ئۇيغۇرچە يىل ناملىرى ( مۆچەل ) نى بىلىۋېلىڭ
ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇمۆچەل توغرىسىدا مېنىڭمۇ ئانچە چوڭقۇر بىلىمىم يوق، لېكىن بىر نەچچە كۈننىدىن بېرى ھەر خىل تاراتقۇلاردا ئات يىلى دېگەندەك گەپلەرنى تولا كۆردۈم ، ھەتتا مەن قايسى كۈنى مەن بىلەن تولۇقسىزغىچە بىرگە ئوقۇغان بىر خوشنام بىلەن پاراڭلىشىۋېتىپ ئۇنىڭ « ئەجەپ ئىسسىق بولۇپ كېتىۋاتىدۇ، ئات يىلىدا مۇشۇنداق بولامتىكى يا» دېگەن گېپىنى ئاڭلاپ غەلىتىلىك ھېس قىلدىم. مەنغۇ ئات ئېشەك چوشقا يىلى دېگەنلەر بىلەن ئانچە خۇشام يوق ئادەمتىم، لېكىن بەزى بىر مەدەنىيەت مۇشۇنداق بىز دىققەت قىلمىغان ئىشلاردىن ئاستا -ئاستا سىڭىپ كىرىپ ئۆزىمىزنىڭ ئەسلى مەدىنىيىتىنى يوقىتىدىكەن.
شۇڭا مەن بۇ تېمىنى يېزىپ قويۇشنى لايىق تاپتىم.
مۆچەلنى ھازىرقى كىشىلەر قوللانماسلىقى مۇمكىن لېكىن مەن كىچىك ۋاقتىمدا چوڭلارنىڭ يېشىنى ھېسابلىغاندا مۆچەل بويىچە ھېسابلايدىغان كىشىلەر ناھايىتى نۇرغۇن ئىدى. بۇنىڭ نېمە پايدا -زىيىنى بارلىقىنى مەنمۇ بىلمەيمەن . ئەمما ئۆزىمىزنىڭكىنى بىلمىسەكقۇ مەيلى لېكىن بىراق بىر كۈنى بالىلار ئەجدىھا يىللىق دېگەندەك گەپلەرنى كۆتۈرۈپ چىقسا بىزنىڭ « ھەئە بالام سەن ئەجدىھا يىللىق » دەپ سۇمۇرۇغلار پاراغىتىنى ئوقۇپ بېرىپ ئولتۇرساق سەت تۇرىشى مۇمكىن.
مەن بۇ مۆچەلنىڭ تەرتىپىنى نەچچە يىل بۇرۇن مەلىمىزدىكى بىر بوۋايدىن سوراپ يېزىۋالغان. ئاندىن دادامنىڭ تارىخ خاتىرىسىدىكى مانچىنچى يىلى مانداق ۋاقىتتا مۇنداق يىللىق بالام پالانى تۇغۇلدى دەپ يازغانلىرىغا قاراپ ئانامنىڭ دەپ بەرگەنلىرى بىلەن سېلىشتۇرۇپ چىقتىم . ئەمەلىيەتتە ئانام داداممۇ قايسى يىلى قايسى مۆچەل بولىدىغانلىقىنى بىلمەيدۇ. لېكىن مەن تۆۋەندە تۈزۈپ چىققان بۇ مۆچەل جەدىۋىلى بىلەن تامامەن ئوخشاش چىقتى. شۇڭا مەن بۇنى توغرىكەن دەپ قارىدىم، ئەمما باشقىلارنىڭ قانداق تەتقىقاتلىرى بار بۇنى بىلمەيمەن، بىلىدىغانلار بولسا مۇشۇ يەرگە تۆسەك ئورتاقلاشساق.
دىققەت : بۇ مۆچەل مىلادى كالىندارى ئەمەس ئىسلام كالىندارى( ھىجىريە كالىندارى) نى قوللانغان. شۇڭا ھۆۆۆۆكۈمەت تۈزۈپ بەرگەن مىلادى كالىندارى بىلەن ئوخشاش چىقمايدۇ.
