ئېھتىماللىق نەزەريىسى ۋە ماتىماتىكىلىق ستاتىسكا نى ئىزدىنىشتا ئۆگىنىش قىلايلى
ئېھتىماللىق نەزەرىيىسى ۋە ماتىماتىكىلىق ستاتىستىكا
مەن ئىقتىساد باشقۇرۇش كەسپىنى ئۆزلۈگىمدىن ئۈگىنىۋاتاتتىم ، شۇنىڭ بىلەن ئىھتىماللىق نەزەرىيىسى ۋە ماتىماتىكىلىق سىتاتىستىكا، سىزىقلىق ئالگىبرا دىگەن دەرسلىكلەردىن ئۆتۈشكە توغرا كىلىپ قالدى .
ئىزدىنىش تورىدىكىلەرنىڭ ياردىمىدە بۇ كىتاپنى ئۆگىنىشنى تاماملىۋالسام ، بىرىنچىدىن ، ئۆگىنىشىم ئۇتۇققا ئېرىشىدۇ ، ئىككىنچىدىن ، توردىن نىمە تاپتىڭ دەپ چالۋاقىغانلارنىڭ ئاغزى تۇۋاقلىنىدۇ ،ئۈچىنچىدىن ، ئىزدىنىش تورى ئۈچۈنمۇ پايدىسى بۇلىدۇ .
بىرىنچى مىسال : 1،2،3 ،4، 5 ،6 ، 7 لەردىن ئىبارەت يەتتە ساندىن ئىختىيارى ھالدا ئۈچى ئېلىپ تۈزۈلگەن ئۈچ خانىلىق سانلارنىڭ قانچىىسى جۈپ سان بۇلىدۇ ؟
يىشىش :ھاسىل قىلىنغان ئۈچ خانىلىق ساننىڭ جۈپ سان بۇلۇشى ئۇچۇن ، ئۇنىڭ بىرلەر خانىسىدىكى سان 2 ، 4 ، 6 لەردىن بىرى بۇلۇشى كېرەك . شۇڭا بىرلەر خانىسىغا قۇيۇلغان رەقەمنى ئېلىشنىڭ ئۈچ خىل ئوخشىمىغان ئۇسۇلى بار .
ئونلار ، يۈزلەر خانىسىغا قۇيۇلىدىغان رەقەمنى ئېلىشنىڭ بولسا جەمئى 6×5 خىل ئوخشىمىغان ئۇسۇلى بار. (مۇشۇنى قانداق قىلىپ چىقىرىمىز، تەپسىلى تەھلىل قىلىپ بەرسەڭلەر، قالغان جايلىرىنى تۇلۇق چۈشەندىم ) .
شۇنىڭ ئۇچۇن تېپىلىدىغان جۈپ سانلار
2- مىسال: 0 ، 1، 2 ، ........9 لاردىن ئىبارەت ئون رەقەمدىن ئۈچ خانىلىق سان تۈزسەك بۇ ئۈچ خانىلىق سانلار ئىچىدە:
(1)ئەگەر رەقەملىرى تەكرارلىنىدۇ دىسەك ، قانچە دانە ئوخشىمىغان ئۈچ خانىلىق سان تۈزگىلى بۇلىدۇ ؟
(2 ) ئۈچ رەقىمىنىڭ ھىچقايسىسى تەكرارلانمايدىغان ساندىن قانچىسى بار ؟
(3 ) ئۈچ رەقىمىنىڭ ھەممىسى ئوخشاش بولغان ساندىن قانچىسى بار ؟
(4 ) پەقەت ئىككىلا رەقىمى ئوخشاش بولغىنىدىن قانچىسى بار ؟
بۇنىڭ جاۋابى مۇنداق ئىكەن :
(1) رەقەملىرى تەكرارلىنىشقا بۇلىدىغان ئەھۋال ئاستىدا قانچە دانە ئوخشىمىغان ئۈچ خانىلىق سان تۈزۈشكە بۇلىدىغانلىقىنى ھىساپلىغاندا ، يۈزلەر خانىسىغا نۆلنى قۇيۇشقا بولمىغانلىقتىن تۈزۈلگەن ئوخشىمىغان ئۈچ خانىلىق سانلارنىڭ ئۇمۇمىي سانى مۇنداق بۇلىدۇ :
900 =
