ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺳﻪﻧﯩﻤﯩﮕﻪ دەﺳﺴﻪش
ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺳﻪﻧﯩﻤﯩﮕﻪ دەﺳﺴﻪش
يالقۇن روزى
«ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻲ ﺗﯜﺳﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘﺑﻮﻟﯘش ﺳﯜﭘﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻛﯩﺸﯩﮕﻪ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻳﯧﻘﯩﻤﻠﯩﻖ ﺗﯘﻳﻐﯘ ﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺑﯘ ﻧﺎم ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪن دۇﻧﻴﺎﻧﯩﯔ ﺷﻪرﻗﯩﺪە ﻳﺎﺷﯩﻐﯘﭼﻰ ﺋﻪﻟﻠﻪرﻧﯩﯔ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺑﻪك روﻣﺎﻧﺘﯩﻚ ﺋﺎﯕﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪە «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ»ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎلاﻗﯩﺪار ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﺑﯩﻠﻪن ﺷﯘﻏﯘﻟﻠﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺗﯜرﻟﯜك ﺋﯩﻠﯩﻢ. ﺋﻪﻣﻤﺎ،ﺷﻪرق زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰﻛﺎﻟﻠﯩﺴﻰ ﺳﻪﮔﻪك، ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘرى ﺋﯚﺗﻜﯜر، ﭘﻪرق ﺋﯧﺘﯩﺶ ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ﻳﯘﻗﯩﺮى، ﺑﯩﻠﯩﻤﻰ ﻣﻮل، ﻛﯚزﯨﺘﯩﺸﻜﻪ ﻣﺎﮬﯩﺮ ﺋﺎز ﺳﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺳﻪرﺧﯩﻞ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﺋﯩﻠﻤﯩﻨﯩﯔ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ۋە ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﯨﻲ ﻧﻪزەر ﺑﯩﻠﻪن ﻗﺎراﻳﺪۇ.
ﺋﻮﻣﯘﻣلاﺷﻘﺎن ﻗﺎراش ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﻳﺎۋروﭘﺎدا ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻗﻰ ﻣﻪزﮔﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاپ ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪ، ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﻳﺎۋروﭘﺎ ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪە ﺑﺎرﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﯩﻠﯩﻢ. 18 - ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔﺑﺎﺷﻠﯩﺮﯨﺪا رۇﺳﯩﻴﻪﻣﯘ ﺑﯘ ﺳﻪﭘﻜﻪ ﻗﯧﺘﯩﻠﺪى. 300 ﻳﯩﻠﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ۋاﻗﯩﺘﺘﯩﻦ ﺑﯘﻳﺎن ﺋﯘ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻏﻪرب دۇﻧﻴﺎﺳﯩﺪا ﺋﻮﻣﯘﻣلاﺷﻘﺎن ﺑﯩﺮ دۇﻧﻴﺎۋى ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖﺋﻮرﮔﺎﻧﻠﯩﺮﯨﺪا ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮى ﺗﯩﺌﻮﻟﻮﮔﯩﻴﻪ، ﭘﯩﺴﺨﻮﮔﯩﻴﻪ، ﭘﯧﺪاﮔﻮﮔﯩﻜﺎ ۋە ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﺮى ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺑﯘلارﻧﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪاق ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎ ﺋﺎﺟﯩﺰﻟﯩﺸﯩﭗ، ﻳﻪﻧﻪ ﻗﺎﻧﺪاق ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎ ﻛﯜﭼﯩﻴﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ، زﯨﺪدﯨﻴﻪﺗﻨﻰ ﻗﺎﻳﺴﻰﻧﯘﻗﺘﯩﺪا ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﺪۇرﺳﺎ ﻛﯧﯖﻪﻳﺘﻜﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ روﺷﻪن ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﻠﺪى. ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﯩﯔ ﺷﻪرق ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﻰ ۋە ﺗﺎﻛﺘﯩﻜﯩﺴﻰ ﻣﯘﺷﯘﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪن ﺑﯧﻜﯩﺘﯩﻠﺪى. ﻣﯘﺷﯘ ﺟﻪرﻳﺎﻧﺪا ﺋﯘ ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﻪ ﺑﺎﺳﻘﯘﭼﻨﻰ ﺑﯧﺴﯩﭗﺋﯚﺗﺘﻰ. ﺑﯘ ﺋﯩﻠﯩﻤﻨﻰ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﯩلارﻧﯩﯔ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺸﯩﭽﻪ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ۋە ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﻧﯩﺸﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪە ﻳﯩﻠﺘﯩﺰ ﺗﺎرﺗﻘﯘزۇش ﮬﻪم ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﭘﯘﻗﺮالار ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪا ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔﮬﯚﻛﯜﻣﺮاﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن، ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﺋﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺳﯚﻳﯜﻧﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺗﯜرﻛﯜم ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﻰ ﻳﯧﺘﯩﺸﺘﯜرۈش. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﺋﺎلاﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻚ ﻣﯘﻧﺪاق ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩﺪا روﺷﻪن ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻨﯩﺪۇ: ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ، ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﺎدروﻟﯘقﺋﻪﻗﯩﺪﯨﺴﯩﻨﻰ ﺑﯘرﻣﯩلاش ۋە ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈش. ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯘﻟﯘﻏلاش.
ﺷﻪرﻗﺸﯘناسلارنىڭ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش ﺷﻪﻛﻠﻰﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻛﯚپ ﺧﯩﻞ. ﺋﯘلار ﺑﺎرﻟﯩﻖ ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﻪرﻧﻰ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﯚز ﻏﺎﻳﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﻟﮕﻪﺋﺎﺷﯘرۇﺷﻘﺎ ﺗﯩﺮﯨﺸﯩﭗ ﻛﻪﻟﺪى. ﺋﯘلار ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﭼﯜن ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻛﯩﺘﺎب ﻳﺎزدى، ﻟﯧﻜﺴﯩﻴﻪ ﺳﯚزﻟﯩﺪى، دەرس ﺋﯚﺗﺘﻰ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ دﯨﻨﯩﻲ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎد ﺋﻪﻗﯩﺪﯨﺴﯩﻨﻰ ﺗﻪرﻏﯩﺐ ﻗﯩﻠﺪى. ﺗﯜرﻟﯜك ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﻪﺷﻜﯩلاﺗلارﻧﻰ ﻗﯘردى. ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﻳﯩﻐﯩﻠﯩﺸلارﻧﻰ ﺋﯚﺗﻜﯜزدى. ﮔﯧﺰﯨﺖ - ژۇرﻧﺎﻟلارﻧﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﺪى. دﯦﻤﻪك، ﺋﯘلار ﺋﯚز ﻏﺎﻳﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﻟﮕﻪ ﺋﺎﺷﯘرۇﺷﻘﺎ ﻳﺎردﯨﻤﻰﺗﯧﮕﯩﺪۇ، دەپ ﻗﺎرﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻜﻰ ﻳﻮﻟﻨﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﯩﮕﻪ ﻣﺎﯕﺪى.
ﻏﻪرب ﻳﺎۋروﭘﺎ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚ دەۋرﯨﺪە ﻗﻮﻟلاﻧﻐﺎن ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ زاﻣﺎﻧﻨﯩﯔ ﺗﻪﻗﻪززاﺳﯩﻐﺎ، دەۋرﻧﯩﯔ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﯩﮕﻪ ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﭗ ﺋﯩﺴلاھ ﻗﯩﻠﺪى، ﻳﯧﯖﯩﻠﯩﺪى ﮬﻪم ﺗﻪﯕﺸﯩﺪى. ﺑﺎرا - ﺑﺎرا ﻳﯘﻣﺸﺎق ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﻪر ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﻲ ﺋﻮرۇﻧﻐﺎ ﺋﯚﺗﺘﻰ. ﺋﻪﻣﻤﺎ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻧﯩﺸﺎﻧﯩﺪا، ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺗﯘﺗﻘﺎن ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﯩﺪە ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺶ ﺑﻮﻟﻤﯩﺪى. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺗﺎﺟﺎۋۇزﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﺋﺎلاﮬﯩﺪە ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻚ ﺑﻮﻟﺪى. ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘ ﺋﯘزاق ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ﺟﻪرﻳﺎﻧﺪا دۇﻧﻴﺎ ﺧﻪﻟﻘﻰ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻜﻜﻪ، ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻜﻪ ﻗﺎرﺷﻰ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪت ۋە ﺋﯩﺪﯨﻴﻪۋى ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﻨﻰ ﺋﻪۋج ﺋﺎﻟﺪۇردى. ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺪە، «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ» ﺑﺎرﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﺪى. «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ»ﻧﯩﯔﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﻰ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻨﯩﯔ ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻢﻗﻮراﻟﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻮﻧﯘش ﺋﻮرﺗﺎق ﻗﺎراﺷﻘﺎ ﺋﺎﻳلاﻧﺪى. ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪﻧﻤﯘ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺑﯩﺮﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺋﯚز ﺗﺎرﯨﺨﯩﺪا ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﯩﭗ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺳﺎپ ﺋﯩﻠﯩﻤﮕﻪ ﺗﻪﺋﻪﻟﻠﯘق ﺑﻪزى ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ۋۇﺟﯘدﻗﺎ ﭼﯩﻘﺎرﻏﺎن ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺑﻮﻟﯘﺷﺘﻪك ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻪﺳلا ﺋﯚزﮔﻪرﻣﯩﺪى. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺑﯩﻠﯩﻨﺪۈرﻣﻪي ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﺶ، ﭼﺎﻧﺪۇرﻣﺎي زەﮬﻪرﻟﻪش ﺋﯘﺳﯘﻟﻰ ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﭘﻪﻳﺪا ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺋﯩﺰﭼﯩﻞ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﭗﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻢ، ﺋﻪڭ ﺋﯜﻧﯜﻣﻠﯜك ﺋﯘﺳﯘﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺑﯘ ﺋﯘﺳﯘل ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺷﻪرق ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﯩﺮى ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلارﻧﯩﯔ ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻨﻰ ﭼﺎﻟﻐﯩﺘﯩﭗ، ﺋﯘلارﻧﻰ ﺋﯚزﻟﯩﺮى ﺗﯘﻳﻤﯩﻐﺎن ﮬﺎﻟﺪا ﻏﻪرب ﺋﯜﭼﯜن ﺧﯩﺰﻣﻪت ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﮬﺎﻟﻪﺗﻜﻪ ﻛﻪﻟﺘﯜرۈپ ﻗﻮﻳﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪە ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻛﯩﻤﻠﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﻧﻮﻣﯘس ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﮬﻪم ﮬﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﺋﯚزﻟﯜﻛﯩﺪﯨﻦ ﻳﯩﺮﮔﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺋﻪۋلادﻧﻰ ﺑﺎرﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜرۈﺷﻨﻰ ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔﮬﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﻧﯩﺸﺎﻧﻰ ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻨﯩﯔ ﺟﯩﺴﻤﯩﻐﺎ ﺋﻮﺧﺸﺎش ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻤﯘ ﻳﯘﻗﯘﻣﻠﯩﻨﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻛﯩﻤﻠﯩﻜﯩﻤﯘ ﻳﯘﻗﯘﻣﻠﯩﻨﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ. ﻳﻪﻧﻰ ﺋﺎدەﻣﻨﯩﯔ ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﻰ ﺗﻪﺳﯩﺮﮔﻪ ﺋﯘﭼﺮاۋﯦﺮﯨﺪۇ. ﭘﻪﻗﻪت ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﮔﻪ ﺋﯘﭼﺮاش دەرﯨﺠﯩﺴﯩﺪە ﭘﻪرق ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩلار «ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ دۇﻧﻴﺎ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮى ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﻰ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨلاﺷﺘﯘرۇﺷﻨﯩﯔ ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲﻣﯘﺳﺎﭘﯩﺴﯩﺪە ﻗﺎﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯚزﯨﮕﻪ ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﺶ ﮬﻪم ﻏﻪرب ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ روﺑﯩﺮو ﺗﯘرۇش ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﯩﻨﻰ ﮬﻪل ﻗﯩﻠﯩﺶ لازﯨﻢ» دەپ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﺪى. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻗﺎراش «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ»ﻧﻰ روﻳﺎﭘﻘﺎ ﭼﯩﻘﺎردى. روﺑﯧﺮت ﻳﺎن «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚ: ﺗﺎرﯨﺨﻨﯩﯔ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﯩﺴﻰ» دﯦﮕﻪن ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪە ﻳﺎزﻏﺎﻧﺪەك: «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﺑﯘ ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ﺑﺎﺳﻘﯘﭼﻘﺎ ﻗﺎﻳﺘﯩﺪﯨﻦ ﻗﺎراپ ﭼﯩﻘﯩﺶ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﺋﺎزاﺑﯩﻨﻰ ﺗﺎرﺗﻘﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﻧﯘﻗﺘﯩﺴﯩﺪا ﺗﯘرۇپ ﻗﺎراپ ﭼﯩﻘﯩﺶ، ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﻠﻠﻪ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﮬﯘﺟﯘﻣﯩﻨﯩﻤﯘ ﺋﯧﻨﯩﻘلاﺷﺘﯩﻦﺋﯩﺒﺎرەت» ﺑﯘرﭼﯩﻨﻰ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻐﺎن.
ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﯨﻲ روﮬﻘﺎ ﺑﺎي ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﺮى ﻧﯘﻗﺘﯩﻠﯩﻖ ﮬﺎﻟﺪا ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺋﯜﺳﺘﯩﺪە ﺋﺎﻧﺎﻟﯩﺰ ﺋﯧﻠﯩﭗﺑﺎردى. ﭘﻪﻟﻪﺳﺘﯩﻨﻠﯩﻚ ﺋﻪرەب ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﯩﻠﯩﻖ داﯕﻠﯩﻖ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺋﯧﺪۋارد ﺳﻪﺋﯩﺪ (1935 − 2003) ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﺗﺎرﯨﺨﯩﻐﺎ ﭼﻮﯕﻘﯘر ﺋﻪﮬﻤﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪﻗﺎﻳﺘﺎ ﺑﺎﻳﺎن ۋە ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎرﻏﺎن ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﺴﯩﺪۇر. ﺋﯘ 1978 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺋﻪﺳﯩﺮى «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ»ﺗﺎ 1798 - ﻳﯩﻠﻰﻧﺎﭘﻮﻟﯧﺌﻮﻧﻨﯩﯔ ﻣﯩﺴﯩﺮﻏﺎ ﺑﯧﺴﯩﭗ ﻛﯩﺮﯨﺸﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاپ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎﻧﻐﯩﭽﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻏﻪرب ﺋﺎﻟﯩﻤﻠﯩﺮى، ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﻠﯩﺮى ۋە ﺋﻮرﮔﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺗﻮﻧﯘش، ﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ۋە ﻗﯘرۇش ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎرﻏﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﻪﻛﺸﯜردى ۋە ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻨﻰ ﺳﯩﺮﻟﯩﻖ، ﻗﺎلاق ۋە ﻳﺎۋاﻳﻰ «ﻳﺎتلار» دەپ ﻗﺎرﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻳﯜرﮔﯜزدى. ﺋﯘ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻘﺎ ﺟﻪڭ ئېلان ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ «ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﭘﯧﻨﻰ» ﺑﻮلۇپلا ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻤﻰ «ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺷﻪﻛﻠﻰ»، «ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﮬﻮﻗﯘق ﺋﯧﻴﺘﯩﻢ ﺷﻪﻛﻠﻰ» دەپ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﺪى. ﺋﯘﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ − ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش ﺳﯜﻧﺌﯩﻲ ﺑﻪرﭘﺎ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﻧﻪزەرﯨﻴﻪ ۋە ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻲ ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﺎ» دەپ ﺟﺎﻛﺎرﻟﯩﺪى. ﺋﯘ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﮬﻪرﺑﯩﻲ ۋە ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ ﺗﺎﺟﺎۋۇز ﺑﻮﻟﯘﭘلا ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺋﯘ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺑﺎﻳﺎنلار ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖﺋﯚزﯨﻨﻰ ﻗﯘراﺷﺘﯘرﯨﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻜﻰ ﻣﺎﮬﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ زوﻣﯩﮕﻪرﻟﯩﻜﻜﻪﭼﯧﺘﯩﻠﯩﺪۇ، دەپ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈردى.
ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﻳﯧﺘﯩﭗﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻏﻪرب ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﻰ ﺋﻮرۇﻧﺪا ۋە ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﻲ ﺋﻮرۇﻧﺪا ﺗﯘرۇپ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﺋﯩﭽﻰ ﺳﯩﻘﯩﻠﻐﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪر ﺗﻪﻧﺘﻪﻧﻪ ﻗﯩﻠﺪى. ﺋﯧﺪۋارد ﺳﻪﺋﯩﺪ، ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻖ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﺴﻰ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺷﺎﻟﻐﯘﺗلاﺷﺘﯘرۇﻟﯘﺷﻰﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلار ﻗﯩﺰﯨﻖ ﺗﯧﻤﺎ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى. ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﻣﯘﺷﯘ ﺋﺎﺳﺎﺳﺘﺎ ﭘﻪﻳﺪا ﺑﻮﻟﺪى. ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ۋە ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻚ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﺮ ﻧﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺋﯧﭽﯩﭗ ﺑﻪرﮔﻪﻧﯩﺪى. ﺋﯘ ﻳﻪر ﺷﺎرﯨﻠﯩﺸﯩﺶ دەۋرﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺷﺎﻟﻐﯘﺗﻠﯩﺸﯩﺸﯩﻐﺎ، ﻳﺎﻗﺎ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت (边缘文化) ﻧﯩﯔ ﺳﺎداﺳﯩﻐﺎ، ﻛﺎﭘﯩﺘﺎﻟﯩﺰﻣﻨﻰﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﻪﺗﺘﻰ. ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﯩﻤﯘ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﯩﺪﯨﻦﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﺪى. «ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ دﯦﮕﻪﻧﺪە، ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﯩﺪﯨﻦﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﺋﺎﻟﺪﯨﺪا ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﺎر ﻧﻪزەرﯨﻴﻪۋى ﺗﯧﻤﯩلارﻧﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘۋاﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﻛﯚزدە ﺗﯘﺗﯘﻟﯩﺪۇ. 20- ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ 80 - ﻳﯩﻠﻠﯩﺮى ۋە 90 - ﻳﯩﻠلارﻧﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﻠﻪر ﺟﯘﯕﮕﻮ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻏﺎﻳﻪت زور ﮬﯘﺟﯘم ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈردى. ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻜﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪن دۇﻧﻴﺎ ﺗﺎرﯨﺨﯩﺪا ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ 100 ﻳﯩﻠﺪﯨﻦﺑﯘﻳﺎﻧﻘﻰ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨﻠﯩﺸﯩﺶ ﻣﯘﺳﺎﭘﯩﺴﯩﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪاق ﺗﻮﻧﯘش، ﻳﻪر ﺷﺎرﯨلاﺷﻘﺎن ﻛﻮﻧﺘﯧﻜﯩﺴﺘﺘﺎ ﺟﯘﯕﮕﻮﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪاق ﺷﻪرﮬﻠﻪش، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﯟى ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻦ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺶﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﻏﻪرب ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﻪ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﯨﺘﯩﮕﻪ ﻗﺎﻧﺪاق ﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﯩﺶﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلار ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺶ دەۋرﯨﺪﯨﻜﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮى دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻚﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪردﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﮬﺎزﯨﺮ ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﺶ، ﺟﯘﯕﺨﯘا ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎلاﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﻗﯧﺰﯨﺶ ﺟﯘﯕﮕﻮ ۋە ﭼﻪت ﺋﻪﻟﻠﻪردﯨﻜﻰ ﺧﻪﻧﺰۇ ﺗﯩﻠﻰﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﻲ ﭘﯩﻜﯩﺮ ﺋﯧﻘﯩﻤﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى.» ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔﻏﻪرﯨﺰى ۋە ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺗﻮﻧﯘﺷﻘﺎ ۋە ﺋﯩﺪراﻛﯩﻲ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﻧﻪزﯨﺮﯨﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺳﻪرﺧﯩﻞ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎلاﻗﯩﺪار ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪردە ﻗﺎﻳﺘﺎﺋﻮﻳﻠﯩﻨﯩﺸﻘﺎ ﻛﯩﺮﯨﺸﺘﻰ. ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﻧﯘرﻏﯘن ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﮔﻪ ﻳﯧﯖﯩﺒﺎﺷﺘﯩﻦ ﺳﻮﺋﺎل ﻗﻮﻳﺪى. ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ (ﺋﻮﻗﯘش ۋە ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺋﯩﻘﺘﯩﺪارﯨﻨﻰ ﻳﻮﻗﯩﺘﯩﺶ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ 失语症) ﮔﻪ ﮔﯩﺮﯨﭙﺘﺎر ﺑﻮﻟﻐﺎن زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ۋە ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﯜﺳﺘﯩﺪە ﺋﻮﻣﯘﻣﻴﯜزﻟﯜك ﺗﻪﻛﺸﯜرۈﺷﻜﻪ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ زەﮬﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯘﻏﯩﺮﯨﻠﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪرﻧﻰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺑﺎﮬﺎلاﺷﻘﺎ ﻛﯩﺮﯨﺸﺘﻰ. ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﭼﯩﻠﯩﺮى ﻏﻪرب ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺗﺎﺟﺎۋۇز ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯩﺮﯨﺸﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻏﻪرﺑﻠﯩﺸﯩﺸﻰ ۋە ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻗﻪدﯨﻤﻜﻰ زاﻣﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻳﺎﻗﺎ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﯧﻠﯩﺸﯩﻐﺎ ﺳﻪۋەب ﺑﻮﻟﺪى، دەپ ﻗﺎرﯨﺪى. ﺋﯘلار ﻳﻪﻧﻪ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ ۋە ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎن ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش ﺋﯧﻴﺘﯩﻤﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﺎرﯨﻴﻪت ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﯘزاق ﻣﯘددەت ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش ۋە ﺋﻮﻗﯘﺷﺘﯩﻜﻰ ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﺪە ﺗﯘرۇپ ﻗﺎﻟﺪى، دەپ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈردى. ﺋﯘلار «ﺑﯩﺰدە ﺋﯚزﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﯧﻴﺘﯩﻤﻰ، ﺋﯚزﯨﻤﯩﺰﮔﻪ ﺧﺎس ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش، ﺋﺎﻟﻤﺎﺷﺘﯘرۇش ۋە ﺋﻮﻗﯘﺷﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻗﺎﺋﯩﺪﯨﺴﻰ ﻳﻮق » دەپ ﺋﯚﻛﯜﻧﯜﺷﺘﻰ.
ﺋﯘﻧﺪاﻗﺘﺎ، ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﺪە ﺗﯘرۇپ ﻗﺎﻟﻐﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯘﮬﯩﺘﯩﻤﯩﺰدا ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻤﯩﺰدا ﻗﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﺧﻪۋﭘﻠﯩﻚﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﺑﺎر؟ ﮬﯧﭽﺒﻮﻟﻤﯩﻐﺎﻧﺪا، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ زەﮬﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯘﻏﯩﺮﯨﻠﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪر ﺑﺎرﻣﯘ - ﻳﻮق؟ ﺷﻪرق ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى ﺑﻮﻟﯘش ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﻤﯩﺰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﺰﻣﯘ ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦﻣﯘﺳﺘﻪﺳﻨﺎ ﺋﻪﻣﻪس، ﺋﻪﻟﯟەﺗﺘﻪ.
ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔﻧﻪزﯨﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﻗﺎراﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎق، ﺑﯘ ﮬﺎدﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺰدﯨﻜﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩلا ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﻳﻮﺷﯘرۇن ﮬﻪم ﺋﺎﺷﻜﺎرا ﮬﺎﻟﺪا دﯦﮕﯜدەك ﻛﯚرۈﻟﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﻳﻤﯩﺰ. ﻣﯧﻨﯩﯖﭽﻪ، ﺑﯩﺮﻗﻪدەر روﺷﻪن ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ﺋﻪﺳﻪرﻟﯩﺮﯨﺪە ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺋﻪﻛﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜرۈﺷﺘﻪ ﻛﯚرۈﻟﯜپ ﻛﻪﻟﺪى. ﻧﯧﻤﯩﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻨﯩﭗ ﺷﯘﻧﺪاق دەﻳﻤﻪن؟ ﮔﻪﭘﻨﻰ رۇﺳﯩﻴﻪ ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ۋاﺳﻠﯩﯟﯨﭻ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف (1906−1962) ﻧﯩﯔ «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ روﻣﺎﻧﯩﺪﯨﻦ باشلاشقا ﺗﻮﻏﺮا ﻛﯧﻠﯩﺪۇ.
ﺑﯘ روﻣﺎﻧﻨﯩﯔ 1959 - ﻳﯩﻠﻰ ﺗﺎﺷﻜﻪﻧﺖ ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﯩﻘﯩﺘﻰ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘرﭼﻪﻧﯘﺳﺨﯩﺴﻰ ﺷﯘ ﻳﯩﻠلاردا ﺋﺎﭘﺘﻮﻧﻮم راﻳﻮﻧﯩﻤﯩﺰدا ﻣﻪﻟﯘم دەرﯨﺠﯩﺪە ﺗﺎرﻗﯩﻠﯩﭗ 60 - ۋە 70 - ﻳﯩﻠلاردا ﻗﻮﻟﺪﯨﻦ - ﻗﻮﻟﻐﺎ ﺋﯚﺗﯜپ ﺋﻮﻗﯘﻟﻐﺎن. 1982 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺷﯘ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﺪا «ﺑﻪزى ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘﻟﯩﺮى ۋە ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ ﺟﺎﻳﻠﯩﺮى ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﻠﯩﭗ» ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﺧﻪﻟﻖ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ 30 ﻣﯩﯔ ﺗﯩﺮاژدا ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن- 1989 . ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ ﻗﯧﺘﯩﻢ 9000 ﺗﯩﺮاژدا ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ ﺗﺎرﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎن. ﺋﺎرﯨﺪﯨﻦ 10 ﻳﯩﻞﺋﯚﺗﻜﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ ﻗﯧﺘﯩﻢ 5000 ﻧﯘﺳﺨﺎ ﺑﯧﺴﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎرﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎن. دﯦﻤﻪك، ﺑﯘ روﻣﺎﻧﻨﻰﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﺪە ﺧﯧﻠﻰ ﻛﯚپ ﺗﯩﺮاژدا ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ، ﻛﻪڭ ﻛﯚﻟﻪﻣﺪە ﺗﺎرﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎن ﭼﻪت ﺋﻪل روﻣﺎﻧﻰ دەپ ﺋﯧﻴﺘﯩﺸﻘﺎ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺋﺎدەﺗﺘﻪ ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺳﻮرۇن - ﺳﯚﮬﺒﻪﺗﻠﻪردە ﺑﯘ روﻣﺎن «ﻗﺎﻟﺘﯩﺲ ﻗﯩﺰﯨﻘﺎرﻟﯩﻖ»، «ﺗﯩﻠﻰ ﺋﺎﺟﺎﻳﯩﭗ ﮔﯜزەل» دەپ ﻣﺎﺧﺘﯩﻠﯩﭗ ﺗﯘرﯨﺪۇ. ﺑﻪزﯨﻠﻪر ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺋﺎﺷﯘ ﺋﻪﺳﻪرﻧﻰ ﻛﯚپ ﺋﻮﻗﯘپ ﻗﻪﻟﯩﻤﯩﻨﻰ ﺗﺎۋﻟﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﻤﯘ ﺳﯚزﻟﯩﺸﯩﺪۇ. ﺋﯚﻛﯜﻧﻪرﻟﯩﻜﻰﺷﯘﻛﻰ، ﻣﻪن ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺗﯧﺨﻰ ﺑﯩﺮەر ﺋﻪدﯨﺒﻨﯩﯔ ﺋﺎﻏﺰﯨﺪﯨﻦ ﺑﯘ روﻣﺎﻧﻨﯩﯔ ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﯩﯔ ﺳﺎﻏلام ﻳﺎﻛﻰ ﺳﺎﻏلام ﺋﻪﻣﻪﺳﻠﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺰ ﺋﯜﭼﯜن زﯨﻴﺎﻧﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻖ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﻰﺗﻮﻏﺮۇﻟﯘق ﭘﯩﻜﯩﺮ ﺑﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﺎﻗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ ﺑﺎﻗﻤﯩﺪﯨﻢ. ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔﺋﻮﺗﺘﯘرا ﺋﺎﺳﯩﻴﺎ ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺧﻪﻟﻖ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﺴﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺑﯘرﻣﯩلاپ، ﺧﺎﻟﯩﻐﺎﻧﭽﻪ ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار لاﻳﯩﮭﻪﻟﯩﮕﻪن ﺋﯘﺳﺘﺎﺗﻠﯩﻘﻨﻰﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻧﯩﺸﺎﻧﯩﻐﺎ ﺋﯘﻳﻐﯘن ﻛﯧﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻨﻰ روﻳﺎﭘﻘﺎﭼﯩﻘﺎرﻏﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﯧﺰﯨﭗ - ﺗﯧﺰﯨﭗ دەپ ﺗﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﺎﯕلاپ ﺑﺎﻗﻤﯩﺪﯨﻢ.
ﺷﯘﻧﻰﺑﯩﻠﯩﺸﯩﻤﯩﺰ ﻛﯧﺮەﻛﻜﻰ، ﻛﯜﭼﻠﯜك ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮلارﻧﯩﯔ ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﻐﺎن ﺋﺎﺟﯩﺰ ﺋﻪﻟﻠﻪر ۋە ﺧﻪﻟﻘﻠﻪر دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺧﯩﺮﯨﺲ ﮬﻪم ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺋﯚزى ﻳﺎﺷﺎۋاﺗﻘﺎن زاﻣﺎن ۋە ﻣﯘﮬﯩﺘﻨﯩﯔ ﭘﻪرﻗﻠﯩﻖﺑﻮﻟﯘﺷﯩﻐﺎ ﻗﺎراپ ﭘﻪرﻗﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ، ﺋﺎﺟﯩﺰ ﺋﻪﻟﻠﻪر ۋە ﺧﻪﻟﻘﻠﻪر دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺧﯩﺮﯨﺲ ۋە ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺋﻮﺧﺸﺎش ﺷﻪﻛﯩﻠﺪە ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺋﯘلار ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺑﻮزەك ﺋﯧﺘﯩﻠﯩﺶ ۋە ﺋﺎﺟﯩﺰﻟﯩﻖ ﺗﺎرﯨﺨﯩﻨﯩﯔ ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﺑﺎﺳﻘﯘﭼﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪن ﺗﯜرﻟﯜك ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴلارﻏﺎ دۇچ ﻛﯧﻠﯩﭗﺗﯘرﯨﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ ﺷﯘ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﻮﭘﻘﺎ ﻣﻪﻧﺴﯘپ زﯨﻴﺎﻟﯩﻲ ﺷﯘ ﺗﻮپ دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴﻨﻰﮬﻪرﻗﺎﻳﺴﻰ دەۋردە ﻛﯚرۈﻧﮕﻪن ﺗﯜرﻟﯜك ﺷﻪﻛﯩﻠﺪﯨﻜﻰ ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎراۋەر ﻣﻪﻧﯩﺪە ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﭗﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﻤﺎﺳﻠﯩﻖ لازﯨﻢ. ﺳﻪۋەﺑﻰ، ﺋﺎﺟﯩﺰ ﺧﻪﻟﻖ دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴﻨﻰﺗﯜر ۋە دەرﯨﺠﯩﮕﻪ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﺋﺎﻳﺮﯨﺶ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻘلا ﺧﯩﺮﯨﺴﻘﺎ ﺗﺎﻗﺎﺑﯩﻞ ﺗﯘرﻏﯩﻠﻰ، ﺧﻪﻟﻘﻨﻰﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﺶ ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﯩﮕﻪ ﻗﺎراپ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻠﯩﮕﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺷﯘﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﻰ ﺋﻪﺟﺪادﻟﯩﺮى ﻳﻮﻟﯘﻗﻘﺎن ﻗﯩﺴﻤﻪﺗﻠﻪرﻧﻰ ﺳﯚزﻟﻪش ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻘلا ﺋﻪﻣﻪس، ﻣﯘﮬﯩﻤﻰ، ﺷﯘ ﭼﺎﻏﻨﯩﯔ ﺋﯚزﯨﺪە دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺧﯩﺮﯨﺲ ۋە ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴﻨﻰ دەرﯨﺠﯩﮕﻪ ۋە ﺗﯜرﮔﻪ ﺋﺎﻳﺮﯨﺶ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﺶ ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﯩﮕﻪ ﻳﯧﺘﯩﺶ ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﻳﻮل ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ.
ﺋﻮﻣﯘﻣلاﺷﻘﺎن ﻗﺎراش ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﯩﻐﺎن ﺳﺎﮬﻪﻟﯩﺮى − ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲﺗﻮپ، ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ، ﻗﺎﻧﯘن، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎد، ﻣﺎﺋﺎرﯨﭗ، ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ۋە روﮬﯩﻲﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﯩﻨﻰ ﻛﯚزﯨﺘﯩﺪﯨﻐﺎن ﻛﯩﺸﯩﻠﻪردﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت. ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺷﺎﺋﯩﺮ، ﻟﯧﻜﺴﯩﻴﻪﭼﻰ ۋە ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻜﺎرلارﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلارﻧﯩﯔ روﻟﯩﻨﻰﺋﻮﻳﻨﯩﻐﯘﭼﯩلاردۇر. ﺋﯘلار رﯦﺌﺎﻟﻠﯩﻘﻨﻰ ﺋﯚز ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﺪا ﻛﯚزﯨﺘﯩﺪۇ ۋە ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈپ ﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺋﯘلار ﻣﻪﻟﯘم دەۋا، ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﻳﺎﻛﻰ ﮬﻪرﯨﻜﻪﺗﻜﻪ، ﺋﯧﻨﯩﻘﺮاق ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﺎل ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﯩﮕﻪ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺋﺎﺗﯩﻐﺎن ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩلارﻧﯩﯔﻗﺎرﯨﺸﯩﭽﻪ، «ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺋﯚز ﻓﯘﻧﻜﺴﯩﻴﻪﺳﯩﻨﻰ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺟﺎرى ﻗﯩﻠﺪۇراﻟﯩﺴﺎ، ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﻪﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻣﯘﮬﯩﻢ رول ﺋﻮﻳﻨﯩﻴﺎلاﻳﺪۇ. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى ﭘﯩﻜﯩﺮﻟﻪرﻧﻰ رەﺗﻜﻪ ﭼﯜﺷﯜرۈش ﮬﻪﻣﺪە ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ۋە ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﯩﯟى ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﻧﻰ ﺗﻪﻛﺸﯜرۈش ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﺳﺎﮬﻪﻟﻪردە ﻣﯘﮬﯩﻢ رول ﺋﻮﻳﻨﯩﻴﺎلاﻳﺪۇ.» ﺋﻪﭘﺴﯘﺳﻠﯩﻨﺎرﻟﯩﻘﻰ، ﺋﯩﺘﺎﻟﯩﻴﻪﻟﯩﻚﺋﺎﻧﺘﻮﻧﻰ ﮔﯩﺮاﻣﯩﺶ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪەك: «ﮬﻪﻣﻤﻪ ﺋﺎدەم زﯨﻴﺎﻟﯩﻲ ﺑﻮلالاﻳﺪۇ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﻪﮬﻪﻣﻤﻪ ﺋﺎدەم زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﻖ ﻓﯘﻧﻜﺴﯩﻴﻪﺳﯩﻨﻰ ﺋﺎدا ﻗﯩلاﻟﻤﺎﻳﺪۇ.» ﺑﯘ ﺧﯘددى ﻧﺎﺧﺸﺎﺋﯧﻴﺘﺎﻟﯩﻐﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﻧﺎﺧﺸﯩﭽﻰ، ﺳﺎز ﭼﺎلاﻟﯩﻐﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﺳﺎزەﻧﺪە، ﺗﺎﻣﺎق ﺋﯧﺘﻪﻟﯩﮕﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﺋﺎﺷﭙﻪز ﺑﻮلاﻟﻤﯩﻐﺎﻧﺪەك ﺋﯩﺶ. ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺷﯩﺪدەﺗﻠﯩﻚﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﻠﻪر ﺑﻮﻟﯘۋاﺗﻘﺎن، ﻛﯜﭼﻠﯜك ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﺟﯩﺰ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪرﻧﻰ ﻳﯩﻤﯩﺮﯨﺶﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﺧﯩﺮﯨﺴﻰ زورﯨﻴﯩﯟاﺗﻘﺎن، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ رەﯕﮕﻰ ﺑﺎرﻏﺎﻧﺴﯧﺮى ﺋﯚﯕﯜپ ﻛﯧﺘﯩﯟاﺗﻘﺎن، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﯚزﻟﯜك ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻛﯩﻤﻠﯩﻚ ﻛﯜﻧﺴﺎﻳﯩﻦ ﺋﺎﺟﯩﺰلاپ ﻣﯧﯖﯩﯟاﺗﻘﺎن، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﺋﺎرزۇ - ﺋﯩﺴﺘﻪﻛﻠﻪر ﺟﺎﮬﺎﻧﺴﺎزﻟﯩﻖ ۋەﺳﯟەﺳﯩﻠﯩﺮى ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺋﯘﻧﺘﯘﻟﯘپ ﻗﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلارﻧﯩﯔ روﻟﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ زۆرۈر ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻳﺎﻣﺎن ﻳﯧﺮى، ﺋﯩﭽﻰ ﻛﺎۋاك زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺑﯘﻧﺪاق ﻣﻪﺟﺒﯘرﯨﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﮬﯚددﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﮬﻪرﮔﯩﺰ ﭼﯩﻘﺎﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﺋﯘلار ﺳﺎددا ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﭙﻪرۋەرﻟﯩﻚ ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮى ﺋﯩﭽﯩﺪە ﮔﻮل ﺑﻮﻟﯘپ ﻳﯜرۈۋﯦﺮﯨﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ ﺧﯧﻠﻰ - ﺧﯧﻠﻰ ﺧﻪۋﭘﻠﯩﻚﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﺋﯘلارﻧﯩﯔ دﯨﻘﻘﻪت - ﻧﻪزﯨﺮﯨﻨﯩﯔ ﺳﯩﺮﺗﯩﺪا ﻗﯧﻠﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ. ﺑﯩﺰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ زﯨﻴﺎﻧﻠﯩﻖ ﺋﺎﻣﯩﻠلارﻧﻰ ﺋﯩﺨﭽﺎم ﺑﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎق، ﺋﯘﻣﯘﻧﺪاق ﺋﯜچ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻨﯩﺪۇ:
ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ، روﻣﺎﻧﺪا ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﻧﯩﯔ ﭘﯘﻗﺮاﻟﯩﺮى ﺋﻪﺗﻪي ﻗﺎرﯨﻤﯘﻗﺎرﺷﻰ ﻣﻪﻳﺪاﻧﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن. ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺗﺎرﯨﺨﺘﯩﻜﻰ ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻠﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﻧﯩﯔﭘﯘﻗﺮاﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ دۈﺷﻤﻪن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺶ، ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬلارﻧﻰ ﮔﺎﻟﯟاڭ، زاﻟﯩﻢ، ﺋﻪﺧﻤﻪق، ﺋﺎچ ﻛﯚز، ﺷﻪﮬﯟەﺗﺨﻮر، ﺳﯧﻤﯩﺰ، ﺧﻮﺗﯘﻧﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮرﻗﯩﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪش ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﺋﻮرﺗﺎق ﺋﺎلاﮬﯩﻠﯩﻜﻰ. ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮى ﮬﻪم زاﻟﯩﻢ، ﮬﻪم ﮔﺎﻟﯟاڭ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﭘﯜﺗﯜن ﮬﯜﻧﯩﺮى ﺧﻪﻟﻘﻨﻰﻗﺎﻗﺸﯩﺘﯩﺶ، ﺋﯚز ﺧﻪزﯨﻨﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﺎﻟﺘﯘن - ﻛﯜﻣﯜﺷﻜﻪ ﺗﻮﻟﺪۇرۇش. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎن ﺋﻪدﯨﺐ - ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻜﺎرلارﻧﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﯩﺪە دﯦﮕﯜدەك ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻠﯩﺮى ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﮬﯧﭻ ﺋﯩﺶﻛﻪﻟﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﮬﺎﻣﺎﻗﻪﺗﻠﻪر ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﻨﯩﺪۇ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﯘلارﻧﯩﯔﺋﺎﻳﺎﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻛﯚﭘﻰ دﯦﮕﯜدەك ﺑﯘزۇق، ﺋﻪﻳﺶ - ﺋﯩﺸﺮەت ﺳﺎرﯨﯖﻰ. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪە ﺷﻪرق ﺑﯩﻨﻮرﻣﺎل ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﮬﯚﻛﯜﻣﺪارلارﻧﯩﯔ ﻣﺎﻛﺎﻧﻰ. ﺷﻪرق ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦﺋﺎﺟﯩﺰ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت، ﺋﯩﺪراﻛﺘﯩﻦ ﺧﺎﻟﯩﻲ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت. ﻗﺎﻧﯘن - ﻣﯩﺰاﻧﻠﯩﺮى ﺋﻮڭ - ﺗﻪﺗﯜر، ﺋﻪﺧلاق ﺋﯚﻟﭽﻪﻣﻠﯩﺮى ﻛﯜﻟﻜﯩﻠﯩﻚ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت. ﻣﯘﻧﺪاﻗﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺑﯩﺮەر ﮬﻪﻳﻴﺎر ﺧﺎﻟﯩﻐﯩﻨﯩﭽﻪ ﺋﻪﺧﻤﻪق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻮﻳﻨﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت. «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» روﻣﺎﻧﯩﺪا ﺑﯘﻧﺪاق ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪر ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﻛﻪﯕﺮى. ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻗﺎراﺷلارﻏﺎ ﮬﺎﻣﺎﻗﻪﺗﻠﻪرﭼﻪ ﺋﻪﮔﻪﺷﻜﻪن ﮬﺎﻟﺪا ﺋﯧﻜﺮاﻧلاﺷﺘﯘرۇﻟﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪردﯨﻦ «ﺳﯩﺮﻟﯩﻖ ﺋﺎﻟﻤﺎ» دﯦﮕﻪن ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﺳﻪﻧﺌﻪت ﻓﯩﻠﯩﻤﯩﺪﯨﻤﯘﺑﯘﻧﺪاق ﻛﯚرۈﻧﯜﺷﻠﻪر ﻛﯚپ.
ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ، روﻣﺎﻧﺪا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﺋﺎۋام ﻳﺎﺧﺸﻰ ﻛﯚرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺧﻪﻟﻖﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﺴﻰ ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎھلارنىلا ﺋﻪﺧﻤﻪق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻮﻳﻨﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺟﺎﮬﺎﻧﻜﻪزدى ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎسلار ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮى ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﺎﺳﯩﻴﻠﯩﻖﮬﯧﺴﺴﯩﻴﺎﺗﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜك دەﮬﺮﯨﻲ ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر، ﺋﻪل ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﮬﻪق ﮔﻪپ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ - ﮬﻪﻳﻴﺎرلار، ﺗﺎر ﻣﻪﻧﭙﻪﺋﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﺴﺎﺳﻜﺎرلار... دﯦﮕﻪﻧﺪەﻛﻠﻪرﻧﻰ ﺋﻪﺗﻪي ﻛﯚﭘﺘﯜرۈپ، ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﻗﯘﺗﻘﯘزﯨﺪﯨﻐﺎن ﻧﯩﺠﺎﺗﻜﺎردەك، ﺋﻪﻳﻨﻰ دەۋردﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮدﯨﻨﺒﯩﺮ ﺋﻪﻗﯩﻠﻠﯩﻚ، ﺑﯩﺮدﯨﻨﺒﯩﺮ ﻗﺎرﺷﯩﻠﯩﻖ روﮬﻰ ﺑﺎر ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧﺪەك ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺪۇ. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﮬﻪم ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻧﯩﺸﺎﻧﯩﻨﻰ ﺋﯚز ﻏﺎﻳﯩﺴﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎﻟﻠﯩﻐﺎن ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر ﺋﻪزەﻟﺪﯨﻦ «ﺋﯚز ﻳﯧﻐﯩﺪا ﺋﯚز ﮔﯚﺷﯩﻨﻰ ﻗﻮرۇش»، «ﺋﻮﻳﯘﻧﭽﯘق ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﺎﻟﺪاپ ﺋﺎﻟﺘﯘن ﺋﯜزۈﻛﯩﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﯟﯦﻠﯩﺶ»، «ﻳﺎﻗﯩﻨﻰ ﺋﯧﺘﻪك، ﺋﯧﺘﻪﻛﻨﻰ ﻳﺎﻗﺎ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻗﻮﻳﯘش» ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﮬﯩﻴﻠﻪ - ﻧﻪﻳﺮەﯕﻠﻪرﻧﻰﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﺸﻨﻰ ﺋﺎدەت ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪن. «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» دﯦﮕﻪن روﻣﺎن دەل ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎن.
ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ، روﻣﺎﻧﺪا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ دﯨﻨﯩﻲ ﺋﻪﻗﯩﺪە - ﭘﯩﺮﯨﻨﺴﯩﭙلارﻧﯩﻤﯘ، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﯟى ﺋﻪﺧلاق - ﺋﯚﻟﭽﻪﻣﻠﯩﺮﯨﻨﯩﻤﯘ ﭘﯩﺴﻪﻧﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن، ﺧﺎﻟﯩﻐﯩﻨﯩﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن، ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪرﻧﯩﯔﺋﺎﻳﺎﻟﻠﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﻛﯚﯕﯜل ﺋﺎﭼﯩﺪﯨﻐﺎن «ﻧﻮﭼﻰ» ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪن. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، ﺋﺎﭘﺘﻮر روﻣﺎﻧﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺸﯩﺪﯨلا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻣﯘﻧﺪاق ﺗﻪرﯨﭙﻠﻪﻳﺪۇ: «ﭘﺎت - ﭘﺎﺗلا ﺋﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﻗﺎﻧﺪاﻗﺘﯘر ﺑﯩﺮەر ﺋﯩﺮان ﺋﻪﻣﻪﻟﺪارﯨﻨﯩﯔ ﮬﻪرﯨﻤﯩﺪە ﻳﯘﻣﺸﺎق ﻳﯩﭙﻪك ﻳﺎﺳﺘﯘﻗلار ﺋﯜﺳﺘﯩﺪە ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻗﯧﻠﯩﺸﻘﯩﻤﯘ ﺗﻮﻏﺮا ﻛﯧﻠﻪﺗﺘﻰ. ﺷﯘ ﻛﯧﭽﯩﺴﻰ ﺑﯘ ﺋﻪﻣﻪﻟﺪار ﺳﺎﻗﭽﯩلار ﺋﻪﺗﺮﯨﺘﻰﺑﯩﻠﻪن ﺗﯧﺠﯩﻤﻪل ۋە ﻣﯘرﺗﻪت ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻗﻮزۇﻗﻘﺎ ﺋﻮﻟﺘﯘرﻏﯘزۇپ ﺋﯚﻟﺘﯜرۈش ﺋﯜﭼﯜن ﮬﻪﻣﻤﻪ ﭼﺎﻳﺨﺎﻧﺎ ۋە ﻛﺎرۋان ﺳﺎراﻳلارﻧﻰ ﺋﺎﺧﺘﯘرۇپ، ﺋﯘﻧﻰ ﺋﯩﺰدەپ ﻳﯜرﮔﻪن ﺑﻮلاﺗﺘﻰ...» ﺋﺎﭘﺘﻮرﻧﯩﯔ ﻳﯧﺰﯨﺸﯩﭽﻪ، ﺑﯘ ﺋﺎﻳﺎﻟلار ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻛﯧﭽﻪ ﻗﻮﻧﺪۇرۇپ ﻗﯧﻠﯩﺶﺋﯜﭼﯜن ﻳﺎﻟﯟۇرﯨﺪۇ. ﺋﻪﻣﻤﺎ، ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﺎﺟﺎﻳﯩﭗ «ﻧﻮﭼﯩﻠﯩﻖ» ﺑﯩﻠﻪن «ﻳﺎق، ﻣﻪن ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻛﯧﭽﯩﻨﻰ ﺋﯘدا ﺑﯩﺮ ﺋﯚﻳﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺋﯚﺗﻜﯜزﮔﻪن ﭼﺎﻏﻠﯩﺮﯨﻤﻨﻰ ﺋﺎﻟﻠﯩﻘﺎﭼﺎن ﺋﯘﻧﺘﯘپ ﻗﺎﻟﺪﯨﻢ» دەپ ﺟﺎۋاب ﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﻗﺎﻟﺘﯩﺲ ﻳﯧﺮى، ﺑﯘ ﮔﯜزەل ﺧﻮﺗﯘﻧلار ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻛﯩﻢﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪﻳﺪۇ. ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن «ﮬﯧﭽﺒﻮﻟﻤﯩﻐﺎﻧﺪا، ﺧﻮﺷﻠﯩﺸﯩﺶ ﺋﺎﻟﺪﯨﺪا ﻣﺎﯕﺎ ﺋﯚز ﺋﯩﺴﻤﯩﯖﻨﻰ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﺋﯧﻴﺘﯩﭗ ﻛﻪت» دەپ ﺋﯚﺗﯜﻧﯩﺪۇ. ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى: «ﻗﯘلاق ﺳﺎل، ﺳﻪن ﻣﻪزﻛﯘر ﻛﯧﭽﯩﻨﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯚﺗﻜﯜزدۈڭ!» دەپ ﺟﺎۋاب ﺑﯧﺮﯨﭗ، «ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔﻳﯩﺮﺗﯩﻖ، ﺳﻪﭘﻪرﻟﻪردە ﻳﯧﻘﯩﻠﻐﺎن ﮔﯜﻟﺨﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﺋﯘﭼﻘﯘﻧﻠﯩﺮﯨﺪا ﻧﯘرﻏﯘن ﻳﻪرﻟﯩﺮى ﻛﯚﻳﯜپ ﻛﻪﺗﻜﻪن ﭼﺎﭘﯩﻨﯩﻨﻰ ﻛﯩﻴﯩﭗ، ﺋﺎﺳﺘﺎ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ.» ﺋﻪﻣﻪﻟﺪارﻧﯩﯔ ﻗﻪﺳﺮﯨﻨﻰ ﺳﺎﻗلاۋاﺗﻘﺎن ﻧﻪﭼﭽﻪ ﺋﻮﻧﻠﯩﻐﺎن ﺋﺎدەﻣﻠﻪر ﺧﻮرەك ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺋﯘﺧﻠﯩﻐﯩﻨﯩﭽﻪ ﺋﯘﻧﻰ ﺗﯘﻳﻤﺎﻳﺪۇ. ﺋﯘ ﺷﯘ ﭼﯩﻘﻘﯩﻨﯩﭽﻪﺋﯧﺸﯩﻜﯩﮕﻪ ﻣﯩﻨﯩﭗ ﺑﯘ ﺷﻪﮬﻪردﯨﻦ ﻏﺎﻳﯩﺐ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺋﯘ «ﺗﺎﺷلاپ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺷﻪﮬﻪردە ﺑﻮﻟﺴﺎ، ﺋﯘﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺧﺎﺗﯩﺮە ﺋﻪﺑﻪدﯨﻲ ﻳﺎﺷﺎپ ﻗﺎﻟﯩﺪۇ. ﻣﻪﻧﺴﻪﭘﺪارلار ﺑﯩﻠﻪن ﻣﻮﻟﻠﯩلار ﺋﯘﻧﯩﯔﻧﺎﻣﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕﻠﯩﻐﺎﻧﻠﯩﺮﯨﺪا ﻏﻪزﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﺗﯩﺮﯨﭗ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ.» ﺷﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺷﻪﮬﯟەﺗﺨﻮرﻟﯘﻗﻰ «ﻧﻮﭼﯩﻠﯩﻘﻰ» ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧلارﭼﻪ ﻳﺎﺷﺎپ، ﺟﺎﮬﺎن ﻛﯧﺰﯨﭗ ﻛﯧﺘﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ. ﺋﯘ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﻐﯩﻨﯩﻐﺎ 10 ﻳﯩﻠلار ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻳﯘرﺗﻰ ﺑﯘﺧﺎراﻏﺎﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﺪۇ. ﺗﺎرﯨﺨﺘﺎ «ﺳﻪﻣﻪرﻗﻪﻧﺖ ﺳﻪﻳﻘﻪﻟﻰ ﺋﺎﻟﻪم، ﺑﯘﺧﺎرا ﻗﯘۋۋﯨﺘﻰ ﺋﯩﺴلام» دەپ ﺷﯚﮬﺮەﺗﻠﯩﻚ ﻧﺎم ﺋﺎﻟﻐﺎن ﺑﯘﺧﺎرا ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﻣﯩﺮى ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﺋﯚﻟﯜپ ﻛﻪﺗﻜﻪن ﻗﯧﺮى ﺋﯚﭼﻜﯩﻨﯩﯔ ﺗﯧﺮﯨﺴﯩﻨﻰ ﺗﺎﻟﯩﺸﯩﭗ دەۋاﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﺎﻛﺎ - ﺋﯘﻛﯩلارﻧﯩﯔ دەۋاﺳﯩﻨﻰ ﺋﺎﻳﺮﯨﭗ ﻳﯜرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺋﯘﭼﯩﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪﺧﻤﻪق ۋە ﺋﯩﻘﺘﯩﺪارﺳﯩﺰ، زاﻟﯩﻢ ۋە ﺋﺎچ ﻛﯚز ﺋﻪﻣﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ۋەزﯨﺮى ﺑﯘ ﺋﺎﻛﺎ - ﺋﯘﻛﯩلارﻏﺎ «ﺋﯚﻟﯜپ ﻗﺎﻟﻐﺎن ﺋﯚﭼﻜﯩﻨﯩﯔ ﺗﯧﺮﯨﺴﯩﻨﻰ ﺳﻮﻳﯘۋﯦﻠﯩﭗ، ﻗﯘرۇﺗﯘپ ۋە ﺋﺎﺷلاپ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺳﺎراﻳﻐﺎ ﺋﻪﻛﯧﻠﯩﭗ، ﺧﻪزﯨﻨﯩﮕﻪ ﺗﺎﭘﺸﯘرۇش زۆرۈر» دەپ ﻳﯧﻨﯩﺪا ﺋﻪﺳﻨﻪپ ﺋﻮﻟﺘﯘرﻏﺎن ﺋﻪﻣﯩﺮﮔﻪ ۋاﻛﺎﻟﯩﺘﻪن ﮬﯚﻛﯜم ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﺪۇ. ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻳﯧﺰﯨﺸﯩﭽﻪ: «ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪر ۋە ﻣﻮﻟﻠﯩلارﻧﯩﯔ دۈﺷﻤﯩﻨﻰ، ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ دوﺳﺘﻰ» ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺑﯘ ﺋﯩﺶﺗﯜﭘﻪﻳﻠﻰ ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮﯨﻨﯩﯔ زۇﻟﻤﯩﻨﻰ ﻳﻪﺗﻜﯜﭼﻪ ﺗﺎرﺗﻘﺎن ﺧﻪﻟﻖ ﺗﻪرەﭘﺘﻪ ﺗﯘرۇپ، ﻣﯘﻧﺪاق ﻗﻮﺷﺎق ﺋﻮﻗﯘﻳﺪۇ:
...
ﺋﻪﻣﯩﺮ − ﺋﯘ ﻧﯧﻤﻪ؟ ﻧﯩﺠﯩﺲ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﭘﺘﯘر،
ﺑﯧﺸﻰ ﺋﻮرﻧﯩﻐﺎ ﻗﺎﭘﺎق ﻗﺎداﭘﺘﯘر.
ﻗﺎﭼﺎن، ﺋﯧﺰﯨﻠﮕﻪن ۋە ﺧﻮرلاﻧﻐﺎن ﺋﻪل،
ﺋﺎرام ﺋﯧﻠﯩﭗ، ﺑﻪﺧﺘﻠﯩﻚ ﻛﯚﺗﯜرﯨﺪۇ ﺑﻪل؟
ﭼﯩﯖﺪۇر، ﻛﯜﭼﻠﯜﻛﺘﯘر ﺋﻪﻣﯩﺮ دۆﻟﯩﺘﻰ،
ﻛﯧﻠﯩﺪۇ ﺋﯘﻧﯩﯖﻤﯘ ﻳﻮﻗﯩﻠﯩﺶ ﭘﯘرﺳﯩﺘﻰ.
ﻗﺎﻳﻐﯘﻟﯘق ﻛﯜﻧﻠﯩﺮﯨﯔ ﻳﻮﻗﯩلار، ﭘﯜﺗﻪر،
ﻳﯩﻠلارﻣﯘ ﺋﯚﺗﻪر، ﻧﯚۋەﺗﻤﯘ ﻛﯧﻠﻪر.
...
ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮﯨﻨﻰ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ﺋﺎرﺗﯘﻗﭽﯩﻠﯩﻘﻰ ﻳﺎﻛﻰ ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ﻳﻮق ﮬﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪن ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﮬﻮﻟﻠﯩﯟودﻧﯩﯔ ﻛﯩﻨﻮﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻛﯧﭽﯩﺴﻰ ﺷﻪﮬﯟەﺗﺨﻮرﻟﯘق ﺑﯩﻠﻪن ﺑﻮﻟﯘپ، ﻛﯜﻧﺪۈزى ﺋﯩﻨﻘﯩلاب ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ روﻣﺎﻧﺘﯩﻚ ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧلاردەك ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻳﺪۇ. ﺑﯩﺰ ﺋﻪﺗﺮاﭘﯩﻐﺎ ﺑﯘﺧﺎراﻧﯩﯔ ﺗﯚۋەن ﻗﺎﺗلام ﭘﯘﻗﺮاﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﯩﻐﯩﯟﯦﻠﯩﭗﺷﻪﮬﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﺴﯩﺪا ﻗﯩﻠﭽﯩﻤﯘ ﻗﻮرﻗﻤﺎﺳﺘﯩﻦ ﺋﯩﺴﻴﺎن ﻗﻮﺷﯩﻘﻰ ﺋﻮﻗﯘۋاﺗﻘﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻛﯚرﮔﯩﻨﯩﻤﯩﺰدە، ﺋﯘ ﻛﯚزﯨﻤﯩﺰﮔﻪ 19 - ﺋﻪﺳﯩﺮدە
ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪدە ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﭘﺎرﯨﮋ ﻛﻮﻣﻤﯘﻧﯩﺴﻰ ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﯩﻨﯩﯔﺋﺎﻛﺘﯩﭗ ﺋﻪزاﻟﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﺮ ﻛﺎﻣﯧﺮدا ﻳﯧﺘﯩﭗ ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﯩﻲ ﺗﻪرﺑﯩﻴﻪ ﺋﺎﻟﻐﺎن ﺋﯩﻨﺘﯧﺮﻧﺎﺗﺴﯩﻴﻮﻧﺎﻟﯩﺰﻣﭽﯩﺪەك ﻛﯚرۈﻧﯜپ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ. ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﺋﯚزى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰﻣﯘﻧﯘ ﻣﻪدﮬﯩﻴﻪ ﻧﺎﺧﺸﯩﺴﻰ ﻣﻪزﻣﯘن ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨﻠﯩﻘﻘﺎ ۋە ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﯩﻴﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ:
...
ﻣﻪن ﮔﺎداي، ﻳﯧﻠﯩﯔ - ﻳﺎﻟﯩﯖﺎچ، ﺧﯘﺷﭽﺎﻗﭽﺎق ﺳﻪرﺳﺎﻧﻤﻪن،
ﻳﺎﺷﺎﻳﻤﻪن ۋە ﻛﯜﻳﻠﻪﻳﻤﻪن ﮬﻪم ﺋﺎﭘﺘﺎﭘﻘﺎ ﻗﺎراﻳﻤﻪن.
ﻗﯩﺴﻤﻪت ﺋﯚزى ﺳﺎﻗﻠﯩﻐﺎن، ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﺋﺎﻣﺮاق ﺋﻮﻏﻠﯩﻤﻪن،
ﺳﯘﻟﺘﺎﻧﻨﯩﻤﯘ ۋە ﺋﻪﻣﯩﺮ ﮬﻪم ﺧﺎﻧﻨﻰ زاﯕﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن!
ﺋﻮﻣﯘﻣﻪن، ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ روﻣﺎﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪم ﺧﺎﻟﯩﻐﯩﻨﯩﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺷﻪﮬﯟەﺗﭙﻪرەس ﻧﻮﭼﻰ، ﮬﻪم ﻳﺎلاڭ ﺋﺎﻳﺎغ ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﭽﻰ، ﮬﻪم زاﻟﯩﻢ ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪردﯨﻦﻗﻮرﻗﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﻣﻪﺳﺨﯩﺮﯨﯟاز ﺟﺎﮬﺎﻧﻜﻪزدى. ﺷﯜﺑﮭﯩﺴﯩﺰﻛﻰ، ﺑﯘ ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﭘﻪﻗﻪت ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻧﻪرﺳﻪ ﺋﻪﻣﻪس! ﻣﯩﯔﻳﯩﻠلاردﯨﻦ ﺑﯧﺮى ﺋﻪل ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪا ﺳﺎﻏلام ﻛﯜﻟﻜﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻧﺒﻪﺳﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻛﻪﻟﮕﻪن، ﺧﺎن - ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪردﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺋﺎۋام ﭘﯘﻗﺮاﻏﯩﭽﻪ ﮬﻪﻣﻤﯩﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﺒﯩﺪﯨﻦ ﺋﻮرۇن ﺋﺎﻟﻐﺎن ﺳﯚﻳﯜﻣﻠﯜك ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﺑﯩﺮاﻗلا ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ ﻗﯩﻴﺎﭘﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪر ۋە ﺋﯚﻟﯩﻤﺎلارﻧﯩﯔ دۈﺷﻤﯩﻨﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳلاﻧﺪۇرۇپ ﻗﻮﻳﯘﻟﻐﺎن. ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﻪ، ﺋﺎﻧﺎﺗﻮﻟﯩﻴﻪدﯨﻦ ﻗﻮﻣﯘﻟﻐﯩﭽﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﯩﭙﺎﻳﺎن زﯦﻤﯩﻨﺪا ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﻮﻏﯘز ﺗﯜرﻛﻠﯩﺮى ﺗﯜرﻛﯜﻣﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯜرﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﻠﯩﻖ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪە ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺗﺎﻣﺎﻣﻪن ﺑﺎﺷﻘﯩﭽﻪﺋﻮﺑﺮاز. ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺧﻪﻧﺰۇ ﻣﯘﺗﻪﺧﻪﺳﺴﯩﺴﻠﻪر ﺗﯚت ﺗﻮﻣﻠﯘق «ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻗﺎﻣﯘﺳﻰ»ﻧﯩﯔ «ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت . ﺳﻪﻧﺌﻪت» ﻗﯩﺴﻤﯩﺪا «ﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ − ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى» دﯦﮕﻪن ﻣﺎۋزۇ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﻧﻰﺗﻮﻧﯘﺷﺘﯘرۇپ: «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﻧﺎﻣﻰ ﺋﯩﺴلام دۇﻧﻴﺎﺳﯩﻐﯩلا ﺋﻪﻣﻪس، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮدﯨﻤﯘﮬﻪﻣﻤﻪﻳﻠﻪﻧﮕﻪ ﺗﻮﻧﯘﺷﻠﯘق، ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر ﺋﯘﻧﻰ ﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ، دەپ ﺑﯩﻠﯩﺪۇ... ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻪﺳﻠﯩﺪە ﺋﯩﺴلام دﯨﻨﻰ ﺋﻪﻗﯩﺪﯨﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻣﯘﻛﻪﻣﻤﻪل ﺑﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩلاﮬﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳﺘﯘر. ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﻚ، ﻳﯘﻣﯘرﻟﯘق، ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ، دۇرۇس، ﺋﺎق ﻛﯚﯕﯜل، ﮬﻪﻗﻘﺎﻧﯩﻴﻪﺗﭽﻰ ﺋﺎﻟﯩﻤﺪۇر » دەپ ﺗﻪرﯨﭙﻠﯩﮕﻪن.
