有舞女围着真铁木勇士和玛赫屯苏拉，跳起快乐的舞蹈。音乐达高潮，所有的灯亮起，照亮舞台。玫瑰花瓣飘落。）
灯灭。
راخمانجان ئاۋۇت ئۆزھال
چىن تۈمۈر باتۇر
( موزىكىلىق دراما )
بىرىنچى پەردە بىرىنچى كۇرۇنۇش
بىرىنچى پەردىنىڭ بىشى . سەھنىنىڭ ئالدى تەرىپى غۇۋا چىراق نۇرى بىلەن يۇرۇتۇلۇپ يالغۇز نەي موزىكىسى يىقىملىق بىر كۇي بىلەن ياڭرايدۇ. سەھنە بىر غاردىن تەركىپ تاپقان بۇلۇپ تاشلار ۋە ئىپتىدايى دەۋىرلەردىكى ئائىلە سايمانلىرى ئاندا مۇندا كۆرۇنۇپ تۇرىدۇ پەردە ئىچىلىپ مۇڭلۇق نەي موزىكىسدىن كىين بوۋاي بىلەن قىز چىقىپ كىلىدۇ
قىزچاق يەنە قانچىلىك ماڭساق بارىمىز بوۋا . مەن بەك ھىرىپ كەتتىم
بوۋاي ئاز قالدى ئاز قالدى مۇنۇ يەردە بىر دەم ئارام ئالايلى بالام سۇ ئىچىڭ دىگەنچە قاپاقنى تەڭلەيدۇ
قىزچاق ئازراق ئىچىپلا بولدى قىلىدۇ
قىزچاق سىز دىگەن مەختۇمسۇلا مۇشۇ يەردە تۇغۇلغانمۇ ؟
بوۋاي شۇنداق چىن تۈمۈر باتۇر مەختۇمسۇلا مانا بىز تۇرغان يەردە ياشاپ ئۆتكەن
قىز ئۇلار نىمە دەپ بۇ يەردە ياشىغان ؟
بوۋاي ھە مۇنداق ئىش . چىن تۈمۈر باتۇر بىلەن مەختۇمسۇلا ئەسلى پادىشاھنىڭ شاھزادىسى بىلەن مەلكىسى ئىكەن . پادىشاھنىڭ ئىككى خانىشى بۇلۇپ بۇلۇپ بۇ ئىككىسى كىچىك خانىشنىڭ باللىرى ئىكەن . چوڭ خانىش تۇغماس بولغاچقا كىچىك خانىش چىن تۈمۈر باتۇرنى تۇغقان چىغىدا پادىشاھ شىكارغا كەتكەن ئىكەن . چوڭ خانىش ئۇنىڭغا ھەسەت قىلىپ كىچىك خانىش كۈچۈك تۇغدى دەپ قويۇپ چىن تۈمۈر باتۇرنى تاغقا ئاپىرىپ تاشلىۋىتىپتۇ
قىزچاق ئەمسە كىچىك خانىش نىمە دەپ ھەقىقى ئەھۋالنى شاھ ئالىيلىرىغا ئىيتمايدۇ ؟
دەرغەزەپ بولغان پادىشاھ ئۇنىڭ بىلەن كۇرۇشۇشنى رەت قىلىپ تۇرىۋالغاچقا بىر نىمە دىيەلمەپتۇ
قىزچاق چوڭ خانىش نىمە دىگەن بەدىنىيەت
بوۋاي ئىككىنچى قىتىم كىچىك خانىش قىز تۇغۇپتۇ . بۇ چاغدا پادىشاھ يەنە شىكارغا كەتكەن ئىكەن . خانىش ئاي دىسە ئاي ئەمەس كۈن دىسە كۇن ئەمەس بىر قىز تۇغۇپتۇ . چوڭ خانىش ئۇنىڭغا يەنە ھەسەت قىلىپ بالىنى ئىلىۋىلىپ ئورنىغا بىر ئاسلاننى سىلىپ قويۇپ پادىشاھقا كىچىك خانىش ئاسلان تۇغدى دەپ خەۋەر ئەۋەتىپتۇ . پادىشاھ دەرغەزەپ بۇلۇپ كىچىك خانىش بىلەن مەڭگۇ كۇرۇشمەسلىككە ۋە ئۇنىڭغا قاتتىق جازا بىرىشنى بۇيرۇپتۇ
قىزچاق ھەجەپ بىر ئىش بوپتۇ . ئەمسە چىن تۈمۈر باتۇر بىلەن ھىلىقى مەختۇمسۇلاچۇ ؟
بوۋاي ئۇلارنى بىر ئىيىق تىپىۋىلىپ تاغدا بىقىپ چوڭ قىپتۇ . ئىككىسى بىر بىرىگە چىن تۈمۈر باتۇر . مەختۇمسۇلا دەپ ئات قويۇپتۇ
قىزچاق ئاندىن كىينچۇ ؟
بوۋاي ئۇلار چوڭ بولغاندىن كىين ئىيىق بىلەن ئايرىلىپ ئايرىم جايدا تۇرۇپتۇ . ھە ئەمدى ئاخىرىنى يولدا ماڭغاچ دەپ بىرەي قىزىم ئۇلار ئورنىدىن تۇرىدۇ
قىزچاق بوۋايغا ئەرگىشىپ چىقىپ كىتىدۇ چىراق تولۇق يىنىپ سەھنىنى يورۇتىدۇ
مەختۇمسۇلا –】 بويى ئىگىز لىكىن بوي تۇرقى كىلىشكەن گەۋدىسى كەڭ بىلى ئىنچىكە گۇزەل ھەم لەتاپەتلىك جەسۇر قىز ئىكەنلىگى كۆرۇنۇپ تۇرىدۇ . قىرىق ئۆرۇم چىچى بىلىگە چۈشۈپ تۇرغان . كۇكلىسى ئالدىغا تاشلنىپ تۇرغان . نۇرلۇق كۆزلىرى ئادەمگە تىكىلگەندە شۇنچىلىك گۇزەل جەلىپكار كۆرىنىدۇ. بوينىغا ھىقىقتىن مارجان ئاسقان بۇلۇپ ھەر دانسى چوڭ چوڭ كۆرىنىدۇ . پۇتىغا قىزىل ئاياق كىيگەن . ئۇچىسغا جىگەر رەڭلىك نىمچە كىيگەن تۇگملىرى پارقىراق كۆرۇنۇپ كۆزنى چاقىدۇ .شاپتۇل چىچگى ئۈزۈن كۇينىگى تاپىنىغا تاشلىنىپ تۇرىدۇ . كىيىم كىچەكلىرى كۆزگە شۇنچىلىك نەپىس ھەم يەڭگىل كۆرىنىدۇ【قىز قىرىق تال ئۆرۇلگەن چىچىنىڭ ئۈچىنى ئوينىغاچ سەھنىگە چىقىپ كىلىدۇ سەھننىڭ ئارقا تەرەپتە چىچىغلىق ھالەتتە تۇرغان قاپقارا كىيىم كىيگەن بىشى يالاڭ باش بىر توپ ناخشىچى ئوغۇللار قىزلار دەرەخ ۋە تاشنىڭ شەكلىدە كۆرۇنۇپ چىن تۈمۈر باتۇر بىلەن مەختۇمسۇلانىڭ ناخشسنىڭ ئاخىرقى بىر جۇملىسنى تەڭ ئىيتىدۇ
موزىكا باشلىنىدۇ
سۇزۇك سۇزۇك بۇلاق سۇلىرى
سۇزۇك سۇزۇك پايانسىز ئاسمان
يىشللىققا پۇركەنگەن دالا
بۇغا - مارال ئاھۇغا ماكان
چىن تۈمۇر باتۇر كىرىلگىنچە سەھنىگە چىقىپ سىڭلسنىڭ ناخشسغا قۇلاق سالغانچە ئۇنىڭغا جاۋاپ بىرىدۇ
】 چىن تۈمۈر باتۇر يەلكىسى ئىيقتەك كەڭ . قولىنىڭ پەنجىسى ئىيىق تاپىنىدەك مۇستەھكەم بەدىنى شىردەك جەسۇر ۋە قامەتلىك . مەيدىسى ئوچۇق يىڭى يوق ئاق كاناپ رەختتىن جىلىتىكە كىيگەن . چاچلىرى ئۈسۈپ كەتكەن بوينىغا كۇمۇشتىن قىلىنغان زەنجىر ئاسقان ئىككى بىلىگىدىن كۆچ قۇۋەت ئۇرغۇپ تۇرىدۇ .قىلىچ تۇتۇپ تۇرغان بىلىكگە بىر كۇمۇش چەمبەر ئىسلغان ھالەتتە سەھنىدە پەيدا بۇلىدۇ【
چىن تۈمۈر باتۇر
بۇگۇن ئۇچقۇر تۇلپارغا مىنىپ
ئىگىز ئىگىز تاغلاردىن ئاشاي
بۇغا مارال ئوۋلاپ قانغىچە
كۈچۈم سىناپ ھاردۇقتىن چىقاي
مەختۇمسۇلا
باتۇرلۇقتا ھېچبىر جان ،
ئاكا سىزگە يەتمەيدۇ .
مىسران قىلىچ ھەر دائىم ،
قولىڭىزدىن كەتمەيدۇ .
ئالغۇر بۈركۈت ھەمرادۇر
ئىلىپ كىلەر ئۇ ئامەت
قارا تايغان ئىشىكتە
كۇتەر سىزدىن ئىجازەت
مۈشۈكىمىز تۆشەكتە ،
توخۇ چىللار كاتەكتە .
چىن تۈمۈر باتۇر
چال قۇيرۇق كۆك بوز ئات ،
كىشنەپ تۇرار ئېغىلدا .
ئوۋغا چىقسام ھەممىسى ،
ھازىر بولار يېنمىدا .
مەختۇمسۇلا
ئاخشام شىرىن چۇش كۇردۇم
كاۋاپ قىپسىز پىنھاندا
بىرنى يەي دەپ قول سوزسام
يوق تۇرسىز قىشىمدا
چىن تۈمۈر باتۇر سىڭلسىنى يان تەرەپتىن قۇچاغلاپ تۇرۇپ سىڭلىم مەن يەتتە كۇنلۇك ئوۋغا ماڭدىم .
مەن قايىتقىچە گىپىمنى ئىسڭىزدە چىڭ تۇتۇڭ
ناخشا
بېشىڭىزنى تارىماڭ ،
سۇ بويىغىمۇ بارماڭ .
