كېسەل (ھىكايە)-6
ئاشۇ غەۋغاغا سەۋەپ بولغان بالىلىرىمىزنىڭ نورۇز تەييارلىقى ئەمەسمىدى؟ مارتنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا نورۇز پائالىيىتىدە ئوينايدىغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئاتا-ئانىلىرى مەكتەپكە چاقىرىلدى. ئەسلىدە تۇنجى قىلىپ ئەمەلىي سەھنە پىراكتىكىسى ھىسابىدا، ھەمدە بالىلارنى رەسمىي سەھنىگە ئادەتلەندۈرۈش ئۈچۈن بىزگە ئويۇن كۆرسەتمەكچىكەن. ئۇ كۈنى قىزىمىز بەك خوشال ئىدى، شۇنداقلا ھاياجانلىنىۋاتقانلىقى، بۇ ھاياجاندا سۆزىدىنمۇ ئېزىپ تۇرۇۋاتقانلىقى سېزىلەتتى. ئۇ ئۆزىنىڭ رولى ھەققىدە زوق-شوق بىلەن سۆزلەيتى. ئانىسى ئىككىمىز ئۇنىڭ ئويۇنىنى كۆرۈشكە بەك ھېرىسمەن بولمىساقمۇ ئۇنىڭغا ئىلھام بولسۇن ئۈچۈن قىزغىنلىق كۆرسۈتۈۋاتقان كۆرۈنۈشتە مەكتەپكە بېرىشقا جابدۇندۇق.ھەمدۇلقارىنىڭ قىزىمۇ بۇ پائالىيەتتە ئاساسىي رولدا بولغاچقا ئۇمۇ چاقىرىلغانلىقىدا گەپ يوق. بىز ئۇنى چوقۇم خەۋەر تاپىدۇ دەپ ئويلىغاچقا بىللە بېرىش، سائەت نەچچىدە ئۆيدىن چىقىش ھەققىدە دېيىشىپ ئولتۇرمايلا ئۆزىمىز كېتىۋەردۇق. قىزىمىزنىڭ شات-خۇررام سۆزلەشلىرى يول بويىچىمۇ داۋام قىلدى.
مەكتەپكە يېتىپ كەلگىنىمىزدە بەزى ئوقۇغۇچىلار ۋە بەزى ئوقۇتقۇچىلار كېلىپ بولغان ئىكەن. باشقىلىرىنىڭ كېلىشىنى كۈتۈشكە باشلىدۇق. ئۇققۇنۇمغا كۆرە سەنئەت پائالىيىتىگە تاللانغا ئوقۇغۇچىلار ئونبەشچە چىقاتتى. يېتەكچى ئوقۇتقۇچىلىرىدىن بىرنەچچىسى بارىدى. ئاتا-ئانىلار بىلەن قوشۇلۇپ 40 تەك ئادەم بولغۇدەك ئىدى. بىرەر سائەت كۈتۈشتىن كېيىن كېلىدىغانلار (ھەمدۇلقارى ئائىلىسىدىن باشقىلار) تولۇق كېلىپ بولدى. ھەمدۇلقارى ئادەتتىمۇ بەك بالدۇر كەلسە يېرىم سائەتلا كېچىكىپ كېلەتتى. بۇمۇ ئۇنىڭ ئالاھىدىلىكلىرىدىن بىرى ئىدى.
مەسئۇل ئوقۇتقۇچى ئويۇن باشلىشىمىز كېرەك بولغان ۋاقتتىن ئۆتۈپ كەتتى دەپ تىت-تىت بولۇپ جايىدا پىرقىراشقا باشلىدى. باشقا ياردەمچى ئوقۇتقۇچىلار ۋە مۇدىر ياردەمچىسى باشلاۋېرەيلى، بىر ئادەمنى ساقلاپ تۇرامدۇق دېيىشكەن بولسىمۇ، ئاساسلىق سەنئەت ئۇستازى بولغان مۇئەللىم باش رولدىكى قىزنى ساقلاشقا مەجبۇر ئىكەنلىكىدىن ئۆرتۈنەتتى. ئۆزىنىڭ ئوسال ئەھۋالغا چۈشۈۋاتقىنىدىن تە بولۇپ كەتكەن مۇئەللىم ماڭا يېقىنداپ كېلىپ:
— بىلىشىمچە سىز يېقىنغۇ خېلى؟ بىر تېلىپۇن قىلىپ باققان بولسىڭىز بوپتىكەن، — دەپ ئىلتىماس قىلدى يېلىنگەن ئاھاڭدا.
