نەۋايى خەمسەسى ــــ «سەددى ئىسكەندەرىي»
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا nurbilig تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-2-9 08:34تۈركىي ئۇيغۇر شېئىرىيەت ئاسمىنىنىڭ چولپانى، بۈيۈك مۇتەپەككۈر شائىر ئەلىشىر نەۋايى توغۇلغانلىقىنىڭ 573يىللىقىنى خاتىرلەيمەن. شۇ مۇناسىۋەتتە شائىرنى مۇشۇنداق يۈكسەك شان-شەرەپكە مۇيەسسەر قىلغان زور ھەجىملىك ئەسىرى خەمسە تەركبىدىكى ئەڭ ئاخىرقى داستانى «سەددى ئىسكەندەرىي»نى داستانىنى تورغا كىرگۈزۈشكە باشلىدىم.
سەددىي ئىسكەندەرىي
بىسمىللاھىر-رەھمانىر-رەھىم
خۇدايا مۇسەللەم خۇدالىق ساڭا،
بارى شەھكى دەئبى گەدالىق ساڭا.
خۇداۋەند بىمىسلۇ مانەند سەن،
خۇداۋەندىلارغە خۇداۋەند سەن.
زەبەر دەستلەر زىردەستىڭ سېنىڭ،
بىيىكلەر كېلىپ بارچە پەستىڭ سېنىڭ.
ساڭا كۆرگۈزۈپ مەۋجى دەريايى جۇت،
سەن ئەيلەب ئەيان كارگاھ ۋۇجۇد.
ۋۇجۇد ئەھلىنىڭ كامى جۇدۇڭ بىلە،
كېلىپ جۇد قايىم ۋۇجۇدۇڭ بىلە.
ۋۇجۇدۇڭ قاچان قىلسا زاھىر قەدەم،
بولۇر بارچە ئەشيا ۋۇجۇدى ئەدەم.
زەمانىكى كەۋنەين مەئدۇم ئىدى،
ئەدەم تەڭنايىدا مەكتۇم ئىدى.
نە كۈن ئارەزىدىن بار ئېردى نىشان،
نە تۇن تۇررەسى ئاندا ئەنبەر فىشان.
سەھەردىن فەلەك زالى رۇتازە يوق،
شەفەقدىن يۇزىگە ئانىڭ غازە يوق.
نە ئەفلاك ،نە مۇتتەسىل ئاندا دەۋر،
نەئەل ،نە ئانىڭ دەۋرىدىن ئەلگە جەۋر.
نە ئالەم دىيارىدىن ئاسار ھەم ،
نەبىداد يار ئىچرە دىيار ھەم .
سەن ئول نەۋئ مەۋجۇد ئىدىڭ ،بەل ۋۇجۇد،
كى بۇدۇڭغە يوق ئېردى نەنگى نەبۇد .
ئەيان بولمايىن بەھرى زاتىڭغە مەۋج،
ئانىڭ مەۋجىگە نە ھەزىزۇ نە ئەۋج.
جەمالىڭغە مېھرى جەھاتتاب ئىدى،
خەفا پەردەسى ئىچرە ناياب ئىدى.
جەمالىڭغە چۇنكىم زۇھۇر ئىستەدىڭ ،
قۇياشىڭغە ئىفشايى نۇر ئىستەدىڭ.
بۇ نەۋئ ئىقتىزا ئەيلەدى خوبلۇق،
كى قىلغايسەن ئىزھارى مەھبۇبلۇق .
چۇ مەھبۇبلۇق ئەمرى پىنھان ئېمەس ،
كى تا بولماغاي ئاشىق ئىمكان ئېمەس
چۇ بارى ھۇسنىغە ئىشق لايىق بەسې،
كېرەك بولدى ھۇسنۇڭغە ئاشىق بەسې.
چۇ بىر جۇنبۇش ئەتتى ئەيان بەھرى زات،
پەدىد ئولدى ئەمۋاجدىن كائىنات.
ئىكى ھەرف ئەمرىن قىلىب نۇكتەۋەر،
ئەيان ئەيلەدىڭ مۇنچە دىلكەش سۇۋەر.
چۇ قىلدىڭ مەلەك خەيلىنى جىلۋەساز،
ئەلەر قىسمەتى بائىلدى زىكرۇ نىياز.
ئىكى، ئۇچ، تۆرت ئاچىلىب پەرلەرى،
ھەرىمى جەلالىڭ كەبۇتەرلەرى.
تىلەب ئۇل كەبۇتەرلەر ئارامىنى،
ياسادىڭ فەلەك قەسرىنىڭ بامىنى.
چۇ ئەفلاك تەرھىغە چەكتىڭ قەلەم،
ھەۋا سەفھەسىدە چېكىلدى رەقەم.
توقۇز گۇنبەز ئۇل نەۋئ چەكتىڭ بەلەند
كى، ۋەھم ئەندە رۇست ئەيلەيالمەي كەمەند.
كېلىب بىر-بىرى ئىچرە ھەر بىر نىھان،
فەزا ھەر بىرىگە جەھان دەر جەھان.
ئۇلار جەۋھەرىنى بەسىت ئەيلەدىڭ،
بىرىن سەككىزىگە مۇھىت ئەيلەدىڭ.
بارى بىر-بىرى جەۋفىدە توبەتۇ،
بىرى بىرگە ۋابەست ئائىلۇب موبەمۇ.