ئىتىڭىزنى >> چاغ << دېمەڭ ،
مۈشۈكنىمۇ >> پەش << دېمەڭ .
ئوتىڭىزنى ئۆچۈرمەڭ ،
ئۆگزە ئۈستىگە چىقماڭ .
ئوت ئۆچۈپ قالار بولسا ،
تۈتۈن چىققان ياقلارغا
ئوت سوراپ كېتىپ قالماڭ .
مەختۇمسۇلا ئاكىسنىڭ گىپىنى ئاڭلاپ ئوچاققا ئوتۇن سىلىۋەتكەندىن كىين ئۇنىڭ ئوۋغا چىقىدىغان ئۇزۇق تۇلۇك ھەم ئوقياسىنى ئۇزىتىۋىتىپ ناخشا باشلايدۇ
ئىگىز ئىگىز تاغلار پايانسز
شىر يولۋاسمۇ ئوۋ ئىزدەر كىچە
ئەسىرەيمەن جان ئاكا سىزدىن
ھۇشيارلىقنى دوس تۇتۇڭ تۇندە
چىن تۈمۈر باتۇر
شىر يۇرىگىم سوقار تىنىمدە
يولۋاسقا ئىگىلمەس قوۋەت تىنمدە
ئەنسىرمەڭ جان سىڭلىم مەندىن
سەگەك بولماق ھامان ئېسمدە
چىن تۈمۈر باتۇر مەختۇمسۇلانىڭ پىشانىسگە سۇيۇپ قويۇپ سەھنىدىن چىقىپ كىتىدۇ . ئاندىن ئىت قاۋىغان ئاتنىڭ دۇپۇرلەپ يىراققا كەتكەن ئاۋازى ئاڭلىنىدۇ . مەختۇمسۇلا يىراققا قاراپ تۇرۇپ كەتكەندىن كىين يان تەرەپتىكى بىر تاشقا چىقىپ قولىدىكى قىزىل ياغلىق بىلەن ئاكىسنى ئۇزىتىدۇ
ئۇ تۆۋەنگە چۇشۇپ يۇقۇرى ماھارەتلەر بىلەن ئۇسۇل ئوينايدۇ . دەل شۇ چاغدا قاتتىق بوران چىقىدۇ . ئارقىدىن چىنە داسلارنىڭ چىقىلغان ئاۋازى ئاڭلنىدۇ . بوران بىلەن تەڭ موزىكا ئاۋازى يۇقۇرىلاپ ئەۋجىگە چىقىدۇ . بىر چاغدا توخۇنىڭ ئاۋازى ئاڭلىنىدۇ . ئۇ توخۇنى تاخ دەپ ئارقىدىن مۇشۇكنى پەش دەپ توۋلىغانچە تاشنىڭ ئارقا تەرىپىگە يۇگۇرۇپ بنرىپ سەھننىڭ ئالدىغا كىلىپ ئاپلا توخۇ ئوتنى ئۆچۇردى . مۇشۇك سۇنى تۆكتى ئەمدى نىمە قىلغۇلۇق ؟ ئاكام ماڭا توخۇنى تاخ دىمەڭ . مۇشۇكنى پەش دىمەڭ ئوتنى ئۇچۇرمەڭ دىگەن ئەمەسمىدى ؟ ئەمدى قانداق قىلارمەن ؟ دىگەنچە يەنە يۇقۇرى ماھارەت بىلەن ئۇسۇل ئوينىغانچە ھۇشىدىن كىتىپ يىقىلىدۇ
بىر توپ قىزلار ئۇنىڭ شولسى . ئوي خىياللىرى سۇپىتىدە بىر قارىسا مەۋھۇم بىر قارىسا مەۋجۇت ھالەتتە قالايمىقان چەمبەر ھاسىل قىلىپ مەختۇم سۇلانى ئايلىنىپ ئۈسۈل ئوينايدۇ يىراقلاردىن ناخشا ئاۋازى ئاڭلىنىدۇ
مەختۇمسۇلا ئورنۇڭدىن تۇر
مەختۇمسۇلا ئەتىراپقا باق
مەختۇمسۇلا سۇيۇڭ قىنى
ئورنۇڭدىن تۇر ئوتۇڭنى ياق
ئارقىدىن شۇم ھوقۇشنىڭ ئۈنى ئاڭلىنىپ قىزلار چاچلىرىنى يۇلغاندەك قاتتىق ئازاپلىق ھالەتتە مەختۇمسۇلاغا قىيالمىغان قىياپەت بىلەن سەھنىدىن ئايىرىلىدۇ توخۇنىڭ ۋاتاقلىغان ، مۇشۇكنىڭ مىياڭلىغان ئاۋازى بىلەن چىراق غۇۋالىشىدۇ
چىراق ئۆچىدۇ
ئىككىنچى پەردە
سەھنە تاغنىڭ بىر ئۆڭكۇرىدىن تۇزۇلگەن . ئادەمنىڭ سۇڭەك باشلىرى . ھايۋانلارنىڭ تىرلىرى پاقالچاق سۇڭەكلىرى بىر چەتتە چىچىلىپ تۇرغان . يالماۋۇز 】يەتمىش ياشلىق ئاياللارنىڭ تۇرقىدا . كۆزى كور ھەممىنى بۇرنى بىلەن پۇراپ ئادەتلەنگەن . ھەركەتلىرى چەبدەس ئوتتۇز ياشلىق قىران ئايالغا ئوخشايدۇ . ئاق لىچەك ئارىتقان . قولىدا ھاسا . ئۇچىسدا ئاق كاناپ كۇينەك .بىلى بىر شوينا بىلەن باغلانغان . قىياپىتى مىھرىبان ئانىلاردەك كۆرىنىدۇ . ئۇ ئاساسەن تاماشىبنلارغا يۇزىنى كۇرسەتمەيدۇ . بىر يۇزى قاپقارا يەنە بىر يۇزى ئاقارتقان كىسەككە ئوخشايدۇ. قاپقارا يۇزىنى رومال بىلەن ئوراپ تۇرىدۇ . لىكىن ھەركەت قىلغاندا قارا يۇزى كۆرۇنۇپ قالىدۇ . ھىڭگاڭ چىشلىرى سىرىتقا چىقىپ قالغان تولىمۇ سۇرلۇك ھەم قورقۇنۇشلۇق بەتبەشىرە كۇرىنىدۇ . بىر ئىزىدا جىم تۇرۇشنى ياخشى كۇرمەيدۇ . ئىچى داۋاملىق تىتىلداپ بىر يەرلەرگە سەكرەپ يەنە بىر يەرلەرنى كۇزىتىدۇ ئىنتايىن سەگەك تەبىئەتكە ئىگە ياۋۇز ئالۋاستى【 تاشتىن تاشقا سەكىرەپ ئەتراپنى كۆزۇتۇپ چىشلىرىنى چىقىرىپ بۇرىگە ئوخشاش ئاسمانغا قاراپ ھوۋلاپ قويۇپ يەنە ئادەمنىڭ باشلىرىنى سىيپىلاپ قولىغا ئىلىپ شاپىلاق ئۇرۇپ قويىدۇ . ئاندىن بىر باشنى تاشلاپ يەنە بىر باشقا قاراپ زەھەرخەندىلەرچە قاقاھلاپ كۇلگەندىن كىين ئۇنى دەسسەپ چەيلەپ يەنە ئاسمانغا قاراپ قويۇپ ھوۋلاپ چىشلىرىنى گۇرۇچلىتىپ قويۇپ بۇغۇق ئالا جوقا ئاۋاز بىلەن ناخشا توۋلايدۇ
ئادىمىزات ئايىغى يەتمەس
قارا ئۆڭكۇر مىنىڭ ماكانىم
قان ئىچەرمەن قانغا خۇمارمەن
بولمسا يوق بۇ تەندە جانىم
ئىچتىم تالاي ئادەم قىنىنى
ئەر ئايال دەپ تاللىماي پەقەت
قان ئىچىمەن قانغا خۇمارمەن
يوقتۇر مەندە ھەم باشقا نىيەت
قان ئىچىمەن قانغا خۇمارمەن
كىمگە كىلەر ئەمدى بۇ نۆۋەت
ئۇ ئەتىراپقا قاراپ بىرنەرسىنى پۇرىغاندەك قىلىپ يەنە ئارقىغا يىنىپ تاشقا چىقىپ تاشتىن چۇشۇپ جىددىلىك بىلەن يەنە ئارقىغا يىنىپ سول تەرەپنى كۆزەتكەندىن كىين چىشلىرىنى چىقىرىپ كۇلۇپ سەھنىگە قاراپ قويۇپ
قوشاق شەكلىدە ناخشا باشلايدۇ
كەلدى مانا ئىنساننىڭ ھىدى
باپ كىلىدۇ ئىچىشكە قىنى
ساھىجامال قىزدەك قىلامدۇ ؟
پۇراپ باقسام ئۇنىڭ ھىدىنى
ھا ھا ھا ھا ھا ھا ھا ھا ھا ھا ھا ھاھا ھا ھا ھا
ئۇ ھىڭگاڭ چىشلىرىنى چىقىرىپ كۇلگەندىن كىين ئارقىغا يىنىپ قوينىغا تىقىغلىق تەسۋىنى چىقىرىپ دۇرۇت ئوقۇغان قىياپەت بىلەن مىڭىپ ئوچاققا بىر پارچە ئوتۇننى تاشلاپ بىر دەمنىڭ ئىچىدە مۇلايىم ئانىدەك قىياپەتكە كىرىپ بىر پارچە تاشنىڭ ئۆستىگە چىقىپ سەھنىگە ئارقىسنى قىلىۋالىدۇ ئۇنىڭ ئەتىراپنى بىر توپ جىن شەيتاندەك كىينگەن ئادەملەر قالايمىقان موللاق ئىتىپ ئويناپ يۇرۇيدۇ
شۇ چاغدا قولىدا كۇمۇش تاۋاق كۇتۇرگەن مەختۇمسۇلا كىرىپ كىلىدۇ . مەختۇمسۇلا كىرگەندىن كىين باشقا جىن ئالۋاسىتلارنىڭ ھەركەتلىرى جىمىپ ھەممىسى ئۇنى ئايلنىپ ئورىۋالىدۇ . مەختۇمسۇلا ئۇلارنى كۆرمەيدۇ . ئۇ تاۋاقنى باغرىغا باسقانچە ئەتىراپقا قاراپ ئادەمنىڭ باش سۇڭەكلىرى ۋە ھايۋاننىڭ تىرىلىرىنى كۆرۇپ تىننى تىتىرەك بىسىپ ئىزىدا تۇرۇپ قالىدۇ ئاندىن يالماۋۇزغا ئىگلىپ سالام قىلىدۇ
