كېسەل (ھىكايە)-2
مىھمانلارنىڭ كېلىشى كېرەك بولغان ۋاقىتتىن سائەتلەر ئۆتكەندە كەچلىك كۇرسىمدىكى ئىشىمدىن قايتىپ ئۆيگە كەلدىم. بالىلار بىلەن ئايالىمنىڭ جىم-جىت ئولتۇرۇپ تېلىۋېزوردىن (بەلكىم 31-قېتىم) «غەرپكە ساياھەت»نى كۆرۈۋاتقىنىدىن، مىھمانلارنىڭ ئارىدا كۆرۈنمىشىدىن ھەيران بولدۇم.— ئاكاملار قېنى؟
— مەندىن سورايسلىغۇ؟ ئەكىلىدىغان سىلى ئەمەسما، مەن سىلىدىن سورىسام بولا؟ — دېدى ئايالىم، بىر ياقتىن ئاكاملارنىڭ كەلمىگىنى ياخشى بولۇۋاتقانلىقىنى چىرايىدىن چاندۇرۇپ. ئەرنىڭ تۇققىنى ئەمەسمۇ.
— نېمە دەيدىغانسە، مەن ھەمدۇللاقارىمغا دېسەم ئۆزەملا ئەكىلىۋېرىمەن، سىزنىڭ بېرىشىڭىزنىڭ ھاجىتى يوق، دېگەندەك قىلدى، شۇڭا مەن ئىشقا كەتتىم ئەمەسما.
— نېمە دەيدىغاندۇ بۇ، ئادەمنى گۇناكا قىلىپ، يەنە شۇ مېنىڭ «ئەنىڭ تۇققىنى» دەپ يامان كۆرگەنلىكىمدىن شۇنداق بولغاندەك تەپسىر قىلىنارمىكى تايىنلىق! يەنە مەن ئەسكى بولامەن؟ دەرھال تېلىپۇن قىلىپ سوراپ باقسىلا، نېمە بولدى؟
— تېلىپۇننى سەن قىلساڭمىكىن، مېنى سورىسا يوق دەپ قويساڭلام بولۇدۇ، سەن ئاسانراق قۇتۇلۇسەن.
— مەن قىلساممۇ بەك قىسقا بولسا يېرىم سائەت سۆزلىشەرمىكىن دەيمەن؟
— شۇنداق بولسىمۇ، ساڭا ئاسانراق، سەن قولۇم خېمىردا ئىدى، ماقۇل ئەمىسە دەپلا قويۇۋەتسەڭ بولدىغۇ.
تېلىپۇن قىلىندى. مىھمانلارنىڭ كەلگەنلىكىنى بىلدۇق. شۇغۇنىسى ئۇلار ھازىر ھەمدۇلقارىمنىڭ ئۆيىدە ئىكەن!
— يۈسۈپھاجىم ئىشتا بولسا زېرىكىپ قالمىسۇن دەپ ئۆيگىلا ئەكىردىم، بىز يات ئادەم بولمىساق، ئۇ ئۆي، بۇ ئۆينىڭ پەرقى نېمە؟ ئوخشاشلىغۇ؟ راستمۇ يا؟ يەنە بىر يېقىنى دېسەكمۇ بىزنىڭ بوسۇغىنى ئاتلاپ ئۆتۈپ كەتسىمۇ سەت... مەن ئەكەلسەم-دە، ئەكىلىپلا سىلەرگە يوللاپ قويۇپ، ئۆزەم ئىشىمغا كەتسەم ياكى ئۆيۈمگە كىرىپ كەتسەم نى ئات، نى نومۇس؟ يۈزۈم چىدىمىدى. شۇنىڭ بىلەن ئۆيگە باشلىدىم، ئوخشاشلىغۇ؟ سىلە-بىز يات ئادەم بولمىساق؟ ئۇ ئۆي، بۇ ئۆينىڭ نېمە پەرقى؟ يۈسۈپقارى كەلسە كىرسۇن، مۇشۇ يەردە ئولتۇرىمىز بىردەم، مۇھەببەتلىشىپ... ئۇ ئۆي، بۇ ئۆينىڭ.... — يەنە باشلىدى.