بارىن تەبى بىر جانىب ئالەندۇرۇب،
بۇرۇنقى بارىن تەبىئ ئىلە ياندۇرۇب.
كېلىپ ئۇل سەككىزنىڭ مەدارى ئاڭا،
تەھەررۇك ئەرا ئىختىيارى ئاڭا.
يانا بىردە سەبت ئەيلەدىڭ سابىتات،
ئەڭە سەير، ئەمما بۇلەرگىئە سەبات.
تۇشۇب دەۋر ئەرا جامى نىلۇفەرىي،
ئەڭە بېرك يۇز مىڭ شەرەف گەۋھەرى.
مۇرەسسەئى جەۋاھىر بىلە بائىلسە جام،
ۋەلې دەۋر ئەرا جام تاپسە خىرام.
نېچە بار ئېسە سەير زاھىر ئاڭا،
نې تاڭ مەھكەم ئائىلسە جەۋاھىر ئاڭا.
بائىلۇب جىلۋەگەر يۇز تۇمەن ماھۋەش،
ۋەلې جىلۋە ئىچرە سۇكۇن بىرلە خەش .
يەنە بىرنى ئۇندۇر ھىسار ئەيلەدىڭ،
بىراۋنى ئەڭە قەلىئەدار ئەيلەدىڭ.
مۇھەندىس شىئارى تەئەممۇل ئىشى،
تەھەممۇللىق ئۇل نەۋى بائىلمەي كىشى.
بەتىيرەۋلىگىئى ھىلم ئەياگىئى كىبى،
گەرانجانلىگىئى سەبر تاگىئى كىبى.
كائىزىدىن بەلا رەخنەسى ئاچىلىب،
دەمىدىن نۇھۇسەت ئائىتى ساچىلىب،
قەرا يۇز بىلە چەرخى گەردۇننىشىن،
نېچۇككىم، خەراس ئۇيى ئىچرە چىبىن.
يەنە بىرنى بىر مەئىبەد ئېتتىڭ ۋەسېئى،
ئەنىڭ ئابىدى قەدر ئەرا بەس رەفېئى.
سەئادەت زىياسىن ساچىب مېھرسان،
يۇزىندە شەرەف ھۇللەسى تەيلەسان.
تاپىب «كىمىيايى سەئادەت»قە يائىل،
فەلەك خانەقاھىدە گىئەززالىي ئۇل .
فەلەك گۇنبەدى ئىچرە قەندىلدېك،
ۋەيا ئەرش بۇرجىدە جىبرىلدېك.
بائىلۇب يەخشىلىققە مۇنىر ئەختەرې،
خەرىدار، يەئىنى دېيىن مۇشتەرىي.
يەنە بىرنى بىر مەقتەل ئېتتىڭ ئەجىب،
ئەنىڭ ساكىنى قاتىلى، بەس مۇھىب.
كىشى تىگىئىدىن تاپمەيىن بەھر ئەمان،
بېشىنچى مەمالىكدە ئۇل قەھرەمان.
كېلىب لەمىئەئى تىگىئى بەرقى بەلا،
ھەمۇل سۇۋ ئەرا خەلق گىئەرقى بەلا.
بائىلۇب شېۋە ئېل بائىينىن ئۇرماق ئەڭە،
ئىتىك تىگى ئىلە باش ئۇچۇرماق ئەڭە.
كېسۇك باشنىڭ كاسەسىن جام ئېتىب،
ۋەلې قان مەي ئائىرنىگىئە ئاشام ئېتىب.
كېلىب ئىش ئەڭە چەرخ دەۋرىدە قەھر،
قەدەھ دەۋرىدە، ئائىيلەكىم قەترە زەھر.
يەنە بىرنى بىر رەۋزە قىلدىڭ نەزىھ،
مۇقىمى ئەنىڭ ھۇردىن ھەم فەرىھ.
دېمەي ھۇركىم، چەرخ مۇلكىدە شاھ،
ئەڭە تەختى فېرۇزە ئارامگاھ.
سىپېھر ئەھلىنىڭ زېب ئىلە زەينى ئۇل،
دېمەي ئەينى ئۇل، قۇررەتۇل-ئەينى ئۇل.
بائىلۇب زاتى رەخشەندە مىرىئات ئەڭە،
گۇۋاھ ئۇشبۇ دەئىۋادە زەررات ئەڭە.
بىرى گۇنبەدى چەرخى گەردان ئەرا،
ئەنىڭدېككى، زەر شەمسە ئەيۋان ئەرا.
يەنە بىرنى تاقى بەلەند ئەيلەدىڭ،
مۇقىم ئەندە بىر نائىشخەند ئەيلەدىڭ.
قۇياش چېھرەلىك شائىخى بەربەتنەۋاز
كى، جان رىشتەسى تار ئەڭە، چالسە ساز.
چۇ تارىگىئە دەستان گۇزارىش بېرىب،
بەگىئىرلەرگىئە تىرناگىئى خارىش بېرىب.
قەچان خۇشنەۋا لەھن بۇنياد ئېتىب،
ئەگەر ئەقلى كۇلل بائىلسە فەرياد ئېتىب.
قەيانكىم يېتىب بەربەتىدىن نەگىئەم،
نې يائىل ئەندە تاپىب كۇدۇرەت، نې گىئەم.
فەلەك تاقىدە ئۇن چېكىب كائىڭلى تىنچ،
بائىلۇب، ئائىيلەكىم دائىرە ئىچرە سىنچ.