ئەسسالام ئانا
يالماۋۇز ئۇنىڭغا ئاچكۇزلۇك بىلەن تىكىلىپ تۇرۇپ
ئەدەپلىك ئوز قىز ئىكەنسەن
ماڭا شۇنداق سالام كىرەك
ئەگەر بىشىڭ ئىگىلمىسە
قىلار ئىدىم يەتتە بۆلەك
يەتتە ئىقلىم يەتمىش دىيار
مەن كىمدۇرمەن بىلەر مىنى
ئۆزۇڭ كەپسەن گەر كەلمسەڭ
بارار ئىدىم ئىزدەپ سىنى
ئۇزۇڭ كىمسەن ئىيتقىن قىنى
نەسلى زاتىڭ كىمدۇر سىنىڭ ؟
ئىنسان ئايىغى يەتمەس جايغا
نىمە نىيەت بىلەن كەلدىڭ ؟
مەختۇمسۇلا
مەختۇمسۇلا ئاتىم مىنىڭ
چىن تۇمۇردۇر ئاكام مىنىڭ
يەتتە ئىقلىم بىلەر ئۇنى
ئاڭلىغانمۇ سىز داڭقىنى ؟
ئوۋغا چىقىپ كەتكەن ئاكام
بىر پارچە چوغ كەلدىم سوراپ
ئوت بەرسڭىز بۇزرۇكۋارىم
قايتۇراتتىم مىڭ ھەسسىلەپ
يالماۋۇز ئورنىدىن سەكرەپ تۇرۇپ كىتىپ ئۇنىڭغا يىقىن كىلىپ مەختۇمسۇلانى پۇرىغاندىن كىين ياۋۇزلىشىپ يەنە ئۆزىنى بىسىۋىلىشقا تىرىشىپ ئارقىغا يىنىپ ئۇنىڭغا قاراپ قويۇپ غاراڭ غۇرۇڭ ئاۋاز بىلەن
بىر تال چوغنى سوراپ كەپسەن بوسوغامغا
بوپتۇ ئالغىن مەنمۇ سەندەك يالغۇز ئايال
ئالغىن ساڭا چوغنى بىرەي دوس بۇلايلى
يانچۇغۇڭغا سىركە بىلەن ئۇرۇقنى سال
بۇنى ئىلىپ ئۈيۈڭ تامان چىچىپ ماڭغىن
كۆزۇم كۇردۇر ئىزدەپ بارسام تاپالمايمەن
بەلكىم ئەتە مىنىڭ ئوتۇم ئۇچۇپ قالار
شۇ چاغ بىرىپ مەنمۇ سەندىن ئوت سورايمەن
بۇ گەپتىن كىين شىر يولۋاسلارنىڭ ھوۋلىغان . ئاتلارنىڭ كىشنگەن . ئىتلارنىڭ قاۋىغان دەھشەتلىك ئاۋازلىرى ئاڭلىنىپ مەختۇمسۇلانى سۇر باسىدۇ
يالماۋۇز ئۇنىڭ قاچىسىنى قولىغا ئىلىپ تۇرۇپ ئۇنىڭغا بىر تال چوغنى ياغاچقا سانچىپ چىشلىتىپ يولغا سىلىپ قويىدۇ . مەختۇمسۇلا قورىققىنىدىن نىمە قىلارىنى بىلەلمەي قالغانچە سەھنىدىن چىقىپ كىتىدۇ
ئۇ كەتكەندىن كىين يالماۋۇز ئورنىدىن تۇرۇپ سەكرەپ كىتىدۇ . موزىكا باشلنىپ ئۇنىڭ شولىسى كەبى بىر توپ ئالۋاستىلار پەيدا بولغاندەك خىيالى سىزىم ئىچىدە يالماۋۇز ئۆزىنى غالىپ ئاتاماندەك ھىس قىلىپ ئارىدا تۇرىدۇ . باشقا يالماۋۇزلار ئۇنى چۇرىدەپ ئۈسۈلغا چۇشىدۇ . ئۇلارنىڭ تۇرقى ۋە ھەركەتلىرى سۇرلۇك ھەم شىددەت بىلەن ئىلىپ بىرىلىدۇ . ئارقا تەرەپتە بىر توپ قارا كىيىم كىيگەن ئادەملەرنىڭ كۆرىنە كۆرۇنمەس چىرايى پەيدا بۇلۇپ ئومۇمى خور ئىيتقاندەك بىر سادانى پەيدا قىلىدۇ . يالماۋۇز مەختۇمسۇلا كەتكەن تەرەپكە قارايدۇ . تاشقا چىقىدۇ . يەنە پەسكە چۇشىدۇ . چىشلىرىنى چىقىرىپ ئۆزىنىڭ يۇزلىرىنى كۇچلۇك بارماقلىرى بىلەن چىمدىپ قويۇپ سەھنىنىڭ ئارقا تەرىپىگە ئۆتۇپ كىتىدۇ قالغان ئالۋاستىلار ئۇنىڭغا تەقلىدى ھەركەت قىلغانچە ئۇنىڭ بىلەن تەڭ يوقايدۇ
چىراق ئاستا ئاستا غۇۋالىشىپ ئۆچىدۇ
ئىككىنچى پەردە بىرىنچى كۇرۇنۇش
پەردە ئىچىلىپ مەختۇمسۇلا كۆرىنىدۇ . ئۆينىڭ سىرىتقى شەكلىدە ئازراق ئۆزگىرىش بولغان . ئۆينىڭ ئوتتۇرىغا ئىككى تال ئارغامچا ئىسلغان . مەختۇمسۇلا ئوچاق ئالدىدا ئولتۇرغان . قول پۇت بەدەنلىرى سۈس تىتىرەپ تۇرىدۇ . بىردىنلا جىددى تەرىزدىكى موزىكا باشلىنىپ مەختۇمسۇلانىڭ مۇرەككەپ ۋە زىددىيەتكە تولغان قورقۇنۇچ بىسىۋاتقان ئىچكى ھالىتىنى ئىپادىلەيدىغان موزىكا ساداسى ياڭرايدۇ
موزىكا جىمىپ باخشىنىڭ ناخشىلىرىدەك بىر ئاھاڭ بوش ئاڭلنىپ تۇرىدۇ . پەقەت بىر داپلا خۇددى ئۇنىڭ يۇرەك رىتمىدەك ئاڭلىنىپ تۇرىدۇ ئارقىدىن مەختۇمسۇلانىڭ ناخشسى ياڭرايدۇ بىر توپ قىزلار ئۇنىڭ ناخشسىغا جۇ بۇلۇپ ئۈسۈل ئوينايدۇ . ئارقا تەرەپتە قارا كىيىم كىيگەن قىز يىگىتلەر ئۇنىڭ ناخشسىغا جۇر بۇلىدۇ
مەختۇمسۇلا
سىركىلەردىن ئازغان ئۇنۇپ چىقپتۇ
گۇمانلىرىم يەتكۇزەرمۇ تالاپەت
بىر كىچىدە بىر يول بۇلۇپتۇ پەيدا
بىلەلمىدىم بۇ نىمىدىن بىشارەت
ئۇسۇلچىلار ئازاپلانغان ھىسيات بىلەن موللاق ئىتىپ تاشتىن تاشقا ئۆزىنى ئۇرۇپ چاچلىرىنى يۇلغان قىياپەتلەر بىلەن سەھنىنى ئايلىنىپ يۇرۇيدۇ . ئارقىدىكى ناخشا ئەتىرىتى سوزۇپ ئاۋاز چىقىرىپ بىرەر شۇملۇقتىن بىشارەت بەرگەندەك ئازاپلىق ھەم سۇرلۇك بىر كۇي بىلەن تىكىستى بولمىغان تەكشى بىر ئاھاڭدا ناخشا ئىيتىدۇ . بىر دەمدىن كىين كۇچلۇك بوران ئاۋازى گۇلدۇرلەيدۇ . ئارغامچىلار لىڭىشىپ كىتىدۇ . چاقماق چاققاندەك بىر ھالەت پەيدا بۇلىدۇ ئارقىدىن چىراق غۇۋالىشىپ يەنە يورۇيدۇ . مەختۇمسۇلا ئورنىدىن تۇرۇپ ئەتىراپقا قارايدۇ . ئۇسۇلچىلار يىقىلىدۇ . تولغىنىدۇ . ناخشىنىڭ ئاۋازى پەسلەيدۇ
يالماۋۇز سەھنىدە پەيدا بۇلىدۇ . ئۇنىڭ شولسىدەك بىر توپ يالماۋۇز سەھنىگە چىقىپ مەختۇمسۇلانى بىر ئايلانغاندىن كىين ھەممە يەرنى بىر قۇر ئايلىنىپ كۇزۇتۇپ يالماۋۇزنىڭ ئارقىغا ئۆتۇپ سۇكۇتتە تۇرىدۇ
يالماۋۇز ئەتىراپنى بىر پۇرىۋەتكەندىن كىين پۇتنى يەرگە ئۇرۇپ قويۇپ قولىدىكى ھاسسى بىلەن يەرنى توكۇلدىتىپ ئۈرۈپ تۇرۇپ
ناخشا باشلايدۇ . ناخشىنىڭ رىتىمى ناھايىتى ئىغىر ھەم جىددى روھى ھالەت بىلەن باشلنىدۇ
چىن تۆمۈر باتۇر ئۆيىدە بارمۇ ؟
ئارغىماق ئېتى ئېغىلدا بارمۇ ؟
مىسران قىلىچى قوزۇقتا بارمۇ ؟
ئالغۇر بۈركۈتى ئورنىدا بارمۇ ؟
كاپ - كاپ كۈچۈكى ئىشىكتە بارمۇ ؟
پۇش - پۇش مۈشۈكى تۆشەكتە بارمۇ ؟
تاخ - تاخ توخۇسى قونداقتا بارمۇ ؟
مەختۇمسۇلا سەھننىڭ ئەڭ ئىچىدىكى بىر تاشتا ئۆرە تۇرغانچە ئۇنىڭغا جاۋاپ بىرىدۇ
چىن تۆمۈر باتۇر شىكارغا كەتتى ،
مىسران قىلىچى قىنىدا كەتتى .
ئالغۇر قۇشىمۇ قولىدا كەتتى ،
كاپ - كاپ كۈچۈكى يېنىدا كەتتى .