---------------------------------------------------------------------
مۆچەل تەرتىپى :
1. ساچقان ( چاشقان )
2. ئۇي ( كالا )
3. باس ( يولۋاس )
4. توشقان
5. بىلىق
6. يىلان
7. ئات
8. قوي
9. مايمۇن
10. توخۇ
11. سەگ ( ئىت )
12. توڭغۇز ( چوشقا )
--------------------------------------------------------------------
يىل بېشى ھىجىرىيە يىل ئاخىرى مۆچەل
1900 5.1. 1.1. → 1318 ← 12.29. 4.19. 1901 ئات
1901 4.20. 1.1. → 1319 ← 12.30. 4.9. 1902 قوي
1902 4.10. 1.1. → 1320 ← 12.29. 3.29. 1903 مايمۇن
1903 3.30. 1.1. → 1321 ← 12.29. 3.17. 1904 توخۇ
1904 3.18. 1.1. → 1322 ← 12.30. 3.7. 1905 سەگ
1905 3.8. 1.1. → 1323 ← 12.29. 2.24. 1906 توڭگۇز
1906 2.25. 1.1. → 1324 ← 12.29. 2.13. 1907 ساچقان
1907 2.14. 1.1. → 1325 ← 12.30. 2.3. 1908 ئۇي
1908 2.4. 1.1. → 1326 ← 12.29. 1.22. 1909 باس
1909 1.23. 1.1. → 1327 ← 12.30. 1.12. 1910 توشقان
1910 1.13. 1.1. → 1328 ← 12.29. 1.1. 1911 بىلىق
1911 1.2. 1.1. → 1329 ← 12.29. 12.21. 1911 يىلان
1911 12.22. 1.1. → 1330 12.30. 12.10. 1912 ئات
1912 12.11. 1.1. → 1331 ← 12.29. 11.29. 1913 قوي
1913 11.30. 1.1. → 1332 ← 12.29. 11.18. 1914 مايمۇن
1914 11.19. 1.1. → 1333 ← 12.30. 11.8. 1915 توخۇ
1915 11.9. 1.1. → 1334 ← 12.29. 10.27. 1916 سەگ
1916 10.28. 1.1. → 1335 ← 12.29. 10.16. 1917 توڭگۇز
1917 10.17. 1.1. → 1336 ← 12.30. 10.6. 1918 ساچقان
1918 10.7. 1.1. → 1337 ← 12.29. 9.25. 1919 ئۇي
1919 9.26. 1.1. → 1338 ← 12.30. 9.14. 1920 باس
1920 9.15. 1.1. → 1339 ← 12.29. 9.3. 1921 توشقان
1921 9.4. 1.1. → 1340 ← 12.29. 8.23. 1922 بىلىق
1922 8.24. 1.1. → 1341 ← 12.30. 8.13. 1923 يىلان
1923 8.14. 1.1. → 1342 ← 12.29. 8.1. 1924 ئات
1924 8.2. 1.1. → 1343 ← 12.29. 7.21. 1925 قوي
1925 7.22. 1.1. → 1344 ← 12.30. 7.11. 1926 مايمۇن
1926 7.12. 1.1. → 1345 ← 12.29. 6.30. 1927 توخۇ
1927 7.1. 1.1. → 1346 ← 12.30. 6.19. 1928 سەگ
1928 6.20. 1.1. → 1347 ← 12.29. 6.8. 1929 توڭگۇز
1929 6.9. 1.1. → 1348 ← 12.29. 5.28. 1930 ساچقان
1930 5.29. 1.1. → 1349 ← 12.30. 5.18. 1931 ئۇي
1931 5.19. 1.1. → 1350 ← 12.29. 5.6. 1932 باس
1932 5.7. 1.1. → 1351 ← 12.29. 4.25. 1933 توشقان
1933 4.26. 1.1. → 1352 ← 12.30. 4.15. 1934 بىلىق
1934 4.16. 1.1. → 1353 ← 12.29. 4.4. 1935 يىلان
1935 4.5. 1.1. → 1354 ← 12.29. 3.23. 1936 ئات
1936 3.24. 1.1. → 1355 ← 12.30. 3.13. 1937 قوي