— بالدۇرراق كەلسۇن دېسەك تېلىپۇن قىلماي ساقلىشىمىز كېرەك، — دېدىم مەن. ئەمما مۇئەللىم گېپىمنى چۈشەنمىگەچكە چەكچىيىپ قالدى. شۇغۇنىسى ئۇنىڭغا بۇ گەپنى چۈشەندۈرگىلى بولاتتىمۇ؟
ئەگەر شۇئاندا ئۇنىڭغا تېلىپۇن قىلىنىدىغان بولسا نېمە بولۇشىنى بىرلا ئۆزەم بىلەتتىم. پەقەت خوشلۇشۇش ئۈچۈنلا يېرىم سائەت كېتىدىغان، شۇندىمۇ تېخى ئالدىرىتىپ تۇرۇلسا ئاندىن مۈمكىن بولاتتى. جابدۇنۇۋاتقان بولسا ئىشىنى كەلگەن يېرىدە توختۇتۇپ سۆزلۈشۈشكە باشلىسا تېخىمۇ كېچىكەتتى. چۈنكى ئۇ ھىچقاچان بىرىنچى بولۇپ خوشلۇشۇپ گەپنى ئۈزمەيتى. بۇلارنى بىرنەچچە ئېغىز گەپ بىلەن مۇئەللىمگە چۈشەندۈرۈش تەس بولغاچقا، ئۇنى تەئەججۈپتە قالدۇرغانچە ئارتۇق گەپ قىلمىدىم.
نىھايەت يېرىم سائەتتىنمۇ ئارتۇقراق ۋاقىت ئۆتكەندە ھەمدۇلقارىمنىڭ قىزى خوشال-ھالدا ئىشىكتە كۆرۈندى. ئارقىدىن قالغان بالىلىرى ئاندىن ئېغىر يۈكتىن دولىسى ساڭگىلاپ كەتكەن ئەر-خوتۇن كىرىپ كەلدى. مەن ئۇلارنىڭ كىرىپ كېلىش شەكلىدىنلا «ئىم!» دېدىم، بۈگۈنكى ئىش پىشقان ئىدى.
— تېز بولۇڭ، تېز! — دەپ ئالدىراتتى مۇئەللىم.
— تېزمۇ بولۇپ بولدۇق، — دېدىم مەن ئۆزەمگە دەۋاتقاندەك قىلىپ. ئەمما مۇئەللىم ئاڭلاپ قاپتۇ:
— نېمە دەيسىز؟ نېمە دېگىنىڭىز بۇ؟
— مانا ھازىرلا كۆرۈسىز...
ھەمدۇلقارىم سەھنىنىڭ ئالدىغا يېنقىلاپ كەلدى. قوللىرىدىكى ئېغىر يۈك — داستىخانغا ئورالغان ئاللىنېمىنى يەرگە قويۇپ، تەرلىرىنى سۈرتكەچ:
— سەل كېچىكىپ قالدىم، ئەپۇ قىلىڭىزلار، — دەپ ئۆزۈر بايان قىلىۋاتاتتى، مەن گەپنى بۆلۈپ:
— ھە، سەل-پەل كېچىكىپ قاللا، ناھايىتى كەتسە شۇ بىر يېرىم سائەت، — دېدىم كۈلۈپ تۇرۇپ.
— ئاندامۇ ئەمەستۇ؟ — دېدى ئۇ نورمالدا چىرايىدىن كەتمەيدىغان خىجىل كۈلۈمسىرىشى بىلەن سەبىلەردەك قاراپ.
— سائەت نەچچىدە دەپ ئۇقتۇرۇلغان، سىلىگە؟ ھە، مانا ئەمدى سائەتلىرىگە قاراپ باقسىلا.
— ھوي، راست... ئەستاغ... ما ئىشنى،... — دېدى ئۇ دائىمىي خىجىللىق ئىپادىسىنى تېخىمۇ جانلاندۇرۇپ، — ھە، شۇ مۇشۇنداق بىر جەم بولغان سورۇندا، باللىرىمىزنىڭ ئۇستازلىرى بىلەن بىر ئارىغا كەلگەن مۇشۇنداق ئوبدان پۇرسەتتە بىر قازان ئاشنى تالىشىپ-تارتىشىپ بىللە ئىچىشسەك، دەپ قاپتىكەنمىز، شۇنىڭ بىلەن ھاپىلا-شاپىلا، ئالدىراپلام،... لايىقىدىغۇ ئەمەس، شۇندا بوسىمۇ كۆڭلۈمىز تارتىپ، شۇ... شۇنىڭ بىلەن ۋاقىتنىڭ ئۆتۈپ كەتكىنىنىمۇ سەزمەي قاپتۇق، گۇنا بىزدە...