— ماقۇل، ھەمدۇلقارىم، قولۇم خېمىردىدى، يۈسۈپھاجىم كەلسە مەن دەي، ماقۇل.
— ئۇ ئۆي، بۇ ئۆينىڭ... — ھەمدۇللاھقارى يەنە باشلاۋاتاتتى، ئايالىم گەپنى بۆلۈپلا تېلىپۇننى قويۇۋەتتى.
— مانا ئەمدى قانداق قىلغۇلۇق؟ — دېدىم بېشىم قېتىپ. ئاكا بولسا مېنىڭ، ئۇنىڭغا ھىچ مۇناسىۋىتى يوق. ئۇ ئەكىرىپ مىھمان قىلىۋاتسا، بىكار بولغاندا چىقارسىلە، دەپ ئولتۇرۇۋەرسەم سەت ئەمەسمۇ؟ كىرىپ ئېلىپ چىقاي دېسەم، تۈگۈمەس سالا-سۇلىدىن ئادەم پارتلاپ كېتەيلا دەيدىغىنى كۆزۈمگە كۆرۈنۈپلا تۇرسا. نېمىلىكىم بولمسۇن چىقماي بولمايدىغان ئىشتەك...
— چىقمىسىلا سەت تۇرامىكى؟ — دېدى ئايالىممۇ دەككە-دۈككە بولۇپ، — مەن ئېتىم شورلۇققا توقام توقۇلۇدۇ شۇ. چىقىپ، ھەمدۇلقارىمغا رەھمەت دېگەچ ئېلىپ كېرسىلە جان-جىگەر ئاكلىرى بىلەن تاتلىق يەڭگىلىرىنى.
ئۇنىڭغا سەت بىر ئالىيىپ قويۇپ چىقىپ كەتتىم.
مەن كىرگىنىمدە ئاكاملار مول داستىخاننىڭ ئۈستىدە سالا-سۇلى، ئالسىلا-باقسىلا بىلەن ئولتۇرۇشۇپتىكەن. ئۆيدىكى بىسەرەمجانلىق خېلى بېسىقتۇرۇلۇپ، بىر ئاز بوش يەر ئېچىلغاندەك قىلسىمۇ، يەنە قانداقتۇر بىر تارچىلىق، خۇددى ئانامنىڭ ئوخشۇتۇشلىرىدىكى «قىرغىز چۈشكەندەك» ھىس قىلىناتتى ياكى ھەممە نەرسە –نەرسە كېرەك تېپىلىدىغان ئامبارنىڭ كىچىككىنە بوشلۇقىدا ئولتۇرۇشقاندەك كۆرۈنۈپ كېتەتتى. بالىلارنىڭ چوڭلىرى مىھمانلار بىلەن داستىخاندا، ئايال ساھىپخانمۇ كۆپرەك داستىخانغا داخىل بولغاچ ۋە مىھمانلارنى داستىخانغا زورلىغاچ ئۆزىمۇ يوغان-يوغان ئالغاچ، يەنە بەزىدە ئاشخانا ئارىلىقىدا مېڭىپ يۈرگەندەك، يەڭگىل ئولتۇرۇپتۇ. ھەمدۇلقارىم ئۆزى كۆپرەك ئاشخانىدا بولۇپ، كېلىپ بېرىپ ياكى ئاشخانىدا تۇرۇپلا سۆھبەتكە داخىل بولۇۋاتقاندەك قىلاتتى. بالىلارنىڭ كىچىكلىرى داستىخاننى ئوغلاقلاردەك پېتىقداپ، ھەممە نەرسىنى چىشلەپ قوياتتىكى، ھاينى ئۇقۇدۇغاندەك قىلمايتى.