يەنە بىرنى قىلدىڭ كۇتۇبخانەئې،
ئىچىندە كىتابەتدە فەرزانەئې.
مۇدەققىق زەمىرىدە مەملۇ فۇنۇن،
كېلىب دىققەت ئەھلى ئەرا زۇفۇنۇن.
ئىشى سەربەسەر لەئىبۇ نەيرەڭ ئائىلۇب،
سۇۋدېك قەيدەكىم يېتسە، ئۇل رەڭ ئائىلۇب.
شىئارى خەراشى قەلەم ئەيلەمەك،
نۇكەت سەفھە ئۇزرە رەقەم ئەيلەمەك.
فەلەك دۇرجىدە لەۋھى دەركاردېك،
دەۋات ئۇزرە بىر نەقشى پەرگاردېك.
يەنە بىرنى ساز ئەيلەدىڭ تۇرفە دەير،
ئەنىڭ ساكىنىن ئەيلەدىڭ تېزسەير.
بارىدىن ئىتىكرەك خىرامى ئەنىڭ،
ۋەلې تېگمەيىن يېرگە گامى ئەنىڭ.
مەنازىلگىئە بات-بات قىلىب ئىنتىقال،
ئاتىن گاھ ئېتىب بەدرۇ، گاھى ھىلال.
ۋۇبالۇ شەرەف كائىرگۇزۇب سۇرىئەتى،
گەھى زەئىفى ئارتىب، گەھى قۇۋۋەتى.
فەلەك دەۋرىدە سۇرىئەتى ئىچرە زائىر،
تېگىرمان تاشى ئۇزرە ئەنداقكى مائىر.
چۇ ئاباگىئە بۇ نەۋى بېردىڭ سىفات،
ئەلەر تەھتىدە ئەيلەدىڭ ئۇممەھات.
ئەئىتا يېتتى-يۇ، تائىرت قىلدىڭ ئەنا،
نەتىجە ئۇچ ئېتتىڭ بۇلەردىن يەنا .
نې تاڭ، گەر ئەنا تائىرت قىلدىڭ مۇباھ
كى، تائىرت ئائىلدى شەرى ئىچرە جايىز نىكاھ.
بىرىنىڭ مىزاجىنى تېز ئەيلەدىڭ،
ئەنىڭ تەبىئىنى شۇئىلەخېز ئەيلەدىڭ.
بىرىگە بېرىب لۇتفى تەبىئى ھەيات،
ھەيات ئەھلىگىئە بېردىڭ ئەندىن نەجات.
بىرىن سايىر ئېتتىڭ، نېچۇككىم سەما،
سەفا ئىچرە مىرىئاتى گېتىنەما.
يەسادىڭ كەسافەت بىرىنىڭ ئىشىن
كىم، ئۇل بائىلدى بۇ ئىشدىن ئەسفەلنىشىن
بېرىب بۇ تەزەۋۋۇجگىئە پەيۋەند ھەم،
پەدىد ئەيلەدىڭ نېچە فەرزەند ھەم.
بىرىگە ھەجەر جىسمىدىن تائىشەدۇر،
ئەڭە نەقد بەلكىم جىگەرگائىشەدۇر.
بىرىگە نۇمۇ جىلۋەسىدىن ھەيات،
قەدى جىلۋەدە نەيشەكەر، بەل نەبات.
بىرىن لۇتف ئەرا جەۋھەرى جان دېيىن،
ئەڭە ئابخائىر ئابى ھەيۋان دېيىن.
مۇڭە تېگرۇ گىئىلدىڭ مەراتىبنەۋەرد
كى، ئاچتىڭ بەشەر گۇلبۇنى ئىچرە ۋەرد.
ئاچىلگىئاچ بۇ گۇلشەندە ئىنسان گۇلى،
نې ئىنسان گۇلى، باگىئى رىزۋان گۇلى.
تەنىگىئە شەرەفدىن دۇۋاج ئەيلەدىڭ،
باشىن ھەم سەزاۋارى تاج ئەيلەدىڭ.
قىلىب كائىڭلىنى راز گەنجىنەسى،
يۇزىن ئەيلەدىڭ زات ئايىنەسى.
ئەڭە ئەيلەگەچ نۇرى ھۇسنۇڭ زۇھۇر،
ئائىقۇبان مەلەك خەيلى ئەللاھ نۇر.
چۇ بۇ نەۋى مەۋجۇد قىلدىڭ ئەنى،
مەلايىككە مەسجۇد قىلدىڭ ئەنى.
قەيۇ كائىزگۇدە تۇتسە ئەكسىڭ ۋۇجۇد.
مەلايىك نېچۇك قىلمەگىئەيلەر سۇجۇد.
باش ئىندۇرمەگەن ئەيلەب ئىزھارى تەئىن،
نې تاڭ تەئىم نۇنى ئەڭە تەۋقى لەئىن.
چۇ بېردىڭ ئەڭە رۇتبە مۇنداق بەلەند،
قىلىب كائىڭلىنى سېۋمەگىڭ ئەرجۇمەند.
چۇ ئىشقىڭ ئائىتى سالدى كائىڭلىگە تاب،
قۇياشنىڭ يۇزىدىن كېتاردى سەھاب.
قۇياشىڭگىئە خۇد مانېئىئى يائىق ئېدى،
ھىجابى ئەنىڭ ئائىزلۇگى-ئائىق ئېدى.