1937 3.14. 1.1. → 1356 ← 12.29. 3.2. 1938 مايمۇن
1938 3.3. 1.1. → 1357 ← 12.30. 2.20. 1939 توخۇ
1939 2.21. 1.1. → 1358 ← 12.29. 2.9. 1940 سەگ
1940 2.10. 1.1. → 1359 ← 12.29. 1.28. 1941 توڭگۇز
1941 1.29. 1.1. → 1360 ← 12.30. 1.18. 1942 ساچقان
1942 1.19. 1.1. → 1361 ← 12.29. 1.7. 1943 ئۇي
1943 1.8. 1.1. → 1362 ← 12.29. 12.27. 1943 باس
1943 12.28. 1.1. → 1363 ← 12.30. 12.16. 1944 توشقان
1944 12.17. 1.1. → 1364 ← 12.29. 12.5. 1945 بىلىق
1945 12.6. 1.1. → 1365 ← 12.29. 11.24. 1946 يىلان
1946 11.25. 1.1. → 1366 ← 12.30. 11.14. 1947 ئات
1947 11.15. 1.1. → 1367 ← 12.29. 11.2. 1948 قوي
1948 11.3. 1.1. → 1368 ← 12.30. 10.23. 1949 مايمۇن
1949 10.24. 1.1. → 1369 ← 12.29. 10.12. 1950 توخۇ
1950 10.13. 1.1. → 1370 ← 12.29. 10.1. 1951 سەگ
1951 10.2. 1.1. → 1371 ← 12.30. 9.20. 1952 توڭگۇز
1952 9.21. 1.1. → 1372 ← 12.29. 9.9. 1953 ساچقان
1953 9.10. 1.1. → 1373 ← 12.29. 8.29. 1954 ئۇي
1954 8.30. 1.1. → 1374 ← 12.30. 8.19. 1955 باس
1955 8.20. 1.1. → 1375 ← 12.29. 8.7. 1956 توشقان
1956 8.8. 1.1. → 1376 ← 12.30. 7.28. 1957 بىلىق
1957 7.29. 1.1. → 1377 ← 12.29. 7.17. 1958 يىلان
1958 7.18. 1.1. → 1378 ← 12.29. 7.6. 1959 ئات
1959 7.7. 1.1. → 1379 ← 12.30. 6.25. 1960 قوي
1960 6.26. 1.1. → 1380 ← 12.29. 6.14. 1961 مايمۇن
1961 6.15. 1.1. → 1381 ← 12.29. 6.3. 1962 توخۇ
1962 6.4. 1.1. → 1382 ← 12.30. 5.24. 1963 سەگ
1963 5.25. 1.1. → 1383 ← 12.29. 5.12. 1964 توڭگۇز
1964 5.13. 1.1. → 1384 ← 12.29. 5.1. 1965 ساچقان
1965 5.2. 1.1. → 1385 ← 12.30. 4.21. 1966 ئۇي
1966 4.22. 1.1. → 1386 ← 12.29. 4.10. 1967 باس
1967 4.11. 1.1. → 1387 ← 12.30. 3.30. 1968 توشقان
1968 3.31. 1.1. → 1388 ← 12.29. 3.19. 1969 بىلىق
1969 3.20. 1.1. → 1389 ← 12.29. 3.8. 1970 يىلان
1970 3.9. 1.1. → 1390 ← 12.30. 2.26. 1971 ئات
1971 2.27. 1.1. → 1391 ← 12.29. 2.15. 1972 قوي
1972 2.16. 1.1. → 1392 ← 12.29. 2.3. 1973 مايمۇن
1973 2.4. 1.1. → 1393 ← 12.30. 1.24. 1974 توخۇ
1974 1.25. 1.1. → 1394 ← 12.29. 1.13. 1975 سەگ
1975 1.14. 1.1. → 1395 ← 12.29. 1.2. 1976 توڭگۇز
1976 1.3. 1.1. → 1396 ← 12.30. 12.22. 1976 ساچقان
1976 12.23. 1.1. → 1397 ← 12.29. 12.11. 1977 ئۇي
1977 12.12. 1.1. → 1398 ← 12.30. 12.1. 1978 باس
1978 12.2. 1.1. → 1399 ← 12.29. 11.20. 1979 توشقان
1979 11.21. 1.1. → 1400 ← 12.29. 11.8. 1980 بىلىق
1980 11.9. 1.1. → 1401 ← 12.30. 10.29. 1981 يىلان