مەن بەخىرامان ئولتۇرغان ئاكام ۋە يەڭگەم بىلەن كۆرۈشۈپ، «بۇ تازىمۇ؟!...» دېگەن مەنىدە خاپا چىراي قارىغان ئىدىم، ئاكام ماڭا گۇناھكارلارچە قاراپ:
— قانداق قىلىمىز، ئىككىڭلار شۇنچىلىك يېقىن بولغاندىكىن، ئىككى ئۆينىڭ پەرقى يوققۇ؟ ھەمدۇللاقارىمنىڭ ياخشى كۆڭلىنى يىرالمايلا قالدۇق، بۇ قانداق قىلىق؟ بىز دېگەن نەچچە يىلدا، مىڭلاپ كلومېتېر ئۇزاق بىژ يەدىن كەسەك، كەگەن يەنى قويۇپ سىلىنىڭ ئۆيگە چىرىۋاساق قاندا بولۇدا دېسەك ئۇنىماي شۇ...
— مانا، يۈسۈپھاجىم ئۆزى دەپ باقسۇن، ئىككى ئۆينىڭ پەرقى بار دېسە گۇنا مەندە.
— ئۇغۇ شۇ، شۇندا بوسىمۇ،...
— ئاغاچ ئولتۇرۇڭلا ماندا، يىگەچ قىلىمىز گەپ دېگەننى...
— مەن يولدا تاماق يەۋاپتىكەنمەن، — دېدىم كەيپسىزلىكىمدىنلا يالغان سۆزلەپ.
— ھېلى تېخى كەلمىدى دەۋاتقان، كېلىپلا تاماقمۇ يەپ بولالمىدىڭىز ھەقىچان، ئېلىڭە، — ئۇ مېنى يېلىنىپ، بىچارىلىك بىلەن تاماققا زورلاشنى باشلىدى. ھەرقانچە بولسىمۇ ئۆز ئاكىلىرىم بار يەردە يۈزسىزلىك بىلەن رەت قىلالمايدىغانلىقىمنى پەم ئەتكەن ئىدى.
مىھمان بىر يەردە قېلىپ مېنى زورلاش باشلاندى. سىلىق رەت قىلىشلىرىم كار قىلمىغاچقا ھەمدۇللاھقارىنىڭ كۆزىنىڭ ئىچىگە قاراپ تۇرۇپ:
— مېنى بىلىلىغۇ؟ خوش، دېدىممۇ بولدى. يېگۈم بولسا يەۋېرىمەن، گەپ كەتمەيدۇ، —دېدىم.
ئەمما ئۇ 20-قېتىم يەنە ئۆتۈنۈش قىلدى.
— قاندا ئادەم بولدۇڭكى، ئۇكام، — دېدى ئاكام ماڭا كايىپ، — قوسۇقۇڭ يېرىلىپمۇ كەتمەس، بى ئادەمنىڭ كۆڭلىكەن، بولاپتۇ دەپ ئالساڭچۇ، — دەپ زورلۇشۇپ بەردى. چۈنكى ئاكام ھەمدۇللاھقارىنىڭ مىجەزىنى بىلمىگەچكە، ئۇنىڭ شۇ قەدەر چىدىغۇسىز سارغىيىپ يېلىنىشىگە چىدالماي قالغان، بۇنداق بىر دوستانىلىققا مېنىڭ قىلىۋاتقىنىم تازىمۇ يۈزسىزلىك بولۇپ ئوچۇق سېلىشتۇرما بولۇپ كۆرۈنۈپ تۇراتتى.
مانا شۇنداق جەڭگى-جىدەللەر بىلەن تاماق يېيىلىپ بولغان ھىساپلىنىپ، داستىخان يىغىلىپ بولدى. ئەمما دەرھال قېقىشتۇرۇلغان داستىخان قايتىدىن سېلىنىپ، ئۇششاق-چۈشەكلەر، تاتلىق-تۇرۇملار كەلتۈرۈلدى.
— ئەمدى پاراڭلاشقاچ بىردەم چاي ئىچىشىمىز، — دېدى ھەمدۇللاھقارى.