چۇ رەفى ئەيلەدىڭ ئۇل ھىجابىن ئەنىڭ،
فۇزۇن ئەيلەدىڭ ئىشقى تابىن ئەنىڭ.
سېنى كائىردى ھەر يانكى سالدى كائىزىن،
چۇ بارى سېن ئائىلدۇڭ، ئىتۇردى ئائىزىن.
ئەجەب ھالكىم، بائىلسە ئەينى شۇھۇد،
چىقارگىئاي بىراۋ جانىدەن شەۋقى دۇد.
زىھى تۇرفە مەئىشۇقى ئاشىقنەۋاز
كى، قىلماققە ئائىز ھۇسنىنى جىلۋەساز.
كەرەم بىرلە خەلق ئەيلەگەي ئالەمې،
بۇ ئالەمدە مەقسۇد ئەڭە ئادەمې.
گىئەرەز ئادەمې ئەڭە ئالەم تۇفەيل،
نېكىم گىئەيرى ئالەمدۇر، ئۇل ھەم تۇفەيل.
كىشى كائىرمەمىش ھەرگىز ئەنداق كىشى
كى، ئاشىققە ئاشىقلىك ئائىلگىئەي ئىشى.
يەقىن ئەڭلەسەم گىئەير باردۇر ئەدەم،
ئائىزۇڭ ئاشىقۇ ئىشقۇ مەئىشۇق ھەم.
چۇ مەئىشۇقۇ ئاشىق سېن ئائىلدۇڭ تەمام،
ساڭا ئىشقۇ ئۇششاقدىن ۋەسسەلام.
ئۆزبېكىستاندا دۆلەت بويىچە ناۋايىنىڭ تۇغۇلغان كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن ھەر خىل خاتىرىلەش پائالىيەتلىرى ئۆتكۈزۈلىدىكەن بىزدە ھېچقانداق ئىش يوق. niyazdixan يوللىغان ۋاقتى 2014-2-9 13:32 static/image/common/back.gif
ئۆزبېكىستاندا دۆلەت بويىچە ناۋايىنىڭ تۇغۇلغان كۈنى مۇ ...
يىقىندىكى ئەدەمنىڭ دىرىكىنى قىلمايۋاتساق، بەش يۈز يىل بۇرۇنقى ئەدەمنىڭ دىرىكىنى قىلامتۇق. بۈگۈن ئوت يۈرەك شائىرىمىز ئابدۇخالىق ئۇيغۇرنىڭ تەۋەللۇتىنىڭ 113-يىلىغۇ دەيمەن. izchilar يوللىغان ۋاقتى 2014-2-9 16:00 static/image/common/back.gif
يىقىندىكى ئەدەمنىڭ دىرىكىنى قىلمايۋاتساق، بەش يۈز ي ...
ئۇنىڭمۇ دىرىكىنى قىلىمىز، بۇنىڭكىنىمۇ قىلىمىز، بىر-بىرسىگە تاقاشمايدۇ. izchilar يوللىغان ۋاقتى 2014-2-9 16:01 static/image/common/back.gif
بۈگۈن ئوت يۈرەك شائىرىمىز ئابدۇخالىق ئۇيغۇرنىڭ تەۋەلل ...
توغرا ئېيتتىڭىز، ئەمما مېنىڭ بۇ جەھەتتە بىر نەرسە دېيشكە تەرىتىم بوش بولغاچقا بىر نەرسە يازمىغان ئىدى. بۇ يەشمى نۇسخىمۇ ياكى ناۋايى ئۆزى يازغان چاغاتاي تۈركچە نۇسخىسىمۇ؟
سۆزلەر ئۇيغۇر تەلەپپۇزىغا يىقىن ئىكەن ، ئاڭ ئاددىسى ئوزبىكلەر سېن ، ئۇيغۇرلار سەن دەپ تەلەپپۇز قىلىدۇ izqi1991 يوللىغان ۋاقتى 2014-2-9 22:06 static/image/common/back.gif
بۇ يەشمى نۇسخىمۇ ياكى ناۋايى ئۆزى يازغان چاغاتاي تۈر ...
نەۋايى ئەسلى يازمىسىنىڭ (چاغاتاي يېزىقى) ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقىدىكى ئوقۇلىشى(تىرانكىرىپسىيەسى) izchilar يوللىغان ۋاقتى 2014-2-9 16:00 static/image/common/back.gif
يىقىندىكى ئەدەمنىڭ دىرىكىنى قىلمايۋاتساق، بەش يۈز ي ...
توغرا گەپ 2.پەسىل مۇناجات
مۇناجات ئول كەرىم ئەلەل-ئىتلاقغەكم، كەرەمىنىڭ «كافى» سەركەشلىك بىلە يازۇق قافىن يەرگە پەست قىلۇر ۋە «را سى » رايى ئالەم ئارا بۇيلە مەئىسىيەت ئەينىن كور ئېتەر ۋە «مىمى» لۇتفى ئەمىم بىلە خەتا خەتتىغە ئەفۋە رەقەمى چېكەر ۋە جۇرمى ئالايىشىن دېمەك ۋە بەھرى غۇفراندىن يۇماق
لەكەل-ھەمد، يا ئەكرەمەل-ئەكرەمىن،
كەرەم ئەھلىن ئېتگەن گەدايى كەمىن.
كەرىم ئائىلسە ئالەمدە ھەر نەۋى شاھ،
ئەڭە سېن كەرەم قىلدىڭ ئۇل دەستگاھ.
