كېسەل (ھىكايە)-5
بىر يەرگە كىچىكىپ بېرىشقۇ بىر ئۇيغۇردا بولۇشقا تېگىشلىك ئالاھىدىلىك دېسىمۇ بولۇدۇ، ئەمما، ھەمدۇلقارىمنىڭ كېچىكىشى ھۆددە قىلىشقا بولۇدۇغان تۈردىن. چۈنكى ئەسلىدە بىرەر سائەت بۇرۇندىن نىيەت قىلىدىغان بولۇشىغا قارىماي، جابدۇنۇشقا ئەنە شۇنداق ئۇزاق ۋاقىت سەرپ قىلىۋېتىدۇ. ھەتتا دەل بۇ ئىشنىڭ ۋاقتى يېقىنلاشقاندا باشقا بىر ئىشقا تايىنى قىستاپ كېتىپ، دەرھال ئۇ ئىشقا ئاتلىنىدۇ-دە، ئەسلىدە ئۇنىڭدىن تېزلا بىكار بولۇپ، بۇنىسىغىمۇ ئۈلگۈرەرمەن دەپ نىيەت قىلغان بولسىمۇ، يەنىلا شۇ كۆڭۈلچەكلىكى سەۋەبىدىن ئاشۇ ئىشتىمۇ بىرەرسى بىلەن دەرھال خوشلۇشۇپ ئايرىلىشالماي، مانا شۇنداق كېچىكىشلەر كېلىپ چىقاتتى. ئۇنىڭ خوشلۇشۇش پىچىمىنى جىغان بىلەن چىتلانغان سۇڭگۇچتىن ئۆمۈلەپ ئۆتۈشكە ئوخشۇتۇش مۈمكىن: سۇڭگۇچتىن — جىغان تىكەنلىرى ئاستىدىن ئۆتۈۋاتقاندا دۈمبىڭىزدە بىر يەر تىكەنگە ئىلىنىپ قالۇدۇ، ئۇنى ئاجرىتىپ ئەمدى سىلجاي دەپ تۇرسىڭىز يەنە بىر يېرىڭىز ئىلىنىپ قالۇدۇ؛ ئۇنى ئاجرىتىپ يەنە ئازراقلا مىدىرلىغان ھامان يەنە بىر تىكەن ئىلىۋالىدۇ.... مانا شۇنداق قىلىپ، كىچىككىنە مۇساپىدىن تولۇق ئاجرىلىپ چىقماق بىرمۇنچە ۋاقىت ئېلىش بىلەن بىللە، دەرماننىمۇ قۇرۇتۇدۇ. خۇددى شۇنداق بىر خوشلۇش جەريانلىرى، كۆڭۈل ئاياپ، ئاجرىيالماسلىقلار قارىمنىڭ ھەر كۈنلۈك ۋاقتىنىڭ خېلى بىر قىسمىنى ئىشغال قىلىۋالاتتى.بۇ رامىزاننىڭ بېشىدىلا قارىم ئائىلىسىنى كىچىك بالىلىرى بىلەن قوشۇپ دۆربىلجىنگە يولغا سېلىۋەتكەن ئىدى. ئۇنىڭ بويتاق بولۇپ قېلىشى بىلەن بىزنىڭ قوشنىدارچىلىق بۇرچىمىزنى ئادا قىلىش يۈزىسىدىن ئانچە-مۇنچە تاماققا چاقىرىپ تۇرۇشقا توغرا كېلەتتى. شۇغۇنىسى، ھەر پۇرسەتتە كىشىلەر بىلەن تونۇشۇۋېلىپلا تۇرۇدۇغان بۇ ئاغىنىمىزنى تاپماق، تاماققا چاقىرماق ئاسان بولمىدى. تونۇشى تولا ئەمەسمۇ، ئېشىنىدىغاندەك قىلمايدۇ. ھەتتا بۇ رامىزان ئىپتارغا چاقىرىش ئۈچۈن بىرەر بوش كۈنىنى تېپىشىمىزمۇ تەس بولدى. شۇنچىلىك تەستە بىر كۈنگە قارار بېرىپ، بىزگە ئىپتار قىلدۇرۇشنىڭ ساۋابىنى قازاندۇرۇشقا ۋەدە قىلدى.