پۇش - پۇش مۈشۈكى ئۇيقۇغا كەتتى ،
تاخ - تاخ توخۇسى دان ئىزلەپ كەتتى
يالماۋۇز بۇ گەپنى ئاڭلاپ قاناپ كەتكەن لەۋلىرىنى يالاپ قويۇپ قاقاھلاپ چاقماق چاققاندەك كۇلۇپ كىتىدۇ . ئۇنىڭ شولىسى بولغان يالماۋۇزلار ئۇنىڭغا پىچاق تەڭلەيدۇ . يالماۋۇز ئۆستىدىكى پەرەنجىنى چۇرۇپ تاشلىۋىتىپ بىر سەكرەپ تاشقا چىقىۋىلىپ يەنە تۆۋەنگە چۈشۈپ كۆزلىرىنى پاقىرىتىپ قاراپ قويىدۇ ئاندىن سەھنىنى بىر ئايلىنىپ مەختۇمسۇلانى كۆزىتىدۇ . مەختۇمسۇلا قورىققانچە نىمە قىلارنى بىلەلمەي قالىدۇ يالماۋۇز مەختۇمسۇلانىڭ كۆزىگە يىقىن كىلىپ ئۇنىڭغا ھەقىقى ئەپتى بەشىرىسنى كۇرسىتىدۇ . مەختۇمسۇلا ھۇشىدىن كىتىدۇ . ئۇنىڭ شولىسى بولغان ئۇسۇلچىلار ئۇنى ئايلىنىپ نىرى كتەلمەيدۇ . لىكىن يالماۋۇزنىڭ شولىسى ئۇنىڭ شولسىنى ھەيدىۋىتىدۇ . ئۇلار بىلەن قۇچاقلىشىپ جەڭ قىلىدۇ . يالماۋۇزنىڭ بىر توپ سايىسى مەختۇمسۇلانى كۆتۇرۇپ ئەكىلىپ ئارغامچىغا ئاسىدۇ . سەھنىدە بىر پارچە قىپ قىزىل چىراق مەختۇمسۇلارنىڭ ئىسلغان تىنىگە چۇشۇپ قالغان چىراقلار ئۆچىدۇ. يالماۋۇزنىڭ شوللىرى سەھنىنى قالايمىقان قىلىۋىتىدۇ . شۇ ئارلىقتا يالماۋۇز قىرى ئايالنىڭ تۇرقىدىن ھەقىقى يەتتە باشلىق يالماۋۇزنىڭ تۇرقىغا كىرىدۇ . ئەتىراپىدا سايىدەك يۇرگەن يالماۋۇزلار چاۋاك چىلىشىپ يالماۇزغا مەدەت تىلەيدۇ . يالماۋۇز ئاستا كەلگەنچە مەختۇمسۇلاغا يىقىنلاپ يىنىدىن خەنجىرنى چىقىرىپ مەختۇمسۇلانىڭ تاپىنىنى تىشىدۇ . مەختۇمسۇلا ئاغرىققا چىدىماي سىلىكىنىدۇ . لىكىن ئارغامچا مەھكەم باغلىۋىتلگەچكە بوشيالمايدۇ . يالماۋۇزنىڭ قان ئىچىۋاتقان ھالىتى ئىچىدە سەھننىڭ ھەممە يىرى قانغا بويالغاندەك قىپ قىزىل ھەم غۇۋا ھالەتتە تۇرىدۇ . يالماۋۇز قانلىق لەۋلىرىنى يالىغانچە چىقىپ كىتىدۇ . مەختۇمسۇلانىڭ شولىسى ئۇنى ئارغامچىدىن بوشىتىدۇ . مەختۇمسۇلا بىر جەسەتتەك بوپ قالىدۇ . ئارقىدىن يالماۋۇز يەنە كىرىپ ئۇنى ئەسكەرتىدۇ
يالماۋۇز
قۇلاق سىلىپ ئاڭلا گىپىمىنى
ھىچ كىشىگە تىنما بۇ ئىشنى
تىنىپ قالساڭ ئاكاڭغا ھەتتا
قورۇپ يەيمەن ئەمدى گۆشۇڭنى
يالماۋۇزنىڭ شولىسى مەختۇمسۇلانىڭ گىلىغا پىچاق تەڭلەپ قورقۇتىدۇ . مۇشۇ ئارلىقتا يالماۋۇز يەنە مۇلايىم ئانا قىياپتىگە كىرۋالغانچە ئاستا مىڭىپ چىقىپ كىتىدۇ
مەختۇمسۇلانىڭ شولىسى ئۇنىڭ ئالىدىدا پەرۋانە بۇلىدۇ
پەردە چۇشىدۇ
ئىككىنچى پەردە ئىككىنچى كۇرۇنۇش
پەردىنىڭ ئالدىنى چىراق يۇرۇتۇپ تۇرىدۇ . بوۋاي بىلەن قىز چىقىپ كىلىدۇ ئۇلار سول تەرەپتىكى بىر تاشتا ئولتۇرىدۇ .
قىز بوۋا يالماۋۇز مەختۇمسۇلانىڭ قىنىنى ئىچىپ يۇرگەن كۇنلەردە چىن تۈمۈر باتۇر نىمە دەپ ئۇنى قۇتقۇزىۋالمايدۇ
بوۋاي چىن تۈمۈر باتۇر ھەر قىتىم ئوۋغا چىققاندا يەتتە كۇن چىقشىنى ئادەت قىلغان . شۇڭا ئۇ يىراق يىراقلارغا بىرىپ ئوۋ ئوۋلاپ يەتتىنچى كۇنى قايتىپ كىلىدۇ شۇڭا مەختۇمسۇلا ئۇنى ساقلايدۇ . لىكىن يالماۋۇز كۇندە كىلىپ ئۇنىڭ قىننى شورايدۇ . يەتتىنچى كۇنى چىن تۈمۈر باتۇر قايتىپ كىلىدۇ
قىز ئورنىدىن تۇرۇپ چاۋاك چالغانچە خۇشال بۇلۇپ ھەجەپ ياخشى ئاخىرىچۇ ؟
بوۋاي ئاخىرنى مەن سەل تۇرۇپ ماڭغاچ دەپ بىرىمەن قىزىم
ئۇلار چىقىپ كىتىدۇ پەردە ئىچىلىدۇ چىراق يانىدۇ
سەھنە يورۇپ يەڭگىل موزىكا ياڭرايدۇ مەختۇمسۇلا بوشاشقان ھالەتتە بىر پارچە تاشقا يۆلىنىپ ئولتۇرغان . چىن تۈمۈر باتۇر ئوۋلىغان بىر مۇنچە نەرسىلەرنى كۆتۇرۇپ كىرىپ كىلىدۇ
چىن تۈمۈر باتۇر سىڭلسىنىڭ ماغدۇرسىز ھالەتتە ئۆزىگىمۇ ئىتىبارسىز قاراپ تۇرغانلىغىنى كۆرۇپ ھەيرانلىق ئىچىدە ئۇنىڭغا قاراپ
چىرايىڭ سارغىيىپتۇ زەپىران كەبى
ئىيىت قىنى ئاكاڭغا بۇ نىمە كۇلپەت ؟
ھاسىل قىلاي تىلەكلىرىڭنى
ئىيتقىن قىنى بولسا نە ھاجەت
مەختۇمسۇلا
ئىيتاي دىسەم تىلىم كۇيىدۇ
ئىيتماي دىسەم تىخى ماڭا دەرىت
سورىماي قوي بولدى ئاكاجان
مەن بىلەنلا كەتسۇن بۇ ھەسرەت
چىن تۈمۈر باتۇر
سىنى دەپ ياشايمەن ئوماق جان سىڭلىم
سەن ئۈچۈن پىدادۇر تەندىكى جانىم
نە قىسمەت ئىيىت قىنى ئامال تاپايمەن
ساڭا كۇن سالغاننىڭ بىشنى چاپايمەن
مەختۇمسۇلا
يالماۋۇز شورىدى قىنىمنى مىنىڭ
ئوۋ بولدۇم نەچچە رەت ئۇنىڭ ئالدىدا
ھەركۇنى كىلىدۇ تورۇشقا ئىسىپ
قىنىمنى شورىغاچ سارغايدىم مانا
چىن تۈمۈر باتۇر
مۇكۇنەي ئۇ كەلسۇن چاندۇرما بۇنى
بىر قىلىچ بىلەنلا چاپاي بىشىنى
سەن ئۈچۈن ئىنتىقام ئالمسام سىڭلىم
ئاكام دەپ ئاتىما قايتىلاپ مىنى
چىن تۈمۈر باتۇر ئوۋلىغان نەرسىلەرنى يوشۇرۇپ قويۇپ مىسران قىلىچنى ئىلىپ ئۆزى بىر ئورىغا يوشۇرىنىدۇ
ئۇزاق ئۆتمەي يالماۋۇز كىلىدۇ . موزىكا باشلىنىدۇ
چىن تۆمۈر باتۇر ئۆيىدە بارمۇ ؟
ئارغىماق ئېتى ئېغىلدا بارمۇ ؟
مىسران قىلىچى قوزۇقتا بارمۇ ؟
ئالغۇر بۈركۈتى ئورنىدا بارمۇ ؟
كاپ - كاپ كۈچۈكى ئىشىكتە بارمۇ ؟
پۇش - پۇش مۈشۈكى تۆشەكتە بارمۇ ؟
تاخ - تاخ توخۇسى قونداقتا بارمۇ ؟
مەختۇمسۇلا
چىن تۆمۈر باتۇر شىكارغا كەتتى ،
مىسران قىلىچى قىنىدا كەتتى .
ئالغۇر قۇشىمۇ قولىدا كەتتى ،
كاپ - كاپ كۈچۈكى يېنىدا كەتتى .
پۇش - پۇش مۈشۈكى ئۇيقۇغا كەتتى ،
تاخ - تاخ توخۇسى دان ئىزلەپ كەتتى
يالماۋۇز
تۇرار تېنىم ئەيمىنىپ
بۈگۈن ئۆيۈڭگە كىرىشكە .
بىراق نەپىسىم تاقىلداپ
يول قويمىدى كېتىشكە .
چىقىپ تۇرار ئۆيۈڭدىن
ئادىمىزات پۇرىقى .
يالغان ئېيتىپ ئالدىساڭ
باردۇر ساڭا سورىقى
دەپ پوپوزا قىلىدۇ
مەختۇمسۇلا
ئاكام كەتكەن شىكارغا
قالغان كۆينەك - تامبىلى ،
يۇيغان ئىدىم باياتىن
شۇدۇر ئادەم پۇرىقى .