كەرەمدىن كىشى قەيدە ساچقەي دىرەم،
دىرەم سېن ئەڭە قىلماگىئۇنچە كەرەم.
كەرەم ئەھلى گەر ساھىبى تاج ئېرۇر،
كى، خانى نەۋالىڭگىئە مۇھتاج ئېرۇر.
ئەڭە سېن خەزايىن ئېشىگىن ئاچىب،
چۇ ساچماققە ئەمر ئەيلەبان، ئۇل ساچىب.
بەس، ئۇل فىلھەقىقەت كەرەمكېش ئېمەس،
ئائىزۇڭ مۇكرىم، ئۇل بىر سەبەب بېش ئېمەس.
چۇ سېن مۇكرىم، ئەھلى كەرەمدۇر سەبەب،
دېسەم ئەكرەمۇل-ئەكرەمىن نې ئەجەب.
مۇڭە ئائىزگە مەئىنى داگىئى باردۇر،
ئەكابىر سائىزىدىن نەمۇداردۇر
كى، ئەينى كەرەمدىن قەچانكىم ئىلاھ،
گۇنەھكاردىن ئائىتكەرۇر بىر گۇناھ.
كەرەم فەرتىدىن بۇدۇر ئانىڭ ئىشى،
كىم ئۇل ئىشگە ئائىزگە تۇتۇلمەس كىشى.
ئۇلۇسقە ئەگەر ئۇل گۇناھ ئىشدۇرۇر،
قىيامەتقەچە ئەفۋۇ بەخشىشدۇرۇر.
بۇ يەڭلىگى كەرەمدىن رەسۇلى ئەمىن
سېنى ئېتمىش ئۇل ئەكرەمۇل-ئەكرەمىن.
ئىلاھىي، ئەلەركىم گۇنەھكار ئېكىن،
سېن ئائىتكەرمەگەن نې گۇنەھ بار ئېكىن؟
چۇ ھەر مۇجرىمېكم، سېن ئېتتىڭ كەرەم،
سائىرۇلمەس ھەمۇل جۇرم ئىلە ئائىزگە ھەم.
ئەگەر ئەفۋ بىرلە كەرەم بۇدۇرۇر،
بارى خەلقنىڭ جۇرمى مەئىفۇدۇرۇر.
سەڭەكىم كەرەمدۇر بۇ گىئايەتقەچە
كىم ئېل مەئىفۇ ئائىلسە نىھايەتقەچە.
چۇ دەريايى رەھمەتقە سالگىئەندە مەۋج،
قۇرۇق قالمەمىش نې ھەزىزۇ نې ئەۋج.
نېچە مېندە جۇرم ئائىلسە بېھەد پەدىد،
نې يەڭلىگى بائىلە ئالگىئەمېن نائۇمىد.
نېچە مەئىسىيەتدىن تەبەھكارمېن،
نىھايەتدىن ئارتۇق گۇنەھكارمېن.
قەدىمنى خىجالەت يۇكى خەم قىلىب
ئەڭە جۇرم سەربارلىق ھەم قىلىب.
تۇتاشىب ۋۇجۇدۇمگىئە ھىرمان ئائىتى،
نې ھىرمان ئائىتى، بەلكى ئىسيان ئائىتى .
بۇ ئىسيان ئائىتى ئىچرە كۇيمەك ئەرا،
بائىلۇب دۇدىدىن رائىزگارىم قەرا.
نې ئىسيان ئائىتى، بەلكى ئاتەشكەدە،
ئەڭە ھېمە بۇ جىسمى مېھنەتزەدە.
نې ئاتەشكەدەكىم تامۇگىدىن نىشان،
زەبانەلەرى كائىككە ئاتەشفىشان.
گۇنەھ شۇئىلەسىن چۇن چېكىب ئۇل تامۇگى،
كۇيۇب ئەبرى رەھمەت نېچۇككىم مامۇگى.
شەرەردىن كەۋاكىب يۇزى ئائىرتەنىب،
نې كەۋكەب، مەلايىك پەرى چائىركەنىب.
قەرارتىب تۇتۇن چەرخ جەۋفىن تەمام،
زەمانە قائىيۇب ئانىڭ ئاتىنى شام.
دېمەي شام، مېھنەت پەلاسى دېيىن،
جەھان كىيدى ماتەم لىباسى دېيىن.
گۇنەھدە مېنى ئائىلتۇرۇرگە قەزا،
كىيىب دەھر شەخسى لىباسى ئەزا.
ئىچىن ھەم قەرا قەيگىئۇ گىئەمناك ئېتىب،
يەقاسىن داگىئى سۇبھدىن چاك ئېتىب.
ئائىكۇش تىيرەلىكلەر ئەرا تۇرفە باق
كى، چەرخ ئېتتى مۇشكۇم سەۋادىنى ئاق.
سەۋادىم بەيازىگىئە سائىرسەڭ دەلىل،
ئېرۇر شامى ئىسياڭىئە سۇبھى رەھىل.
فەنا پەختەسى بىل نەمۇدار ئەڭە،
كەفەن رىشتەسى ئەڭلە ھەر تار ئەڭە.
ئەجەل خەيلىگىئە چۇن ھۇجۇم ئارتىبان،
ئەدەم سارى ھەر تارىدىن تارتىبان.
نېچۇك بائىلمەي ئاھىمدىن ئاتەشفىشان،
مېنىكىم ئەجەل ئېلتگەي مائىكەشان.