— نېمە؟ نېمە دەيدۇ بۇ ئادەم؟ — دېدى ھەيران بولغان مۇئەللىم ماڭا قاراپ.
— بۇ مۇشۇنداق كۆڭلى ياخشى ئادەم، بۇنداق سورۇنلاردا قۇرۇق ئولتۇرۇشقا پەقەتلا يۈزى چىدىمايدۇ، ئادىمىگەرچىلىكى يول قويمايدۇ، — دەپ چۈشەندرۈدۈم مەن مۇئەللىمگە پىچىرلاپ.
— باللىرىمىزنى ئوقۇتقان، ھە، تەربىيىلىگەن مۇئەللەرگە بى خىزمەت قىلىۋالماق ئارزۇيىمىز بولسىمۇ، جاھاندارچىلىقتا شۇ، نېسىپ بولماي بۈگۈنگە كەپتۇمىز، مانا بۈگۈن ماندا بىر ئىشنىڭ باھانە –سەۋەبى بىلەن بىر ئارىغا كېلىپ جەم بولۇپ قاپتۇق، شۇڭا كۆڭلۈم ئۇنىمىدى،... يوغان بىر ئىشقۇ يوق، ئاز بوسىمۇ، غورىگۈل بولسىمۇ ئازراق شۇ...
— نېمە گەپ بۇ؟ مەن چۈشەنمەي قالدىم؟ — دېدى مۇئەللىم، — ئويۇننى باشلايمىز دەپ سىزگىلا قاراپ قالغانتۇق، باشقا ئىش يوقتۇ؟ تېچلىقچىلىقتۇ؟
— تېچلىق، تېچلىق... شۇ، قۇرۇق كېلىشكە يۈزۈم چىدىماي ئازراق بىرنەرسە كۆتۈرگەچ كەپتىكەنمىز، شۇ، ئويۇننى ئاندىن باشلىساق، قىزىقىدا مۇشۇنى بىر بىللە ئولتۇرۇپ ھەمداسقان بولۇشۇپ، نېمە قىلىۋەتسەك، ئويۇننى ئاندىن باشلىمايلىما؟ قانداق دەيسىز؟
— بۇ...؟ تازا... ھېلىمۇ ۋاقىت خېلى كۆپ ئۆتۈپ كەتتى، كېچىكتۇق، ...
— ئەمدى، شۇ، كۆڭلىمىزكەن، ئەكەپ قاپتۇق، ئەمدى بۇنى تاشلىۋېتىپ كەتكىلى بولمايدۇ، دەڭا. كېيىنگە قالسا سوۋۇيدۇ، تاماق سوۋۇسا مەزىسى قاچىدۇ،... گاچچىدىلا... يۈسۈپھاجىم خاپا بولماي ياردەم قىلىشىۋەتسىڭىز....
ئەمدى باشقا تۈرلۈكمۇ بولمايتى. ئەنئەنىمىزدە داستىخانچىلىق بولغان خەلق بولغۇنىمىز ئۈچۈن مۇئەللىملەرمۇ چىڭ تۇرۇۋېلىشقا يۈزى چىدىماي سۈكۈت قىلىشتى. قولمۇ-قول داستىخانلارنى يەشتۇق. كۆرۈلدىكى، قوش جۈمبىللىك كاسترولكىدىن ئىككىدە سۈيقاش بارىكەن. ئاندىن بۇنىڭغا يانداپ بىر داستىخاندا گىردە، سامسا، ئاندىن چايلارغىچە بارىكەن. شۇغۇنىسى پىلاستىك قوشۇق ۋە بىراش (بىر ئىشلىتىپ تاشلايدىغان قاچا) لار يېتەرلىك بولمىغاچقا ئۈچ گورۇپپا بولۇشقا توغرا كېلەتتى. قاچا بىكار بولغاندىن كېيىن ئىككىنچى گورۇپ داۋام قىلاتتى.