ئىشەنمىسەڭ مارىغىن ،
ئۆيگە كىرىپ قارىغىن .
بولماسمىدى قوزۇقتا
مىسران قىلىچى ئېسىقلىق .
تۇرماسمىدى ئېغىلدا ،
بوز ئېتىمۇ باغلاقلىق .
كاپ - كاپ كۈچۈك يوق ئەنە ،
ئىشىكمۇ كەڭ ئېچىقلىق .
كىرىۋەرگىن ئۆيۈمگە
ئىشەنگىن سەن سۆزۈمگە
يالماۋۇز ئالدىغا قەدەم تاشلىشىغا ئۇنىڭ شولىلىرى ئەتىراپنى كۇزۇتۇش ئۇچۇن مىڭىپ ھەممە تەرەپكە قاراپ قورقۇپ يەنە يالماۋۇزنىڭ ئارقىغا ئۆتىۋالىدۇ . يالماۋۇز مەختۇمسۇلانى ئارغامچىغا ئىسىش ئۇچۇن ھەركەت قىلۋاتقاندا چىراغ قان رەڭگىگە كىرىدۇ . يالماۋۇز مۇلايىم ئانا قىياپىتىدىن يالماۋۇز قىياپىتىگە كىرىدۇ . چىن تۈمۈر باتۇر تاغ ئارقىسدىن مسران قىلىچنى كۆتۇرۇپ چىققانچە ئۇنى قىلچ بىلەن چاپىدۇ . يالماۋۇزنىڭ بىر بىشى يەرگە چۇشىدۇ . يالماۋۇز چاققانلىق بىلەن ئورنىدىن تۇرۇپ
بىر بىشىمنى ئالدىڭ قالغان ئالتە بىشمغا نىمە دەپ جاۋاپ بىرىسەن دىگەنچە ۋەھشلىشىپ چىن تۈمۈر باتۇرغا ئۆزىنى ئاتىدۇ . چىن تۈمۈر باتۇر ئارقىغا يىنىپ تاشقا چىقىۋالغاندىن كىين يالماۋۇزغا تاشلىنىدۇ . يالماۋۇز بىر بارماق بىلەن ئۇنىڭ يۇزلىرىنى جىجىۋىتىدۇ . چىراق بىردە ئىنىق يىنىپ بىردە غۇۋا ھالەتكە كىلىدۇ . چاقماق چاققاندەك بىر كەيپىيات شەكىللىنىدۇ ئۇنىڭ ئالتە بىشى مەيداندا كىسلىپ تۇگەيدۇ . ھەر بىر باش كىسىلگەندە سەھننىڭ ئارقىدىكى ئىگىزلىكتە بىر گەودە يىقىلىدۇ . ئاخىرقى يەل مۇڭگۇزى قالغان يالماۋۇز ئىگىز بىر يەرگە چىقىۋىلىپ مەختۇمسۇلاغا قاراپ
ھەي مەختۇمسۇلا
خەپ توختاپ تۇرغىن .
كۆرگۈلۈكۈڭنى
ئەمدى بىر كۆرگىن .
ئەجدىھار بولۇپ
سېنى يۇتارمەن .
بىر بېشىڭغا مىڭ
كۈلپەت سالارمەن .
دىگەنچە تۇۋەنگە سەكرەپ غايىپ بۇلىدۇ . بۇ چاغدا ئىس تۇمان تارقىلىپ ھاۋا سۇزۇلۇشكە باشلايدۇ . چىن تۈمۈر باتۇر ئۇنى قوغلىغانچە سەھنىدىن چىقىپ كىتىدۇ .
مەختۇمسۇلا ئاكسىنىڭ ئارقىسىدىن ۋاقىرايدۇ . ئاكا يالماۋۇز ۋەھشىلەشتى سەگەك بۇلۇڭ
مەختۇمسۇلانىڭ شۇلىسى ئاياللار ئۇنى يۇلىگەن قىياپەت بىلەن ئەتىراپىنى ئايلىنىدۇ . مەختۇمسۇلا تاشقا چىقىپ تۇرغاندا ئۇلار چىن تۈمۈر باتۇرغا مەدەت تىلىگەن قىياپەت بىلەن ئۇسۇل ئوينايدۇ
سەھننىڭ ئارقا تەرىپى يۇرۇپ ناخشا گۇرىپىسى پەيدا بۇلىدۇ
يەتتە باشلىق يالماۋۇز ئەجىلىڭ توشتى
چىن تۈمۈر باتۇر سىنى قويمايدۇ ھايات
مەختۇمسۇلا قىساسى ئىلىنار بۇگۇن
تەن بەرگىن ساڭا يۇزلەندى مامات
قىزلارمەختۇمسۇلانى ئارىغا ئىلىپ تەنتەنە ئىچىدە ئۇسۇل ئوينايدۇ . ئارقىدىن سەھننىڭ ئەڭ ئاخىرىدىكى بىر ئىگىزلىكتە ئاۋال يالماۋۇز پەيدا بۇلىدۇ . ئارقىدىن چىن تۈمۈر باتۇر پەيدا بۇلىدۇ . ئۇلار بىردەم كۇچ ئىلىشقاندىن كىين چىن تۈمۈر باتۇر يالماۋۇزنىڭ كۆكىرىكىگە قىلىچ ئۇرىدۇ . يالماۋۇز ئىچنىشلىق چىرقىراپ يىقىلىدۇ . ئارقىدىن سەھنىگە بىر باش دۇمىلاپ چۇشىدۇ . مەختۇمسۇلا بۇنى كۆرۇپ ھۇشىدىن كىتىپ شوللىرى بىلەن تەڭ يىقىلىدۇ
چىراق ئۆچىدۇ
چىراق يىنىپ چىن تۈمۈر باتۇر سەھننىڭ ئوتتۇرىدا قىلىچىنى بىر قارا تاشقا بىلەۋاتقان كۆرۇنۇش بىلەن باشلىنىدۇ . بىر پەستىن كىين مەختۇمسۇلا كىرىپ كىلىدۇ
چىن تۈمۈر باتۇر سىڭلىم نەگە باردىڭىز ؟
مەختۇمسۇلا دەرياغا بىرىپ چىچىمىنى يۇيۇپ كەلدىم؟
چىن تۈمۈر باتۇر نىمە ؟ ئاپلا چىچىڭىزنى بۇلاق سۇيىدە يۇيۇڭ . دەرياغا بارماڭ دىمىگەنمدىم . چاتاق بوپتۇ . ئەمدى گىپىمنى ھەرگىز ئىسڭىزدىن چىقارماڭ
مەختۇمسۇلا خوپ ئۇنىڭ شولىسى تەڭ كىرىپ ناخشا بىلەن ئۇسۇل باشلايدۇ
ناخشا گۇرىپسى مەختۇمسۇلانى كۇيلەپ ناخشا ئىيتىدۇ
كۆزلىرى چەشمە بۇلاقتەك
قاشلىرى زىرۇ - زىۋەر .
قامىتى شەمشاد دەرەختەك
سۆزلىرى شېرىن - شېكەر .
چاچلىرى مەجنۇن گويا
يۈزلىرى شەمسى قەمەر .
لەۋلىرى گوياكى ياقۇت
قوللىرى ئىشقا چېۋەر .
چىشلىرى دۇررى - سەدەپتەك
پىكرى كەڭ ، ئالەم كېزەر .
كىمكى كۆرسە ئاھ ئۇرۇپ ،
ئىشقى ئوتىدا جان بېرەر .
ناخشا ئاياغلاشقاندىن كىين چىن تۈمۈر باتۇر قىلىچىنى قولغا ئىلىپ قاراپ قويۇپ ئاندىن مەختۇمسۇلانىڭ ئالدىغا كىلىپ
ئۇزۇن زامان بولدى ئوۋغا چىقمىدىم
جىمجىتلىقتىن زىرىكتىم ھەم تىرىكتىم
ھورۇنلۇشۇپ يىتىۋەرمەي ئىزىمدا
ئوۋغا چىقىپ كىلەيمكىن جان سىڭلىم
مەختۇمسۇلا
باتۇر ئاكا بىرىپ كىلىڭ سالامەت
نىسىپ بولسۇن سىزگە قوشلاپ
ئەركىن يايلاپ كىلىڭ مەندىن غەم قىلماي
سىزگە دائىم ھەمرا بولسۇن ھىدايەت
ئىككىسى خوشلىشۋاتقاندا چىراق ئۆچىدۇ
ئۇچىنچى پەردە بىرىنچى كۇرۇنۇش
سەھنە مۇڭغۇل قەبىلسنىڭ ئاتامانى ئوز مۇخنىڭ ئوردىسى . ئوز مۇخ】 بويى پاكار سىمىز كەلگەن ئىيىق سۇپەت ئادەم . كۇزلىرى تىشىغا چىقىپ كىتەي دەپ قالغان ھالدا كۇرىنىدۇ . ناھايىتى سۇرلۇك . پىشانىسدە بىر قارا خال بار . ساقاللىق ۋە بۇرۇتلىرى ئۇزۇن . ماڭسا ئىككى يانغا تەۋرىنىپ ماڭىدۇ . ئۇچىسىغا يولۋاس تىرىسىدىن پەرىجە ئارتىۋالغان . بوينىدا توم كۇمۇشتىن زەنجىر ئىسۋالغان【ئۇ تەختتە ئولتۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئەتىراپىدا مەسلھەتچىلەر ئولتۇرىدۇ . تۆۋن تەرىپدە قىلىچ تۇتقان ئاتارمەن چاپارمەنلەر ئۆرە تۇرىدۇ .