1981 10.30. 1.1. → 1402 ← 12.29. 10.18. 1982 ئات
1982 10.19. 1.1. → 1403 ← 12.29. 10.7. 1983 قوي
1983 10.8. 1.1. → 1404 ← 12.30. 9.26. 1984 مايمۇن
1984 9.27. 1.1. → 1405 ← 12.29. 9.15 1985 توخۇ
1985 9.16. 1.1. → 1406 ← 12.30. 9.5. 1986 سەگ
1986 9.6. 1.1. → 1407 ← 12.29. 8.25. 1987 توڭگۇز
1987 8.26. 1.1. → 1408 ← 12.29. 8.13. 1988 ساچقان
1988 8.14. 1.1. → 1409 ← 12.30. 8.3 1989 ئۇي
1989 8.4. 1.1. → 1410 ← 12.29. 7.23. 1990 باس
1990 7.24. 1.1. → 1411 ← 12.29. 7.12. 1991 توشقان
1991 7.13. 1.1. → 1412 ← 12.30. 7.1. 1992 بىلىق
1992 7.2. 1.1. → 1413 ← 12.29. 6.20. 1993 يىلان
1993 6.21. 1.1. → 1414 ← 12.29. 6.9. 1994 ئات
1994 6.10. 1.1. → 1415 ← 12.30. 5.30. 1995 قوي
1995 5.31. 1.1. → 1416 ← 12.29. 5.18. 1996 مايمۇن
1996 5.19. 1.1. → 1417 ← 12.30. 5.8. 1997 توخۇ
1997 5.9. 1.1. → 1418 ← 12.29. 4.27. 1998 سەگ
1998 4.28. 1.1. → 1419 ← 12.29. 4.16. 1999 توڭگۇز
1999 4.17. 1.1. → 1420 ← 12.30. 4.5. 2000 ساچقان
2000 4.6. 1.1. → 1421 ← 12.29. 3.25. 2001 ئۇي
2001 3.26. 1.1. → 1422 ← 12.29. 3.14. 2002 باس
2002 3.15. 1.1. → 1423 ← 12.30. 3.4. 2003 توشقان
2003 3.5. 1.1. → 1424 ← 12.29. 2.21. 2004 بىلىق
2004 2.22. 1.1. → 1425 ← 12.29. 2.9. 2005 يىلان
2005 2.10. 1.1. → 1426 ← 12.30. 1.30. 2006 ئات
2006 1.31. 1.1. → 1427 ← 12.29. 1.19. 2007 قوي
2007 1.20. 1.1. → 1428 ← 12.30. 1.9. 2008 مايمۇن
2008 1.10. 1.1. → 1429 ← 12.29. 12.28. 2008 توخۇ
2008 12.29. 1.1. → 1430 ← 12.29. 12.17. 2009 سەگ
2009 12.18. 1.1. → 1431 ← 12.30. 12.7. 2010 توڭگۇز
2010 12.8. 1.1. → 1432 ← 12.29. 11.26. 2011 ساچقان
2011 11.27. 1.1. → 1433 ← 12.29. 11.14. 2012 ئۇي
2012 11.15. 1.1. → 1434 ← 12.30. 11.4. 2013 باس
2013 11.5. 1.1. → 1435 ← 12.29. 10.24. 2014 توشقان
2014 10.25. 1.1. → 1436 ← 12.30. 10.14. 2015 بىلىق
2015 10.15. 1.1. → 1437 ← 12.29. 10.2. 2016 يىلان
2016 10.3. 1.1. → 1438 ← 12.29. 9.21. 2017 ئات
2017 9.22. 1.1. → 1439 ← 12.30. 9.11. 2018 قوي
2018 9.12. 1.1. → 1440 ← 12.29. 8.31. 2019 مايمۇن
2019 9.1. 1.1. → 1441 ← 12.29. 8.19. 2020 توخۇ
2020 8.20. 1.1. → 1442 ← 12.30. 8.9. 2021 سەگ
2021 8.10. 1.1. → 1443 ← 12.29. 7.29. 2022 توڭگۇز
2022 7.30. 1.1. → 1444 ← 12.29. 7.18. 2023 ساچقان
2023 7.19. 1.1. → 1445 ← 12.30. 7.7. 2024 ئۇي
2024 7.8. 1.1. → 1446 ← 12.29. 6.26. 2025 باس