ۋەدىلەرمىغۇ تەرجىمىگە كېرەك يوق، يەنە شۇ ئۇيغۇرچە بولۇدۇ ئەمەسمۇ؟ بىزمۇ كۈتتۈق-كۈتتۇق، ئىپتارغا ئىككى مىنۇت قالغاندىمۇ ھەمدۇلقارى ئىشىكىمىزنى چەكمىدى. ئەمما تېلىپۇن قىلدى:
— مەن سەل كېچىكىپ قالدىم، ئۆزۈر تىلەيمەن، سىلەرنى بەك ساقلىتىۋەتتىم،... تازىمۇ سەت بولدى...
— سەت بولغاننى دېيىشىپ تۇرۇۋەرسەك يەنىمۇ كېچىكىش كېلىپ چىقىدۇ، قارىم، دەرھال كەلسىلە، بىر ئاز كېچىكىپ بولسىمۇ...
— تازا سەت بولدى، مەن ئالدىڭىزدا بەك خىجىل، شۇ، بىزنىڭ بەزى يېڭى ئاغىنىلەر بىلەن بولۇپ قېلىپ، شۇلارنىڭ ئىشى تۈگىمەي،...
— يا... بولدى، كەلسىلە چاپسانراق، كەلگەندە دېيىشسەكمۇ بولۇدۇغۇ، مانا ئىپتار ۋاقتى بولدى، مەنمۇ كېچىكمەي، ئۆيدە تۇرۇپ،...
— قىززىق گەپ بولدى-دە، بۇ، راست، دېمىسىمۇ راست كىچىكتىم، گۇنا مەندە، ماندا بى ئىش باتى...
— شۇنىمۇيۇ قوشۇپ ئۆيگە كەلگەندىلام دېيىشسەك بولماسما، قارىم؟ ئەزەن چىقىپ بولدى، ئىپتار ئۆتۈپ كەتتى، ئۆيدە تۇرۇپ مەنمۇ كېچىكسەم تازىمۇ بىر لەتىپە بولار،...
— شۇ، شۇ، تازىمۇ سەت ئىش بولۇپ قالدى،...
— كېلەلەملا يا؟...
— كېلىتىم شۇ...
— سىلى نەدە؟ باشتا مانى بى سوراي، — دېدىم كۆڭلۈمگە گۇمان چۈشۈپ قېلىپ. چۈنكى بۇ ئاداشنىڭ تېلىپۇنغا بولغان ئىشتىياقىنىمۇ بوش چاغلاشقا بولمايتى. ھاياتىنىڭ ئۈچتەن بىر ۋاقتىنى تېلىپۇنغا ئاجراتقان دېيىشكە تامامەن ئاساسىمىز بارىدى. بەزىدە ھەتتا ئۇزاق يولدا باشلىغان تېلىپۇننى داۋام قىلىپ، تاكى ئىشك ئالدىغىچە كەلگەن، ئىشكنى ئاچسا گەپنىڭ پەيزى قاچمىسۇن دەپ، ئىشىك تۈۋىدە تۇرۇپ داۋام قىلغان، ھەم بىۋاسىتە ئاۋازى تېلىپۇندىن بالدۇر ئۆيگە ئاڭلىنىپ تۇرغان، ھەم قۇلاققا تېلىپۇن چېلىنىپ تۇرغان ئەھۋاللارمۇ سادىر بولمىدى ئەمەس. بۇ يوسۇن تېلىپۇندا سۆزلۈشۈپ تۇرغان ئانىلىرىنى چوڭ باللىرىدىن بىرى ئاگاھلاندۇرۇپ: «دادامنىڭ ئاۋازىنى بىزمۇ ئاڭلاۋاتىمىزغۇ، مانا شۇ ئىشكنىڭ ئارقىسىدىلا گەپ قىلىۋاتىدۇ» دېگىنىدە، ئايالى تېلىپۇننى قۇلىقىدىن نېرى قىپ تۇرۇپ تىڭشاپ بېقىپ: «ئوووش، بېرىڭە نېرى، لاۋزا» دەپ تېلىپۇننى قويۇۋەتكەندىلا ئاندىن ئىشكتىن كىرىپ كەلگەنلىكىنى ئايالى ئۆزى سۆزلەپ يۈرەتتى. شۇڭا بۇ ئاداش بىزنىڭ ئىشكتە تۇرۇۋېلىپ خۇمار چىقىرىۋاتقان بولمىسۇن دېگەن گۇمان بىلەن سورۇغۇنۇم بۇ.