(2) يۈزلەر خانىسىدىكى رەقەمنى ئېلىشنىڭ 9 خىل ئوخشىمىغان ئۇسۇلى بار ، يۈزلەر خانىسىدىكى رەقەم ئېلىنىپ بولغاندىن كىيىن ئونلار خانىسىدىكى رەقەمنى ئېلىشنىڭ 9 خىل ئوخشىمىغان ئۇسۇلى بۇلىدۇ . ، يۈزلەر ئونلار خانىسىدىكى رەقەمنى ئېلىپ بولغاندىن كىيىنبىرلەر خانىسىدىكى رەقەمنى ئېلىشنىڭ8 خىل ئوخشىمىغان ئۇسۇلى بۇلىدۇ . ( سەۋەبى )
شۇڭا رەقەملىرى تەكرارلانمىغان ئۈچ خانىلىق سانلارنىڭ ئۇمۇمىي سانى مۇنداق بۇلىدۇ :
(3) يۈزلەر خانىسىدىكى رەقەمنى ئېلىشنىڭ 9 خىل ئوخشىمىغان ئۇسۇلى بولغانلىقتىن ، ئۇ ئېلىنىپ بولغاندىن كىيىن ، ئونلار ھەم بىرلەر خانىسىدىكى رەقەملەر ئۇنىڭغا ئەگىشىپ بىكىتىلىدۇ ، شۇڭا ئۈچلا رەقىمى ئوخشاش بولغان ئۈچ خانىلىق سانلار 9 دانە بۇلىدۇ . ( بۇ چۈشىنىشلىككەن ) .
(4 ) يۈزلەر ۋە ئونلار خانىسىدىكى رەقەملىرى ئۆز ئارا ئوخشاش بولغان بولغان ئۈچ خانىلىق سانلاردىن 9×9 ، ئونلار خانىسى بىلەن بىرلەر خانىسىدىكى رەقەملىرى ئوخشاش ئۈچ خانىلىق سانلاردىن 9×9 ، يۈزلەر خانىسى بىلەن بىرلەر خانىسىدىكى رەقەملىرى ئوخشاش بولغان ئۈچ خانىلىق سانلاردىن 9×9 دانىسى بولغاچقا ، پەقەت ئىككى رەقىمى ئوخشايدىغان ئۈچ خانىلىق سانلارنىڭ ئۇمۇمىي سانى مۇنداق بۇلىدۇ :
9.9+9.9+9.9=243 ( بۇ جەرياننى چۈشەندىم )
كۈنۈكمە
1. 1، 2، 3 ، 4 ، 5 ،6رەقەملەردىن رەقەملىرى تەكرارلانمىغان بەش خانىلىق ساندىن قانچىنى تۈزۈشكە بۇلىدۇ ؟ جاۋابى 720
يىشىش : ئون مىىڭلار خانىسىغا 6 خىل
مىڭلار خانىسىغا 5 خىل
يۈزلەر خانىسىغا 4 خىل
ئونلار خانىسىغا 3 خىل
بىرلەر خانىسغا 2 خىل
شۇنىڭ بىلەن 6×5×4×3×2= 720جاۋابىم توغرا چىقتى .ئىشلەتكەن يۇلۇم توغرىمۇ ؟؟؟
2. 0،1،2،3،4،5 رەقەملىرىدىن رەقەملىرى تەكرارلانمىغان بەش خانىلىق ساندىن قانچىنى تۈزۈشكە بۇلىدۇ ؟جاۋابى 600
مەن بۇنى مۇنداق ئىشلىدىم :
نۆلنى ئون مىڭلار خانىسىغا ئىشلەتكىلى بولمىغانلىقتىن ئون مىڭلار خانىسىغا 5 خىل رەقەم ئالغىلى بۇلىدۇ ،
شۇنىڭ بىلەن مىڭلار خانىسىغا 4 خىل
يۈزلەر خانىسىغا3 خىل ،
ئونلار خانىسىغا 2 خىل ،
بىرلەر خانىسىغا 5 خىل
شۇنىڭ بىلەن 5×4×3×2×5=600
ئەمما مەن بۇ ھىساپنى جاۋابىدىكى 600 كۈرۈۋېلىپ تېپىشماق تاپقاندەك چىقاردىم ، چۈشەنچە بەرسەڭلار ....
3. يۈز دانە مەھسۇلات ئىچىدىن 4 ئېلىپتەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىشتا قانچە خىل ئوخشىمىغان ئۇسۇل بار ؟ بۇنىڭ ئىچىدە مەلۇم مەھسۇلاتنىڭ دەل ئېلىنىشىنىڭ قانچە خىل ئۇسۇلى بار ؟
(1)=3921255