جاكارچى قىزلار كىرگەي دىگەندىن كىين ئۇسۇلچى قىزلار كىرىپ ئۇسۇل ئوينايدۇ. ئارىدىن ئەڭ چىرايلىق بىرى ئوز مۇخقا سۇركىشىدۇ ئوز مۇخ ئۇنىڭدىن زىرىكىپ مەختۇمسۇلانىڭ چىچىنى قولىغا ئىلىپ سەكرەپ تۇرۇپ كىتىدۇ
ئوزمۇخ
مەختۇمسۇلا ھەي مەختۇمسۇلا
ئاي بولساڭمۇ ئۇزۇپ ئالارمەن
ئەگەر سىنى بەرمىسە ئاكاڭ
بىر جەڭ بىلەن يىڭىپ ئالارمەن
شۇ پەيىتتە بىر خەۋەرچى كىرىپ كىلىدۇ . ئاتامان . ئاتامان . ئەھۋال چاتاق ئەھۋال چاتاق
ئوز مۇخ جىددىلىشىپ نىمە ئىش بولدى نەخ گەپنى قىل
چاتاق بولدى راستىنلا چاتاق بولدى
ئوز مۇخ ئۇنى بىرنى تىپىپ تىلىڭنى چىشلىمەي چاپسان دىمەمسەن كالۋا ؟ نىمەم چاتاق بولدى ؟
خەۋەرچى چىن تۈمۈر باتۇر دىگەن تەلۋە مىنىڭ سالجۇقىغا بىرىدىغان سىڭلىم يوق . نوچى بولسا مىنى يىڭىپ ئالسۇن دەپتۇ . مەن ئاڭلاپ قورقۇپ كەتتىم . ئۇنىڭغا قانداقمۇ تەڭ كەلگىلى بولسۇن ؟
ئوزمۇخ ھۇ نان قىپى كالۋا سەن قورقۇشتىن باشقا يەنە نىمىنى بىلسەن . ماڭ يوقال كۆزۇمدىن . ئۇنى ھەيدەپ چىقىرىدۇ ئاندىن جاكارچىغا توۋلايدۇ . مىنىڭ پالۋانلىرىمنى چاقىر. مەن جەڭگە بارىمەن. مەختۇمسۇلانى بۇلاپ كىلىمەن . بۇ قىتىم ئەگەر كىمكى بويۇنتاۋلىق قىلسا ئۇنىڭ كاللسنمۇ قوشۇپ ئالىمەن
ئارىدىن ياشقا چوڭ بىر مەسلىھەتچى ئورنىدىن تۇرۇپ
ئاتامان ئىلى دىيارى يىراق . يوللىرى مۇشكۇل . ئۇنىڭ ئۇستىگە چىن تۈمۈر باتۇرنىڭ باتۇرلۇقتا نامى يەتتە ئىقلىمغا مەشھۇر . بىزنىڭ يىڭشىمىزدا ئۆمىت يوق . بۇ ئىشنى ئالدىرماي مەسلىھەت قىلساق بۇلارمىكىن ؟
ئوز مۇخ جاللات بۇ قىرنىڭ كاللسىنى ئىلىڭلار . بۇنىڭدىن كىين مىنى ھىچكىم توسمسۇن بولمسا ئاقىۋىتى ئۇنىڭدەك بۇلىدۇ
يەنە بىر ئادەم ئورنىدىن تۇرۇپ ئاتامانىم . مەن ئۇنىڭ بىر قوشۇق قىننى تىلەيمەن . ئۇ سىلىنىڭ ئاتىلىرىنىڭ خىزمىتىدە بولغان ئادەم . ياخشى مەسلىھەت ئۈچۈن قان تۇكۇلسە ياخشى بولماس ؟
ئىككى جاللات قىرى كشىنى داقىرىتىپ سۆرەپ ئىلىپ چىقىپ كىتىۋاتقاندا ئوز مۇخ بولدى قويىۋىتىڭلار سىلەرگە دەپ قوياي . بۇ قىتىم مىنى ھىچكىم توسىمسۇن مەن بۇ قىتىم ھىچكىمنىڭ گىپىنى ئاڭلىمايمەن
ئوز مۇخ
زەپىراندەك سارغايدىم
مەختۇمسۇلانىڭ ئىشقىدا
تاپمىدىم ئۇنىدىن بىلەك
دەردىمگە ھىچ بىر پانا
يا ئۇنىڭ ۋەسلى قۇچاي
يا ئۇلۇم كەلسۇن بىشمغا
ئەر ئۇچۇن شەرەپ ئەمەسمۇ ؟
جان بىرىش يار يولىدا
ئوز مۇخ بارلىق لەشكەر باشلىرى پالۋانلار ھەممىڭلار تەييار بۇلۇڭلار ئەتە سەھەردە تىكەس دەرياسى تەرەپكە قاراپ سەپەرگە چىقىمىز .
ھەممىسى قورقۇشۇپ خوپ دىيشىدۇ
چىراق ئۇچىدۇ
ئۇچىنچى پەردە ئىككىنچى كۇرۇنۇش
مەختۇمسۇلا جەڭ خەۋرىنى ئاڭلاپ جەڭ كىيمىلىرىنى كىيىپ قىلچنى ئاسقاندىن كىين قەپەزدىكى كەپتەرنى چىقىرىپ سەھنىنىڭ ئوتتۇرىغا كەلگەندىن كىين كەپتەرنى باغرىغا بىسپ قويىۋىتىدۇ . كەپتەر ئۈچۈپ كىتىدۇ
مەختۇمسۇلا
قويىۋەتكىن دىگەن جان ئاكام
سىنى كۇنلەر چۇشسە بىشمغا
جەڭگە چىللاپ كەلدى رەقىپلەر
توپا سالماق بۇلۇپ ئىشىمغا
ئاق كەپتىرىم ئوماق ئاق كەپتەر
ئۇرلە تىزدىن چەكسز ساماغا
مىنى بۇندا يالغۇز قالدى دەپ
خەۋەر بەرگىن تىزدىن ئاكامغا
ئۇ ناخشىنى ئىيتىپ بولغىچە بىر توپ ئاتنىڭ دۇپۇرلەپ يىقىن كىلىۋاتقان توياق ئاۋازلىرى ئاڭلىنىدۇ مەختۇمسۇلا ئارقىسىغا يىنىپ قورام تاشنىڭ ئۆسىتگە چىقىپ سىرىتقا قارىماقچى بولغاندا ئاۋاز چىقارماي ئوز مۇخ بىلەن بىر نەچچە ئەسكەر كىرىپ كىلىدۇ . ئوز موخنىڭ بىر ئەسكىرى ئەمدى ئۇنىڭغا يىقىنلىشاي دىگەندە مەختۇمسۇلا قىلىچىنى چاققانلىق بىلەن چىقىرىپ ئۇنىڭ گىلىغا تىرەيدۇ
ئوز مۇخ
سىزنى كۆرۇپ ئەس ھۇشۇمنى يوقاتتىم
بەرنا قىزغا لايىق ئەمەس قان تۆكۇش
ياخشلىقچە ئەل بولسڭىز مەلىكەم
كىرەك ئەمەس سىزگە قاتتىق قول بۇلۇش
مەختۇمسۇلا لەشكەرنى ئىتتىرىۋىتىپ ئوز مۇخقا جاۋاپ بىرىدۇ
نىمە دىگەن ئوياتسزلىق بىر قىزغا
تۇمەن لەشكەر بىلەن ھەيۋە كۇرسەتمەك
نامەرىتلىكنىڭ دۇنياسىدا بارمىكىن ؟
مۇھەببەتنى بۇلاش ئۇچۇن قول سالماق
ئاڭغىچە تەرەپ تەرەپتىن لەشكەرلەر بىسىپ كىلىدۇ . يەنە بىر تەرەپتىن خەۋەرچى توۋلاپ كىلىدۇ .
خەۋەرچى چاتاق بولدى ئاتامان چاتاق بولدى . چىن تۇمۇر يەردىن ئۇنگەندەك پەيدا بۇلۇپ بىرنەرە تارىتقانچە بىزنىڭ بىر بىر تۇمەندىن ئارتۇق لەشكەرنى ئۆزى يالغۇز سۇرۇپ توقاي قىلىۋەتتى لەشكەرلەر تىرىپىرەن بۇلۇپ كەتتى قانداق قىلمىز ؟
ئوز مۇخنىڭ لەشكەرلىرى ئارقىغا يىنىشقا باشلىغاندا ئوز مۇخ غەزەپلىنىپ ئۇنىڭ ئون بىشى بارمىكەن ؟ قىنى ئۇنى بىر كۇرەي بىر قىلىچ بىلەن پارە پارە قىلىۋەتمسەم ھىساپ ئەمەس . ھازىردىن باشلاپ ھىچكىم بۇ يەردىن بىر قەدەم يىراق كەتمسۇن دىگەنچە بىر قىلىچ بىلەن مەختۇمسۇلانىڭ قىلچىنى چۇشۇرۋىتىپ ئۇنى باغلايدۇ ئاندىن ئىلىپ چىقىپ كىتىش ئالدىدا تۇرغاندا چىن تۈمۈر باتۇر يىتىپ كىلىپ بىر ئەسكەرنى چىپىپ تاشلايدۇ . قالغان ئەسكەرلەر ئۇنىڭغا يىپىشىدۇ . ئوز مۇخ ئۇنىڭ بىلەن ئىلىشىدۇ . مەختۇمسۇلانى بىر لەشكەر ئىگىزىلىككە ئىلىپ گىلىغا خەنجەر تەڭلەيدۇ چىن تۈمۈر باتۇر ئىلىشۋىتىپ سىڭلىسىغا قارايدۇ
مەختۇمسۇلا
ياۋ لەشكىرى ساناقسىز ،
ئۇلار بەكمۇ رەھىمسىز .
مەيلى ئۆلسەم مەن ئۆلەي ،
ئاكا ئامان قېلىڭ سىز .
شۇڭا جەڭدىن يېنىڭ سىز ،
تىلەر شۇنى سىڭلىڭىز .
چىن تۆمۈر باتۇر سىڭلىسىغا قاراپ
چىن تۆمۈر دەپ ئېتىم بار
تەشۋىش قىلما جېنىمدىن .
ئايرىلىشقا جان - جىگەر
قانداق چىدار سىڭىلدىن .
چىنار ھەرگىز يىقىلماس
بوران ، چاپقۇن - جۇدۇندىن .
ياۋ ئالدىدا باش ئېگىش
ئارتۇق ماڭا ئۆلۈمدىن .