2025 6.27. 1.1. → 1447 ← 12.30. 6.16. 2026 توشقان
2026 6.17. 1.1. → 1448 ← 12.29. 6.5. 2027 بىلىق
2027 6.6. 1.1. → 1449 ← 12.29. 5.24. 2028 يىلان
2028 5.25. 1.1. → 1450 ← 12.30. 5.14. 2029 ئات
2029 5.15. 1.1. → 1451 ← 12.29. 5.3. 2030 قوي
2030 5.4. 1.1. → 1452 ← 12.29. 4.22. 2031 مايمۇن
2031 4.23. 1.1. → 1453 ← 12.30. 4.11. 2032 توخۇ
2032 4.12. 1.1. → 1454 ← 12.29. 3.31. 2033 سەگ
2033 4.1. 1.1. → 1455 ← 12.29. 3.20. 2034 توڭگۇز
2034 3.21. 1.1. → 1456 ← 12.30. 3.10. 2035 ساچقان
2035 3.11. 1.1. → 1457 ← 12.29. 2.27. 2036 ئۇي
2036 2.28. 1.1. → 1458 ← 12.30. 2.16. 2037 باس
2037 2.17. 1.1. → 1459 ← 12.29. 2.5. 2038 توشقان
2038 2.6. 1.1. → 1460 ← 12.29. 1.25. 2039 بىلىق
2039 1.26. 1.1. → 1461 ← 12.30. 1.15. 2040 يىلان
2040 1.16. 1.1. → 1462 ← 12.29. 1.3. 2041 ئات
2041 1.4. 1.1. → 1463 ← 12.29. 12.23. 2041 قوي
2041 12.24. → 1464 ← 12.30. 12.13. 2042 مايمۇن
2042 12.14. 1.1. → 1465 ← 12.29. 12.2. 2043 توخۇ
2043 12.3. 1.1. → 1466 ← 12.30. 11.21. 2044 سەگ
2044 11.22. 1.1. → 1467 ← 12.29. 11.11. 2045 توڭگۇز
2045 11.11. 1.1. → 1468 ← 12.29. 10.30. 2046 ساچقان
2046 10.31. 1.1. → 1469 ← 12.30. 10.20. 2047 ئۇي
2047 10.21. 1.1. → 1470 ← 12.29. 10.8. 2048 باس
2048 10.9. 1.1. → 1471 ← 12.29. 9.27. 2049 توشقان
2049 9.28. 1.1. → 1472 ← 12.30. 9.17. 2050 بىلىق
2050 9.18. 1.1. → 1473 ← 12.29. 9.6. 2051 يىلان
-----------------------------------------------------------
بۇ جەدىۋەلنى تۈزۈشتە كالىندار تور بېتىدىكى ھىجىرىيە- مىلادىيە كالېندار ئايلاندۇرغۇچ دىن پايدىلاندىم
تور ئادرىسى : http://kalindar.coolpage.biz/calendarc.htm سەل خاتالىق باردەك كۆردۈمغۇ!
يەنى، مۆچەل يىللىرى ھىجىرىيە كالىندارى بويىچە ھېساپلىنىپتۇ، شۇنداق بولغاندا ھەر 30 يىلدا مۆچەل بىر يىل پەرقلىنىپ ماڭىدۇ. مېنىڭ ھازىرغىچە بىلەلمىگىنىم شۇكى، مۆچەل يىلى ھەر بىر يىلنى بىر دەۋر قىلامدۇ ياكى ھىجرىيە يىلى بويىچە ماڭامدۇ؟ مۆچەلنىڭ كېلىش مەنبەسىدىن قارىغاندا، تولۇق بىر يىلنى دەۋر قىلىش مۇمكىن، ئۇنداقتا قايسى مەزگىل مۆچەل يىلىنىڭ 1-كۈنى بولىدۇ؟
ئۆزەمنى مىسال ئالسام، مەن 77-يىلى تۇغۇلغان، خەنزۇلارنىڭ كالىندارى بويىچە يىلان يىللىق، ئۇيغۇرلارنىڭ مۆچەلى بويىچە بېلىق يىللىق. لېكىن سىزنىڭ كالىندارىڭىزدا مەن كالا يىللىق بولۇپ قاپتىمەن، مەندىن 5 ياش كىچىك ئۇكام كالا يىللىق. كېسىپ ئېيتىمەنكى، بۇ مۆچەل كالىندارىڭىزدا خاتالىق بار.