گىئەمىم يائىقتۇر ئائىلمەكدە ئېمگەك ئۇچۇن،
نېدىنكىم تۇگىئەر كىمسە ئائىلمەك ئۇچۇن.
ۋە لېكىن بۇ جانىمگىئە ئېمگەكدۇرۇر،
كى ئەسرۇ يامان نەۋى ئائىلمەكدۇرۇر.
مۇڭە تېگرۇ ئەندىنكى، ئائىزنى بىلىب،
زەلالەت ئەرا ئۇمر زايىئى قىلىب.
نەفەس ئۇرمەي ئەيلەر زەمان خىيرەلىك
كى، تاپمەي كائىڭۇل كائىزگۇسى تىيرەلىك.
قەدەم ئۇرمەيىن گىئەيرى بېراھگىئە
كى، ئەندىن تۇشۇب باش تۇبەن چاھگىئە.
تۇنۇ كۇن خەرابات ئەرا مەيپەرەست،
قىلىب ئائىزنى ئىسيان مەيى بىرلە مەست.
مۇسەللا گەرەۋدە مەيالا بائىلۇب،
رىدا گائىشەسى بادەپالا بائىلۇب.
بائىلۇب مەيكەدە دەيرى زۇلمەت ئەساس،
مېن ئەندە قەرى گەبرى ھەقناشىناس.
ئەگەر مۇنچە يۇز بائىلسە رەسۋالىگىئىم،
سىيەھرائىلۇگىئۇ بېسەرۇ پالىگىئىم.
ۋەلې سېندىن ئۇزمەيمېن ئەسلا ئۇمىد
كى، ئېرمان كەرەم بەھرىدىن نائۇمىد.
بۇ دەرگاھدە ھەر كىم گۇنەھكارراق،
ئىنايەت قىلۇرگىئە سەزاۋارراق.
مۇنى ئەڭلەگىئەچ بائىلدى ھالىم تەباھ
كى، ئۇممىد ئىلە كائىپرەك ئېتتىم گۇناھ.
ئېشىتتىمكى، ھارۇنى دەريا ئەتا
دېمىشكىم، چۇ ئەفۋ ئەيلەسەم بىر خەتا.
ئەگەر بىلسەلەر خەلقكىم بېگۇمان،
نې چاگىلىگى تاپەرمېن فەرەھ ئۇل زەمان.
تاپەرگىئە ئىنايەت بىلە پەرۋەرىش،
ئۇلۇس قىلمەگىئەي جۇرمدىن ئائىزگە ئىش.
ئىلاھىي، تۇمەن مىڭ بۇ ھارۇن كىبى،
نې ھارۇنكى، ئەشكۇ فەرىدۇن كىبى.
سېنىڭ دەرگەھىڭدە نې بائىلگىئەي خەسې،
دېمەي خەسكى، ئۇل خەسدىن ئائىكسۇك بەسې.
ئەلەر قىلسەلەر مۇنچە ئەرزى كەرەم،
بۇ مەئىرەزدە نې نەۋى ئەتەي سېنى ھەم.
ئەلەر گەر شەھ ئائىلسە، گەدامېن يەمان،
ئائىلەر ۋەقتى سايىل ھەمان، شەھ ھەمان.
يارۇردە قۇياش پەرتەۋىدىن سەرا،
قەچان فەرق ئائىلۇر فەھم زەررات ئەرا.
قىلۇر ۋەقت بۇ زەررەلەرگىئە كەرەم،
نەۋائىيگىئە لۇتف ئەيلە بىر زەررە ھەم.
سەزا ئەندىن ئەر جۇرمۇ پىندار ئېرۇر،
سېن ئۇل قىلكى سېندىن سەزاۋار ئېرۇر.
خەتا ئەيلەگەننى ھىساب ئەيلەمە،
خەتاسىگىئە لايىق ئەزاب ئەيلەمە.
كەرەم بىرلە جۇرمىنى كەم ئەيلەگىل،
گەرۇ ئۇل قىلدى كەمم، لېك كەرەم ئەيلەگىل.
ئەگەر قىلمەدىڭ زۇھدۇ تائەت نەسىب،
ھەبىبىڭدىن ئېتگىل شەفائەت نەسىب.
تولۇقلىما مەزمۇن (2014-10-9 15:17):
ئۇل رەسۇلى ئەمىن نەئىتىكىم، رىسالەت خۇتبەسىدە مۇبارەك ئەلقابى سەييىدىل مۇرسەلىن كەلدى ۋە ئۇل شەفىئول مۇزەننەبىن ۋەسفىكىم، ھۇمايۇن سىفاتى «ۋە ما ئەرسەلناكە ئىللا رەھمەتەن لىل-ئالەمىن» يازىلدى.« ئەلەيھى ئەفزەلۇس- سەلەۋات ۋە ئەكمەلۇت – تەھىيات»
زىھى ئەنبىيا خەيلىنىڭ سەرۋەرى،
باشىڭ ئۇزرە سەرخەيللىق گەۋھەرى.
دېمەي ئەنبىيا قەۋمۇ خەيلىڭ سېنىڭ،
بارى ئافەرىنىش تۇفەيلىڭ سېنىڭ.
تۇتۇب گەۋھەرى زاتىڭ ئەۋۋەل ۋۇجۇد،
بولۇب سائىڭرە مەۋجۇد بۇدۇ نەبۇد.