لەشكەرلەر بارغانسىرى كۆپىيىپ چىن تۈمۈر باتۇرنى ئورىۋالىدۇ . مەختۇمسۇلانى باشقىلار ئىلىپ كىتىدۇ
چىن تۈمۈر باتۇر ئىلىشا ئىلىشا سەھندىكى ھەممسىنى يىقىتقاندىن كىين ئەتراپقا قاراپ مەختۇمسۇلا دەپ توۋلايدۇ . لىكىن ئۇنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىمايدۇ . ئۇ ھارغىنلىق ئىچىدە قىلچنى يەرگە سانچىپ تىزلىنىپ قالىدۇ دە يىنىدىكى بىر لەشكەرنىڭ گلىنى بوغۇپ تۇرۇپ ئىيتە سىڭلىم قىنى ؟ بۇ دۇنيالىقتىكى بىردىن بىر قىرىندىشىم قىنى ؟
لەشكەر چىن تۈمۈر باتۇر ئۇنىڭدىن ئۆمىت كۇتمە ئۇ ئاللىقاچان دەريادىن ئۇتۇپ ئوز مۇخنىڭ ئوردىسىغا بىرىپ بولدى . چىن تۈمۈر باتۇر ياق ياق مومكىن ئەمەس دىگەنچە ئارقىسغا يىنىپ يىقىلىپ ھۇشىدىن كىتىدۇ . چىراق ئۆچىدۇ
تۆتىنچى پەردە بىرىنچى كۇرۇنۇش
پەردە ئېچىلشتىن بۇرۇن بوۋاي قىزنى ئىلىپ چىقىدۇ
ئۇ قىز بىلەن بىر تاشنىڭ ئۆستىدە ئولتۇرىدۇ
قىزچاق بوۋا شۇنىڭ بىلەن چىن تۈمۈر باتۇر مەختۇمسۇلانى قۇتقۇزالماي نەگە كىتىدۇ
بوۋاي چىن تۈمۈر باتۇر ئىلاجسىز تولا يىغلاپ كۆزى كور بۇلۇپ قالىدۇ . خەلىق ئۇنى شۇندىن كىين چىن تۇمۇر قارىغۇ دەپ ئاتايدۇ
قىزچاق ئەمسە مەختۇمسۇلا كيىن ئوز مۇخنىڭ يىرىدە تۇرۇپ قالغانمۇ ؟
بوۋاي شۇنداق . مەختۇمسۇلا بۇلاپ كىتلگەندىن كىين مەجبۇرى توي قىلىپ ئوز مۇخنىڭ نىكاھىغا ئۆتۇپ بىر نەچچە يىلنى ئۆتكۇزۇپتۇ. مەختۇمسۇلا زىياپەت بولغان بىر كۇنى قىچىشنى كۇڭلىگە پۈكۈپ ئوز مۇخنىڭ كۇندە مىڭ چاقىرىم يول باسىدىغان ئۇچقۇر تۇلپىرىنى مىنىپ ئىلى دەرياسىدىن ئۇتۇپ كىتىپتۇ . ئۇنى قوغلاپ كەلگەن ئەسكەرلەر دەريادىن ئۆتەلمەي مەختۇمسۇلاغا يالۋۇرۇپتۇ . لىكىن مەختۇمسۇلا چىن تۈمۈر باتۇر ئۇچۇن ھەممىدىن كىچىدىكەن ئۇلار مەختۇمسۇلارنىڭ ئاقار ۋە چۇكەر دىگەن ئىككى بالىسىنى دەريا بويىغا ئىلىپ كەپتۇ
قىزچاق ئاخىرىچۇ بوۋا ؟
بوۋاي قىزنىڭ قولىدىن يىتلىگەنچە چىقىپ كىتىدۇ
ھەيۋەت بىلەن ئىقىۋاتقان دەريا دولقۇنلۇنۇپ تۇرۇلۇپ ئاقىدۇ . بىر قاشتا نەچچە ئون لەشكەر يەنە بىر قاشتا چاچلىرى چۇۋۇلغان مەختۇمسۇلا رۇبىرۇ قارىشىپ تۇرغان ھالەتتە چىراق يانىدۇ
لەشكەر ئۇنىڭغا قاراپ ناخشا ئىيتىدۇ
سىز كەتسڭىز بىزگە يوقتۇر ياخشلىق
ئوز مۇخ بىزنى تىرىك قويماس ھىچقاچان
بىر جان ئۈچۈن تالاي قانلار تۇكۇلسە
كىتەلەمسىز بىزنى قويۇپ تىنچ ئامان
بىزگە چىداڭ لىكىن ئىككى ئوغلىڭىز
قانداق چىداپ ئۇتەر ئەمدى ئانىسز
مەختۇمسۇلا
ئەگەر مىنى قايتىدۇ دىسەڭ
چوڭ بالامنى دەرياغا تاشلا
پىراقىغا چىدىماي بەلكىم
غەزىۋىممۇ بىسلىپ قالار
بىر بالىنىڭ يىغلىغان ئاۋازى ئاڭلىنىپ ئارقىدىن جىمىپ قالىدۇ . مەختۇمسۇلا يىغلاپ پەرياد چەككەنچە يەنە بىرىنىمۇ تاشلا دەپ ۋاقىرايدۇ. لەشكەرلەر يەنە بىرنىمۇ تاشلايدۇ
مەختۇمسۇلا كۆز ياشىلىرىنى سۇرتۇپ ئورنىدىن تۇرغاندىن كىين قەدىدىنى تىكلەپ ئۇلارغا قاراپ
ھەي ئىنساپسىز بۇلاڭچى
سەندە پۈتتى ئەۋلادىم .
قالدۇرمىدىم نەسلىمنى
ھاسىل بولدى مۇرادىم .
ئەۋزەل ماڭا ئۆز يېرىم
چىلبۆرىنىڭ يۇرتىدىن .
ئارتۇق بىلگەچ ئاكامنى
كەچتىم ھارام مېھرىدىن .
بالا دەريادا ئىقىپ كەتكەندىن كىين لەشكەرلەر ئۆزىنى كاچاتلاپ ئالدانغانلىغىنى ھىس قىلىشىپ ئەمدى قانداق قىلمىز دەپ تۇرۇپ قالىدۇ چىراق غۇۋالىشىدۇ
مەختۇمسۇلانىڭ شولىلىرى شۇ زامان پەيدا بۇلۇپ دەرياغا چۇشىدۇ . مەختۇمسۇلا ئىككى بالسىنى دەريادىن قۇتقۇزۇشنى ئويلايدۇ لىكىن دولقۇنلار ئۇلارنى يۇتۇپ كىتىدۇ لەشكەر ئورنىغا ناخشا گۇرىپىسى چىقىپ تىكستسز بىر ئاھاڭغا توۋلايدۇ. مەختۇمسۇلا باللىرىدىن ئايرىلىپ قالغاندىن كىين چىراق ئاستا ئاستا غۇۋالىشىپ چىراق ئۆچىدۇ
تۇتىنچى پەردە ئىككىنچى كۆرۇنۇش
چىراق يىنىپ مەختۇمسۇلا ئەتىراپقا قانماي قارايدۇ . ئەركىن نەپەس ئالىدۇ . ئاندىن تاشتىن تاشقا چىقىپ ئەتىراپنى كۆزىتىدۇ . ئۇنىڭ شولىسى ئۇنى مەركەز قىلغانچە ئايلىنىدۇ
ئايرىلدىم نەچچە يىل گۇلستانىمدىن
قايغۇردۇم سىغىنش ئالدى ئىلكىگە
تۇتىيا بىلىمەن تامچە سۇيۇڭنى
تۇپراغىم سۇرىمەن توپاڭنى كۆزگە
تنىچ ئامانمىدۇ جانىجان ئاكام
مىنى دەپ نەلەردە بولغاندۇ سەرسان
كىچەر ئىكەن ئۆزىدىن ھەتتا
قىرىنداش مىھىرىگە قانمسا بۇ جان
ئۇنىڭ شولىسى ناخشىغا ماس ھالدا ئۇسۇل ئوينايدۇ
بىر چاغدا بىر بالا بىر تال ئارغامچىنى تۇتقانچە يۇگۇرەپ سەھننىڭ بىر تەرىپىدىن چىقىدۇ
مەختۇمسۇلا ئۇنى تۇتىۋىلىپ گەپ سورايدۇ
ئاۋۇ تۇگە توپى كىمنىڭ ؟
بالا چىن تۇمۇر قارىغۇنىڭ
مەختۇمسۇلا ؟ ئاۋۇ بىر توپ قۇلانلارچۇ ؟
بالا چىنتۇمۇر قارىغۇنىڭ ؟
مەختۇمسۇلا ئۇ ھازىر نەدە تۇرىدۇ .