رەھمەتلىك دادام بۇلارنى ئوبدان ھېساپلىيالايتتى، مۆچەل يىلنامىلارنى جەدىۋەللەشتۈرۈپ ياسىغان خاتىرىسىنى ھازىرغىچە قەدىرلەپ ساقلاۋاتىمەن. ئۇنىڭدىكى خاتىرە خەتلەرنىڭ گرامماتىكىسى چاغاتاي تۈرك تىلىغا ئوخشاپ كېتىدۇ، ئۇنى ئوقۇسام كونا كىتاپ ئوقۇغاندەك ھېس قىلىمەن.
يىل بىشى نورۇز ئېرۇر دەيدىغان قوشاق بار ئىدىغۇ. مۈچەل 3-ئاينىڭ 21-كۈنىدىن باشلىنىدۇ دەپلا ئويلايدىكەنمەن. كالىندارنى يەنىلا شۇ كەسپتىكىلەر قىلسۇن، بولمىسا مۇشۇنداق ئېلىشمان بولۇپ كېتىدۇ.
شەيخىم بولسىدى، تۈزىتىپ قويار ئىدى. ئەمدى مەن بۇنىڭغا چوقۇم مۇشۇ توغرا دېيەلمەيمەن، لېكىن دادامنىڭ باشقىلاردىن سوراپ خاتىرىسىگە يېزىپ قويغان بەش بالا ۋە ئىككى نەۋرىنىڭ مۆچىلى دەل توغرا چىقتى، ھەتتا ئانامنىڭ دېيىشىچە ئىككىنچى ئاكام تۆھمەت يىللىق بولۇپ تۇغۇلۇپ 3 كۈندىن كېيىن يىل ئۆرۈلۈپ كېتىپتىكەن. بۇ جەدىۋەلدىكى مۆچەلمۇ دەل ئۇدۇل چىقتى.
قالدىسى باشقىلارنىڭمۇ راستىنلا ئۇدۇل چىقامدۇ -چىقمامدۇ ؟ سېلىشتۇرۇپ سىتاستىكىلاپ ئاندىن رەتلىسەكمۇ بولىدۇ .
« 3-ئاينىڭ 21-كۈنى باشلىناتتى» دېگىنىڭىز بەلكىم نورۇزنى( دېھقانلار كالىندارى ) ئاساس قىلسا كېرەك. ئەمما مەن تۈزگەن بۇ جەدىۋەل ئىسلام كالىندارىنى ئاساس قىلغاچقا ھەر يىلى 3-ئاينىڭ 21-كۈنى دېگەنگە ماس كەلمەيدۇ.
بۇ ھەقتە مىسرانىمدا بىر تېما باركەن ،
كالىندار ۋە يىلنامە ھەققىدىكى بىلىملەر
http://bbs.misranim.com/thread-115977-1-1.html
مۆچەل تەرتىپى ئۇدۇل چىقتى، ئەمما مىلادى يىلىدىكى مۆچەللەر ماس كەلمىدى، ئەگەر چاشقان يىلى يىل بېشى ھېسابلانسا ئۇنداقتا تەتۈرىسىگە ياكى ھىجىىيە 0-يىلى 1-ئاينىڭ 1-كۈنى بويىچە ھېسابلىساق ئۇدۇل چىقسا بۇ توغرا دېگەن گەپ بولىدۇ.
قىزىقسىڭىز http://kalindar.coolpage.biz/calendarc.htm دىن پايدىلىنىپ ھېسابلاڭ كۆرۈڭ
تولۇقلىما مەزمۇن (2014-2-4 14:23):
ئاۋۇ يەردە تۆھمەت يىللىق دەپ يېزىپ ساپتىمەن ئەسلى تۆھمەت ياش ئىدى ئىسىڭىزدە بولسۇن،ئۇيغۇر تۈركلىردە مۈچەلنىڭ ئىشلىتىلىش ۋاقتى ھىجىريە كالىندارىدىن ئاز بولغاندا مىڭ يىل بۇرۇن كىلىدۇ،شۇ نۇقتىدىن قارىغاندا مۈچەلنى مەجبۇرى يۇسۇندا ھىجىريە كالىندارىغا بويسۇندۇرغاندا مۇقەرىر ھالدا خاتالىق كىلىپ چىقىدۇ،يەنە كىلىپ شۇنى ئۇنتۇپ قالماسلىق كېرەككى ھىجريە كالىندارى ئۇيغۇرلاردا پەقەت يۇقىرى تەبىقىلەردە(ھۆكۈمدارلار سىنىپىدا)قوللىنىلغان،ئاۋام خەلق يەنىلا كونا قۇياش كالىندارنى ئىشلەتكەن،شۇڭا ئەڭ ياخشىسى ئۇقۇم جەھەتتىكى خاتالىقتىن ساقلانغان تۈزۈك،بۇرۇنقىنى كىيىنكىگە بويسۇندۇرىمەن دىيىش كومپارتىينىڭ ئادىتى خالاس،ئەمما سىز ئىخلاسمەن كومنۇست بولسىڭىز بۇنىڭغا ئامال يوق! بۇ يازمىنى ئاخىرىدا koxuk تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-2-3 22:42
koktash يوللىغان ۋاقتى 2014-2-3 17:07 static/image/common/back.gif
سەل خاتالىق باردەك كۆردۈمغۇ!