— قارىم، خېلى ۋاخ بولدى، بىز چىقايلىمىكى؟ چاينى ئۆيدە ئىچەرمىز، — دېدىم بىر ئاز تاتىرىپ، ئاچچىقىمنى يوشۇرالمىغان ھالدا.
— ئااا، چىقىسىلەر، ئۈلگۈرىسىلەر، بىردەم ئولتۇرىلى، مانا ما چاي كەلدى، مۇشۇندالام تاشلاپ چىقىپ كەتمەكچىمۇ؟
— ماقۇل دېگىنا، ئۇكام، ھەمدۇللاقارى شۇندا كۆڭلى ئوچۇق بىر ئادەمكەن، ئوسىسى ئۆتۈپ كېتىدىغان ئىشمۇ بوممىغاندىكىن، بىردەم ئولتۇرساق ئولتۇرىلى، — دېدى ئاكاممۇ.
سەلدىن كېيىن شورلۇق كېلىن ئېتىدىن قورقۇپ ئايالىممۇ كىرىپ كەلدى. يەڭگىسىگە بىردەم كايىپ، تەكەللۇپ سۆزلەر ياغدۇرۇپ ئاندىن چېقىۋېلىشقىمۇ ئۈلگۈردى. شۇنىڭ بىلەن ئېلىۋېتىلگەن تاماقلاردىن ئۇنىڭ ئۈچۈن كەلتۈرمەي كۆڭلى ئۇنىمايدىغانلىقىنى قىياس قىلىشقا بولاتتى. مانا ئەمدى ھەمدۇلقارىم ئۈچۈن جان قۇتقازغۇچى «ئابىھاياتتىن بىر يۇتۇم تىلەش» ئىشى يەنە باشلاندى. سارغىيىپ، پۈكلۈنۈپ، بىچارىلىشىپ، ئۆز-ئۆزىنى يەرگە مىڭ ئۇرۇدۇغان تىلىنىشلەرگە بەس كېلەلمەي ئايالىم بىرەر تاۋاق يەۋېتىشتىن ساقلىنالمىدى.
كېيىن يەنە بىز ئەمدى ئۆيگە چىقايلى، دېگەن تەلىپىمنى تەكرارلىدىم. شۇندىلا مەلۇم بولدىكى، باياتىن بېرىكى چىڭ تۇتۇشلار مەن ۋە كېيىن ئايالىم ئۈچۈن بولۇۋېتىپتۇ؛ مىھمانلار ھەققىدە گەپ قىپ ئولتۇرۇشنىڭ ھاجىتىمۇ يوق، مۇشۇ يەردە قونۇپ قالىدىغانلىقىدىن تولۇق ئەمىن بولغان بىر ھالى بارىدى. بۇ ھال ماڭا بىر ئاز ھار كېلىشكە باشلاپ، دائىمىي يۈسىزلىكىمنى ئەمدى قىلماي چارە بولمىدى، دەپ تۇراتتىم، ئاكام يەنە ئىشقا ئارىلاشتى:
— قارا ئۇكام، بىر ئادەمنىڭ ياخشى كۆڭلى دېگەننى ئالتۇن بىلەنمۇ ئۆلچىگىلى بوممايدا جىما؟ بوپتۇ، دە، كېچىچە بىز ساڭا ئالتۇن چىچىپ بېرەتتۇقما، ئەتە چىقساقمۇ سېنىڭ ئۆيەڭ قاچمايدا.
بىز چەكسىز خورلۇق ھىس قىلىپ تۇرساقمۇ، ئاكامغا بۇنى چۈشەندۈرۈش بى ئەپ بولۇپ، ئايالىم ئىككىمىز ئاستا چىقىپ كەتتۇق. ئەمدى ئۆيگە چىققاندىن كېيىن ئايالىمنىڭ شىددەتلىك ھۇجۇملىرىدىن قانداق ساقلىنىشىم كېرەك دېگەنلەر ئۈستىدە باش قاتۇرمىسام يەنە بولمايتى.
بەت:
[1]