— مەن مۇشۇ يېقىنلاردا، 15 مىنۇتلاردا يېتىپ بارالايمەن، شۇغۇنىسى...
— ھە، ئۇنداق بولسا مەن ئىپتار قىلىۋېرەي، سىلى تاماققا كېلەلا...
— ۋەي، بىر مىنۇت! — ئۇنىڭ جىددىي تەلىپى بىلەن يەنە جىندەك تەخىر قىلىشقا توغرا كەلدى.
— ھە، يەنە نېمە گەپ؟
— ما يېنىمدا ئۈچ بۇرادەر بارىدى، ئۆتكەندە تونۇشۇپ قالغان، باشلىغاچ بارسام بولامدۇ-يا؟...
— بۇ قانداق گەپ ئەمدى، قارىم؟ كىملەرتى ئۇ؟ نېمە دېگەن...
— ئۆتكەندە بازاردا تونۇشۇپ قالغان ئازاربەيجانلىقلارتى،... كېچىكىشىمنىڭ سەۋەبى شۇلارنى بازا چۆگۈلۈتۈپ، مال ئېلىشىپ،... شۇ... بەك سەت بولدى...
— ئازاربەيجانلىق؟ قارىم، چاخچاقمۇ بۇ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۈچ ئادەم! يات، چەتئەللىك ئۈچ ئادەم! بىزنىڭ باشتا خەۋىرىمىز بولمىغاچقا تەييارلىقىمىز ئۆزىمىزگىلا يارىشاتى، چەتئەللىك مىھمانلارنى باشلاپ كېلىمەن دېسىلە بۇ...؟
— بوپتۇ بولمىسا، بۇلارنى ئۆزەم بىر يەردە مىھمان قىلاي، سىزنى ساقلىتىپ بارالماي قالغىنىمغا كۆڭلۈم يېرىم، شۇ، بولمىسا،...
— بەك كەچ بولۇپ كەتمىگەن بولسىغۇ قايتىدىن ھازىرلىق قىلىپ، باشقا قازان ئاسساقمۇ مەيلىتى، قارىم، بۇ چاغ بولغاندا تۇيۇقسىزلا بۇنداق دېسىلە... بالدۇرراق نېمىشقا دەپ قويمىغانلا؟
— ھە، ئۇ چاغدا ئىش بىلەن بولۇپ يادىمىزغا يەتمەپتۇ، شۇ... سەت بولدى-دە،...
— بوپتۇ، ئۇنداق بولسا سىلى باشقا بىر كۈندە ئىپتار قىلىشقا كىرەلا، دوستلىرىنى باشلاپ كېلىدىغان ئىش بولسا ئاۋالراق خەۋەر بېرىۋېىتىپ كەلسىلە بولۇۋېرىدۇ.
— مەيلى، ئەمىسە. يەڭگىمىزگە، باللاغا سالام دەپ قويۇڭ. ئۆزرەمنى بىلدۈرۈپ قويۇڭ، مېنى ئەپۇ قىلسۇن، يەنە ئاۋۇ ھېلىقى...
— باشقا گەپ بولمىسا، ماقۇل ئەمىسە، مەن ئىپتارغا كېچىكىپ كەتتىم، باللا ساقلاپ قالدى...
— باللاغا مەندىن سالام دەپ قويۇڭ، يەنە ئاۋۇ، بايىقى باغۇ، ئەنە شۇ يەڭگىمىز مەندىن رەنجىپ قالمىسۇن...
— رەنجىمەيدۇ، رەنجىمەيدۇ، خاتىرىجەم بولسىلا قارىم. ماقۇل، خوش!
— باللاغىمۇ سالام دەڭ، يەڭگىمىزگىمۇ، بەك سەت بولدى،... يەنە ھېلىقى، ئاۋۇ باغۇ،... يەڭگىمىز...
— خوش!!
تېلىپۇننى مەجبۇرىي قويۇۋېتىشكە توغرا كەلدى. رامىزاندا مۇشۇنداق قىلىشقا مەجبۇر بولمىغان بولسام ئوبدان بولاتتى، ئەمما نە چارە؟ ئىپتار ۋاقتىدىن ئون سەككىز مىنۇت ئۆتۈپ كېتىپتۇ، ئۆيدە تۇرۇپ ما ئىشنى دەيمىنا!