زەمانېكى نۇرۇڭغە بائىلمەي زۇھۇر،
نې زۇلمەت بولۇب زاھىر ئۇل دەم، نې نۇر.
چۇ ھەق ئەيلەب ئۇل نۇرنى شەمىئى جەمى،
ئەنىڭ نۇرىدىن يارۇتۇب جەمىئى شەمى.
بۇ مەشىئەل چۇ ئائىز شۇئىلەسىن يارۇتۇب،
رۇسۇل شەمىئى ئەندىن يارۇگىلۇق تۇتۇب.
دېمەيكىم رۇسۇل، ھەر نېكىم تاپتى رۇھ،
بۇ كىبرىتدىن بارچە تاپىب فۇتۇھ.
نې كىبرىت، گۇگىردى ئەھمەر ھەم ئۇل.
نې گۇگىرد، ئىكسىرى ئەكبەر ھەم ئۇل.
ۋۇجۇدىڭدىن ئەيلەب قەزا كىمىيا،
مىسىن ئالتۇن ئەيلەب بارى ئەنبىيا.
بۇ سەبقەتكى، زاتىڭغە بېردى ئەھەد،
ساڭا بۇل-بەشەر تاڭ يوق ئولماق ۋەلەد.
ئەتالىققە سۇرەتدە پەيۋەند ئېرۇر،
ۋەلې ئەسلى فىترەتدە فەرزەند ئېرۇر.
ئەجەب يوق سېن ئولماق ئەتا، ئۇل سەبىي،
بۇ مەئىنىغەدۇر دال «كۇنتۇن-نەبىي» .
قەچانكىم، ۋەلەد بولسا ئادەم ساڭا،
بەس ئەھفاد ئېرۇر ئائىزگەلەر ھەم ساڭا.
خىرەدغە سالىب ئەجز زاتىڭ سېنىڭ،
خىرەد ئەھلىغە مۇئىجىزاتىڭ سېنىڭ.
چۇ مۇساغە «تەۋرات» ئېتىب ھەق بەيان،
ساڭا ئۇل بەيان ئىچرە مۇئىجىز ئەيان.
بولۇب چۇنكى داۋۇد قىسمى «زەبۇر»،
سېنىڭ مۇئىجىزىڭ ئەندە ئەيلەب زۇھۇر.
چۇ ئىساغە«ئىنجىل» نازىل بولۇب،
ھەق ئەندە سىفاتىڭغە قايىل بولۇب.
كەلامېكى سېندىن تاپىب ئىنتىزام،
ئەنىڭ لەفز بەر لەفزى مۇئىجىزنىزام.
نېچەكىم كۇتۇبى ئاسمانىي كېلىب،
بارىسىندە سېندىن نىشانىي كېلىب.
بولۇب چۇن زۇھۇرى ۋەلادەت ساڭا،
بولۇب فاش نۇرى سەئادەت ساڭا.
ئەنىڭ پەرتەۋىدىن نېچۇككىم قۇياش،
مەدايىن بولۇب مەككە ئەھلىغە فاش.
سۇجۇدۇڭغە بۇتلەر بولۇب يېرگە پەست،
ئەنىڭدېككى، بۇت ئاللىدە بۇتپەرەست.
ئاڭاكىم ساڭا بېردى مۇنداق ۋۇجۇد،
بۇ شۇكرانەغە سېن ھەم ئەيلەب سۇجۇد.
سېنى چۇنكى ساجىد قىلىب كىردىگار،
ئاڭا سەجدە قىلماق بولۇب ئاشكار.
سېنىڭ تۇگىماگىئىڭ رەۋشەن ئەيلەب جەھان
ئەنىڭدېككى، تۇققەي قۇياش ناگەھان.
بۇ ئىشتىن فەلەك تاپقەچ ئاگاھلىق،
ساڭا شەھلەر ئۇزرە بېرىب شاھلىق.
فەلەككە بۇ بەخشىش قىلۇرغە نې ھەد،
سېنى ھەق شەھ ئېتمىش ئەزەل تا ئەبەد.
گۇۋاھ ئولدى تاجى فۇتۇۋۋەت مۇڭە،
دەلىل ئولدى مۇھرى نۇبۇۋۋەت مۇڭە.
بۇ مۇھرېكى نەقشىن تۇتۇب ئۇل كىتىف،
قۇياش ئىچرەدۇر ئەختەرى مۇنخەسىف.
نې ئەختەركى، بىر خاتەم ئېتمىش نىشان،
يەدۇللاھ ئەرا خاتەم ئولگىئان نىھان.
ۋۇجۇدۇڭنى چۇن قىلدى ھەق گەنجى راز،
ھەقىقەت دۇرۇ لەئىلىدىن يوق مەجاز.
قىلىب فاش مەھفۇزى ئەسرار فەنىن،
زەرۇرەتكى مۇھر ئېتتى ئائىز مەخزەنىن.
دېمەي جىسمكىم، گەنجى شاھىيدۇر ئۇل،
نې خاتەم، نىگىنى ئىلاھىيدۇر ئۇل.
ئاڭاكىم ئىلىك بېرسە مۇنداق نىگىن،
نىگىنىدە تاڭ يوق زەمانۇ زەمىن.
گىنى يوقكى، ئاي ئۇزرە پىرايەدۇر،
قۇياش ئۇستىدە مۇشكدىن سايەدۇر.