ئۆيلىرىدە خېلى ئېسىل تاماقلارنىمۇ زورلاپ يېدۈرگىلى بولمايدىغان ئەتىۋار بالىلار توپ ئىچىدە تارقىتىلغان تاماققا ئاللىقانداق قىزىقىش بىلەن ئۆزىنى ئۇرۇپ، ئالدى نۆۋەتنى تالىشىدىغان كەيپىياتمۇ كۆرۈلدى. ئانام دەيدىغان «كىچىك بالا تاماق يېگىلى ئۇنىمىسا باشقا بالىلار بىلەن بىللە بولسا يەيدۇ، ئاكاڭ يالغۇز چېغىدا شۇنداق سۈلەي (تاماق تاللايدىغان) ئىدى، تاماق يىگىلى ئۇنىمىسىلا قوشنىلارغا ئاچىقىپ قوياتتىم، تالىشىپ-تارتىشىپ يەيتى». بۇنىڭدىن قارىسا ئادەم مالغىمۇ ئوخشاپ كېتىدىكەن. يالغۇز قويمۇ شۇنداق سۈلەي بولۇدۇ ئەمەسمۇ؟ مېنىڭچە تېخىمۇ موھىم بىر سەۋەبى بىزنىڭ كوممۇنا (ياكى كوللىكتىپچىلىق) تەرىپىدىن يېتىلدۈرۈلگەن كوللىكتىپ يوشۇرۇن ئېڭىمىزدىكى بىرىكىم بولسا كېرەك. كوممۇنادىن ياكى «تەشكىل» دېيىلىدىغان يەردىن بىرنېمە تارقىتىلسا لازىم بولسۇن-بولمىسۇن تالىشىپ ئالۇدۇغان بىر ئادىتىمىز شەكىللەندى ئەمەسمۇ؟ تېخى شۇنداقمۇ بىر تۇراقلىق ئىبارە شەكىللەندى: «بىر تۈكىنى بولسىمۇ يۇلغۇنىمىز يۇلغان»! مانا مۇشۇنداق يېڭى شەكىللىنىشنىڭ خاسىيىتىدىن كەلگەن ئاشۇ روھ مانا بۇ يەردە راسا جارى بولدى دېسەك ئاشۇرەۋەتكەن بولمايمىز.
ھەتتا ئوغۇللار بىلەن قىزلار قىستىلىشىپ، سەھنىگە ئاش تۆكۈلۈپ كەتكەن ئىشمۇ بولدى. چۈنكى بۇ تەقسىمات ئىشى سەھنىدە ئېلىپ بېرىلىۋاتاتتى. سەھنە يورۇق بولغاندىن باشقا باشلىنىش مۇراسىمى ئۈچۈن قويۇلغان بىرنەچچە شىرەمۇ بۇ يەرنى مۇۋاپىق تېپىشلىرىغا سەۋەپ بولغان ئىدى. ئەمدىلىكتە ئاشۇ شىرەنىڭ ئۈستىدىكى يوپۇقلارمۇ يۇمۇسا ئىشلەتكىلى بولمايدىغان بولۇپ كەتتى. ھەرقانچە دىققەت قىلسىمۇ كۆپچۈلۈك ئەمەسمۇ، يەنىلا غودۇر-سۇدۇر بولماي قالمايدىغان گەپكەن، ئاش تۆكۈلدى، نان ئۇۋالدى. ئاندىن شۇ كىچىك بالا دېگەنگە بەرىبىر رەج ئۇقتۇرماق تەس ئەمەسمۇ، قولىدا قالغان ئاخىرقى بۇردا نانلارنى بىر-بىرىگە ئېتىشىپ، بۇنىڭدىن بىر ئويۇن چىقىرىشتى. شۇنىڭ بىلەن سەھنىنى تازا بىر سائەت سەرپ قىلىپ تازىلىمىسا بولمىغۇدەك ھالغا كەلدى.
نۆۋەت مەسىلىسىدىمۇ كىچىكلەر بىرىنچى نۆۋەت قىلىنغان بولسىمۇ، ئىككىنچى نۆۋەتتىكىلەر بىلەن بىللە يەنە تەلەپتە بولۇپ غەۋغا چىقىرىشتى. بولۇپمۇ ھەمدۇلقارىمنىڭ تېخى مەكتەپكە كىرمىگەن كىچىك ياشتىكى ئۈچ بالىسىنى تويدۇرغىلى پەقەتلا مۈمكىن بولمىدى. بۇنداق بالىلاردىنمۇ خېلى بارىدى. ئاكىسى ياكى ئاچىسىنىڭ ئويۇنلىرىنى كۆرسۇن دەپ ئالغاچ كېلىنگەن بۇ كىچىك ئەزىمەتلەر سەھنىنى پات-پاراق قىلىۋەتتى....