ئەمما سۆزلۈرۈم يامان تەرەپكە جورۇلمىغاي، بىز بىر توپ ئاغىنىلەر — ھەتتا باي بولغانسېرى بىزدىن ئۇزاقلىشىۋاتقاندەك تۇيۇلۇۋاتقان ھەبىبۇللاھقارىم داخىل بىر-بىرىمىزنىڭ بېشىغا بىر ئىش كەلسە يەڭ شىمايلاپ ياردەمگە ھازىر تۇرۇدۇغان بىر توپمىز. ھەتتا بىرەرسى بىرىمىزنى بوزەك قىلغان تەقدىردە ساقىلىمىزنى سۆرەپ ھەممىمىز دېۋەيلەپ بارغۇدەك يېقىنلىقىمىزمۇ بار.
بۇنى شۇ بىر كىچىك مىسالدىنلا بىلگىلى بولۇدۇ:
ھەمدۇلقارىنىڭ چوڭ قىزى بىلەن مېنىڭ قىزىم دەرستىن سىرت نورۇز پائالىيىتىنىڭ ئويۇنلىرىغا تەييارلىق قىلىشاتتى. شۇڭا شام مەھەللىرىدە قايتىپ كېلەتتى. بىر كۈنى مېنىڭ قىزىم ئاغرىپ قېلىپ بالدۇر يېنىپ كەلگەن كۈندە ھەمدۇلقارىنىڭ قىزى يالغۇز كېلىۋاتقان ئىكەن، قوشنا بىنادىكى بىرىنىڭ ئۆيىگە غۇلجىدىن مىھمان بولۇپ كەلگەن بىر يىگىت ئالدىنى توسۇپ پوخۇرلۇق قىلىۋاتقاننىڭ ئۈستىگە بىزنىڭ يېڭى تونۇشىمىز سابىق ئاشپەز يۈرۈشكە چىققان پەيتكە توغرا كەلگەچكە، ئۇچرۇشۇپ قېلىپ، مىھمان يىگىتنى راسا ئەيپلەپ ھەيدىۋېتىپ، قىزنى قۇتقۇزۇپ بىنانىڭ ئالدىغىچە ئەكىلىپ قويۇپتۇ.
مەن كۈندىكى ۋاقىتتا ئىشتىن كېلىپ بىنا ئالدىدا ھەمدۇلقارىم بىلەن دوقۇرۇشۇدۇغان پەيتتە ھېلىقى بېتون قىياسىغا قۇيرۇقىنى تاقاپ تاماكاچېكىۋاتقان ئاشپەزگە يولۇقۇپ قالدۇق. ئەسلىدە ئۇ بىزنى ساقلاپ تۇرغاندەكمۇ قىلاتتى. مانا شۇ چاغدا ئاخشام بولغان ۋەقەنى سۆزلەپ بەردى. مېنىڭ تېنىم شۈركۈنۈپ كەتتى. يا بۇ ئىش مېنىڭ قىزىمنىڭ بېشىغا كېلىشىمۇ مۈمكىنغۇ؟ تېخى نارېسىدە قىزلار تۇرسا! تازىمۇ ئاچچىقىم كەلدى.
— كىمنىڭ مىھمىنىكەن ئۇ ھاڭگا!؟ — دەپ ۋارقىرىۋەتتىم. (بۇ تاسادىپىي ئاغزىمدىن چىققان سۆز بىلەنلا ھېلىقى پوخۇر يىگىتكە ھاڭگا دېگەن ئىسىم قويۇلۇپ، ئارىمىزدا شۇنداق ئاتايدىغان بولۇپ كەتتۇق.)
بىز ھاڭگىنىڭ تۇققانلىرىنى تونۇيتۇق. گەرچە ئارىلاشمىساقمۇ ئۇچرۇشۇپ قالساق باش لىڭشىتىپ سالاملىشىدىغان دەرىجىدىكى تونۇشلۇقۇمىز بارىدى. مەن ئاچچىقىمنى باسالمىغاچقا باشقا بۇرادەرلەرگىمۇ خەۋەر قىلىۋىتىم قالدىم، توغرا قىلدىممۇ، خاتامۇ؟ بۇنىمۇ ئايرىغۇدەك ھەپسىلەم يوقىدى. بويلىرى ئۆسۈپ، كۆز باغلانغان مەھەلدە چوڭ قىزلاردەك كۆرۈنگىنى بىلەن تامامەن بالا تۇرسا، قانداقمۇ غەزىپىمنى باسالايمەن. شۇ چاغدىكى مەخسىدىم چوقۇم بۇ ئەدەپسىز ھاڭگىنى راسا دۇمبالاپ ھەددىنى بىلدۈرۈپ قويۇش بولسا كېرەك. شۇڭا باشقىلىرى ئارىلىشىپ قالسا تەييار تۇرسۇن ئۈچۈن باشقا دوستلارغا خەۋەر بەرگەن بولسام كېرەك.