ﮬﻪﻣﻤﯩﮕﻪﺋﺎﻳﺎﻧﻜﻰ، «ﭼﺎر رۇﺳﯩﻴﻪ ﻛﯧﯖﻪﻳﻤﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ زﯦﻤﯩﻦ داﺋﯩﺮﯨﺴﯩﮕﻪ ﺋﻮﺧﺸﺎش ﺑﻮﻟﻤﯩﻐﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪرﻧﻰ ﻗﻮﺷﯘۋاﻟﻐﺎن. ﻳﯧﯖﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﻛﯩﺮﮔﯜزﮔﻪن زﯦﻤﯩﻨﺪﯨﻜﻰﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ۋە ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻛﻪڭ ﺋﯩﺸﻐﺎﻟﯩﻴﻪت ﭘﺎﺳﯩﻠﯩﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ﺟﺎﻳلاردا ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺧﻪﻟﻘﻠﻪرﻧﻰﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺑﯘ دۆﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ۋەزﯨﭙﯩﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎيلاﻧﻐﺎﻧﯩﺪى.» ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦﻛﯧﻴﯩﻦ ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ۋە ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺶ ﭼﺎر رۇﺳﯩﻴﻪدە زور ﻗﯩﺰﻏﯩﻨﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﯘپ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪن. ﺋﯘﻧﺪاﻗﺘﺎ، ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف ﻧﯧﻤﻪ ﺋﯜﭼﯜن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻗﻪدﯨﺮﻟﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﺒﯩﺪﯨﻜﯩﺪﯨﻦﺗﺎﻣﺎﻣﻪن ﺑﺎﺷﻘﯩﭽﻪ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻳﺪۇ؟
ﺷﯜﺑﮭﯩﺴﯩﺰﻛﻰ، ﺑﯘ ﻗﯩﻠﻤﯩﺶ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﺗﺎﺳﺎدﯨﭙﯩﻴﻠﯩﻖ ﺋﻪﻣﻪس! ﺑﯘ دەل ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖﺋﯩﻠﻤﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﻏﻪرب ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﺎرﻏﺎن «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﻳﺎﻛﻰ «ﺷﻪرق ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ» ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎرﻏﺎن ﺋﯧﻐﯩﺸﻘﺎﺋﯩﮕﻪ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﻨﻰ ﺋﯚز ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺋﯧﻠﯩﭙلا ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﻳﻪﻧﻪ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﯩﭗ دۇﻧﻴﺎ، ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ۋە ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﯘرﻣﯘش، ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪردە ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺗﯘﺗﻘﺎن، ﭼﻮﯕﻘﯘر ﻳﯩﻠﺘﯩﺰﺗﺎرﺗﯩﭗ ﻛﻪﺗﻜﻪن ﺑﯩﺮ ﺗﻪرەﭘﻠﯩﻤﻪ ﻗﺎرﯨﺸﯩﻨﯩﻤﯘ ﺋﯚز ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﯩﺪۇ. «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ»ﻧﯩﯔﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯩﺪﯨﻐﯩﻨﻰ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ، ﺗﯩﻞ - ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﭘﻪن ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﺮى ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻳﺎۋروﭘﺎ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻜﻰ، ﻳﻪﻧﻰ ﺑﯜﻳﯜك ﺑﯩﺮﯦﺘﺎﻧﯩﻴﻪﺋﯩﻤﭙﯧﺮﯨﻴﻪﺳﻰ، ﭼﺎر رۇﺳﯩﻴﻪ ﺋﯩﻤﭙﯧﺮﯨﻴﻪﺳﻰ ۋە ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚﻛﯧﯖﻪﻳﻤﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ زﯨﭻ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەت. ﺷﯘﯕﺎ، ﺑﯘﺧﺎراﻟﯩﻖ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺟﻪدﯨﺪﯨﺰﻣﭽﻰﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺋﺎﺑﺪۇرەﺋﯘف ﻓﯩﺘﺮەت (1886 − 1937) ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى 1919 - ﻳﯩﻠﻰ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﺋﯧلان ﻗﯩﻠﻐﺎن «ﺷﻪرق ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﻰ» دﯦﮕﻪن ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ﻳﺎۋروﭘﺎ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻗﺎراﺗﻘﺎن ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﻰ ﺗﻮﻏﺮۇﻟﯘق «ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺋﻪﺧلاﻗﯩﻨﻰ ﺑﯘزﻣﺎق، ﻛﯚﯕﻠﯩﻨﻰ دﯨﻨﯩﻲ ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﻣﯘﻗﻪددەﺳﻠﯩﻜﺘﯩﻦ ﺳﻮۋۇﺗﻤﺎق، ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪر ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪا ﺑﯚﻟﮕﯜﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ۋە دۈﺷﻤﻪﻧﻠﯩﻚ ﺋﯘرۇﻗﯩﻨﻰﭼﯧﭽﯩﭗ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﭻ ﭼﺎﭘﺘﯘرﻣﺎق، ﺋﯩﺸﺴﯩﺰ، ﮬﯘرۇن، ﻗﺎلاق، ﺋﺎچ ۋە ﻳﺎﻟﯩﯖﺎچ ﻗﯩﻠﯩﭗﺋﯚزﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﯘل ﻗﯩﻠﻤﺎق، ﻳﺎۋاش، ﺋﯩﺘﺎﺋﻪﺗﻤﻪن ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪردﯨﻦ ﻳﻪر ۋە ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﯩﻚﻧﻪرﺳﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﮬﯩﻴﻠﻪ - ﻧﻪﻳﺮەﯕﻠﻪر ﺑﯩﻠﻪن ﺗﺎرﺗﯩﯟاﻟﻤﺎق، ﺋﺎﺧﯩﺮﯨﺪا، ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪرﻧﻰﺗﯜرﻟﯜك ﺋﺎﻣﺎﻟلار ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎﺳﺘﺎ - ﺋﺎﺳﺘﺎ ﻳﻮق ﻗﯩﻠﻤﺎق...! رۇﺳﯩﻴﻪ ﻧﯩﻜﻮلاي ﮬﯚﻛﯜﻣﯩﺘﻰﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﻳﯘرﺗﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰدا ﺷﯘ ﺗﻪدﺑﯩﺮﻟﻪرﻧﻰ ﻳﯜرﮔﯜزﻣﯩﺪﯨﻤﯘ؟» دەپ ﺷﯩﻜﺎﻳﻪت ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﻣﻪﺷﮭﯘر ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ، ﺋﻪرەب ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﺋﺎﻟﯩﻢ زﯨﻴﺎﺋﯘددﯨﻦ ﺳﺎردﯦﺮ «ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻖ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﯩﺪا «ﺷﻪرق ﻧﯧﻤﻪ؟ دﯦﮕﻪﻧﺪە، ﺋﯘ ﺑﯩﺮﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﭽﺎن، ﻣﻪۋﮬﯘم ﻛﯚرۈﻧﯜش، ﺷﻪرق ﻧﺎﻣﻪﻟﯘم ﻧﻪرﺳﻪ. ﺋﯘ ﺧﯘددى ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩلار، ﺋﻪﺳﻠﯩﻤﯩﭽﯩﻠﻪر ﻳﺎﻛﻰ ﺧﯩﻴﺎﻟﯩﻲ ﻛﯚزەﺗﻜﯜﭼﯩﻠﻪر ﺋﯚز ﺋﺎرزۇﺳﻰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﻪﻛﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜرﮔﻪن ﻳﺎﻛﻰﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﺑﻮﻟﯩﺪۇ، دﯦﮕﻪن ﻧﻪرﺳﯩﺪۇر» دەﻳﺪۇ. ﺳﺎردﯦﺮﻧﯩﯔ ﻗﺎرﯨﺸﯩﭽﻪ، ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻘﻨﻰ 11 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰ ﺋﻪﮬﻠﯩﺴﻪﻟﯩﭙﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺗﺎﺟﺎۋۇزﭼﯩﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاﺷﻘﺎ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘﺋﯘﭼﺮﯨﺸﯩﺶ ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﻏﻪرب ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزﯨﺮﯨﻨﻰ ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲﻗﯩﻠﺪۇردى، ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻪﺳﻪۋۋۇرﯨﻨﻰ ﺑﺎﺷﻠﯩﺪى. «ﻣﯘﺷﯘ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺶ ﻧﯘﻗﺘﯩﺴﯩﺪﯨﻦﺋﯧﺘﯩﺒﺎرەن ﻏﻪرب ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺋﯘﺳﻠﯘﺑﻨﻰ، ﺑﻪزى ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ۋە ﻣﻪﺷﻐﯘلات ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰﻳﯧﺘﯩﻠﺪۈردى ﮬﻪم ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﺪۇردى ﮬﻪﻣﺪە ﺷﯘ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚﺋﯩﺪﯨﻴﻪﻟﻪرﻧﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈردى، ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﺪى، ﻗﯘردى ۋە ﻗﻮﻟلاﻧﺪى.» ﻣﻪﻟﯘم ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺷﻪرق ﺑﯩﻠﻪن ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚ. ﻟﯧﻜﯩﻦ، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻧﯩﺸﺎﻧﻐﺎ، ﻳﻪﻧﻰ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺳﯩﺮﺗﺘﯩﻦ ﻧﻪزەر ﺳﯧﻠﯩﺸﻰ ﺋﻪﻣﻪس.» ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯩﺪﯨﻐﯩﻨﻰ ﭘﻪﻗﻪت ﺋﯜچ ﻧﻪرﺳﻪ، ﻳﻪﻧﻰ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯩﺪﯨﻐﺎن ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮى؛ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ، ﺷﻪرﻗﺘﯩﻦ ﻗﻮرﻗﯘش؛ ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ، ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰﺋﺎرزۇدﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت. ﻟﯧﻜﯩﻦ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯜﺷﻰ ﺋﻮﻳﺪۇرۇپ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﻐﺎن، «ﺷﻪرق» دەپ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﺎن ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﻘﺎ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺗﻪﺳﻪۋۋۇرى ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﮔﻪۋدﯨﻠﻪﻧﮕﻪن. ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔﺷﻪرﻗﻨﻰ ﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ۋە ﻗﯘرۇﺷﻰ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﺷﻪرﻗﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜن ﺋﻪﻣﻪس ﮬﻪﻣﺪە ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﻰ ﺋﯜﭼﯜﻧﻤﯘ ﺋﻪﻣﻪس. ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ۋە ﻗﯘرۇﻟﻤﺎﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرﻣﻪﻛﭽﻰ، ﺋﯩﺰاﮬﻠﯩﻤﺎﻗﭽﻰ ۋە ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻠﯩﻤﺎﻗﭽﻰ ﺑﻮﻟﻐﯩﻨﻰ، ﻣﺎﮬﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺋﯚزﯨﮕﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯜﺷﺘﯘر. ﺋﯧﻨﯩﻖ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﯚز ﻣﻪﻧﭙﻪﺋﯩﺘﻰ ﺋﯜﭼﯜﻧﺪۇر. ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺑﺎش ۋەزﯨﺮى ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ﺑﯧﻨﺠﺎﻣﯩﻦ دﯨﺴﻠﯩﺮ (1804 − 1881) ﻧﯩﯔ ﻳﻮﭘﯘﺗﻤﺎﺳﺘﯩﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﯩﻨﯩﺪەك، ﻏﻪرﺑﻠﯩﻜﻠﻪر ﺋﯜﭼﯜن «ﺷﻪرق ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺗﯩﺮﯨﻜﭽﯩﻠﯩﻚ ﻳﻮﻟﻰ» ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. «ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻗﻰ دەۋرﯨﺪﯨﻦ ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﯩﯔﻛﯜﭼﻰ ﺋﯩﺰﭼﯩﻞ ﺋﯜزۈﻛﺴﯩﺰ ﻳﯘﻗﯩﺮى ﺋﯚرﻟﻪۋاﺗﻘﺎﻧﺪا ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺧﯩﻴﺎﻟلاردا ﺑﻮﻟﯘﺷﻨﯩﯔ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘﺋﻮرﻧﻰ ﻳﻮق. ﺋﺎﻟﯩﻤلار، ﻣﯩﺴﺴﯩﻴﻮﻧﯧﺮلار، ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﻜﻠﻪر، ﺳﻮدﯨﮕﻪرﻟﻪر ﻳﺎﻛﻰ ﺋﻪﺳﻜﻪرﻟﻪر ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﭼﯜن ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺑﺎردى ﻳﺎﻛﻰ ﺷﻪرق ﺗﻮﻏﺮۇﻟﯘق ﺋﻮﻳلاﻧﺪﯨﻜﻰ، ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻳﺎزﻏﯘﺳﻰ ﻛﻪﻟﺴﻪﻳﺎزاﻟﯩﺪى، ﺋﻮيلاﻧﻐﯘﺳﻰ ﻛﻪﻟﺴﻪ ﺋﻮﻳﻠﯩﻨﺎﻟﯩﺪى، ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ﺗﻮﺳﺎﻟﻐﯘﺳﯩﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﻤﯩﺪى. ﺷﻪرق ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﺑﯘ ﺑﺎش ﻧﯩﺸﺎن ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا، 18 - ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاپ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪن ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻗﺎرﯨﺘﺎ زوﻣﯩﮕﻪرﻟﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﭼﻮڭ ﻛﯜﻧﻠﯜﻛﻨﯩﯔﺳﺎﻳﯩﺴﯩﺪە ﺑﯩﺮ ﻣﯘرەﻛﻜﻪپ ﺷﻪرق ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﺪى. » ﺋﻪﮬﯟال ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪﻧﻤﯘ ﺧﯘددى ﻛﺎرل ﻣﺎرﻛﺴﻨﯩﯔ «ﺋﯘلار ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻴﻪﻟﻤﻪﻳﺪۇ، ﺋﯘلار ﺑﺎﺷﻘﯩلار ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﻛﯧﺮەك» دﯦﮕﯩﻨﯩﺪەك ﺑﻮﻟﺪى. ﺷﯘﯕﺎ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩلار ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ دﯦﮕﻪن ﺑﯘﺋﯘﻗﯘم «ﻏﻪرب» ﻧﯩﯔ «ﺷﻪرق» ﻧﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪﺷﺘﯩﻜﻰ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ۋە ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﯩﺘﻰ. ﺑﯘ ﺧﯩﻞﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش ﺋﯘزاق ﺗﺎرﯨﺨﻘﺎ ۋە ﺋﯩﭽﻜﻰ ﻟﻮﮔﯩﻜﯩﻠﯩﻖ ﻗﯘرۇﻟﻤﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ، دەپ ﻗﺎرﯨﺪى. ﺗﺎرﯨﺨﺘﺎﻏﻪرﺑﻜﻪ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪپ ﺋﯜﻟﮕﯜرﻣﯩﮕﻪن ﺷﻪرق ﻏﻪرب ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺧﺎﻟﯩﻐﺎﻧﭽﻪ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪﻧﺪى. ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯜﺷﻜﻪ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎن ﻏﻪرب، ﺟﯘﻏﺮاﭘﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﺋﺎﻣﯩﻞ ﺳﻪۋەﺑﯩﺪﯨﻦ ﺋﻪڭ دەﺳﻠﻪپ ﺋﯩﺴلاﻣﯩﻴﻪت دۇﻧﻴﺎﺳﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﭼﺮاﺷﺘﻰ- 15 . ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻦ ﺑﯘﻳﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ۋە ﭘﻪن - ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﺎ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺶ ﻳﻮﻟﯩﻐﺎ ﻣﺎﯕﻐﺎن ﻏﻪرب ﻳﻪﻧﻰ ﻳﺎۋروﭘﺎ دەل ﻣﯘﺷﯘ ﺋﯩﺴلام ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﭼﺮﯨﺸﯩﺶ ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﻏﻪرب ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزﯨﺮﯨﻨﻰ ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲﻗﯩﻠﺪۇرۇﺷﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﺪى. ﺷﻪرق ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﻗﯩﻴﯩﻦ، ﻳﺎت ﺋﻪل ﺗﯜﺳﻰ ﻗﻮﻳﯘق، ﺷﻪﮬﯟاﻧﯩﻲ زﯦﻤﯩﻦ دەپ ﻗﺎراﻟﺪى. ﺋﯘ ﺳﯩﺮﻟﯩﻖ ﮬﯧﻜﺎﻳﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻣﺎﻛﺎﻧﻰ، رەﮬﯩﻤﺴﯩﺰﻟﯩﻚ ۋە ﻳﺎۋاﻳﯩﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻳﯜز ﺑﯧﺮﯨﺪﯨﻐﺎن ﺟﺎﻳﻰ دەپ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈﻟﺪى. ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزەرﻧﯩﯔ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﯩﻠﯩﻜﯩﺪە ﮬﺎﻛﺎۋۇر، ﺋﯜﺳﺘﯜﻧﻠﯜك ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜك ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺟﺎﮬﯩﻠﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺷﯘﻧﺪاق ﻗﺎرﯨﺪﯨﻜﻰ، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺑﯩﻠﻪن ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﭘﻪرق ﺑﻮﻟﺴﺎ، ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﻰ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﯩﻨﻰ ﻳﺎزﯨﺪۇ، ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﻰ ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻳﯧﺰﯨﻠﯩﺪۇ. ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﯩﻐﺎ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﯩﻨﯩﯔ روﻟﻰ ﭘﺎﺳﺴﯩﭗ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﻰ. ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﯩﮕﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩلار ﻛﯚزﯨﺘﯩﺶ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﮬﻮﻗﯘﻗﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ.» ﻣﯘﻧﺪاﻗﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺑﯩﺮى ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺑﯩﺮى ﻳﯧﺰﯨﻠﯩﺶ ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﻰ!
ﻣﺎﻧﺎﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻗﺎراﺷﻨﯩﯔ ﺋﻮﻣﯘﻣﻠﯩﺸﯩﺸﻰ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪە 18 - ۋە 19 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰ ﻳﺎۋروﭘﺎدا ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﯩﻠﯩﻨﻰ ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺶ زور ﻗﯩﺰﻏﯩﻨﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﺎﻳلاﻧﺪى. ﺷﯘ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔﺟﯘﻏﺮاﭘﯩﻴﻪﺳﯩﻨﻰ، ﺗﺎرﯨﺨﯩﻨﻰ، ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﯩﻨﻰ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﺪى. ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﺑﯘﻧﻰﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﺶ، ﺑﯘرﻣﯩلاش، زەﮬﻪرﻟﻪش، ﻗﺎﻳﺘﺎ ﻗﯘرۇش ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎردى. ﺗﻪﺑﯩﺌﯩﻲ ﮬﺎﻟﺪا ﺑﯘ ﺳﻪﭘﻜﻪ ﻳﺎۋروﭘﺎ ﻳﺎﻛﻰ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ - ﺷﺎﺋﯩﺮ، رەﺳﺴﺎﻣﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ﻗﺎﺗﻨﺎﺷﺘﻰ. ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺪە، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻴﺴﯩﺪا «ﺷﻪرق ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﻰ» ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎﻧﺪەك، ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪا «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ» ۋۇﺟﯘدﻗﺎ ﭼﯩﻘﺘﻰ. ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ روﻣﺎﻧﺘﯩﺰم ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﻣﻪزﮔﯩﻠﯩﺪە ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ۋاﻟﺘﯩﺮ ﺳﯩﻜﻮت ۋە ﺷﺎﺋﯩﺮ ﺑﺎﻳﺮون (1788 − 1824) لارﻣﯘ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﻪﻛﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜرۈپ ﺋﻪﺳﻪر ﻳﺎزﻏﺎن. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، ﺑﺎﻳﺮون «ﺷﻪرق داﺳﺘﺎﻧﻠﯩﺮى» دﯦﮕﻪن ﻧﺎﻣﺪا ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش داﺳﺘﺎﻧلارﻧﻰ ﻳﺎزﻏﺎﻧﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ، «دون ﺟﯘﺋﺎن» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻲ روﻣﺎﻧﯩﺪا ﺋﯩﺘﺎﻟﯩﻴﻪ دﯦﯖﯩﺰ ﻗﺎراﻗﭽﯩﻠﯩﺮى ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦﺗﯘﺗﯘﻟﯘپ ﺋﻮﺳﻤﺎن ﺋﯩﻤﭙﯧﺮﯨﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﭘﺎﻳﺘﻪﺧﺘﻰ ﺋﯩﺴﺘﺎﻧﺒﯘﻟﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﭗ، ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺋﻮردﯨﺴﯩﻐﺎ ﺳﯧﺘﯩﻠﻐﺎن دون ﺟﯘﺋﺎن ﺋﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻚ ﻳﯩﮕﯩﺘﻨﯩﯔ ﮬﯧﻜﺎﻳﯩﺴﯩﻨﻰ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪن. ﺋﻪﺳﻪردە دون ﺟﯘﺋﺎن ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺋﻮردﯨﺴﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺳﯧﺘﯩﯟﯦﻠﯩﻨﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﮬﻪرەﻣﺪﯨﻜﻰ ﺗﻮﻗﺎللارﻧﯩﯔﮬﯘزۇرﻟﯩﻨﯩﺸﯩﻐﺎ ﺗﺎﭘﺸﯘرۇپ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﺪۇ. ﺑﯩﺮ ﻣﻪزﮔﯩﻠﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯘ ﻳﻪردﯨﻦ ﻗﯧﭽﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ، ﺗﯜرﻛﯩﻴﻪﮔﻪ ﮬﯘﺟﯘم ﻗﯩﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن رۇﺳﯩﻴﻪ ﺋﺎرﻣﯩﻴﻪﺳﯩﮕﻪ ﻗﺎﺗﻨﯩﺸﯩﺪۇ. «دون ﺟﯘﺋﺎن» ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﺗﺎرﯨﺨﭽﯩﻠﯩﺮى ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ «ﺋﯚﺗﻜﯜر ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻣﻪﺳﺨﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﻮﻟﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪر» دەپ ﻗﺎرﯨﻠﯩﺪۇ. دﯦﻤﻪك، ﺑﺎﻳﺮون ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺋﻮردﯨﺴﯩﻨﻰ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﻣﻪﺳﺨﯩﺮە ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﺑﺎﻳﺮون ﺋﯚزﯨﻤﯘ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎت ﺳﻮدﯨﮕﯩﺮﯨﮕﻪ ﻳﺎزﻏﺎن ﺧﯧﺘﯩﺪە «ﻣﯧﻨﯩﯔ دون ﺟﯘﺋﺎﻧﻨﻰ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﻰ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﻳلاﻧﺪۇرۇپ ﭼﯩﻘﯩﺸﯩﻤﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﻗﺴﻪت، ﮬﻪرﻗﺎﻳﺴﻰ ﺋﻪﻟﻠﻪردﯨﻜﻰ ﻣﻪﺳﺨﯩﺮە ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﯧﮕﯩﺸﻠﯩﻚ ﻛﯜﻟﻜﯩﻠﯩﻚﺗﻪرەﭘﻠﻪرﻧﻰ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺶ» دﯦﮕﻪن. ﻗﯩﺴﻘﯩﺴﻰ، «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ» ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮﺋﯩﺰﭼﯩﻠﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﻪ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ داۋام ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦﻣﻪﻗﺴﻪت ﻣﻪﺟﺒﯘرلاش ۋاﺳﯩﺘﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻗﯩﻠﻐﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ۋاﺳﯩﺘﯩﺴﻰ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﮬﻪل ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯘر. ﭘﺎﻛﯩﺴﺘﺎﻧﻠﯩﻖ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺋﯩﻘﺒﺎل ﺋﻪﮬﻤﻪد (1933−1999) ﻧﯩﯔ «ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﯩﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﻛﯜﭼﻠﯩﺮى ﺋﻪﻣﻪﻟﮕﻪ ﺋﺎﺷﯘراﻟﻤﯩﻐﺎن ﺋﯩﺸلارﻧﻰﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى ﺗﻪﺷﯟﯨﻘﺎت ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﯩﺮى ﺋﯩﺸﻘﺎ ﺋﺎﺷﯘردى. ﺑﻪش ﺑﯘرﺟﻪﻛﻠﯩﻚ ﺑﯩﻨﺎ ﻗﯩلاﻟﻤﯩﻐﺎن ﺋﯩﺸﻨﻰ ﮬﻮﻟﻠﯩﯟود ﻗﯩلاﻟﯩﺪى » دﯦﮕﻪن ﮬﯚﻛﻤﻰ دەل ﻣﯘﺷﯘ ﻗﺎﺋﯩﺪﯨﮕﻪ ﭼﯜﺷﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ» ﻧﻰ ﻳﯧﺰﯨﺶ ﺗﻮﺧﺘﺎپ ﻗﺎﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻟﯩﻚ يازغۇچى ﺋﻪﻣﯩﻦ ﻣﺎﺋﺎﻟﻮﻓﻨﯩﯔ 1988 - ﻳﯩﻠﻰ دۇﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪن «ﺳﻪﻣﻪرﻗﻪﻧﺖ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ روﻣﺎﻧﯩﻤﯘ دەل ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ ﺋﻪﻛﺲﺋﻪﺗﺘﯜرۈﻟﮕﻪن روﻣﺎﻧﺪۇر. ﺑﯘ روﻣﺎﻧﺪا ﺋﻮﺧﺸﺎﺷلا ﺧﻪﻟﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺧﺎﻧﻨﻰ ﻗﺎرﯨﻤﯘﻗﺎرﺷﻰ ﻣﻪﻳﺪاﻧﻐﺎﻗﻮﻳﯘپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪش، ﺧﺎﻧﻨﻰ ﺑﻪﺗﻨﯩﻴﻪت، ﻛﺎﻟﺘﺎ ﭘﻪم، ﮬﻪﺳﻪﺗﺨﻮر، ﺧﻮﺗﯘﻧﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮرﻗﯩﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﺎرﯨﺘﯩﺶ، ﮬﺎراﻗﻜﻪﺷﻠﯩﻜﻨﻰ، ﻧﺎﺷﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﻘلارﻧﻰ ﮔﯜزەﻟﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺶ ﺧﺎﮬﯩﺸﻰ، ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﺷﻪرق ﺷﻪﮬﻪرﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ۋە ﺋﯚﻟﯩﻤﺎ - ﺋﺎﻟﯩﻤﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯘﺳﺘﯩﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈش ﮬﺎدﯨﺴﯩﺴﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪﻧﮕﻪن.
ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﻘﯩلارﻧﻰﻣﯩﺴﺎل ﻛﻪﻟﺘﯜرۈش ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﮕﻪﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎن ﻳﺎﻛﻰ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻏﻪرب ﺋﻪدﯨﺒﻠﯩﺮى ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﺟﺎرﭼﯩﺴﻰ دﯦﮕﻪﻧﺪەك ﺑﯩﺮﺗﻪرەﭘﻠﯩﻤﻪ ﮬﯚﻛﯜﻣﻨﻰ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﻤﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ﻛﯧﺮەك. ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻤﯘ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔﺋﻪرﻛﯩﻨﻠﯩﻚ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﯩﮕﻪ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺑﯧﻐﯩﺸﻠﯩﻐﺎن ﺋﯘﻟﯘﻏﯟار ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ - ﺷﺎﺋﯩﺮلار ﺋﺎز ﺋﻪﻣﻪس. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، 19 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰ ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﺑﯜﻳﯜك ﺋﻪدﯨﺐ ۋﯨﻜﺘﻮر ﮬﯩﻴﻮﮔﻮ، 20 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰﺑﯜﻳﯜك ﺋﻪدﯨﺐ ژان ﭘﻮۋﯦﻞ ﺳﺎرﺗﺮﯦلار ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﻳﯜﻛﺴﻪك ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﭙﻪرۋەرﻟﯩﻚ روﮬﻰ ۋە ﮬﻪﻗﻘﺎﻧﯩﻴﻪت ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ۋﯨﻜﺘﻮر ﮬﯩﻴﻮﮔﻮﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ - ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻤﻪ ﺋﺎرﻣﯩﻴﻪﺳﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﺗﺎﺟﺎۋۇز ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻧﯘرﻏﯘن ﺧﺎﻧﯩﯟەﻳﺮاﻧﭽﯩﻠﯩﻖ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻣﺎل - ﻣﯜﻟﯜﻛﻨﻰ ﺑﯘﻟﯩﻐﺎن. ﺷﯘ ﺋﯩﺶ ﺗﯜﭘﻪﻳﻠﻰ ۋﯨﻜﺘﻮر ﮬﯩﻴﻮﮔﻮﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﻳﯘﻗﯩﺮى دەرﯨﺠﯩﻠﯩﻚ ﮬﻪرﺑﯩﻲ ﺋﻪﻣﻪﻟﺪارﻏﺎ ﻗﺎرﯨﺘﯩﭗ «ﻛﺎﭘﯩﺘﺎن ﺑﻮﺗﻠﯧﺮﻏﺎﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎن ﺧﻪت» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺋﻮﭼﯘق ﺧﯧﺘﯩﻨﻰ ﺋﯧلان ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﮬﯩﻴﻮﮔﻮ ﺧﯧﺘﯩﺪە ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﺑﯩﻠﻪن ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ ﺋﺎرﻣﯩﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﮬﯘﺟﯘﻣﯩﻨﻰ ﺷﻪرەپ ﺋﻪﻣﻪس، ﺑﻪﻟﻜﻰﻗﺎراﻗﭽﯩﻠﯩﻖ دەپ ﺋﻪﻳﯩﺒﻠﯩﮕﻪن. ﺋﯘ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ «ﺑﯩﺰ ﻳﺎۋروﭘﺎﻟﯩﻘلار ﺋﯚزﯨﻤﯩﺰﻧﻰﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر دەﻳﻤﯩﺰ. ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﻤﯩﺰدە ﺟﯘﯕﮕﻮﻟﯘﻗلار ﻳﺎۋاﻳﯩلار، ﻟﯧﻜﯩﻦﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻜﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻳﺎۋاﻳﯩلارﻏﺎ ﻗﯩﻠﻐﺎن - ﺋﻪﺗﻜﯩﻨﻰ ﻣﺎﻧﺎ ﺷﯘ!»، «ﻣﻪن ﻛﯜﻧﻠﻪرﻧﯩﯔﺑﯩﺮﯨﺪە ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺑﺎﺷﻘﯩﺪﯨﻦ ﺗﯚرﯨﻠﯩﭗ، ﺋﯩﭽﻰ - ﺗﯧﺸﯩﻨﻰ ﻗﯩﺮﯨﭗ - ﺗﺎزﯨلاپ، ﻧﺎﮬﻪق ﻗﻮﻟﻐﺎ ﻛﯩﺮﮔﯜزۈۋاﻟﻐﺎن ﻣﺎل - دۇﻧﻴﺎﻧﻰ ﺑﯘلاڭ - ﺗﺎلاﯕﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﻗﺎﻳﺘﯘرۇپ ﺑﯧﺮﯨﺸﯩﻨﻰ ﺋﯜﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن» دەپ ﻳﺎزﻏﺎن. ﺳﺎرﺗﺮې 1964 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻮﺑﯧﻞ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯧﺮﯨﺸﻜﻪﻧﺪە ﺑﯩﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻳﺎﻧﺎت ﺋﯧلان ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﯩﺸﻨﻰ رەت ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﺋﯘ رەت ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯩﻜﻰ ﺳﻪۋەﺑﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈپ: «ﻣﻪن ﻧﻮﺑﯧﻞ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﻏﻪرب ﮔﯘرۇﮬﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﻪﻣﻪﺳﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﻤﻪن، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﮬﺎزﯨﺮﺋﯘ دەل ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻣﯘﻛﺎﭘﺎت ... ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﯩﭗ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﻏﻪرب ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﺘﯩﻦ ﻳﯜز ﺋﯚرۈﮔﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ﺷﻪرﯨﭙﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى»، «ﻧﺎۋادا ﻣﻪن ﻧﻮﺑﯧﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﺴﺎم ﺋﺎﺳﯩﻲ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﯧﻠﯩﺸﯩﻢ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ» دﯦﮕﻪن.