بالا ئالتۇن ئارشاڭ دىگەن يەردە تۇرىدۇ
مەختۇمسۇلا ئۇنىڭ نىمە دەپ قارىغۇ بۇلۇپ قالدى ؟
سالجۇ ئاتامانى ئۇنىڭ سىڭلسىنى بۇلاپ كەتكەچكە شۇڭا تولا يىغلاپ قارىغۇ بۇلۇپ قالغان ئىكەن
مەختۇمسۇلا ھەي بالا مىنى ئۇ يەرگە باشلاپ بارامسەن ؟
بالا ياق مەن باشلاپ بارالمايمەن تۇگە بىلەن ئات يوقاپ كەتسە جاۋاپ بىرەلمەيمەن . تۇلەپ بىرەلمەيمەن
ئەمسە مەن بۇ ئات تۇگىلەرگە قاراپ تۇراي . سەن مۇنۇ خالتىنى ئىلىپ بىرىپ مۇنداق دە
مەختۇمسۇلانىڭ خالتىسى
ئالموتيارنىڭ ئالمىسى ،
كۆرمەس كۆزگە سۈرتسە
شۇئان ئېچىلىپ كەتكۈسى
بالا ئەگەر ئۇ ئىشەنمىسچۇ ؟
مەختۇمسۇلا
مەختۇمسۇلانىڭ خالتىسى
ئالموتيارنىڭ ئالمىسى ،
مەختۇمسۇلا بولمىسا
قايدىن كېلۇر خالتىسى
بالا چىقىپ كىتىدۇ . ئۇ چىقىپ كەتكەندىن كىين بىر توپ پادىچى مەختۇمسۇلا قايتىپ كەپتۇ دەپ ۋاقىرىغانچە سەھنىگە كىرىپ كىلىدۇ . سورۇن تەنتەنىگە چۆمىدۇ ھەممە ئۇسۇلغا چۇشىدۇ چىراق ئۆچىدۇ
بەشىنچى پەردە بىرىنچى كۇرنۇش
چىراق يىنىپ چىن تۈمۈر باتۇر قىلىچىنى قۇچاقلاپ قۇرام تاشتا ئولتۇرغان چىغىدا بىر بالا كىرىپ كىلىدۇ . چىن تۇمۇر قارىغۇ ؟ سىنى نەچچە كۇندىن بىرى بىر ئايال ئىزدەپ يۇرۇيدۇ مەن ساڭا خەۋەر ئىلىپ كەلگەنلگىمنى ئۇ بىلمەيدۇ كۇن بويى بۇ يەردە ئولتۇرماي چىقىپ كۇرشۇپ باقساڭ بولمامدۇ ؟
چىن تۈمۈر باتۇر بىر ئايال ؟ ماڭا يالغان گەپ قىلما ھىلى بىكار چىپىپ تاشلايمەن مەندىن نىرى تۇر
بالا ناخشا ئوقۇيدۇ
مەختۇمسۇلانىڭ خالتىسى
ئالموتيارنىڭ ئالمىسى ،
كۆرمەس كۆزگە سۈرتسە
شۇئان ئېچىلىپ كەتكۈسى
چىن تۈمۈر باتۇر ئورنىدىن چاچىراپ تۇرۇپ كىتىپ نىمە دىدىڭ ؟ مەختۇمسۇلا ؟ ئۇ نەدە ؟ ئۇ قىنى ؟ چىن تۈمۈر باتۇر ئىككى قولنى يىيىپ ئەتىراپقا ماڭىدۇ ۋە جاۋاپ بولمىغاندىن كىين بىردىنلا بوششۇپ يىغلامسىرىغان ھالدا ئۇ يوق ئۇ يوق دەپ يەنە جايىدا ئولتۇرىدۇ
بالا يەنە ناخشا توۋلايدۇ
مەختۇمسۇلانىڭ خالتىسى
ئالموتيارنىڭ ئالمىسى ،
مەختۇمسۇلا بولمىسا
قايدىن كېلۇر خالتىسى
چىن تۈمۈر باتۇر ئەمدى ئورنىدىن تۇرۇپ بولغىچە بالا ئالمىنى ئۇنىڭ كۆزىگە سۇرتىدۇ . چىن تۈمۈر باتۇرنىڭ كۆزى ئىچىلىپ ھاياجان بىلەن كىچىك بالىدەك سەكىرىگەنچە سەھننىڭ ئارقسىدىكى تاغنىڭ ئۇچىغا چىقىپ مەختۇمسۇلا قايتىپ كەپتۇ . مىنىڭ سىڭلىم قايتىپ كەپتۇ . مىنىڭ جان جىگەر قىرىندىشم قايتىپ كەپتۇ دىگەنچە قولنى بۇركۇتنىڭ قانىتىدەك ئەتىراپقا كەڭ يايىدۇ . مەختۇمسۇلانىڭ شولىلىرى ئاستا ئاستا سەھنىگە يىيىلىپ كىرىپ كىلىدۇ . بىر تەنبۇر بىلەن بىر داپ موزىكىسى ياڭراپ كاككۇك دىگەن ناخشىنىڭ پاۋۇزى باشلىنىدۇ
چىن تۈمۈر باتۇر
قىچقىرىپ كەلگەن كاككۇكنىڭ
ئۆنى ھەر جايدا غىرىپ
مەختۇمسۇلا باشقا پادىچىلار بىلەن كىرىپ كىلىدۇ مەختۇمسۇلا ئۇلارنىڭ ئارسىدىن سۇغۇرلۇپ چىقىپ چىن تۈمۈر باتۇرغا جاۋاپ قايتۇرىدۇ
جان ئاكا باغرىڭنى ئاچ
مەن مۇساپىر سەن غىرىپ
چىن تۈمۈر باتۇر يۇگۇرۇپ كىلىپ ئاز قالغاندا توختاپ قىلىپ ئارقىغا قايتىدۇ . ئۇسۇلچىلار ئۇلارنى ئورىۋالىدۇ
ناخشا گۇرىپىسى ئالدىغا يىقىنلاپ كىلىدۇ . بارلىق ئۇسۇلچىلار سەھنىگە لىق كەلگەنچە چىن تۈمۈر باتۇر بىلەن مەختۇمسۇلانى ئارىغا ئىلىپ ئايلىنىدۇ . موزىكا ئەۋجىگە چىقىدۇ چىراقنىڭ ھەممىسى يىنىپ سەھننى يورۇتىدۇ . قىزىل گۇللەرنىڭ بەرگى ئۇلارنىڭ بىشىغا قاراپ چىچىلىپ چۇشىدۇ
چىراق ئۆچىدۇ
سىز بولسىڭىزمۇ ئۇيغۇرچىسىنى ئۈستىگە يېزىڭە. خەنزۇچىنى كۆرۈپ بىر ئىنكاس يازاي دەپ قارىسام ئاستىدا ئۇيغۇرچىسى باركەن.
{:112:}
بەزىدە «چىن تۆمۈر باتۇر» قاتارلىق چۆچەك -رىۋايەتلىرىمىزنى كىنو، كارتون فىلىم تۈسىدە تەسەۋۇۇر قىلىپ كېتىمەن.
خەقنىڭ ئادەم پالۋانلىرى تۈگەپ، شەپەرەڭ پالۋاندىن تارتىپ سازاڭ پالۋانغىچە ئىشلەپ بولدى، بىزنىڭ سادىر پالۋانلارمۇ ئىشلىنىپ كەتسە بىركۈنلىرى ...ھەي-ھەي..:) چىن تۆمۈر باتۇر باشقا تۈركى قىرىنداشلارغىمۇ ئورتاقمۇ ؟ قارلۇق بارلىق تۈركى خەلىقلەرگە ئورتاق بولغان رىۋايەت چۆچەكلەرنى كارتۇن اىلىم قىلىپ ئىشلىگەن بولسا .......
تۈركىيە نىمىشقا ئىشلىمەيدىغاندۇ ، ئوغۇزغاننى ئىشلىسە بولاتتى ilter يوللىغان ۋاقتى 2014-9-20 10:24 static/image/common/back.gif
قارلۇق بارلىق تۈركى خەلىقلەرگە ئورتاق بولغان رىۋايەت ...
تۈركىيە ئىشلىسە بىرە مىڭ قسىىملىق قىلىپ ئىشلىۋىتەمدىكىن ، ئۆمۈر يېتىشمەيدۇ كۆرۈپ تۈگۈتۈشكە. ھوللىيۋود تىكى بىرەر شىركەتكە دەپ باقامدۇق يا ؟:lol ilter يوللىغان ۋاقتى 2014-9-20 10:21 static/image/common/back.gif
چىن تۆمۈر باتۇر باشقا تۈركى قىرىنداشلارغىمۇ ئورتاقمۇ ...
پەقەت بىز ئۇيغۇرلارغا خاسمىكى. مەختۇمسۇلانى مۇڭغۇل شاھزادىسى بۇلاپ كەتكەنلىك ۋەقەلىكى بار. شۇ دەۋرلەردە ئۇيغۇرلار مۇڭغۇللار بىلەن كۆپ ئۇرۇش قىلغانكەن. «باھادىرنامە» دە ئۇۋەيسخان مۇڭغۇللار بىلەن ئۇرۇش قىلىپ ئەسىرگە چۈشۈپ قالغاندا مۇڭغۇل سانغۇنى سىڭلىسىنى بېرىش بەدىلىگە ئۇۋەيسخاننى قويۇپ بېرىش ۋە چېكىنىپ كېتىش شەرتنى ئوتتۇرغا قويىدۇ. مەختۇمسۇلا ئاكىسىنى ۋە خەلقنى قىرغىنچىلىقتىن ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن مۇڭغۇلغا تىگىشكە رازى بولىدۇ.
يەنە ھازىرمۇ رايونىمىزدا چىنتۆمۈر دەپ يۇرت ناملىرى ۋە ئادەم ئىسمىلىرىمۇ بار. دېراممىنى قوش تىللىق قىلىشنى قەتئىي قۇبۇل قىلالمىدىم. سەنئەت ئەسلى تىلىدا ئەڭ ياخشى ئىپادىلىنىدۇ. يەنە كىلىپ ئۇيغۇرچىسىنى ئاستىغا قۇيۇپ قۇيۇپسىز، بىر قىسمىلا تەرجىمە ئەسەرنىڭ ئاۋۋال ئۆز تىلىدىكىسى بېرىلىپ، ئاندىن تەرجىمىسى بېرىلىدۇ، شۇڭا چاپلىغىنىڭىز خاتا بولۇپ قاپتۇ. مۇشۇنداق گەپلەرنىڭ چىقىدىغىنىنى بىلمەي قالمايدۇ ھەقىچان. بىكارچىلىقتا بىزنى چېلىۋاتقان گەپ.:lol بۇ دىراممىنى يوقرى تىخنىكا بىلەن چەتئەل شىركىتى فىلىم قىلىپ ئىشلەپ چىقسا راستىنلا دۇنيادا بىر داغدۇغا قوزغايدۇ. ilter يوللىغان ۋاقتى 2014-9-20 10:21 static/image/common/back.gif
چىن تۆمۈر باتۇر باشقا تۈركى قىرىنداشلارغىمۇ ئورتاقمۇ ...
قازاق ئاپتونۇم ئوبلاستىنىڭ نىلقا ناھىيىسىدە قەۋرىسى بارمۇ نىمە ؟
http://tksjy.30edu.com/Article/09c2b68d-1996-4b21-9e63-9c1df241a4de.shtml تۆۋەندىكى سىياسەتكە كۆنگەن ئوخشايدۇ :lol karahanian يوللىغان ۋاقتى 2014-9-20 14:18 static/image/common/back.gif
قارلۇق ئىشلەي دىسە ئىقتىساد كۆپ كىتىدۇ، بىزدىكى دوبە ...
ئوغۇزغان پۈتكۈل تۈرۈكلەرنىڭ ، شەجەرىئى تۈركتە بار تۇرسا چىن تومۈر باتۇر كىنوسى
http://v.youku.com/v_show/id_XNTM3NTczMzI0.html چىن تۆمۈر باتۇر كارتۇن ڧىلىمىhttp://v.youku.com/v_show/id_XMzcxODc1NzIw.html
بەرنا ئوقۇغان چىن تۆمۈر باتۇر دىگەن ناخشا بارئىدى زادى تاپالمىدىم
قاچانلاردا يازغانسىز بۇ تېمىلارنى ، قاچان قارىسا ئالدىراش يۈرىيسىز ، كۈچۈرۈپ چاپلاۋاتامسىز يە!!!!! hiyalqi يوللىغان ۋاقتى 2014-9-20 19:20 static/image/common/back.gif
قاچانلاردا يازغانسىز بۇ تېمىلارنى ، قاچان قارىسا ئالد ...
2يىل ئاۋال ئەلكۈيى تورىغا چىقارغان ، ئەمدى خەنچىگە تەرجىمە قىلغان ئوخشايدۇ تەنقىدلەۋەرمەڭلار ئىشنى ھەل قىلىۋاسۇن. ilter يوللىغان ۋاقتى 2014-9-20 15:10 static/image/common/back.gif
چىن تومۈر باتۇر كىنوسى
دەششەت ئىشلەپتۇ
بەت:
[1]
2