ئاخشاملىرى مېنىڭدەك مائاشقا ئىشلەيدىغان دوستلارنىڭ ئىشى بولمايدۇ ئەمەسمۇ، ھىچ بولمىسا كەچنى زېرىكمەي ئۆتكۈزۈشكە بىر ئەمەك ھىسابىدا بولسىمۇ دەرھال يېتىپ كېلىشتى. بۇ يەردە قىزغىن غۇلغۇلىمىز باشلاندى.
— ماڭا قارڭلار، بۇرادەرلەر، — دېدى ھەمدۇلقارى بىزنىڭ ھاڭگا توغرىسىدا قارار ئېلىشىمىزغا ھىچ قىزىقمايۋاتقاندەك گەپنى بۆلۈپ، — ئىشك ئالدىغا كېلىپ قاپتۇق، بۇرادەرلەرنىڭ ماندا بىر يەگە كەپ قېلىشى ئاسان ئەمەس، ئۆيگە كىرمەيلىما؟ بىر قازان تاماقنى بىللە يىگەچ دېيىشسەكمۇ بولۇدۇ ئەمەسما؟
بۇ گويا ئۇنىڭغا ئانچە مۇناسىۋىتى بولمىغان بىر ئىش ئىدى. بۇ ھال بىر ئاز كەيپىمىزنى ئۇچۇرۇپ، بىلگىنىڭنى قىلەۋە! دېگۈمىز كېلىپ تۇرسىمۇ، ئاتايىتەن دەبدەبە قىلىشىپ بىر يەرگە توپلانغاندىكىن، شۇنىڭغا يارىشا بىرەر قارار ئېلىپ تۈگەتمىسەك تازىمۇ «ماز بىر ئىش» بولاتتى. شۇڭا، ھەمدۇلقارىنىڭ ئادىمىگەرچىلىك ئىپادىلەشكە ئالدىراۋاتقان تىت-تىتلىقىنى «قولىمىزنىڭ كەينى بىلەن ئىتتىرىۋېتىپ» داۋاملىق قاينىشىپلا كەتتۇق. بۇرادەرلەر ھەمدۇلقارىنى دېمىگەندىمۇ مەن ئۈچۈن ھە-ھۇ دېيىشەتتى-دە.
يەنە بىر تەرەپتىن ھەمدۇلقارىنىڭ ياخشى كۆڭلىدىن بەكلا زېرىكىش ھىس قىلىشىپ كەتكەچكىمۇ ئۇنىڭ تەكلىپلىرىنى قارشى ئېلىشقا ھىچكىم قىزىقمايۋاتقاندەك ئىدى.
— توختاڭلا، ھەمدۇلقارى، ما ئىش سىلىگە ئەڭ ئالاقىدار، توغرا، ھەممىمىزگە ئالاقىسى يوقمۇ ئەمەس، ئەمما بىۋاسىتە سىلىگە ئالاقىدار، شۇندا بوغاندىكىن، قاندا قىلاي دەيسىلە؟
— نېمىنى قاندا قىلىشنى دەيسىلە؟
— ئ! ما ئاداشنى قىززىق بى ئاشكەن-ئا بۇ؟
— ئەدەپلەپ ھەددىنى بىلدۈرۈپ قويۇش كېرەكمۇ-يا؟
— ھە، بىر گەپلەشمەي بولمايدۇ...
— يەنى مەسىلەن، سىز ئۆزىڭىز گەپلىشەلەمسىز ياكى، ھەممىمىز بىر ئارىغا ئېلىپ راسا بىر قورقۇتۇپ قويىمىزمۇ؟
— بۇ ئىش،... ماڭا تەن زادى، مەن ئۆزەم نېمە قىلاي. ژۈرۈڭلا، بوسۇغىغا كېلىپ ئۆيگە كىرمەي مۇشۇ يەردە تۇرىمىزمۇ؟ ئۆيدە دېيىشسەك تېخىمۇ ياخشى ئەمەسمۇ؟ بىر قازان ئۇمىچىمىزنى بىللە ئىچىشىپ ماندا...