يەنى، مۆچەل يىللىرى ھىجى ...
ئۆتكەن يىلى خىزمەتدىشىم بىلەن مۇشۇ مۆچەل توغۇرلۇق گەپ تالىشىپ قالغان. ئىككەيلەننىڭ مۆچەل پەرقىمىز تۆت يىل ئەتراپىدا پەرق چىقىپ قالدى. مەنمۇ ئۆزەمنىڭ قارىشىدا چىڭ تۇردۇم، ئۇمۇ چىڭ تۇردى. ئىككىلىمىز بوۋىلىرىمىزنىڭ موللا-ئۆلىما ئىكەنلىكىنى ،تۇغۇلغان يىللىرىمىزنى شۇنداق خاتىرىلىگەنلىكىنى پەش قىلىشتۇق. توردىن مۇشۇ توغۇرلۇق ئىزدەپ باقتىم. قايسىبىر تور بەتتىن بۇ توغۇرلۇق جاۋاپ تاپتىم، ھازىر بۇ تور بەتنى ئىزدەپ تاپالمىدىم . سەئىدىيە خانلىقى مەزگىلىدىغۇ دەيمەن. خانلىق يېڭى قۇرۇلغاندىن كېيىن ، ئۇرۇش جەريانىدا ئولجا ئالغان بايلىقلار بىر قەدەر كۆپ بولغاچ، سەئىدخان پۇخرالاردىن ئون يىل باج ئالماسلىق ھەققىدە پەرمان چۈرۈپتۇ. لېكىن ئارىدىن ئالتە يىل ئۆتۈپ خەزىنىدە پۇل قالماپتۇ. شۇنىڭ بىلەن سەئىدخان ئالتە يىلنى ئون يىل توشتى دەپ ھېساپلاپ مۆچەل يىلىنىمۇ تۆت يىل ئالىدىغا سۈرگەنىكەن. قارىغاندا يۇرتلار ئارىسىدىكى مۆچەل پەرقى مۇشۇنىڭدىن كېلىپ چىققان بولسا كېرەك. كۆكتاش بۇرادەرنىڭ مۆچەل ھېسابى بوۋامنىڭ يېزىپ قويغىنى بىلەن ئۇدۇل كېلىدىكەن. مېنىڭ نەۋرە ئاكاممۇ 1977-يىلى تۇغۇلغان ،بېلىق يىللىق ئىدى. تېمىدىكىسى بولسا خىزمەتدىشىمنىڭكى بىلەن ئۇدۇل كېلىدىغاندەك تۇرىدۇ. مېنىڭكىنى يازغاندا ھىجىرىيە مانچىنچى يىلى سەپەر ئاينىڭ 2-كۈنى دەپ يېزىپتكەن. كالىندار ئايلاندۇرغۇچتا ھېساپلىسام 2 كۈن پەرق چىقتى. كەبىسە يىللىرىنىڭ سەۋەبىدىن شۇنداقمۇ باشقا سەۋەپمۇ بىلمىدىم ،لېكىن پەرق چوڭ ئەمەس. شۇنىڭدىن قارىغاندا ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن مۆچەل ھىجىرىيە بويىچە ماڭغان بولسا كېرەك. ئۇيغۇرلار قەدىمدىن قوللىنىۋتقاان كالىندار ھەققىدە تەپسىلى چۈشەندۇرساڭلار بولاتتى ، بۇ كالىندارنىڭ يىلبىشى نۇرۇز كۈنى ئىكەنلىكى ئىنىق، ئەمما قانچى كۈن؟ 1_يىلى قاچان مەن مىلادىيە كالىندارى بويىچە كالا يىللىق . ئۇنداقتا ئۇيغۇر كالىندارىغا سۇندۇرغاندا قايسى يىللىق بولىمەن ؟ ( 1973 - يىل ) koygandengiz يوللىغان ۋاقتى 2014-2-4 10:48 static/image/common/back.gif
مەن مىلادىيە كالىندارى بويىچە كالا يىللىق . ئۇنداقتا ...