قۇياشنىڭ چۇ مەنى ئەيلەدى سايەنى،
نېدىن سايە كەسب ئېتتى بۇ پايەنى.
چۇ شەمىئىڭنىڭ ئولدى ئەدەم سايەسى،
نېچۇك بولدى بۇ سايە ھەمسايەسى.
قىلىب ھەر كۇن ئۇل سايەغە رەشك فاش،
تائىكەر سەرغەرىب، تىترەب ئەشكىن قۇياش.
قۇياشىڭغەكىم بەندە يۇز بەدردۇر،
ئىكى زۇلف ئىكى لەيلەتۇل-قەدردۇر.
دېمەي زۇلف، ئىكى گېسۇيى ئەنبەرىن،
قەرارىب ئەلەر ئەترىدىن مۇشكى چىن.
سەبا چىن سەرى ئەندىن ئېلتىب شەمىم،
بولۇب چىن داغى نافەئى مۇشكىن نەسىم.
نېدىن بولدى چىن نافەسى مۇشكفام،
بۇلەردىن ئەگەر قىلمەدى مۇشك ۋام.
ئائىرۇلگەندە تاپىب چۇ تابۇ شىكەنج،
ئىكى ئەنبەرىن ئەفىئى، ئۇل جىسم گەنج.
قەچانكىم تەرەر چاگىدە تابىن ئاچىب،
سەبا بەرگى گۇل ئۇزرە سۇنبۇل ساچىب.
يۇزۇڭ سۇنبۇلى ئەنبەرىنفام ئەرا،
سەئادەت تەزەرۋى تۇشۇب دام ئەرا.
قۇشېكىم ساڭا بەستەئى دام ئېمىش،
ئەزازىلدېك فەررۇخەنجام ئېمىش.
ئەياگىئىڭغە تەيرېكى ئەفگەندەدۇر،
ئەگەر چۇگىز بائىلسۇنكى، فەرخەندەدۇر.
بىراۋكىم ئېرۇر گەنج ۋەيرانەسى،
نې غەم ئەجدەھا بولسا ھەمخانەسى.
ئەلەركىم ئولۇمگە دەۋا قىلدىلەر،
ئەسا تەشلەبان ئەجدەھا قىلدىلەر.
ئاچىلغاچ كەلامىڭدىن ئابى ھەيات،
ئەنى تائىرت بۇرقەئىغە سالدى ئۇيات.
چۇ ھەبلى مەتىنىڭ ئەيان قىلدى زائىر،
مۇنۇڭ ئەيلەدى ئەجدەھاسىنى مائىر.
نې مۇسا-يۇ، ئىساكى، بارى مىلەل،
چۇ شەرىئىڭ ئەيان بولدى تاپتى خەلەل.
زىھى ئافتابى رىسالەتپەناھ
كى، ئەنجۇمدېك ئەتتىڭ رۇسۇلدىن سىپاھ.
ۋەلې چۇنكى خۇرشىدىڭ ئېتتى زۇھۇر،
كەۋاكىب سىپاھىن نىھان قىلدى نۇر.
نېكىم چەرخۇ ئەنجۇم ساڭا جىلۋەگاھ
كى، جىلۋەڭ چاغى ئەرش ئولۇب خاكى راھ.
رىكابىڭدە چاۋۇش ئولۇب جەبرەئىل
بۇ مەئىنىغە مېئىراج شامى دەلىل.
ھە ئاچىلغاچ كەلامىڭدىن ئابى ھەيات،
ئەنى تائىرت بۇرقەئىغە سالدى ئۇيات.
چۇ ھەبلى مەتىنىڭ ئەيان قىلدى زائىر،
مۇنۇڭ ئەيلەدى ئەجدەھاسىنى مائىر.
نې مۇسا-يۇ، ئىساكى، بارى مىلەل،
چۇ شەرىئىڭ ئەيان بولدى تاپتى خەلەل.
زىھى ئافتابى رىسالەتپەناھ
كى، ئەنجۇمدېك ئەتتىڭ رۇسۇلدىن سىپاھ.
ۋەلې چۇنكى خۇرشىدىڭ ئېتتى زۇھۇر،
كەۋاكىب سىپاھىن نىھان قىلدى نۇر.
نېكىم چەرخۇ ئەنجۇم ساڭا جىلۋەگاھ
كى، جىلۋەڭ چاغى ئەرش ئولۇب خاكى راھ.
رىكابىڭدە چاۋۇش ئولۇب جەبرەئىل
بۇ مەئىنىغە مېئىراج شامى دەلىل. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا terjiman تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-10-9 17:14
بىلىشىمچە ئەلىشىر نەۋائىي تۈركىي تىلنىڭمۇ بەيگىدە ئەرەب ۋە پارىس تىللىرىدىن كېيىن قالمايدىغانلىقى مەيدانىدا تۇرۇپ ئىجتىھاد قىلغان كاتتا شائىر ۋە ئەدىب. ئەمما بۇ شېئىردا ئەرەبچە سۆزلۈكلەر بەك كۆپتەك ھېس قىلدىمغۇ؟ نۇرغۇن سۆزلەرنى بىزلەر ھازىر ئىشلەتمەيدىكەنمىز، مۇشۇنداق سۆزلەرنى قېزىپ، زامان تەرەققىياتى بويىچە يېڭىدىن جانلاندۇرۇپ ئىشلەتسەك بولماسمۇ؟ ئەمدى داۋامىنى يوللاي.
بەت:
[1]