— يا... كىرمىگەن ئۆي بولمىغاندىكىن، ئۇ گەپكە كەتمەي، ما ئىشنى دېيىشىلى، سىز زادى دېيىشەلەيدىغان بولسىڭىز بىزگە ئىش يوق، قورقۇدۇغان، چىڭراق گەپ قىلالمايدىغان ئىش بولسا بىز بار جۇمۇ!
— يا... ق، قورقۇدۇغان نېمە ئىش بار؟ قورقمايمەن، ژۈرۈڭلا، ماقۇل دەپ ئۆيگە، بىر قازان،...
— ھەمدۇلقارى، — دېدىم مەن ئىككىنچى موھىم مۇناسىۋىتى ماڭا بولغان بۇ ئىشقا جىددىي قاراپ، — سىلى ئاۋۇ ھاڭگىنى چاقىرىپ چىقىپ، يا بولمىسا ھەر ئاخشىمى ئۇ شۇم دۆڭكۆۋرۈكتە ئوينىغىلى ماڭىدىغان چاغدا ئالدىنى توسۇپ، ياقىسىدىن ماندا بى سىقىپ، — ئاچچىقىمدا ھەقىقەتەنمۇ ھەمدۇلقارىنىڭ ياقىسىنى نەپىسى قىيىنلاشقۇدەك سىقىۋالغىنىمنىمۇ سەزمەستىن، — تامغا نىقتاپ، بىر-ئىككى دوقۇسلۇتۇۋېتىپ، «ھە، گۇي! سېنىڭ ئاچاڭ يوقمىتى؟ سىڭلىڭ يوقمىتى؟ سېنىڭ سىڭلىڭنى يا ئاچاڭنى بىرسى ئاشۇندا قىلسا سەن قانداقراق ھىسىياتتا بولاسەن؟! ما ئوتتۇرا قولۇمنى... جۇما!» دەپ، يۈزىگىمۇ شالاقلىتىپ بىر نەچچنى تۈكۈرۈپ، ھاردۇقنى چىقىرالاملا يا...؟
— ھە، بۇ بولدى، دەيمەن، شۇندا قىلىمىز، قىلىمەن، ئۆزەم ئايىغىدىن چىقىۋالىمەن بۇ ئىشنىڭ،... بۇرادەرلەرنىڭ ماندا بىر ئارىغا كەلمىكى تەس، مۇشۇ ئىشنىڭ بانىسى بىلەن ئىشك ئالدىمىزغا كەپ قاپسىلە، ئۆيگىلا كىرىپ، بىردەم يېرىمدەم مۇھەببەتلىشىپ ئولتۇرۇشقاچ، بىرە قازان تاپقىنىمىزنى تەڭ يەپ،...
— قارىم، بىز مىھمانغا كەلمىگەندىكىن، ئۆيگە كىرمەيلى، ھەرقاچان ئارقىڭىزدا بىز بار، جۇمۇ، قورقماي، ئەركەكتەك تۆرت ئېغىز گەپ قىلىپ قويۇڭ ئەمىسە. ئەگەر تۇققانلىرى بولۇشۇپ چىقىپ قالسا ھايتلا دېسىڭىز بىز ئۈنىمىز.
— ماندا بىر ئارىغا كەلمىكىمىز...
— بىزنىڭ ئۆيگە كىرىپ بىردەم ئولتۇرۇشقا ۋاقتىڭلار بارمۇ-قانداق؟ — دەپ سورۇدۇم مەن ھەمدۇلقارىنىڭ سۆزىنى بۆلۈپ، مەن بۇ يەردە گەپ ئۇزۇراپ كەتسە كەچلىك دەرسىمگە كەچ قالماي دەپ دەرھال خوشلاشماقچى بولۇپ.
— خوش، ئاداش، بولدى، كىرىۋېرىڭلا، بىزمۇ كېتىمىز، — دېيىشتى ھەممەيلەن.
— خوش ئەمىسە، مەن كىرىپ كەتتىم، — دېدىم ئۆزەمگە خاس يۈزسىزلىكىمنى جارى قىلىپ، بۇ ئاخىرى چىقمايدىغان تارتىشمىلاردىن قۇتۇلۇشقا ئالدىراپ.