ئاخىرقى نۆۋەتتە مۇئەللىملەر بىلەن بىر قىسىم ئاتا-ئانىلار شىرەگە كېلىشكەنلىرىدە ھەمدۇلقارىمنىڭ كۆڭۈل سۆزلىرى چىن يۈرەكتىن تەكرار تۆكۈلدى:
— مۇئەللىم ئۇستازلارنى ئۆيشان دېيەلمىگەن خىجىلچىلىقىمىز بارىتى ئەمەسمۇ، بىر قازان ئاشنى بىللە ئولتۇرۇپ تالىشىپ-تارتىشىپ ئىچىش ئارزۇيىمىز بولسىمۇ،... ما ھەربىرلىنىڭ باللىرى بىزنىڭكى بىلەن بىللە ئوقۇپ، مانا بىللە ئوينايدىكەن، بىز چوڭلار ھىچ تونۇشمايدىكەنمىز، بىرنەچچىڭلارنى ھىساپقا ئالمىغاندا، شۇمۇ ئادىمىگەرچىلىك بولدىمۇ، قاندا جاھان بولۇپ كەتتى، بۇ، ئادىمىگەرچىلىكتىنمۇ چىقىپ كېتىۋاتامدۇق، نېمە بالا...
داستىخان ئالدىدا ھەممىنى ئۇنۇتۇپ، «ئادىمىگەرچىلىك»كە كۆمۈلۈپ كېتىدىغان مىھماندوست خەلق بولغۇنىمىز ئۈچۈن مۇئەللىملەرمۇ نېمەت ئۈستىدە ئوشۇق-تۆشۈك گەپ قىلماي، پەقەت تەكەللۇپ سۆلەرگە ئاڭلىقلىقىغا يارىشا سۇلكەت بىلەن جاۋاپ بېرىشىپ، ھەمدۇلقارىنىڭ ياخشى كۆڭلىگە رەھمەت-تەشەككۈرلىرىنى تۆكۈپ يەپ ئىچىشتى. مەن ھەمدۇلقارىمغا ياردەملىشىپ مۇلازىمەتتە بولۇشتۇم.
ھەمدۇلقارىمنىڭ تۆۋەنچىلىك بىلەن تاماققا زورلاشلىرىدىن بېشىم يېرىلىدىغاندەك بولۇپ نېرىغا كەتسەممۇ، لېكىن مىھمانلارنىڭ بىرەر خىزمىتى چىقىپ قېلىپ چاپسانلا يەنە يېقىنلاشقا توغرا كېلەتتى. مانا شۇنداق يېقىنلىغان چاغلاردا ئۇنىڭ چىن يۈرەكتىن چىققان ئادىمىگەرچىلىك سۆزلىرى قۇلۇقۇمغا ئونىنچى قېتىم چېلىنىپ تۇراتتى:
— تەڭ يىگەن تەنگە سىڭەر دەپ، شۇ، بىر قازان ئېشىمىزنى بىللە ئىچىشكەچ...
نەپەس يېتىشمىگەندەك بىر خىل سىقىلىشتىن يېرىلايلا دەپ، دەرھال كۆكسۈمنى ھاۋاغا تولدۇرۇۋېلىشقا نېرى كېتىشىمگە توغرا كېلەتتى. چۈنكى تېخىچە نۆۋىتى كەلمىگەن ئۈچىنچى گورۇپپىدىكى ئاتا-ئانىلارنىڭ غۇدراشلىرىغىمۇ قۇلاق مىھمىنى بولۇشۇمغا توغرا كەلگەچكە، ئىككى تاشنىڭ ئارىسىدا ئىدىمكى، كاشكى شۇ بىر كۈننى ياشىمىغان بولسام دېگۈم كېلەتتى. ئەمما ھەمدۇلقارى ھەرزامان ئۆز مەشغۇلاتىنى تولۇق ئىشەنچ بىلەن، ھەممە ئادەمنىڭ دەل كۆڭلىدىكىنى تېپىپ قىلىۋاتقانلىقىدىن، بۇ ئىشنىڭ ھەممىگە ياراۋاتقانلىقىدىن تولۇق ئەمىن ھالدا ئۆز چاققانلىقىنى ئىپادىلەپ يۈرەتتى. ئۇنىڭ چاققانلىقى، قولى چىۋەرلىكىنىڭ ئەڭ يارقىن ئىپادىلىنىدىغان سەھنىمۇ دەل داستىخان بولغاچقا، بۇ ئۇنىڭ كەسپىي ئىشى بولۇپ كەتكەندەكلا ئىدى.