ﻣﻪن ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﺪا ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﻟﯩﮕﻪن رۇﺳﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف ﺑﻮﻟﺴﺎ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﮬﺎﻟﺪا ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﻛﻪﺗﻤﯩﻨﯩﻨﻰ ﭼﺎﭘﯩﺪﯨﻐﺎن ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺪۇر. ﺋﯘﻧﯩﯔ «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ روﻣﺎﻧﯩﻤﯘ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ روﮬﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯘﻏﯩﺮﯨﻠﻐﺎن ﺗﯩﭙﯩﻚ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ روﻣﺎﻧﺪۇر. ﺋﻪﻟﯟەﺗﺘﻪ، ﮬﯧﭽﻜﯩﻢ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﺪا ﺋﻪﺳﻪر ﻳﯧﺰﯨﺶ ﻣﯘۋاﭘﯩﻖ ﺋﻪﻣﻪس، دەپ ﭼﻪﻛﻠﯩﻤﻪ ﻗﻮﻳﺎﻟﻤﺎﻳﺪۇ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪرﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺋﯘﺳﺘﯩﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯩﯖﺪۈرۈۋﯦﺘﯩﻠﮕﻪن زەﮬﻪرﻟﻪش ﺧﯘﺳﯘﺳﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﻧﻪزەردﯨﻦ ﺳﺎﻗﯩﺖ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ، ﺋﯘﻧﯩﯖﻐﺎﺑﯩﺨﯘدلارﭼﻪ ﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ، ﺑﯩﻠﯩﭗ - ﺑﯩﻠﻤﻪي ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺸﻜﻪ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﯩﻤﯩﺰدە ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺳﻪﻧﯩﻤﯩﮕﻪ ﺑﯩﻠﯩﭗ - ﺑﯩﻠﻤﻪي، ﺋﺎﯕﻠﯩﻖﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﯕﺴﯩﺰ ﮬﺎﻟﺪا دەﺳﺴﻪپ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺷﺎﺋﯩﺮ ۋە رەﺳﺴﺎﻣلار ﻳﻮق ﺋﻪﻣﻪس. ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪردە ۋە ﮔﯜزەل ﺳﻪﻧﺌﻪت ﺋﻪﺳﻪرﻟﯩﺮﯨﺪە ﻳﺎراﺗﻘﺎﻧﺪا، ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﺘﯩﻦ ﺋﺎﺷﯘرۇپ ﺑﯘرﻣﯩلاپ، ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﻳﺎراﺗﻘﺎن ﺋﻪﮬﯟال ﺋﺎلاﮬﯩﺪە ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻚ. ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ 2008 - ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻳﺎﺷلار - ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﯩﻨﻰ ﺑﯘ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﺗﯩﭙﯩﻚﻣﯩﺴﺎل دﯦﻴﯩﺸﻜﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ.
ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ «ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 2008 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 6 - ﺳﺎﻧﯩﺪا ﺋﺎﺳﭙﯩﺮاﻧﺘلار ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯚﺗﻜﯜزﮔﻪن «راﺳﺖ ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﻳﺎزﯨﻤﻪن» دﯦﮕﻪن ﺳﯚﮬﺒﯩﺘﯩﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘﻏﺎﻧﺪا، ﺋﯘﻧﯩﯔ «<ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى> ﻧﻰ 30 ﻗﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻖ ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﻓﯩﻠﯩﻤﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻞﻳﺎزدﯨﻢ، ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﻤﯩﺪى. ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺋﻪﻣﮕﯩﻜﯩﻢ ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﻜﺎر ﺑﻮﻟﺪى. ﻛﯧﻴﯩﻦ <ﻏﯧﺮﯨﺐ ۋە ﺳﻪﻧﻪم> ﻧﯩﻤﯘ 35 ﻗﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻖ ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﻓﯩﻠﯩﻤﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻳﯩﻞﻳﺎزدﯨﻢ، ﺋﯘﻣﯘ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﻤﯩﺪى» دﯦﮕﻪن ﮬﻪﺳﺮەﺗﻠﯩﻚ ﺑﺎﻳﺎﻧﯩﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘپ، ﻧﯧﻤﻪ ﺳﻪۋەﺑﺘﯩﻦﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﻤﯩﮕﻪﻧﺪۇ؟ دەپ ﺋﻮﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻧﯩﺪﯨﻢ. ﺷﯘ ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘﻧﯩﯔ «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ 250 ﺑﻪت ﭼﺎﻣﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯩﺘﺎﺑﻰ ﺳﯧﺘﯩﻠﯩﯟاﺗﺎﺗﺘﻰ. ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪر ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻞ ۋاﻗﯩﺖﺳﻪرپ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﺎزﻏﺎن ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ ﺷﯘ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﻛﯧﺮەك، دەپ ﭘﻪرەز ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺋﺎرﯨﺪﯨﻦ ﮬﻪﭘﺘﻪﺋﯚﺗﻜﻪﻧﺪە ﺑﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺳﯧﺘﯩﯟﯦﻠﯩﭗ ﺋﻮﻗﯘپ ﺑﺎﻗﺘﯩﻢ. ﺋﺎدەﺗﺘﻪ ﮬﻪرﻗﺎﻧﺪاق ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﻛﯩﺘﺎﺑﻘﺎﺗﯩﺘﯘﻟﯩﺪا ﻳﺎﻛﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻧﻮﻣﯘرى ﺑﺎر ﺑﻪﺗﺘﻪ ۋە ﻳﺎﻛﻰ ﻛﯩﺮﯨﺶ ﺳﯚز ﻗﯩﺴﻤﯩﺪا ژاﻧﯩﺮﯨﻨﻰﺋﻪﺳﻜﻪرﺗﯩﭗ ﻗﻮﻳﯩﺪﯨﻐﺎن ﺋﺎدەت ﺑﺎر ﺋﯩﺪى. ﺑﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﯩﯔ ژاﻧﯩﺮى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ﺋﯘﭼﯘر ﺑﯧﺮﯨﻠﻤﯩﮕﻪﻧﯩﺪى. ﻣﻪن ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘش ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺳﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﯩﻠﺪﯨﻢ. ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪر ﺑﻪدﯨﺌﯩﻴﻠﯩﻚ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺑﻪك ﻗﻮﭘﺎل، ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻨﯩﯔ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ژاﻧﯩﺮﯨﻐﺎ ﻳﺎﻛﻰ ﺷﻪﻛﻠﯩﮕﻪﭼﯜﺷﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ ﺋﻪﺳﻪر ﺋﯩﺪى. ﺑﺎﻳﺎن ﺗﯩﻠﯩﺪا ﮬﻪم ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ ﺗﯩﻠﻰ، ﮬﻪم ﮬﯧﻜﺎﻳﻪ ﺗﯩﻠﻰﺋﺎرﯨلاش ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﻠﻐﺎﻧﯩﺪى. ﺷﯘﯕﺎ، ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ دﯦﮕﯩﻠﯩﻤﯘ، ﭘﻮۋﯦﺴﺖ دﯦﮕﯩﻠﯩﻤﯘ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺘﺘﻰ. ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪر ﺑﯘ ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪﺳﻰ ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﻓﯩﻠﯩﻤﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯩﺸﻠﻪﺷﻜﻪ ﻳﺎرﯨﻤﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ، ﻗﻮﻟﯩﻨﯩﯔ ﺋﯘﭼﯩﺪﯨلا ﺋﺎﻧﺪا - ﻣﯘﻧﺪا ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﭗ ﺑﺎﻟﯩلار ﺋﻪﺳﯩﺮى ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻘﺎﺗﺎﭘﺸﯘرۇپ ﺑﻪرﮔﻪن ﺧﺎﻟﯩﺨﯘﺗﺘﺎ ﺋﻪﺳﻪر ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪﯨﻢ. روﺷﻪﻧﻜﻰ، ﺋﻪدەﺑﯩﻲﺋﯩﺠﺎدﯨﻴﻪت ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﭗ ﻳﯧﺰﯨﺶ، ﻳﯜرەك ﻗﯧﻨﯩﻨﻰ ﺳﻪرپ ﻗﯩﻠﯩﺶ، ﻣﯘﻛﻪﻣﻤﻪﻟﻠﯩﻜﻨﻰ ﻗﻮﻏﻠﯩﺸﯩﺶ، ﮬﻪﻳﺮان ﻗﺎلارﻟﯩﻖ دەرﯨﺠﯩﺪە ﺋﻪﺳﺘﺎﻳﯩﺪﯨﻞ ﺑﻮﻟﯘﺷﻨﻰ ﺗﻪﻟﻪپ ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﻣﻪن ﮬﯧﭽﻨﯧﻤﯩﺴﻰ ﻣﯘﻗﺎﻣﻐﺎﭼﯜﺷﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘپ ﺑﻮﻟﯘپ، ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﯩﯔ ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﯩﻜﻰ، ﻗﯘرۇﻟﻤﯩﺴﯩﻨﯩﯔﭼﯘۋاﻟﭽﺎﻗﻠﯩﻘﻰ، ﺳﯚز - ﺟﯜﻣﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻰ، ﭘﯧﺮﺳﻮﻧﺎژلارﻧﯩﯔ ﺳﯜﻧﺌﯩﻴﻠﯩﻜﻰ، دﯨﻴﺎﻟﻮﮔلارﻧﯩﯔﺗﯧﺘﯩﻘﺴﯩﺰﻟﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺠﺎدﯨﻴﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﻳﻮق دﯦﻴﻪرﻟﯩﻜﻠﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﺧﻤﯩﻘﺎﻧﯩﻠﯩﻘﻰ، ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬلارﻧﻰ دۆت، ﻟﻪﻗﯟا، ﺋﻪﺧﻤﻪق، ﺧﻮﺗﯘﻧﭙﻪرەس ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺧﺎﮬﯩﺸﻨﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﻰ، ﺋﻪڭ ﻳﺎﻣﯩﻨﻰ، ﺑﺎش ﭘﯧﺮﺳﻮﻧﺎژ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﻳﺎﻟﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺟﯚﻧﺪەﻳﺪﯨﻐﺎن «ﻧﻮﭼﻰ» ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﺑﻪﺗﺘﻪر ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻛﯚرﮔﻪﻧلا ﻗﯩﺰ - ﭼﻮﻛﺎﻧلارﻏﺎ ﭼﺎﭼﺮاپ ﻳﯜرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﯘﭼﯩﻐﺎن ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺷﺎﻟلاق ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﮬﯧﺲ ﻗﯩﻠﺪﯨﻢ. ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪر ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻞ ۋاﻗﯩﺖ ﺳﻪرپ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﺎزﻏﺎن ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺋﻪﺳﻪرﻧﻰ ﺋﯩﻜﻜﯩﻠﻪﻧﻤﻪﺳﺘﯩﻨلا ﻧﻪزﯨﺮﯨﻤﺪﯨﻜﻰ «ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺧﻠﻪﺗﻠﻪر» ﻗﺎﺗﺎرﯨﻐﺎ ﻗﻮﺷﯘۋەﺗﺘﯩﻢ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪردە ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻳﯧﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻖ ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﻗﯘۋۋﯨﺘﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺋﻪدەﺑﯩﻲ دﯨﺖ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪت ﺋﯧﯖﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺠﺎدﯨﻴﻪت ﺋﻪﺧلاﻗﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﺋﯚزﻟﯜﻛﻨﻰ ﺗﻮﻧﯘش ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﭼﯧﻜﯩﻨﯩﺸﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﺋﺎﺷﻜﺎرﯨلاﻧﻐﺎﻧﯩﺪى. ﻣﻪن ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪرﻧﯩﯔ ﻛﻪم - ﻛﻮﺗﯩﺴﯩﺰ ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺧﻠﻪت ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰﮬﻪرﻗﺎﻳﺴﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩلاردﯨﻦ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﻟﻪپ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ ﺑﻪرﺳﻪم ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺑﻮلاﺗﺘﻰ. ﻟﯧﻜﯩﻦ، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔﺳﻪﻧﯩﻤﯩﮕﻪ دەﺳﺴﻪش» دﯦﮕﻪن ﻣﺎۋزۇﻧﻰ ﻳﻮرۇﺗﯘش زۆرۈرﯨﻴﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎش ﺗﯧﻤﯩﺪﯨﻦ ﭼﻪﺗﻠﯩﮕﯜم ﻛﻪﻟﻤﯩﺪى. ﺷﯘﻧﺪاﻗﺘﯩﻤﯘ ﺋﻪﻳﻨﻰ دەۋرﮔﻪ ﻣﺎس ﻛﻪﻟﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺗﻪﺳﯟﯨﺮ ۋە ﺳﯚز - ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘلار، ﺧﺎﺳلاﺷﻤﯩﻐﺎن دﯨﻴﺎﻟﻮﮔلار، ﻛﯧﺴﻪل ﺟﯜﻣﻠﯩﻠﻪردﯨﻦ ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﯩﻨﯩلا ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ، ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ﻗﯩﻠﯩﯟﯦﻠﯩﺸﯩﻐﺎ ﺳﯘﻧﻨﯩﻤﻪن:
«ﻳﻮل ﺑﻮﻳﯩﺪﯨﻜﻰﻣﻪﺳﭽﯩﺖ ﺋﯘدۇﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﻮﭼﯩﺪا ﭘﺎﻟﺘﺎ ﻛﯚﺗﯜرۈۋاﻟﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﻛﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﮬﻪرە ﺗﯘﺗﯘۋاﻟﻐﺎن ﺑﯩﺮﻛﯩﺸﻰ ﺗﺎلاش - ﺗﺎرﺗﯩﺶ ﻗﯩﻠﯩﯟاﺗﺎﺗﺘﻰ. ﺑﯘلار ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻛﯚرۈپ، ﻳﯜﮔﯜرۈپ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﮕﻪ ﺋﻪرز ﺋﯧﻴﺘﯩﭗ، ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﻳﻮل ﻗﻮﻳﯘﺷﻤﺎﻳﺘﺘﻰ.» (18- ﺑﻪت)
«ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﭘﯘﻗﺮاﭼﻪ ﻳﺎﺳﯩﻨﯩﭗ، ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﻪ ﺋﻪﮔﻪﺷﻜﯜﭼﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﺎﺷلاپ ﺧﻪﻟﻖ ﺋﻪﮬﯟاﻟﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜن ﭼﯩﻘﺘﻰ.»( 22- ﺑﻪت)
«− ﺗﻮۋا، ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﺋﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮى، ﺋﻪﮔﻪر ﺑﯘ ﺟﺎﻧﯩﯟارﻧﯩﯔ ﺳﯩﻠﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﺋﻪﻗﻠﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎ ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﻮلاﺗﺘﻰ!» (28- ﺑﻪت)
«− ﺑﯘلارﻧﯩﯔﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﻣﯘﻗﺎﻣﯩﻐﺎ ﻳﻪﺗﻜﻪن ﻛﺎلا ﺋﻮﻏﺮﯨﻠﯩﺮى، ﺑﻪگ ﺟﺎﻧﺎﺑﻠﯩﺮى.» (32- ﺑﻪت)
«ﺷﺎﮬﺰادە، ﻳﯧﯖﻰﻛﯧﻠﯩﻦ ﺑﯩﺮ ﺗﻮپ ﻗﯩﺰ - ﻳﯩﮕﯩﺘﻠﻪر ﺑﯩﻠﻪن ﺋﻮﻟﺘﯘرۇﺷﺘﻰ.» (36- ﺑﻪت)
«ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﺪا ﺗﯘرﻏﺎن ﮬﻪﺟﯟﯨﻲ − ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ ﺋﺎﻏﯟات ﻛﯜﻟﻜﯩﻠﯩﻚ ﻗﯩﻠﯩﻘلار ﺑﯩﻠﻪن ﭼﯩﯟﯨﻦﻗﻮرۇﻏﯘﭼﺘﺎ ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯜزﯨﮕﻪ ﭼﯩﯟﯨﻦ ﻗﻮﻧﺴﺎ، ﺋﯘ ﺷﺎﭘﯩلاق ﺑﯩﻠﻪن ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯜزﯨﺪﯨﻜﻰﭼﯩﯟﯨﻨﻨﻰ ﺋﯚﻟﺘﯜرۈپ، ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯜزﯨﺪﯨﻜﻰ ﭼﯩﯟﯨﻨﻨﯩﯔ ﻗﯧﻨﯩﻨﻰ ﺳﯜرﺗﺘﻰ.» (36- ﺑﻪت)
«− ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰﺧﻮﺗﯘن ﺋﺎﺧﺘﺎ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎﺷﻠﯩﯟەﺗﺘﯩﻤﯘ - ﻳﺎ! ۋەﻳﺖ... ﮬﺎ... ﮬﺎ... ﮬﺎ...» (56- ﺑﻪت)
«ﺋﺎﻟﺘﯘن ﻛﯘﮬﯩﻘﺎﭘﺘﻪك دﯨﻠﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﭘﯧﻘﯩﺮ ﻣﯩﺴﻜﯩﻦ ﺗﯧﯟﯨﭗ دﯨﻠﺨﻪﺳﺘﯩﻠﯩﻚ ﻳﻪﺗﻜﯜزﻣﯩﺴﯩﻤﯘ ﺷﯘﻧﻰ ﺋﯧﻨﯩﻖ دﯦﻤﻪي ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇﻛﻰ،» (113- ﺑﻪت)
− ﺋﯩﻜﻜﻰ ﭘﯘﺗﻨﻰﺗﯘﺗﻘﺎﻧﻐﺎ ﻗﺎرﯨﻐﺎﻧﺪا ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﺎﻣلا، ﻏﻮﺟﺎم؟ − دﯦﺪى ﺷﺎﺗﯘﺗﻰ.»( 145- ﺑﻪت)
«− ﭘﺎھ، ﭘﺎھ، ﻗﺎﻟﺘﯩﺴﻜﻪن، ﺋﯩﻨﮕﻠﯩﺰلار ﺋﯚﮔﻪﺗﻜﻪن - دە، − دﯦﺪى ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ.» (144- ﺑﻪت)
«دوﺧﺘﯘرﺧﺎﻧﯩﺪا ﭼﯩﺶ دوﺧﺘﯘرى ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﺋﺎﻏﺰﯨﺪﯨﻜﻰ ﭼﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻛﯩﭽﯩﻚ ﺑﻮﻟﻘﺎ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘرۇپ ﺗﻪﻛﺸﯜردى.» (155- ﺑﻪت)
«ﺋﺎﮬﮭﺎي، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﻣﯧﻨﻰ ﺗﻮلا ﻛﻮﻟﺪۇرلاﺗﻤﯩﺴﯩلا، ﺋﯩﺸﯩﻢ ﺋﺎﻟﺪﯨﺮاش ﺋﺎدەم ﻣﻪن. ﺳﯩﻠﻰ ﺋﻪﺧﻤﻪق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻮﻳﻨﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﺋﻪﻣﻪﺳﻤﻪن، ﻣﺎﯕﺴﯩلا، ﭼﯩﻘﺴﯩلا، − دﯦﺪى دوﺧﺘﯘر.» (156- ﺑﻪت)
«− ﺧﺎﺗﯩﺮﺟﻪم ﺑﻮﻟﺴﯩلا، ﺋﻪﺗﻪ ﺋﻪﺗﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ ﺳﻮﺗﺘﯩلا ﺋﺎﻟﺪى ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯩﻠﯩﻨﯩﯔ دەۋاﻧﻰ ﺑﯩﺮ ﺗﻪرەپ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن، − دﯦﺪى ﻗﺎزى.» (159 - ﺑﻪت)
«ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﻗﺎﻳﻨﺎپ ﺳﯚزﻟﻪپ ﻛﻪﺗﺘﻰ:
− ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ رەﺳﺴﺎﻣﻠﯩﻖ، ﮬﻪﻳﻜﻪﻟﺘﯩﺮاﺷﻠﯩﻖ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ دۇﻧﻴﺎﻏﺎ ﻣﻪﺷﮭﯘر، دۇرﺧﺎن، ﺗﯘرﭘﺎن، ﻛﯘﭼﺎدﯨﻜﻰﻣﯩﯖﺌﯚﻳﻠﻪرﻧﯩﯔ رەﺳﯩﻢ، ﮬﻪﻳﻜﻪﻟﺘﯩﺮاﺷﻠﯩﻖ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ ﻣﯩﺴﯩﺮدﯨﻜﻰ ﺋﻪﻟﺌﯧﮭﺮام ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﯩﺪﯨﻦﻗﯧﻠﯩﺸﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺗﯘرۇپ، ﻣﯧﻨﯩﯔ ﺧﺎﻧﯩﺪاﻧﻠﯩﻘﯩﻢ دەۋرﯨﮕﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪە، ﺑﯩﺮ دۆﻟﻪﺗﺘﻪ ﺑﯩﺮەرﻣﯘﺋﺎﻗﯩﻞ رەﺳﺴﺎم ﻗﺎﻟﻤﯩﺪﯨﻤﯘ؟» (201- ﺑﻪت)
ﺳﯘژﯨﺘﯩﺪﯨﻦﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺷﻪﻛﻠﯩﮕﯩﭽﻪ، ﺳﯚز - ﺟﯜﻣﻠﯩﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﺮﯨﮕﯩﭽﻪ، ﭘﯧﺮﺳﻮﻧﺎژﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻦﺗﺎرﺗﯩﭗ ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻐﯩﭽﻪ ﻗﯩﻠﭽﻪ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ ﻳﻮق ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺋﻪﺳﻪرﻧﯩﯔ زادى ﻗﺎﻧﺪاﻗﻠﯩﻘﯩﻨﻰﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺑﻪﻛﺮەك ﺑﯩﻠﮕﯜﺳﻰ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﺷﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺗﯧﭙﯩﭗ، ﺗﺎﻗﻪت ﻗﯩلاﻟﯩﺴﯩلا ﺗﻮﻟﯘق ﺋﻮﻗﯘپ ﺑﯧﻘﯩﺸﯩﻨﻰ ﺋﯜﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن.
ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪە ﺳﺎدﯨﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺋﻪڭ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻰ، ﺳﻪﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺧﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ۋارﯨﺴﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎن ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﻰ ﺋﻪﻗﯩﻠﮕﻪ ﺳﯩﻐﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن دەرﯨﺠﯩﺪە دۆت، ﺋﻪﺧﻤﻪق، ﺋﯩﻘﺘﯩﺪارﺳﯩﺰ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩلا ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﻣﯘﮬﯩﻤﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﺋﯘﭼﯩﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺑﯘزۇق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﺪۇر. ﻣﺎﻧﺎ ﺑﯘ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺑﯘﺋﻪﺳﻪردە ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﮕﻪن ﻗﻪﺗﺌﯩﻲ ﻛﻪﭼﯜرﮔﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﻪڭ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻰﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﺋﯧﻐﯩﺮ ﮬﯚرﻣﻪﺗﺴﯩﺰﻟﯩﻚ ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﺳﯩﻤﯟوﻟﻐﺎ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﺋﯧﻐﯩﺮ ﮬﺎﻗﺎرەت، ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﮔﻪ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن زﯨﻴﺎﻧﻜﻪﺷﻠﯩﻚ! ﺑﻪﻟﻜﯩﻢ ﺑﻪزﯨﻠﻪر ﺋﻪﮬﯟال ﺷﯘﻧﭽﻪ ﻳﺎﻣﺎﻧﻤﯘ؟ ﺑﯘ ﺋﯩﺸﻨﯩﯔ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮى ﺷﯘ دەرﯨﺠﯩﺪە ﺋﯧﻐﯩﺮﻣﯘ؟ دەپ ﺳﻮرﯨﺸﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ. ﻣﻪن ﺑﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﺸﻨﯩﯔ ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪن ﻛﻪﭼﯜرﮔﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن دەرﯨﺠﯩﺪە ﺋﯧﻐﯩﺮ ﻣﻪﺳﯩﻠﻪ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻲ ﭘﺎﻛﯩﺖ ۋە ﻳﯧﺘﻪرﻟﯩﻚ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪۋى ﺋﺎﺳﺎﺳلار ﺑﯩﻠﻪن ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈپ، ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﻗﺎﻳﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﯩﺮﯨﺸﯩﻤﻪن. ﺋﺎدەﺗﺘﻪ، ﺋﯩﻠﻤﯩﻲﻳﯧﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻘﺘﺎ ﺑﯩﺮەر ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزەرﻧﻰ ﺋﯘدۇﻟلا ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﻤﺎي ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻲ ﭘﺎﻛﯩﺖ ۋە ﻧﻪزەرﯨﻴﻪۋى ﺋﺎﺳﺎس ﺑﯩﻠﻪن ﻳﻮرۇﺗﯘش ﺗﻪﻟﻪپ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﺗﻪﻟﻪﭘﻜﻪ ﻳﻪﺗﻤﯩﺴﻪ ﻗﺎﻳﯩﻞﻗﯩﻠﯩﺶ ﻛﯜﭼﻰ ﻳﻮق ﮬﯧﺴﺴﯩﻲ ﻳﺎزﻣﺎ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﯩﺪۇ.
ﺋﺎﻟﺪى ﺑﯩﻠﻪن ﭘﺎﻛﯩﺖ ﻧﯘﻗﺘﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺴﯩﻨﻰ ﺑﯩﺮ ﻛﯚرۈپ ﺑﺎﻗﺎﻳﻠﻰ:
«ﺋﯧﺸﻪك ﭘﻪرۋاﺳﯩﺰﻣﻪززە ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺳﯘ ﺋﯩﭽﯩﯟاﺗﺎﺗﺘﻰ، ﺷﯘﺋﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺳﯘدا ﺑﯩﺮ ﭘﻪرﯨﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﻤﺎﺳﯩﻨﻰ ﻛﯚردى - دە، ﮬﺎﻳﺎﺟﺎﻧﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﯧﺮﯨﻘﻘﺎ ﻗﻮل ﺳﻮزۇپ ﺋﯧﺘﯩﻠﺪى، ﺷﯘﺋﺎن دۈم ﭼﯜﺷﺘﻰ، رۇﺳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎرﯨﺴﺎ، ﭘﻪرى ﻳﻮق، ﺋﺎرﻗﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﻟﺘﯘن ﻗﻮﯕﻐﯘراﻗﺘﻪك ﭼﯩﺮاﻳﻠﯩﻖ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﺑﻮش ﻛﯜﻟﻜﻪ ﺋﺎۋازى ﭼﯩﻘﺘﻰ.»(33- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ دەرﮬﺎل ﭼﯜﻣﺒﻪﻟﻠﯩﻚ ﺋﺎﻳﺎﻟﻨﻰ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺋﻪﻧﺠﯜر ﺋﺎرﯨﺴﯩﻐﺎ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻳﻮﺷﯘرۇۋاﻟﺪى.
− ﮔﻪپ ﻗﯩﻠﻤﺎڭ، ﺧﻪﻟﯩﭽﯩﺨﺎن، ﭘﯜﺗﻜﯜل دۇﻧﻴﺎﻧﻰ ﺋﯘﻧﺘﯘپ ﻗﺎﻟﺴﺎﻣﻤﯘ، ﺳﯩﺰﻧﻰ ﺋﯘﻧﺘﯘﻳﺎﻟﻤﺎﻳﻤﻪن، − دﯦﺪى.» (47- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔﺧﻮﺗﯘﻧﻰ ﻳﻮﻏﺎن ﺧﯧﻤﯩﺮ دﯦﺴﯩﻨﻰ ﻛﯚﺗﯜرۈپ ﺋﯚﻳﮕﻪ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻛﻪﻟﺪى. دەل ﺷﯘ ﭼﺎﻏﺪا ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔﻗﻮﺷﻨﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺧﻮﺗﯘﻧﻰ ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن ﺋﯚﮔﺰﯨﺴﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮ ﻳﺎﻳﻐﯩﻠﻰ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻧﺎﺧﺸﺎ ﻏﯩﯖﺸﯩﭗ، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﮬﻮﻳﻠﯩﺴﯩﻐﺎ ﻗﺎرﯨﺪى. ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﻧﺎﺧﺸﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ، ﺑﯘرۇﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺗﻮﻟﻐﺎپ ﻗﺎش ﺋﺎﺗﺘﻰ. ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﻰ ﻛﯚرۈپ ﻧﺎز - ﻛﻪرەﺷﻤﻪ ﺑﯩﻠﻪن ﻗﺎش - ﻛﯚزﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻳﻨﯩﺘﯩﭗ ﺳﺎلام ﻗﯩﻠﺪى:
− ﺋﻪﺳﺴﺎلام، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﺑﺎرﻣﯘﺳﯩﻠﻪ، ﻛﯚزدﯨﻦ ﺋﯘﭼﯘﭘلا ﻛﻪﺗﺘﯩﻠﯩﻐﯘ، ﺳﯩﻠﯩﻨﻰ ﻛﯚرﻣﻪي، ﻛﯚزﮔﻪ ﺳﯜرﺗﻜﯜدەك ﺑﻮﻟﺪۇق ﺟﯘﻣﯘ.
− ﺑﻮﻟﻤﺎﻣﺪﯨﻐﺎن، ﺧﯧﻨﯩﻢ، ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺋﯚزﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﻮﻳﻤﺎي ﻗﺎراۋاﺗﻤﺎﻣﺪﯨﻤﻪن، − دﯦﺪى ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ.
− ﮬﯧﻠﯩﻤﯘﺳﯜرﺗﻤﯩﺪﯨﻠﻪ، − دﯦﺪى ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن، − ﺗﺎش ﻳﯜرەﻛﻜﻪﻧلا، ﻗﺎﭼﺎﻧﻐﯩﭽﻪ ﺳﯜرﺗﻤﻪﻳﻠﯩﻜﯩﻦ، ﺧﯧﻠﻰﻛﯜﻧﻠﻪر ﺑﻮﻟﺪى، ﻛﯚرﻣﯩﺪﯨﻢ.» (53- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﻗﻮﻳﻨﯩﺪﯨﻦ ﺋﻮن ﺗﯩﻠلاﻧﻰ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﭗ ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎﻧﻨﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﻐﺎ ﺗﯘﺗﻘﯘزۇپ:
− ﺑﯘ ﭘﯘﻟﻨﻰﺋﯧﻠﯩﭗ ﻣﯧﻨﯩﯔ ﺋﯧﺘﯩﻤﻐﺎ ﻣﯩﻨﮕﯩﺸﯩﭗ ﻣﺎﯕﺎ ﺑﯩﺮﻛﯜن ﮬﻪﻣﺮاھ ﺑﻮﻟﯘڭ، − دﯦﺪى.» (85- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ دﯦﮕﻪن ﻗﯧﻠﯩﻦ ﺋﻮﻏﺮى ﺑﻮﻟﻤﺎﻣﺪۇ، − دﯦﺪى ﺗﯩﻠلاﺧﺎن.
− ۋاﻳﻴﻪي، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﻰ ﮬﻪﻗﻘﺎﻧﯩﻲ دﯦﺴﻪك، ﻗﯧﺮﯨﻐﺎﻧﺪا ﺋﯩﺘﻨﯩﯔ ﺗﯧﺰﯨﻜﯩﺪەك ﺋﯩﺶ ﻗﯩﭙﺘﯩﻐﯘ!؟ − دﯦﺪى ﺗﯘراﺧﺎن.» (117- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﻣﯩﺴﻪ ﺳﺎﺗﻤﯩﺪا ﺑﯩﺮ ﻛﯧﭽﻪ ﺋﯘﭼﺎﻣﻨﻰ ﺗﯘﺗﯩﺴﯩﺰ!
ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﺷﯘﻧﺪاق دﯦﮕﯩﻨﯩﭽﻪ ﻗﻪﻣﺒﻪرﺧﺎﻧﻨﻰ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﻳﯧﺘﯩﻠﻪپ ﺳﺎﺗﻤﯩﻐﺎ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺗﯘرۇﺷﯩﻐﺎ، ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮﺗﻪرەپ ﺷﺎراﻗﻠﯩﺪى. ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﻳﯜﮔﯜرۈپ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﯘ ﭼﻮﻛﺎﻧﻨﻰ ﺗﯘﺗﯘۋﯦﻠﯩﭗ ﺳﺎﺗﻤﯩﻐﺎ ﺳﯚرەپ ﻛﻪﻟﺪى، ﺑﯘ ﺗﯘراﺧﺎن ﺋﯩﺪى. ﺗﯘراﺧﺎﻧﻨﻰ ﺳﺎﺗﻤﺎ ﺋﯩﺸﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﻛﯩﺮﮔﯜزۈپ ﺗﯘرۇﺷﯩﻐﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮﺗﻪرەﭘﺘﯩﻦ ﺷﺎراﻗﻠﯩﻐﺎن ﺋﺎۋاز ﺋﺎﯕلاﻧﺪى. ﺷﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺗﯚﺗﯩﻨﭽﻰ ﭼﻮﻛﺎﻧﻨﻰ ﺳﺎﺗﻤﺎﺋﯩﺸﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﺳﯚرەپ ﺋﻪﻛﯩﺮﯨﭗ ﻛﯧﺘﯩﭗ ﺋﯘزاق ﺋﯚﺗﻤﻪي ﺳﺎﺗﻤﯩﺪﯨﻦ ﻛﯘﺳﺎر ﺑﯩﻠﻪن ﻗﯧﭽﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ ۋارﻗﯩﺮﯨﺪى.» (119- ﺑﻪت)
«ﺧﺎﺳﯩﻴﻪﺗﺨﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﮕﻪ:
− ﺋﻮﮬﯘش، ﻗﻮﻳﺴﯩلا ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﺳﯩﻠﯩﻨﻰ، ﭘﻮﺷﻜﺎﻟﺨﺎﻧﺎ ﺋﺎﭼﻘﺎﻧﻨﯩﯔ ﻳﺎﻗﻰ ﻛﺎرﻏﺎ ﻳﺎرﯨﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﯘپ ﻛﻪﺗﺘﯩﻠﻪ. ﻳﻪﻧﻪ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﺳﺎﻗﻠﯩﺘﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﯩﻠﯩﺰە، ﺋﺎﺳﺘﺎ ﻛﯚﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﯧﭙﯩﭗ، ﻣﻪﺳﻪ - ﻛﺎلاﭼﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﻮﻟﺘﯘﻗﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻗﯩﺴﺘﯘرۇپ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ ﻣﻪن ﺗﻪرەﭘﻜﻪ ﺋﺎﻟﺪﯨﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﭗﻗﺎﻟﻤﯩﺴﯩلا، دەپ ﺗﺎلاق ﻗﯩﻠﯩﯟﯦﺘﯩﻤﻪن، ﺟﯘﻣﯘ، − دەپ ﺋﻪرﻛﯩﻠﻪش ﮬﻪم ﺑﺎﺗﻨﺎش ﺑﯩﻠﻪن ﻛﺎﻳﯩﺪى.» (124- ﺑﻪت)
«− ۋەﺋﻪﻟﻪﻳﻜﯘم ﺋﻪﺳﺴﺎلام، ﺧﻮﺟﺎ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ! ﺋﯚزﻟﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ دﯨﺪارلاﺷﻤﺎﻗﻨﻰ ﺗﺎﻳﯩﻦ ﻗﯩﻠﯩﭗﭼﺎﻗﯩﺮدﯨﻢ. ﺋﯘزاق ﺑﻮﻟﺪى، ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ زﯨﻜﯩﺮ - ﺳﯚﮬﺒﻪﺗﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻣﻪﮬﺮۇم ﻗﺎﻟﺪﯨﻢ، ﮬﻪﻣﻤﯩﯖلار ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﯖلار.
ﺧﺎﻧﯩﺸﻨﯩﯔﺑﯘﻳﺮۇﻗﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎرﻟﯩﻖ ﻛﯧﻨﯩﺰەك، ﺋﺎﻏﯟاﺗلار ﺗﻪزﯨﻢ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎرﻗﯩﭽﻪ ﻣﯧﯖﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ.» (132- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﺷﯘﻧﺪاق دەپ ﺧﺎﻧﯩﺸﻨﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﻗﯘﻟﯩﻘﯩﻐﺎ ﭘﯩﭽﯩﺮﻟﯩﺪى.» (136- ﺑﻪت)
«− ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﺋﺎﻛﺎ، ﻗﯧﺮﯨﻐﺎﻧﺪﯨﻤﯘ ﻧﻮﻣﯘﺳﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪﻳﺪﯨﻜﻪﻧﺴﯩﺰ. ﭼﺎﻗﭽﺎﻗﻨﻰ ﻗﻮﻳﯘپ ﻣﯧﻨﯩﯔ ﻏﯧﻤﯩﻤﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ ﻗﻮﻳﺴﯩﯖﯩﺰﭼﯘ؟ − دﯦﺪى ﺗﯘل ﭼﻮﻛﺎن.» (172- ﺑﻪت)
«ﺳﯩﺰﻧﻰ ﻛﯚزۈﻣﮕﻪ ﺳﯜرﺗﯜۋالاي ﺟﯧﻨﯩﻢ ﭘﻪرﯨﺰات! ﻛﯚزۈﻣﮕﻪ ﺑﯩﺮلا ﺳﯜرﺗﯜۋاﻟﺴﺎم ﺋﯚﻣﯜر ﺑﻮﻳﻰ زﯨﻨﺪاﻧﺪا ﻳﯧﺘﯩﺸﻘﯩﻤﯘ رازﯨﻤﻪن ﭘﻪرﯨﺰات!» (210- ﺑﻪت)
ﻣﺎﻧﺎﺑﯘ ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪﯨﻜﻰ رەﺳﯟا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى!
ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ «ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻗﺎﻣﯘﺳﻰ»دا ﺗﻪرﯨﭙﻠﻪﻧﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻐﺎ ﺳﯧﻠﯩﺸﺘﯘرۇﺷﻘﺎ ﺋﺎدەم ﻧﻮﻣﯘس ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﺪە ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻣﯩﻘﻴﺎﺳﯩﺪا ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻮﻧﯘﻟﯩﺪۇ. ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن، ﺋﯚزﯨﻨﻰ «راﺳﺖ ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﻳﺎزﯨﻤﻪن» دەپ ﺗﻮﻧﯘﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰﺑﯘﻧﺪاق دەﭘﺴﻪﻧﺪە ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ﻛﯩﺸﯩﻨﻰ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺋﻪﭘﺴﯘﺳلاﻧﺪۇرﯨﺪۇ. ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﭙﻪرۋەرﻟﯩﻜﯩﻨﻰ ﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﺶ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ زۆرۈر ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺋﯧﮭﺘﯩﻴﺎج ﺑﻮﻟﯘۋاﺗﻘﺎن ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎ ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﯩﻨﻰ ﻣﻪﻳﻨﻪﺗﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ ﻳﯧﺰﯨﺶﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ ﺋﺎچ ﻛﯚزﻟﯜك ۋە ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻛﺎﻟﯟاﻟﯩﻘﺘﯩﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻧﻪرﺳﻪ ﺋﻪﻣﻪس. ﺷﯘﻧﻰ ﺋﻪﺳﻠﻪپ ﺋﯚﺗﯜش ﮬﺎﺟﻪﺗﻜﻰ، ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﻰ، ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ، ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺑﺎﻟﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﺪﯨﻦﺗﺎﻣﺎﻣﻪن ﭘﻪرﻗﻠﯩﻨﯩﺪۇ.
ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻓﻮﻟﻜﻠﻮرى ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪۇﻛﯧﺮﯨﻢ رەﮬﻤﺎن «ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻗﯧﺘﯩﻤﻠﯩﻖ ﮬﺎﺳﯩلات» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ۋە ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻓﻮﻟﻜﻠﻮرى ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ ﺋﻮﺳﻤﺎن ﺋﯩﺴﻤﺎﺋﯩﻞ ﺗﺎرﯨﻢ «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺧﻪﻟﻖﺋﯧﻐﯩﺰ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﺑﺎﻳﺎن» دﯦﮕﻪن ﻛﯩﺘﺎﺑﯩﺪا ﻣﯘﻧﺪاق ﻳﺎزﻏﺎن: «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺗﺎرﯨﺨﺘﺎ ﻳﺎﺷﺎپ ﺋﯚﺗﻜﻪن رﯦﺌﺎل ﺷﻪﺧﺴﺘﯘر. ﺋﯘ ﻣﯩلادﯨﻴﻪ 1208 - ﻳﯩﻠﻰ ﺗﯜرﻛﯩﻴﻪﻧﯩﯔﺋﺎﻗﺸﻪﮬﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﺎراﺷﻠﯩﻖ ﻓﻮرﺗﯘ ﻳﯧﺰﯨﺴﯩﺪا ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎن. ﺋﯘ ﻛﯩﭽﯩﻜﯩﺪە ﺋﯘﻗﯘﻣﯘﺷﻠﯘق دادﯨﺴﻰﺋﺎﺑﺪۇﻟلادﯨﻦ ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺋﺎﻟﻐﺎن. ﭼﻮڭ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪا ﺳﻪرۋﯨﮭﺴﺎر ﻣﻪدرﯨﺴﻪدە ﺋﻮﻗﯘﻏﺎن ۋە ﻓﻮرﺗﯘدا ﺑﯩﺮ ﻣﻪزﮔﯩﻞ ﺋﯩﻤﺎم ﺑﻮﻟﻐﺎن. ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯚز ۋاﻗﺘﯩﺪﯨﻜﻰ داﯕﻠﯩﻖ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﻮﭼﺎﻗﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮى ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻛﯘﻧﻴﺎﻏﺎ ﺑﯧﺮﯨﭗ، ﺋﯘ ﻳﻪردﯨﻜﻰ ﻣﻪدرﯨﺴﻪدە ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺋﺎﻟﻐﺎن. 1237- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻗﺸﻪﮬﯩﺮى ﺟﺎﻣﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘدەررﯨﺴﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن. ﺋﯘ ﻣﯩلادﯨﻴﻪ 1284 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻗﺸﻪﮬﯩﺮﯨﺪە ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗﻜﻪن ۋە ﺷﯘ ﻳﻪردﯨﻜﻰ ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺗﯧﻐﻰ ﺑﺎﻏﺮﯨﻐﺎ دەﭘﯩﻦ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻣﻪرﻣﻪردﯨﻦ ﻳﺎﺳﺎﻟﻐﺎن ﮬﻪﻳﯟەﺗﻠﯩﻚ ﻣﻪﻗﺒﻪرﯨﺴﻰ ﮬﺎزﯨﺮﻣﯘ ﻗﻪد ﻛﯚﺗﯜرۈپ ﺗﯘرﻣﺎﻗﺘﺎ.»
ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻛﯩلاﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪۇﺷﯜﻛﯜر ﺗﯘردى «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻛﯩلاﺳﺴﯩﻚﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪا» دﯦﮕﻪن ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪر ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﯩﺪا ﻣﯘﻧﺪاق ﻳﺎزﻏﺎن: «ﺋﯚﺗﻜﯜر ﭘﯩﻜﯩﺮﻟﯩﻚ، ﺳﺎﻏلام ﺋﻪﻗﯩﻠﻠﯩﻚ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﻧﺎﻣﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕلاش ﺑﯩﻠﻪﻧلا ﺋﯩﺨﺘﯩﻴﺎرﺳﯩﺰﮬﺎﻟﺪا ﭼﯩﺮاﻳﯩﻤﯩﺰدا ﻛﯜﻟﻜﻪ ﭘﻪﻳﺪا ﺑﻮﻟﯩﺪۇ.»
ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺗﻪرﺟﯩﻤﺎن ﺋﻪﻛﺒﻪر ﻏﯘلام «ﺑﯧﻴﺠﯩﯖﺪا ﺋﯚﺗﻜﯜزۈﻟﮕﻪن ﻧﻮرۇز ﻣﻪﺷﺮﯨﭙﻰ 2011» دﯦﮕﻪن ﺳﻪﻧﺌﻪت ﻛﯧﭽﯩﻠﯩﻜﯩﺪە ﺳﯚزﻟﯩﮕﻪن ﺳﯚزﯨﺪە ﻣﯘﻧﺪاق دﯦﮕﻪن: «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﯩﺘﯩﻨﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﻧﺎﻣﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ۋەﻛﯩﻞ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﺷﻪﺧﺲ.»
ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﯩﺮى ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ «ﺗﺎرﯨﻢ ﻏﯘﻧﭽﯩﻠﯩﺮى» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯚزﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻟﻤﯩﮕﻪن ﺳﻮﺋﺎﻟﻠﯩﺮﯨﻐﺎ، ﻳﯧﺸﻪﻟﻤﯩﮕﻪن ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﻮﻏﺮا ﺟﺎۋاب ﺑﯧﺮەﻟﻪﻳﺪﯨﻐﺎن داﻧﯩﺸﻤﻪن، دەپ ﺑﯩﻠﯩﺪۇ ﮬﻪم ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻟﻪﺗﯩﭙﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘش ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈرﮔﻪن ﺗﻪﺳﯩﺮات ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ «ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ زاﻣﺎﻧلاردا ﺋﯚﺗﻜﻪن ﭘﺎراﺳﻪﺗﻠﯩﻚ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ» دەپ ﺑﯩﻠﯩﺪۇ.
ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻪزەﻟﺪﯨﻦ ﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﻪﺗﻠﯩﻚ ۋە ﺧﻪﻟﻘﭽﯩﻞ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻮﻧﯘﻟﯘپ ﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﺘﯩﻦ ﺋﺎﺷﯘرۇپ رەﺳﯟالاﺷﺘﯘرۇۋﯦﺘﯩﺸﻰﻛﻪﭼﯜرﮔﯜﺳﯩﺰ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻖ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ دﯦﻴﯩﺸﯩﻤﯩﺰدﯨﻜﻰ ﺳﻪۋەب ﻣﯘﺷﯘ ﻳﻪردە. ﺑﯘﻧﻰ ﺑﯩﺰ مەركىزىي مىلەتلەت ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پىروفېسسورى، ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎس دوﻛﺘﻮر ﺋﺎﺑﯘرەﺷﯩﺪﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘﻗﻨﯩﯔ ﺑﺎﻳﺎﻧﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﺗﯘرۇپ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﺴﻪك ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ روﺷﻪﻧﻠﯩﺸﯩﺪۇ. دوكتور ﺋﺎﺑﺪۇرەﺷﯩﺪ ﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘق «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯜﻟﺘﯜرەل ﺋﯜزۈﻛﻠﯜك ﮬﺎدﯨﺴﯩﺴﻰ» دﯦﮕﻪن ﺋﯧﺴﯩﻞ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ﻣﯘﻧﺪاق دەﻳﺪۇ: «ﻛﯜﻟﺘﯜر ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪۋﺟﯘدﯨﻴﯩﺘﯩﺪە ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰﻣﯘﮬﯩﻢ ﺋﻮرۇن ﺗﯘﺗﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﻛﯜﻟﺘﯜرﻧﻰ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈرﮔﻪن ﺗﯩﻞ، ﺋﻪﻗﯩﺪﯨﻠﻪر، ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراش، ﺳﻪﻧﺌﻪت، ﺋﻪىلاق، ﺋﯚرپ - ﺋﺎدەت، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﻪ ۋە ﺳﯩﻤﯟوللار ﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﻳﻪﻧﻪﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻴﺪﯨﻐﺎن، <ﺑﯩﺰ> ۋە <ﺋﯘلار> ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﭼﯧﮕﺮاﻧﻰﺋﻮﭼﯘق ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﺪﯨﻐﺎن، ﺑﯩﺰﻧﻰ ﺑﯩﺰ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺗﺎﻣﺎﻣﯩﺪۇر. »
ﺑﯩﺰﺋﺎﺑﺪۇرەﺷﯩﺪ ﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘﻗﻨﯩﯔ ﺑﺎﻳﺎﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻨﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﻠﯩﻚ ﺑﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﺴﺎق، ﻛﯜﻟﺘﯜر ﻳﻪﻧﻰ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺟﯧﻨﻰ. ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟول ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلار ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﻰﺗﻪﺷﻜﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﺋﯘ ﺑﯩﺰﻧﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺧﺎﺳﻠﯩﻘﻘﺎ ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﭘﻪرﻗﻘﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﺪۇ، ﺷﯘﯕﺎ ﺋﯘﻳﯜﻛﺴﻪك ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﮬﻪم ﻣﯘﻗﻪددەس، دﯦﮕﻪن ﻳﻪﻛﯜن ﻛﯧﻠﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﺪۇ. ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰ ﺑﺎﺷﻘﺎﻣﯩﻠﻠﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﭗ ﺗﯘرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﺎلاﻣﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟول ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲﺳﻪۋەﺑﻠﻪرﮔﻪ ﻛﯚرە ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟلار ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﻪ ﻣﯩﻠﻠﻪت ﺋﯜﭼﯜن ﺋﻮرﺗﺎﻗﻠﯩﻘﻘﯩﻤﯘﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟول ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﺎرﯨﺨﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧلار، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘرلار ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ داﮬﯩﻴلارﻣﯘ ﺷﯘ ﻣﯩﻠﻠﻪت ﺋﯜﭼﯜن ﻣﯘﻗﻪددەس ﻣﻪﻧﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟلار ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺷﯜﺑﮭﯩﺴﯩﺰﻛﻰ، ﺋﻮﻏﯘزﺧﺎن، ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺳﯘﺗﯘق ﺑﯘﻏﺮاﺧﺎن، ﻳﯜﺳﯜف ﺧﺎس ﮬﺎﺟﯩﭗ، ﻣﻪﮬﻤﯘد ﻛﺎﺷﻐﻪرﯨﻲ، ﺋﻪﻟﯩﺸﯩﺮ ﻧﻪۋاﻳﻰ، ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﺋﯘﻟﯘﻏﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻠﯘق ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﮔﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺷﻪﺧﺴﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ.
ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﺳﯩﻤﯟوﻟلار ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﻰ ﺋﯩﭽﻜﻰ ﺋﯘﻳﯘﺷﯘش ﻛﯜﭼﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺋﺎلاﮬﯩﺪە روﻟﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺳﯩﻤﯟول ۋە ﻣﯘراﺳﯩﻤلارﻧﯩﯔ روﻟﯩﻐﺎ ﺋﺎلاﮬﯩﺪە ﻳﯘﻗﯩﺮى ﺑﺎﮬﺎﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻤﯘ ﺋﻪﻗﯩﺪە - ﺋﯧﺘﯩﻘﺎد، ﮬﺎلاﻟﻠﯩﻖ، ﻣﯘﻗﻪددەس ﺳﯩﻤﯟول، ﻣﯘراﺳﯩﻢ ۋە ﺋﻪﺧلاﻗﻨﯩﯔ ﻣﯘﮬﯩﻢ روﻟﯩﻐﺎ ﺳﻪل ﻗﺎراﻟﺴﺎ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ ﭼﯩﻦ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﻠﻤﯩﺴﻪ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﮬﺎﻳﺎت ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﯩﺸﯩﭗ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت (ﻛﯜﻟﺘﯜر) زاۋاﻟﻠﯩﻘﻘﺎ ﻳﯜز ﺗﯘﺗﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺑﯩﺮ ﺋﻪدﯨﺐ ﺋﯜﭼﯜن ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻣﯘﻗﻪددەس ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﺳﯩﻤﯟوﻟﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﭼﺎﻛﯩﻨﯩلاﺷﺘﯘرۇش ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﮔﺎﻟﯟاﯕﻠﯩﻖ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﮔﺎﻟﯟاﯕﻠﯩﻘﻨﻰ ﺳﺎدﯨﺮ ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﻰ ﺋﯚزى ﺑﯩﻠﯩﭗ - ﺑﯩﻠﻤﻪي، ﺋﺎﯕﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﯕﺴﯩﺰ ﮬﺎﻟﺪا ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﯩﺸﯩﺸﯩﮕﻪ ﺗﯚﮬﭙﻪ ﻗﻮﺷﻘﺎن ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﭘﯩﺴﺨﻮﻟﻮﮔﯩﻴﻪﺳﻰﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﻣﯘﺳﺘﻪﻗﯩﻞ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ۋە ﭘﻪرق ﺋﯧﺘﯩﺶﺋﯩﻘﺘﯩﺪارى ﺋﺎﺟﯩﺰ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﺶ ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﻰ ۋە ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﯧﻠﯩﺶ ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﻰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪﻳﺎﺷﺎﻳﺪۇ. ﺋﯘلار ﺋﯚرﻧﻪك ﻗﯩﻠﻐﯘدەك ﮬﻪرﯨﻜﻪﺗﻠﻪرﻧﻰ ﻛﯚزﯨﺘﯩﭗ، ﻳﺎﺷﺎش ﺋﯘﺳﯘﻟﯩﺪا ﺷﯘ ﺋﯚرﻧﻪﻛﻨﻰﮬﻪرﯨﻜﻪت ﻗﯧﻠﯩﭙﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺗﺒﯩﻘلاﻳﺪۇ. ﻧﻪﺳﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺪەك ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻨﯩﯔﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺗﯘرﻣﯘﺷﺘﺎ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺗﯘﺗﯘۋالاﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن، ﺷﺎﻟلاق، ﻗﯩﻠﯩﻘﻠﯩﺮى ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ، ﻛﯚﯕﯜل ﺧﯘﺷﻠﯘﻗﯩﻨﻰ دەپ ﺋﻪﺳﻜﻰ ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﻗﯩﻠﯩﯟﯦﺮﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﻪﺑﻠﻪخ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪش ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﻮﺑﺮاز، ﺋﯚرﻧﻪك ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ، ﺋﯚرﻧﻪك ﮬﻪرﯨﻜﻪت ﻳﺎراﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻖﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯚرﻧﻪك ﻳﺎرﯨﺘﯩﺶ ﭘﺎﺳﺴﯩﭗ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻧﻪﺗﯩﺠﻪ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻳﺎدروﻟﯘق ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ۋە ﺋﻪﺧلاق ﺋﺎدەﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﯧﻐﯩﺮ زﯨﻴﺎن ﻳﻪﺗﻜﯜزﯨﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ ﻛﯚﭘﻠﯩﮕﻪن ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر دوراش، ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﺶ ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ، ﺗﻪﺳﯩﺮى زور، ﺋﯧﺰﯨﻘﺘﯘرۇش ﻛﯜﭼﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯜﻟﮕﯩﻨﯩﯔ ﻏﯩﺪﯨﻘﻠﯩﺸﯩﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎﻧﺪا، ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﺋﻮﯕﺎﻳلا ﺧﺎﺗﺎ ﻗﺎراش، ﺧﺎﺗﺎ ﮬﻪرﯨﻜﻪت، ﺧﺎﺗﺎ ﺋﯘرۇﻧﯘش ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻗﺎﻟﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ، ﻣﻪﻳﻠﻰ ﺋﺎﯕﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﯕﺴﯩﺰ ﺑﻮﻟﺴﯘن، ﺧﺎﺗﺎ ﺋﯚرﻧﻪك ﻳﺎراﺗﻘﺎن، ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯜﻟﮕﻪﺗﯩﻜﻠﯩﮕﻪن ﮬﻪرﻗﺎﻧﺪاق ﻛﯩﺸﻰ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﺋﺎﻟﺪﯨﺪا ﺟﺎۋاﺑﻜﺎر ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻛﯧﺮەك. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺑﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﻤﯩﺶ ﺑﯩﺰ ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﺪا ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪەك، ﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﺎدروﻟﯘق ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﺪﯨﻦﺋﯩﺒﺎرەت ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎن ﺗﯜۋرۈﻛﯩﮕﻪ ﻗﯘرت ﭼﯜﺷﯜرﯨﺪۇ! ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﻪﺧلاق ﺋﺎدەﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰﭼﯩﺮﯨﺘﯩﺪۇ!
ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراش ﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮى ﺋﯜﭼﯜن ﺗﻮﻏﺮا ﺑﯩﻠﻪن ﺧﺎﺗﺎ، ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻳﺎﻣﺎﻧﻐﺎﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚ ﺋﻮرﺗﺎق ﺋﯚﻟﭽﻪم ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈرﮔﻪن ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ. ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﻰ ﺷﯘ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻣﻪﻧﺴﯘپ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﮕﻪ، ﮬﯧﺴﺴﯩﻴﺎﺗﯩﻐﺎ، ﺋﻮي - ﭘﯩﻜﺮﯨﮕﻪ ﺗﻪﺳﯩﺮ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ، ﺋﻮرﺗﺎق ﻣﺎﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﯚز ﺗﻮﭘﯩﻨﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﻐﺎ زﯨﻴﺎن ﻳﻪﺗﻜﯜزﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﯚرﻧﻪك ﮬﻪرﯨﻜﻪت، ﺋﯚرﻧﻪك ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ، ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﻮﺑﺮاز ﻳﺎرﯨﺘﯩﭗ، ﺋﯚز ﻗﯩﻠﻤﯩﺸﯩﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪاق ﺋﺎﻗﯩﯟەت ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰﺑﯩﻠﯩﺸﻜﻪ ﻗﯘرﺑﻰ ﻳﻪﺗﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻛﺎﻟﯟاﻟﯩﻘﻘﺎ ﺳﯜﻛﯜت ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺋﻮﺧﺸﺎﺷلا ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﺴﯩﺰﻟﯩﻚ! ﺋﯚز ﻣﯩﻠﻠﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﺋﺎﻗﯩلاﻧﻪ ﺑﯩﻠﯩﺸﻰ ﻳﻮق، ﻧﯧﻤﯩﻨﻰﮬﯩﻤﺎﻳﻪ ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻧﯧﻤﯩﺪﯨﻦ ﮬﻪزەر ﺋﻪﻳﻠﻪﺷﻨﻰ ﺋﺎﯕﻘﯩﺮاﻟﻤﺎي ﺋﺎﻟﯩﺠﻮﻗﺎ ﺟﯚﻳﻠﯜپ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﭽﻰ ﻛﺎۋاك ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر، ﻣﯘﮬﻪررﯨﺮﻟﻪر ﻳﺎﻛﻰ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺑﯘ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺪە ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﮬﻮﺷﻴﺎر ﺑﻮﻟﯘﺷﻨﯩﯔ زۆرۈرﻟﯜﻛﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﻰ لازﯨﻢ. ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯚرﻧﻪك، ﭘﺎﺳﺴﯩﭗ ﻗﺎراش، ﺧﺎﻟﯩﺨﯘﺗﺘﺎﺋﯩﺪﯨﻴﻪ، ﺑﯩﻨﻮرﻣﺎل ﺋﻮﺑﺮازلار ﺳﻪﮔﻪك ﺋﻪﻗﯩﻞ، ﺳﺎﻏلام ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻨﯩﯔ ﭘﻪرﻗﻠﻪﻧﺪۈرۈﺷﯩﺪﯨﻦﺋﯚﺗﻤﯩﺴﻪ ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﯨﮕﻪ ﺋﯚزﻟﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ. ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﻣﯘﻗﻪددەس ﺳﯩﻤﯟول ﺋﯧﺰﯨﺘﻘﯘ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻐﺎﺋﺎﻳلاﻧﺪۇرۇﻟﯘپ، ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎت ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﻣﻪﺗﺒﯘﺋﺎﺗﻠﯩﺸﯩﭗ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ. ﺑﯘ ﺑﯩﺮﭘﯜﺗﯜن ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺑﺎﻟﯩﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن زﯨﻴﺎﻧﻜﻪﺷﻠﯩﻚ!
ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻪﺳﯩﺮى زور ﺋﺎﻳﺎل ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ﺗﻴﯥ ﻧﯩﯔ «ﮬﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺗﯩﻨﭽﻠﯩﻖ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎﺷﯩﻖ» دﯦﮕﻪن ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪەك «دەۋرﻧﯩﯔ ﺑﺎرﻏﺎﻧﺴﯧﺮى ﺷﺎﻟلاﻗﻠﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﻪزى ﻛﯩﺸﯩﻠﻪردە ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﮔﻪ ﺟﯩﺪدﯨﻲ ﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺳﺎداﻗﻪت ﻣﻪﻧﺰﯨﻠﻰ ﻗﺎﻟﻤﯩﺪى.» ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺪە، ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﻨﯩﯔ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺋﯧﭽﯩﺸﻘﺎ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﺶ ﻛﯜﭼﻪﻳﺪى. ﺧﯩﺰﻣﻪت ۋە ﻣﻪﺟﺒﯘرﯨﻴﻪت ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻧﯩﺴﻰ ﺗﯚۋەﻧﻠﯩﺪى. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن روﮬﯩﻲ ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﻪر ۋە ﻣﻪﻧﯩﯟى ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﻪر ﺑﯘزﻏﯘﻧﭽﯩﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﺪى. ﻛﯜﻟﻜﻪ - ﭼﺎﻗﭽﺎﻗﭽﯩﻠﯩﻖ، ﻟﻪﺗﯩﭙﻪ - ﻳﯘﻣﯘرﭼﯩﻠﯩﻖ ﺟﺎﮬﺎﻧﻨﻰ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﻟﺪى. ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻚﺗﯧﺘﯩﻘﺴﯩﺰ ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻧﻪزەرﮔﻪ ﺋﯧﻠﯩﻨﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺪى. ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﺑﯩﻨﻮرﻣﺎل ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲﻛﻪﻳﭙﯩﻴﺎﺗﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﺪە ﺑﻪﻟﻜﯩﻢ، ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﯩﺰﯨﻘﺎرﻟﯩﻖ ﻗﯩﻠﻤﺎﻗﭽﻰ ﺑﻮﻟﯘپ، ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎت ﺧﺎدﯨﻤﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻖ ﮬﯧﺲ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯘ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻨﻰ ﺳﺎدﯨﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ. ﺷﯘﻧﻰ ﺑﯩﻠﯩﺶ لازﯨﻤﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻣﯩﺰاﻧﻠﯩﺮﯨﻐﺎ، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﯟى ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ۋە ﺳﺎغلام ﺋﻪخلاﻗﯩﻲ ﺋﺎدەﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺳﯩﻐﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ، ﻗﺎراش، ﺗﻪﺷﻪﺑﺒﯘس، ﮬﻪرﯨﻜﻪت ﺋﯚرﻧﯩﻜﻰ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلارﻧﻰ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻖ دەپ ﻳﻪﯕﮕﯩﻠﺘﻪﻛﻠﯩﻚ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﺶ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﺴﯩﺰﻟﯩﻚ! ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﻰ ۋە ﻳﺎﺷﺎش ﭘﯩﺮﯨﻨﺴﯩﭙﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺧﻪۋپ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﻳﺎت ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ، ﻳﺎت ﺋﺎدەت ۋە ﻳﺎت ﺳﯩﻤﯟوللارﻧﯩﯔﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﻳﻮﻟلار ﺑﯩﻠﻪن ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ - ﻳﯩﻠﻐﺎ ﻳﺎﻣﺮاپ ﻛﯧﺘﯩﯟاﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﺗﺎﻗﺎﺑﯩﻞ ﺗﯘرۇش ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﻰ ﻗﯩﻴﯩﻨﻠﯩﺸﯩﭗ،زور ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻨﯩﯟاﺗﻘﺎن ﺋﻪﮬﯟاﻟﺪا ﻣﯩﻠﻠﯩﻲﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻗﻪﺳﺮﯨﻨﻰ ﻣﻪﻳﻨﻪﺗﻠﻪﺷﺘﯜرﯨﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﻠﻤﯩﺸلارﻏﺎ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ رەددﯨﻴﻪ ﺑﻪرﻣﻪي ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇ. رۇﺳﯩﻴﻪ ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﺘﯩﻦ ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﯧﻠﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ دﯦﭙﯩﻐﺎ ﺧﯘدﯨﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪي ﺋﯘﺳﺴﯘل ﺋﻮﻳﻨﺎپ، ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﻗﻪددەس ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﯩﻨﻰﺑﻮﻟﯘﺷﯩﭽﻪ دەﭘﺴﻪﻧﺪە ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺑﯘ ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﻣﻪﻳﻨﻪﺗﻠﻪﺷﺘﯜرۈۋﯦﺘﯩﻠﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازى ﻳﻪﻧﻪ ﻗﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻐﺎن ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﺑﺎﻟﯩلارﻧﯩﯔﻗﻪﻟﺒﯩﻨﻰ ﻛﯩﺮﻟﻪﺷﺘﯜرەر؟!
2011 - ﻳﯩﻠﻰ 10 - ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮى ﻳﯧﺰﯨﻠﺪى.
نەقىل مەنبەلىرى:
ﺟﺎڭ ﺧﯘي: «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ۋە ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ»، «ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﺋﻮﺑﺰورى» (文学评论) ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 2011 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 2 - ﺳﺎﻧﻰ.
ﺳﺎۋ ﭼﯜﻧﭽﯩﯔ: «ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﮬﻪم ﻧﻪزەرﯨﻴﻪدﯨﻜﻰ ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ ۋە ﻛﯜﻟﺘﯜرەل ﻛﯧﺴﻪﻟﻠﯩﻚﮬﺎﻟﯩﺘﻰ»، «ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ﻣﯘﻧﺎزﯨﺮﯨﺴﻰ» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 1996 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 2 - ﺳﺎﻧﯩﺪا ئېلان ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن.
«ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻗﺎﻣﯘﺳﻰ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺑﯘ ﺗﯚت ﺗﻮﻣﻠﯘق ﻛﯩﺘﺎب، 1998 - ﻳﯩﻠﻰ ﺟﻴﯧﺠﻴﺎڭ ﻣﺎﺋﺎرﯨﭗ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن. 2008 - ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻣﺎﺋﺎرﯨﭗ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰﺑﯘ ﻗﺎﻣﯘﺳﻨﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘرﭼﻪ ۋە ﻗﺎزاﻗﭽﻪ ﺗﯩﻞ - ﻳﯧﺰﯨﻘﻘﺎ ﺗﻪرﺟﯩﻤﻪ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﺑﯘﻧﻪﻗﯩﻞ ﺋﯘﻳﻐﯘرﭼﻪ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻠﯩﻨﺪى.
ﻓﯩﻜﺮەت ﺗﯜرﻛﻤﻪن (ﺗﯜرﻛﯩﻴﻪ «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ رۇس ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪا ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﻨﯩﺸﻰ»، «دۇﻧﻴﺎ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ»، 2009 - ﻳﯩﻠﻰ 4 - ﺳﺎن.
ﺋﯧﺪۋارد ﺳﻪﺋﯩﺪ (ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﺎ «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» (东方学)، ﺋﯜچ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻤﻪ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﻧﻪﺷﺮى، 2009 - ﻳﯩﻠﻰ 6 - ﺋﺎي ﺑﯧﻴﺠﯩﯔ 5 - ﺑﺎﺳﻤﯩﺴﻰ، ﺧﻪﻧﺰۇﭼﻪ، 10 - ﺑﻪت.
زﯨﻴﺎﺋﯘددﯨﻦ ﺳﺎردﯦﺮ (ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ «ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻖ» (东方主义)، ﺟﯩﻠﯩﻦ ﺧﻪﻟﻖ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ، 2005 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮى، ﺧﻪﻧﺰۇﭼﻪ، 3 - ﺑﻪت.
ﺷﯩﻠﻠﯧﺮ ﺷﯩﯟارﺗﯩﺰ (ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﺎ «ﻳﯧﯖﻰ ﺋﻪﺳﯩﺮ − ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘرلار ﺳﺎداﺳﻰ»، ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻳﺎﺷلار - ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ، 2004 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮى، 36 - ﺑﻪت.