ئارقامدىن يەنە ھەمدۇلقارىنىڭ بۇرادەرلەرنى ئۆيگە، تاماق يەپ كېتىشكە زورلىغان يېلىنىشلىرىنىڭ يېڭى باشلىنىشى ئاڭلىنىۋاتاتتى، ئاخىرى چۈشكىچە بىنا ئىشىكىدىن كىرىپ كەتتىم. ئۇلارنىڭ ئاز دېگەندە يېرىم سائەتسىز بىر-بىرىدىن ئاجرىيالمىشى ماڭا ئايان ئىدى.
ئەمما بۇ ئىش ئىچىمدىن ئاسان چىقمىدى. كۆڭۈل بۆلمىسەم بولمايدىغان ئىشتى. تېخى باشلانغۇچ مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان بالىلار تۇرسا، ئاپلا! ئاۋۇ ھاڭگىنى دەسسەپ-دەسسىۋەتسەم-دە! شۇڭا ھەر ئاخشىمى ئىشك ئالدىدىكى دوقۇرۇشۇشتىن قېچىشنىڭ ئەكسىچە، ھەمدۇلقارى كۆرۈنمەيۋاتقان بولسا، بىردەم ساقلاپ تۇرۇپ ئۇنىڭدىن ئىشنىڭ يېڭى تەرەققىياتى نېمە بولغانلىقىنى سورايدىغان بولدۇم.
بىرىنچى كۈنىدىكى ساقلىشىمنىڭ پايدىسى بولمىدى، ھەمدۇلقارىم ئۇزاقراققا كەتكەنمۇ قانداق يېرىم سائەتچە ئاشپەز بىلەن گەپلىشىپ تۇردۇق، ئەمما ئۇ كەلمىدى. ئادەتتە ئىككى-ئۈچ مىنۇتلۇق بىر پەرق بىلەن بىنا ئالدىغا كېلىشەتتۇق.
— ھەر ئىشتا بىر ياخشىلىق بار، ھەر ئىشتا بىر ھىكمەت بار دېيىشىدىكەن، — دېدىم ئاشپەز بىلەن چېقىشپ، — سىلىنى ئەتتىگەندىكى يۈرۈشتىن مەھرۇم قىلغان قىسمەتنىڭمۇ ھىكمىتى كۆرۈلدى، مانا، بولمىسا ھېلىقى ھاڭگا بىلەن نەلەرگە يېتەردۇق؟
— شۇ، شۇ، — دېدى ئۇمۇ كۈلۈپ، — چوڭ بىر ماجرانىڭ ئالدى ئېلىندى ھەرھالدا، بەلكىم بىر جىنايەتنىڭ ئالدى ئېلىنغانمۇ بولۇشى مۈمكىن. ھەمدۇلقارىمنىڭ ياخشى كۆڭلىگە بىر جاۋابىمىز بولۇپ قالدى.
ساقلاش پايدىسىز بولۇپ كىرىپ كەتتىم. ئەتىسى ھەرقاچانقىدەك ئازغىنە پەرق بىلەن ئىشك ئالدىغا يېتىپ كەپتۇق. ھەمدۇلقارى يېقىن كېلە-كەلمەيلا ئالدىراپ سورۇدۇم:
— ھە، قارىم قانداق بولدى؟ ئاۋۇ ئېشەك بىلەن كۆرۈشەلىلىمۇ؟ — ھەمدۇلقارىنىڭ ئون يىل كۆرۈشمىگەندەك سېغىنچ ئىلكىدە تەڭلەۋاتقان قولىمۇ، بىر نەپەستە بەش مىنۇتقىچە ئۈزلۈكسىز سورۇلۇدۇغان ھال-خاتىر ھەققىدىكى سوئاللىرىمۇ تۇرغان يېرىدە قالدى. ئەسلىدە ئۇ خۇددى كۈندىكىدەكلا يېرىم سائەتلەرگە سوزۇلۇدۇغان بىر ھاللاشمىغا تەييار كەيپىياتتا كېلىۋاتقان بولۇپ، تۇرقىدىن بىرەر خاپىلىق، جىدەلگە ئالاقىدار بىر ھالنى كۆرگىلى بولمايتى.
— ھىچ نېسىپ بولمايلا قالدى، ئاخشام كەچرەك قېلىپ، قالدىم...