بۇ جەدىۋەل بويىچە دېگەندە 1973-يىلى 2-ئاينىڭ 4-كۈنىدىن 1974-يىلى 1-ئاينىڭ 24-كۈنىگىچە توخۇ يىلى بولىدىكەن dawanqi يوللىغان ۋاقتى 2014-2-3 20:49 static/image/common/back.gif
ئىسىڭىزدە بولسۇن،ئۇيغۇر تۈركلىردە مۈچەلنىڭ ئىشلىتىلى ...
ھې-ھې ئەسكەرتىش بەرگىنىڭىزگە كۆپ رەھمەت، مېنىڭ تارىختىن ئانچە بەك خەۋىرىم يوق، مۇشۇ ئېلېكتىرون پەيزى دەيمە يا توك بار بولىدۇ يا توك يوق بولىدۇ، بىرنى بىر دېيتمىز ئېشەكنى خىت دېيتمىز . ئەمما لېكىن بىراق مۇشۇ تارىخنىڭ يېزىلىشى ھەرخىل بولىدىكەن، گاھى توپتوغرا دېگەن جاۋابتىن تۆتى چىقىپ قالىدىكەن.
ھازىر بۇ مۆچەل دېگەن نەرسە : خەنسۇ دېھقانلار كالىندارىدىكى مۆچەل؛ ئۇيغۇر دېھقانلار كالىندارىدىكى ئىسلامنى قوبۇل قىلىشتىن بۇرۇنقى ( نورۇزنى يېڭى يىل كۈنى قىلىدىغان ) مۆچەل ؛ ۋە ئىسلامنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىنكى مۆچەل ( بۇ يەردە تۆت يىل پەرق كېلىپ چىققان ئىككى خىل ) مۆچەلدىن ئىبارەت نەچچىگە بۆلۈنۈپ كەتتى،
ئەمدى بۇنى سىزدەك تارىخچىلار ئايدىڭلاشتۇرۇپ ، تاشپولات روزى ئاكامدەك ماتىماتېكىچىلار ھېسابلاپ ، مەندەك پىروگراممىرلار كالىندار تۈزۈپ تۆت تەرەپتىن تىغ تەڭلەپ ئىسپاتلاپ چىقمىساق كوممۇنىزىمنى سۆرەپ چىقسىڭىز مۈشۈكنى ھارۋىغا قاتساق كاڭغا سۆرەيدىغان ئىش بۇلاپ قامامتا ئانداغدا؟ ئۇيغۇرچە مۆچەلدە ھەر يىلى 3-ئاينىڭ21- كۈنى يېڭى يىل ھېسابلىنىپ، يېڭى مۆچەل شۇ ۋاقىتنى ئاساس قىلىدۇ.بۇنداق بولغاندا ،بۇ يىل 3-ئاينىڭ 21-كۈنىدىن بۇرۇن تۇغۇلغان بالا،كونا مۈچەل يېڭى يىلغا تەۋە بولدى دېگەن گەپ، مەن كىچىك ۋاقىتلىرىمدا شىنجاڭ ئاياللىرى ژۇرنىلىنىڭ مەلۇم سانىدا مۇشۇ ھەقتە تەپسىلىي بىر ماقالە ئوقۇغان ئىدىم. ھازىر ماۋۇ يازمىنى ئوقۇپ ئۆزەممۇ قېيىپ كېتىپ بارىمەن. مۆچەل باشلاپ چاشقان كېلور،
كالا، يولۋاس، توشقان كېلور.
بېلىق ئويناپ سۈزۈك سودا،
ئەجدىرھادەك يىلان كېلور.
ئات ئالدىدا، قوي كەينىدە،
ئۇنى دوراپ مايمۇن كېلور.
توخۇ چىللاپ، ئىتلار قاۋاپ،
تۆڭگۈز دىگەن قاۋان كېلور.
بەت:
[1]