نىھايەت ئۈچىنچى گورۇپپىمۇ داستىخانغا كەلگەندە بايىقى غۇدراشلارنىڭ ئەكسىچە بىر ئىپادىلىرى كۆرۈلدى. ئۇلارمۇ ئەمدى ئەجداتتىن كېلىۋاتقان ئۇدۇمغا ئۇيغۇنلۇق ئىپادىلەپ، تەكەللۇپلار، سۇلكەتلىك سۈپەتلەرنى ياغدۇرۇشۇپ، ئۆز ئارا ئادىمىگەرچىلىكلىرىنى ئىپادىلەشكە، ھەتتا ھەمدۇلقارىمنىڭ ھىچ ئويلىمىغان يەردىن تاپقان بۇنداق بىر مىھماندارچىلىق كەشپىياتىدىن سۆيۈنۈشلىرىنىمۇ ئىپادىلەپ، بۇنداق بىر ئىشنىڭ ھىچ ئەقىللىرىگە كەلمىگەنلىكلىرىدىن ئۆزلىرىنى ئەيپلەپ، ماختاشلىرىنى ئىككىنچى تەرەپتىن ۋايىغا يەتكۈزۈشكەنمۇ بولدى.
ئاخىرقى ھساپتا بۇ تاماق جېڭى ئاخىرلاشقاندا سەھنە ئۈستى ۋە پەستىكى سەھنىگە يېقىن جايلار ھەقىقەتەنمۇ بىر قېتىملىق قاتتىق ئېلىشىشتىن كېيىنكى جەڭ مەيدانىغىلا ئوخشاپ قالغان ئىدى. قالايمىقان، ھەر يەرگە تاشلىۋېتىلگەن بىراش قاچىلار، پىلاستىك قوشۇق، ئارىلار، ئېغىز سۈرتۈشكە ئىشلىتىلگەن قەغەزلەر، پىلاستىك خالتىلار،....
شۇ ۋاقىتنىڭ ئۆزىدىلا شۇ مەلۇم بولدىكى، ۋاقىت بەك كەچ بولۇپ كەتكەن، پىلانلانغان پائالىيەتنى ئېلىپ بېرىش ھىچ مۈمكىن ئەمەس ئىدى. مۇئەللىملەر بىر-بىرلىرى بىلەن ئۇزاق غۇدراشتىن كېيىن ئاخىرى بۈگۈن پىراكتىكا ھىسابىدا قويۇلۇدۇغان ئويۇننى ئەمەلدىن قالدۇرغانلىقىنى جاكالىدى. نورۇز يېقىنلاپ قالغاچقا، ئەمدى باشقا بىر كۈنىسى بۇنداق بىر پۇرسەتنىڭ چىقىشىغا ھىچكىمدە ئىشەنچ يوقىدى. باياتىن غۇدرىغانلارمۇ داستىخاندىن قوپقاندىن كېيىن ئېغىزلىرى بېسىقىپ، ئىچىدە نېمە ئويلاۋاتقان بولۇشلىرىدىن قەتئىينەزەر، ھەمدۇلقارىمغا پەقەتلا رەھمەتلىرىنى بىلدۈرۈش بىلەنلا كىپايىلنىشتى.
ئاتا-ئانىلارنىڭ ئالدىرايدىغانلىرى بالىلىرىنى يېتىلىشىپ، قايتىشقا باشلىدى. قالغانلىرىمۇ ئۆزئارا قىسقا خوشلۇشۇش ئىپادىلىرىنى قىلىشىپ ئۇزاۋاتاتتى. مېنىڭ ئايالىم:
— بىز قانداق قىلىمىز؟ يېگۈلۈكنى يەپلا خەقتەك كېتىۋەرسەك سەت تۇرا؟ بۇ يەرنى ھەمدۇلقارى بىر ئۆزى تازىلامدۇ؟ — دەپ پىچىرلىدى.