— بۈگۈن كەچقۇرۇن ئاشۇ يېقىنلاردا بىر يەردە پايلاپ تۇرۇپ ئۇچراشسىلا، ما ئىشنى كونارتىۋەتسىلە تاتقى قالمايدۇ، جىما؟
— يا، كونارتامدىغان، بۇ دېگەن موھىم ئىش تۇرسا،... ژۈمەمسىز، بىردەم بىللە...
— ماقۇل ئەمىسە، مەن شۇنىڭ نەتىجىسىنى ئۇقۇپ باقاي دەپلا ساقلاپ تۇرغان، مەن كىرىپ كەتتىم.
ئۇنىڭ ئەتىسىمۇ قارىمدىن ئاشۇ قىزغىن ئەھۋال سورۇشۇش كەيپىياتىدىن باشقا يېڭىلىق ئاڭلىيالمىدىم ۋە سەل ئاچچىقىم كېلىپ:
— بولمىسا مەن بىللە چىقايما؟ — دېدى خاپىغان ھالىم بىلەن بېسىم ئىشلىتىپ.
— يا... يا... بولدى، ئۆزەم،... — دېدى ئۇ. ئاندىن ئۆيگە تاماققا تەكلىپ قىلسام نېمە دەركىن بۇ، دېگەندەك كەيپىياتىمنى كۈزۈتۈۋاتقاندىلا جىددىي خوشلۇشۇپ ئىچكىرى قاچتىم.
ئۇنىڭدىن كېيىنكى كۈنى نىھايەت ئۇنىڭدىن كۈتۈلگەن جاۋاپ كەلدى.
— ھە، ئاخشام كۆرۈشتۈم، — دېدى ئۇ كۆڭۈلسىز بىر خاتىرىنى ئەسلىگۈسى كەلمىگەندەك ۋە جىددىي مەۋزۇنى بۇراپ ھال-خاتىر سوراش، ئۆيگە تەكلىپ قىلىشلارغا ئۆتەي دەپ تۇراتتى، مەن بۇنىڭغا يول قويماستىن تەپسىلات تەلەپ قىلىدىغان بېسىمدار تەلەپپۇز بىلەن:
— قانداق بولدى؟ تۈزۈكرەك دېسىلە قېنى؟
— شۇ كۆرۈشتۇق، بولغان ئىشنى يۈزىگە سالدىم، قىزنىڭ دادىسى بولۇمەن، دېدىم،...
— شۇلامما؟ باشقا؟
— باشقا؟! يەنە نېمە گەپ؟
— ئادېش، ماندا بى ئەركەكتەك كىچىككىنە قەھرى بولمىسىمۇ قاملاشمايدۇ، ئادەم دېگەنننىڭ! «ۋې! گۇي! نېمە قىلدىڭ؟ ئادەممۇ سەن، ئېشەكمۇ؟ ھە!؟... » دېدىلىمۇ يا؟
— دېمەمتىم، دېدىم، تازا دېدىم.
— يەنى، مەسىلەن؟
— مەسىلەن شۇ،... چوپ-چوڭ بىر ئادەم تۇرۇپ، نارېسىدە قىزۋالىنىڭ ئالدىنى توسۇپ ژۈرسىڭىز شۇمۇ ئىش بولدىمۇ؟ سەت ئەمەسمۇ؟ ماندا دېيىشىپ ژۈگىنىمىزنىڭ ئۆزىمۇ ئەسلى بولمىغان ئىشتى، مەجبۇر بولۇپ قالدۇق مانا، دەپ تازا دېدىم... ئاخىرىدا ئېغىر كەپ كەتكەن بولسا دەپ، ما ئىش بىر ئۇقۇشماسلىق بولۇپ قالغان ئوخشايدۇ، قاراڭغۇ بولغاچقا سىزمۇ بىلەممەي قالغان گەپ ھەقىچان،... دەپ ئازراق سىلىقلاپ، ئىشنى تۈگەتتىم...
— قانداق ئۇقۇشماسلىقكەن ئۇ؟ ئۇقۇشماسلىقما شۇ؟ قاندا دېگەن گەپ بۇ! ئەھۋالدىن قارىغاندا تازا دەۋەتكەندەك تۇرۇلا، تونۇش بولۇشۇپ قالمىغان بولسىلام بولاتتىغۇ!
كۆڭلۈم غەش ھالدا كىرىپ كەتتىم. ئەمما ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن غەشلىكلەر ئۇنتۇلدى.
بەت:
[1]