شۇندىلا بۇ ئىشنىڭ يەنە بىر قاملاشقان يېقى كۆز ئالدىمغا يېيىلىپ، يا كۈلۈشۈمنى، يا يىغلىشىمنى بىلمەيلا قالدىم. تازىلىشىپ بېرەيلى دەي دېسەم ئەڭ ئاز بىر سائەت ۋاقىت كېتەتتى، قىلغاندىكىن ئۆزەڭ توي، دەپلا كەتسەققۇ ئەسلى شۇ توغرا ئەمما يەنە قىزىل يۈزلۈك ئادەم...
مۇئەللىملەردىنمۇ سەنئەتكە مەسئۇل بىرى ئايرىلىپ قالدى. ئۇ زالنى قۇلۇپلاپ كېتىش ئۈچۈن ساقلىمىسا بولمايتى. بۇ ۋاقىتتا ھەمدۇلقارى ئاللىقاچان چېچىلىپ ياتقان ئەخلەتلەرنى ئۆزىگە خاس چاققان ھەركەتلىرى بىلەن يىغىشقا باشلىغان، ئايالى ئېغىر گەۋدىسىنى تەستە قىمىرلىتىپ، سۈپۈرگىنى قولىغا ئېلىپ بولغان ئىدى. نېمە قىلىشىپ بەرسەك بولار؟ داسقانلارنى يۇيۇش كېرەك، ئەمما بۇ يەردە يۇغىلى بولمايدۇ-دە؟ مەن ئايالىمغا پىچىرلىدىم:
— شىرەدىكى داسقاننى يىغىپلا ماڭايلى، ئۆيدە يۇيۇپ قوياي، بالىلار مەكتەپكە كەلگەندە ئالغاچ كېلەر دېگىن-دە، دەرھال قاچايلى.
دەل شۇنداق قىلدۇق. بايا مېنىڭ گەپلىرىمدىن تەئەججۈپتە قالغان مۇئەللىم ماڭا قاراپ كۈلۈمسىرىدى. ئۇنىڭ كۈلۈمسىرىشىدە خېلى كۆپ مەنا بارىدى. بۇلارنى دەپ ئولتۇرمىساممۇ بولار.
— ھەمدۇلقارى، بىز كەتتۇق ئەمىسە، ماۋۇ داستىخانلارنى ئاپىرىپ يۇيۇپ قويايلى، ھەممىنى سىلىگە تاشلاپ قويساق ئېغىر كەپ قالمىسۇن،... — دېدىم-دە ئىشك تەرەپكە قەدەم ئېلىۋاتاتتىم، ھەمدۇلقارى «خوش»لا دېسە بولۇدۇغان يەردە، كۆڭلى ئۇنىمىغاچقا قىلىۋاتقان ئىشىنى قويۇپ، دەرھال مەن بىلەن قانغۇدەك خوشلۇشۇۋېلىشقا تەييار ئىكەنلىكىنى ئىپادىلەپ، ئالدىمدا ھازىر بولدى. ئەمما مەن مەن ئۇنىڭ رايىغا باقسام ئۆزەم كەچ قالغاندىن باشقا، ئۇمۇ ئىشتىن قېلىپ، تېخىمۇ كېچىكەتتى، شۇڭا:
— بولدى، سىلە ئۇزاتمىسىلىمۇ بولۇدۇ، بۇ يا ئۆي بوممىغاندىكىن، ئىشلىرىدىن قالمىسىلا، — دېدىم-دە، يولۇمغا داۋام قىلىۋەردىم. ئۇ بولسا ئون يىللىق سەپەرگە ئوغلىنى ئۇزۇتۇۋاتقان كۆيۈمچان دادىدەك، قىيالماسلىق، قانماسلىق ئىلكىدە تۇرۇپ قالدى. نورمالدا ئۇ بىزنىڭ ئۆيدە بولغاندىمۇ ئادەتتىن بولسا كېرەك، مېنى تاماققا زورلاپ كۆپ ئۇپرۇنۇپ كېتەتتى. نەتىجىدە مەن ئۇنىڭغا ئۆي مېنىڭكى، مىھمان سىلى، دەپ ئاگاھلاندۇرغان چاغلىرىم كۆپ ئىدى. بۇ يەردىمۇ ئۇ ئادەتلىنىپ قالغان مىجەزى بىلەن، قەلبىنى ئىپادىلەۋاتاتتى.
بەت:
[1]