ﺋﺎﺑﺪۇرەﺷﯩﺪ ﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘق: «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯜﻟﺘﯜرەل ﺋﯜزۈﻛﻠﯜك ﮬﺎدﯨﺴﯩﺴﻰ»، «ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﭘﻪﻧﻠﻪر ﻣﯘﻧﺒﯩﺮى» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 2011 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 1 - ﺳﺎﻧﻰ.
تارىم ژورنىلىدىن 2012-يىللىق 1-سانىدىن ئېلىندى،
ئۈچ كۈننىڭ ئالدىدا گۇما ناھىيسىدە يۈز بەرگەن ۋەقەمۇ ئافغانىستانغا «غازاتقا ماڭغان» لارنىڭ ۋەقەسى ئىكەن. ئۇيغۇرلارنىڭ «دۈشمەن ئامېرىكىدا ئەمەس، يېنىمىزدا» دەپ قويىدىغان بىر گېپى بار ... خەقمۇ بىر غەرب دۈشمەن دېمەپتىغۇ،بۇرمىلىغان پاكىتلارنى كۆرسىتىپ بېرىپتۇ.بۇ خاتا ئىش ئەمەستۇ.يا غەربلىكلەر ۋەھىينى سۆزلىمىگەندىكىن،ئۇلارمۇ خاتا قىلماي قالمايدىغۇ ئاخىر. ما تىمىنىڭ ئىسمىنى ئوقۇپلا پوق بىلەن ھەسەلنى ئىلىشتۇردىغانلار قوشۇققىنى چىنىسىگە ئۇرۇپ جىدەل قىلامۇ دەپ ئويلاپتىم ئىسىل ئوبزور
![\"\"](\"images/face/qq/027.gif\"/)
ئەينى ۋاقىتتىكى شەرقشۇناسلار نەچچە مىڭ كلومېتىر يولنى بوران چىقسا دېڭىزغا غەرق بۇلىدىغان كېمىدە، ئات ئىشەكتە بېسىپ شەرىققە كېلىپ تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىپتىكەن. ھازىر بىزنىڭ «غەرپشۇناس» لىرىمىز كۈن چىقىشتا قۇمۇلنىڭ نېرىسىغا، كۈن پېتىشتا قەشقەرنىڭ نېرىسىغا ئۆتۈپ باقماي غەرىپنى تەتقىق قىلىدۇ.
يەنە بىر مەيدان ئىدىئولوگىيە ساھەسىدىكى جەڭ باشلىنىدىغان بولدى .....
ھىچكىم جەڭ قىلمەن دىمەپتۇ،ئۆزىنىڭ توغرا دەپ قارىغان پاراڭلىرنى دەپتۇ شۇ.مەسىللەرگە توغرا مۇئاملە قىلساڭلارچۇ
ھىچكىم جەڭ قىلمەن دىمەپتۇ،ئۆزىنىڭ توغرا دەپ قارىغان پاراڭلىرنى دەپتۇ شۇ.مەسىللەرگە توغرا مۇئاملە قىلساڭلارچۇ
سوۋېت ئىتتىپاقى يازغۇچىسىنى نېمىشقا رۇسىيە يازغۇچىسىغا ئۆزگەرتىۋەتتى. نېمە ئۈچۈن ئۇنى شەرقشۇناسلارنىڭ ۋەكىلى قىلىپ ئالاھىدە كۈچەپ كەتتى. ماقالە ئاپتورى سوۋېت ئىتتىپاقى يازغۇچىسى بىلەن رۇسىيە يازغۇچىسىنىڭ پەرقىنى بىلەممىگۈدەك دەرىجىدە ئەمەستۇر. ئاپتوريەنە سوۋېت ئىتتاپاقى يازغۇچىلىرىنىڭ ۋەزىپىسى ئەدەبىيات-سەنئەتنى خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلدۇرۇپ، ئۆتمۈشتىكى زالىم ھۆكۈمرانلارنىڭ ئەپتى-بەشىرىسىنى ئېچىپ تاشلاپ، بەختىيار جەمئىيەتنىڭ قەدرىنى تېخىمۇ تولۇق يېتىشكە ئۈندەش ئىكەنلىكىدەك مۇقەددەس ۋەزىپىسى بارلىقىنى تېخىمۇ چوڭقۇر چۈشىنەر. شۇنداق تۇرۇقلۇق بىر ئىنقىلابى يازغۇچىنى ئەكسىيەتچىل شەرقشۇناسلارنىڭ قاتارىغا تىزىۋالغانلىقى ئادەمنى ئەپسۇسلاندۇرىدۇ. ماقالە شەرقشۇناسلارغا ئەمەس باشقىلارغا قارىتىپ يېزىلغاندەكلا تەسىر بەردا.
يالقۇن ئۆزىنىڭ ۋەزىپىسىنى ياخشى ئۇرۇندايدىغان كىشى . مەن بۇنىڭغا ئىشىنىمەن .
ئۇ بەرىبىر رۇس، شۇڭا سېپى ئۆزىدىن رۇسىيە يازغۇچىسى. بۇنىڭدا چوڭ خاتالىق يوق. يالقۇن روزى بۇ يەردە نەسرىددىن ئەپەندىم ئۈستىدە سۆزلىگەن ئىكەن، ككپرەك نەسرىددىن ئەپەندىگە مۇناسىۋەتلىك ئەسەر ھەققىدە كۆپرەك توختالغىنى توغرا بولغان. «نەسرىدىن ئەپەندى ھەققىدە قىسسە» دېگەن ئەسەرنى ئوقۇغانلار ھېس قىلالايدۇ، ئەپەندىمنىڭ ئوبرازى ناھايىتى پۇچەك، تۇراقسىز، تېگىدىن ئېيتقاندا، بىزگە تولىمۇ يات بولغان ھالەتتە يارىتىلغان. مەن بۇ ئەسەرنى ئىلگىرى ئوقۇپ باقمىغانىدىم، ئىككى ئاي ئىلگىرى ئوقۇش ئۈچۈن قولۇمغا ئالدىم، ئەمما بەش بابتىن ئارتۇق ئوقۇشقا تاقىتىم يەتمىگەن ئىدى. قىسقىسى، بىز ئۆزىمىزگە ئەڭ ياقىدىغان، كۈلكىسىمۇ، قايغۇسىمۇ، شادلىقىمۇ، يۈرۈش-تۇرۇشىمۇ، تۇرمۇش ئادىتىمۇ ئەڭ تونۇشلۇق بولغان، ھەر جەھەتتىن يېقىن تۇرىدىغان نەسرىددىن نەسرىددىن ئەپەندىم ئوبرازىنى ياقتۇرىمىز. چۈنكى ئۇ بىزنىڭ مەدەنىيىتىمىزگە ۋەكىللىك قىلىدىغان ئۆلمەس ئوبرازلاردىندۇر.
بىزدە نەسرىددىن ئەپەندىم ھەققىدە بىرەر كاتتا ئەسەر يارىتىلسا، ئۇنىڭ ئوبرازى تېخخمۇ روشەنلەشسە ياخشى بولاتتى.
«ﺋﯧﺸﻪك ﭘﻪرۋاﺳﯩﺰﻣﻪززە ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺳﯘ ﺋﯩﭽﯩﯟاﺗﺎﺗﺘﻰ، ﺷﯘﺋﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺳﯘدا ﺑﯩﺮ ﭘﻪرﯨﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﻤﺎﺳﯩﻨﻰ ﻛﯚردى - دە، ﮬﺎﻳﺎﺟﺎﻧﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﯧﺮﯨﻘﻘﺎ ﻗﻮل ﺳﻮزۇپ ﺋﯧﺘﯩﻠﺪى، ﺷﯘﺋﺎن دۈم ﭼﯜﺷﺘﻰ، رۇﺳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎرﯨﺴﺎ، ﭘﻪرى ﻳﻮق، ﺋﺎرﻗﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﻟﺘﯘن ﻗﻮﯕﻐﯘراﻗﺘﻪك ﭼﯩﺮاﻳﻠﯩﻖ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﺑﻮش ﻛﯜﻟﻜﻪ ﺋﺎۋازى ﭼﯩﻘﺘﻰ.»(33- ﺑﻪت)«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ دەرﮬﺎل ﭼﯜﻣﺒﻪﻟﻠﯩﻚ ﺋﺎﻳﺎﻟﻨﻰ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺋﻪﻧﺠﯜر ﺋﺎرﯨﺴﯩﻐﺎ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻳﻮﺷﯘرۇۋاﻟﺪى.
− ﮔﻪپ ﻗﯩﻠﻤﺎڭ، ﺧﻪﻟﯩﭽﯩﺨﺎن، ﭘﯜﺗﻜﯜل دۇﻧﻴﺎﻧﻰ ﺋﯘﻧﺘﯘپ ﻗﺎﻟﺴﺎﻣﻤﯘ، ﺳﯩﺰﻧﻰ ﺋﯘﻧﺘﯘﻳﺎﻟﻤﺎﻳﻤﻪن، − دﯦﺪى.» (47- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔﺧﻮﺗﯘﻧﻰ ﻳﻮﻏﺎن ﺧﯧﻤﯩﺮ دﯦﺴﯩﻨﻰ ﻛﯚﺗﯜرۈپ ﺋﯚﻳﮕﻪ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻛﻪﻟﺪى. دەل ﺷﯘ ﭼﺎﻏﺪا ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔﻗﻮﺷﻨﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺧﻮﺗﯘﻧﻰ ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن ﺋﯚﮔﺰﯨﺴﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮ ﻳﺎﻳﻐﯩﻠﻰ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻧﺎﺧﺸﺎ ﻏﯩﯖﺸﯩﭗ، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﮬﻮﻳﻠﯩﺴﯩﻐﺎ ﻗﺎرﯨﺪى. ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﻧﺎﺧﺸﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ، ﺑﯘرۇﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺗﻮﻟﻐﺎپ ﻗﺎش ﺋﺎﺗﺘﻰ. ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﻰ ﻛﯚرۈپ ﻧﺎز - ﻛﻪرەﺷﻤﻪ ﺑﯩﻠﻪن ﻗﺎش - ﻛﯚزﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻳﻨﯩﺘﯩﭗ ﺳﺎلام ﻗﯩﻠﺪى:
− ﺋﻪﺳﺴﺎلام، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﺑﺎرﻣﯘﺳﯩﻠﻪ، ﻛﯚزدﯨﻦ ﺋﯘﭼﯘﭘلا ﻛﻪﺗﺘﯩﻠﯩﻐﯘ، ﺳﯩﻠﯩﻨﻰ ﻛﯚرﻣﻪي، ﻛﯚزﮔﻪ ﺳﯜرﺗﻜﯜدەك ﺑﻮﻟﺪۇق ﺟﯘﻣﯘ.
− ﺑﻮﻟﻤﺎﻣﺪﯨﻐﺎن، ﺧﯧﻨﯩﻢ، ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺋﯚزﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﻮﻳﻤﺎي ﻗﺎراۋاﺗﻤﺎﻣﺪﯨﻤﻪن، − دﯦﺪى ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ.
− ﮬﯧﻠﯩﻤﯘﺳﯜرﺗﻤﯩﺪﯨﻠﻪ، − دﯦﺪى ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن، − ﺗﺎش ﻳﯜرەﻛﻜﻪﻧلا، ﻗﺎﭼﺎﻧﻐﯩﭽﻪ ﺳﯜرﺗﻤﻪﻳﻠﯩﻜﯩﻦ، ﺧﯧﻠﻰﻛﯜﻧﻠﻪر ﺑﻮﻟﺪى، ﻛﯚرﻣﯩﺪﯨﻢ.» (53- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﻗﻮﻳﻨﯩﺪﯨﻦ ﺋﻮن ﺗﯩﻠلاﻧﻰ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﭗ ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎﻧﻨﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﻐﺎ ﺗﯘﺗﻘﯘزۇپ:
− ﺑﯘ ﭘﯘﻟﻨﻰﺋﯧﻠﯩﭗ ﻣﯧﻨﯩﯔ ﺋﯧﺘﯩﻤﻐﺎ ﻣﯩﻨﮕﯩﺸﯩﭗ ﻣﺎﯕﺎ ﺑﯩﺮﻛﯜن ﮬﻪﻣﺮاھ ﺑﻮﻟﯘڭ، − دﯦﺪى.» (85- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ دﯦﮕﻪن ﻗﯧﻠﯩﻦ ﺋﻮﻏﺮى ﺑﻮﻟﻤﺎﻣﺪۇ، − دﯦﺪى ﺗﯩﻠلاﺧﺎن.
− ۋاﻳﻴﻪي، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﻰ ﮬﻪﻗﻘﺎﻧﯩﻲ دﯦﺴﻪك، ﻗﯧﺮﯨﻐﺎﻧﺪا ﺋﯩﺘﻨﯩﯔ ﺗﯧﺰﯨﻜﯩﺪەك ﺋﯩﺶ ﻗﯩﭙﺘﯩﻐﯘ!؟ − دﯦﺪى ﺗﯘراﺧﺎن.» (117- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﻣﯩﺴﻪ ﺳﺎﺗﻤﯩﺪا ﺑﯩﺮ ﻛﯧﭽﻪ ﺋﯘﭼﺎﻣﻨﻰ ﺗﯘﺗﯩﺴﯩﺰ!
ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﺷﯘﻧﺪاق دﯦﮕﯩﻨﯩﭽﻪ ﻗﻪﻣﺒﻪرﺧﺎﻧﻨﻰ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﻳﯧﺘﯩﻠﻪپ ﺳﺎﺗﻤﯩﻐﺎ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺗﯘرۇﺷﯩﻐﺎ، ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮﺗﻪرەپ ﺷﺎراﻗﻠﯩﺪى. ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﻳﯜﮔﯜرۈپ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﯘ ﭼﻮﻛﺎﻧﻨﻰ ﺗﯘﺗﯘۋﯦﻠﯩﭗ ﺳﺎﺗﻤﯩﻐﺎ ﺳﯚرەپ ﻛﻪﻟﺪى، ﺑﯘ ﺗﯘراﺧﺎن ﺋﯩﺪى. ﺗﯘراﺧﺎﻧﻨﻰ ﺳﺎﺗﻤﺎ ﺋﯩﺸﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﻛﯩﺮﮔﯜزۈپ ﺗﯘرۇﺷﯩﻐﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮﺗﻪرەﭘﺘﯩﻦ ﺷﺎراﻗﻠﯩﻐﺎن ﺋﺎۋاز ﺋﺎﯕلاﻧﺪى. ﺷﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺗﯚﺗﯩﻨﭽﻰ ﭼﻮﻛﺎﻧﻨﻰ ﺳﺎﺗﻤﺎﺋﯩﺸﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﺳﯚرەپ ﺋﻪﻛﯩﺮﯨﭗ ﻛﯧﺘﯩﭗ ﺋﯘزاق ﺋﯚﺗﻤﻪي ﺳﺎﺗﻤﯩﺪﯨﻦ ﻛﯘﺳﺎر ﺑﯩﻠﻪن ﻗﯧﭽﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ ۋارﻗﯩﺮﯨﺪى.» (119- ﺑﻪت)
«ﺧﺎﺳﯩﻴﻪﺗﺨﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﮕﻪ:
− ﺋﻮﮬﯘش، ﻗﻮﻳﺴﯩلا ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﺳﯩﻠﯩﻨﻰ، ﭘﻮﺷﻜﺎﻟﺨﺎﻧﺎ ﺋﺎﭼﻘﺎﻧﻨﯩﯔ ﻳﺎﻗﻰ ﻛﺎرﻏﺎ ﻳﺎرﯨﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﯘپ ﻛﻪﺗﺘﯩﻠﻪ. ﻳﻪﻧﻪ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﺳﺎﻗﻠﯩﺘﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﯩﻠﯩﺰە، ﺋﺎﺳﺘﺎ ﻛﯚﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﯧﭙﯩﭗ، ﻣﻪﺳﻪ - ﻛﺎلاﭼﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﻮﻟﺘﯘﻗﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻗﯩﺴﺘﯘرۇپ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ ﻣﻪن ﺗﻪرەﭘﻜﻪ ﺋﺎﻟﺪﯨﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﭗﻗﺎﻟﻤﯩﺴﯩلا، دەپ ﺗﺎلاق ﻗﯩﻠﯩﯟﯦﺘﯩﻤﻪن، ﺟﯘﻣﯘ، − دەپ ﺋﻪرﻛﯩﻠﻪش ﮬﻪم ﺑﺎﺗﻨﺎش ﺑﯩﻠﻪن ﻛﺎﻳﯩﺪى.» (124- ﺑﻪت)
«− ۋەﺋﻪﻟﻪﻳﻜﯘم ﺋﻪﺳﺴﺎلام، ﺧﻮﺟﺎ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ! ﺋﯚزﻟﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ دﯨﺪارلاﺷﻤﺎﻗﻨﻰ ﺗﺎﻳﯩﻦ ﻗﯩﻠﯩﭗﭼﺎﻗﯩﺮدﯨﻢ. ﺋﯘزاق ﺑﻮﻟﺪى، ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ زﯨﻜﯩﺮ - ﺳﯚﮬﺒﻪﺗﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻣﻪﮬﺮۇم ﻗﺎﻟﺪﯨﻢ، ﮬﻪﻣﻤﯩﯖلار ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﯖلار.
ﺧﺎﻧﯩﺸﻨﯩﯔﺑﯘﻳﺮۇﻗﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎرﻟﯩﻖ ﻛﯧﻨﯩﺰەك، ﺋﺎﻏﯟاﺗلار ﺗﻪزﯨﻢ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎرﻗﯩﭽﻪ ﻣﯧﯖﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ.» (132- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﺷﯘﻧﺪاق دەپ ﺧﺎﻧﯩﺸﻨﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﻗﯘﻟﯩﻘﯩﻐﺎ ﭘﯩﭽﯩﺮﻟﯩﺪى.» (136- ﺑﻪت)
«− ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢﺋﺎﻛﺎ، ﻗﯧﺮﯨﻐﺎﻧﺪﯨﻤﯘ ﻧﻮﻣﯘﺳﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪﻳﺪﯨﻜﻪﻧﺴﯩﺰ. ﭼﺎﻗﭽﺎﻗﻨﻰ ﻗﻮﻳﯘپ ﻣﯧﻨﯩﯔ ﻏﯧﻤﯩﻤﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ ﻗﻮﻳﺴﯩﯖﯩﺰﭼﯘ؟ − دﯦﺪى ﺗﯘل ﭼﻮﻛﺎن.» (172- ﺑﻪت)
«ﺳﯩﺰﻧﻰ ﻛﯚزۈﻣﮕﻪ ﺳﯜرﺗﯜۋالاي ﺟﯧﻨﯩﻢ ﭘﻪرﯨﺰات! ﻛﯚزۈﻣﮕﻪ ﺑﯩﺮلا ﺳﯜرﺗﯜۋاﻟﺴﺎم ﺋﯚﻣﯜر ﺑﻮﻳﻰ زﯨﻨﺪاﻧﺪا ﻳﯧﺘﯩﺸﻘﯩﻤﯘ رازﯨﻤﻪن ﭘﻪرﯨﺰات!» (210- ﺑﻪت)
.....................................................................
ئوھوي ..بۇ ئەختەم ئۆمەر نەسرىدىن ئەپەندىمنى ئۇچىغا چىققان شاپاقچى قىلىپلا يېزىپتىغۇ {:107:} {:107:} ماقالىدە دەلىل جەھەتتە پۈچەك بىرمۇ ئابزاس يوق ! يازغۇچىغا ئاپىرىن. دېمىسىمۇ نەسىردىن ئەپەندى دېگەن فىلىممۇ شۇنداق، ئەپەندىنى ئايالىدىن شۇنچە قورقۇيدىغان قىلىپ ئىشلەيدىكى ،ھەتتا ئايالى ھېچ ھېيىقماي ،«ئۇنى تاماق ئېتىشكە ياردەمگە تەكلىپ قىلىدۇ...» ، «تاماقنى قارىتىپ قويۇپ ،بەرمەي يېمەكچى بولىدۇ...» ئۇيغۇرلارنىڭ تىپلىك ئوبرازى سۈپىتىدە تىلغا ئېلىنىدىغان ،ئۇيغۇر ۋە تۈركىيلەر پەخىرلىنىدىغان بىر شەخسنى ئەسلى مىللەتتە يوق خاراكتىر بىلەن تەسۋرىلەش ھەقىقەتەن چېكىدىن ئاشقان دۈشمەنلىك. رۇﺳﯩﻴﻪ ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ۋاﺳﻠﯩﯟﯨﭻ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف ﻧﯩﯔ «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ روﻣﺎنى بۇ ماقالىنىڭ ئاپتۇرى سۆكۈپ كەتكۈدەكمۇ رومان ئەمەس،مېنىڭچە ئېسىل بىر ئەسەر . يىلدا بىرەر قېتىم قايتا ئوقۇپ قويىمەن . ئاۋۇ نەسىردىن ئەپەندى قانداق نەسىردىن ئەپەندى-ئەمدى ؟ رەڭ ئارىلاشتۇرمىساق ئەسەرلىرىمىزنى خەق ئوقۇماس بولۇپ كەتتىما ؟ مۇشۇنداق تارىخى ئوبرازلارنى بوش قويىۋەتسەڭلار بولاتتى، يازغۇچى ئاتلىق تىلەمچىلەر.
ياخشى يېزىلغان ئوبزوركەن. يالقۇن روزى ئەپەندىنىڭ بۇ ماقالىدە ئەختەم ئۆمەرنى تەنقىد قىلغانلىقى بىر ھېساپتا ياخشى بوپتۇ. مەن ئوقىغان نۇرغۇن ئەدەبىي ئەسەر ئىچىدە مەن پەقەت ئەختەم ئۆمەرنىڭ دەسلەپتە يازغان بىر مۇنچە پوۋېست- ھېكايىلىرى ۋە «يىگانە ئارال» رومانىلا ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ جاھانغا تەڭلىگىلى بولغۇدەك كوزېرى دەپ قارايتتىم. لېكىن بۇ ھۆرمەتلىك ئاكىمىز كېيىن بەدىئىي ئەدەبىياتقا بولغان قىزغىنلىقىنى ئىجتىمائىي تېمىدىكى پوبلىستىكىغا يۆتكەپ تالانتىنى پارچىلىۋەتتى. گەرچە ئاندا- مۇندا قىسقا ھېكايە يېزىپ يىل تاقلاپ ئېلان قىلىپ تۇرغان بولسىمۇ، 30 ياش ئىلگىرى يېتىپ بولغان پەللىسىدىن كۆپ چېكىنىپ كەتكىنىنى ئاشكارىلاپ، مەن كەبى ئۇنى ئىنتايىن ھۆرمەتلەيدىغان نۇرغۇن ئوقۇرمەنلىرىنى بىراز نائۈمىدتە قويۇپ كەلدى. ئەلۋەتتە ئۇنىڭ «ئەڭ ئاخىرقى تارىم يولۋىسى»، «ئېيىق ئادەم\" دېگەندەك كېيىنكى مەزگىلدىرەك يازغان ھېكايىلىرى ئۇنىڭ تالانتىنىڭ يەنىلا يوشۇرۇن ھالەتتە قۇتراپ تۇرىۋاتقانلىقىنىڭ گۇۋاھچىسى سۈپىتىدە ئىزچىللىقنى يوقاتقان ھالدا مەيدانغا كېلىپ تۇردى. لېكىن مەن كەبى ئۇنىڭ نۇرغۇن سادىق ئوقۇرمەنلىرى ئۇنىڭ بۇنداق ئۈزۈك ھالەتتە داۋاملىشىۋاتقان ئىجادىيىتىدىن پەقەت رازى ئەمەس. ئۇنىڭغا چېكىنىپ كەتتى، تۈگەشتى، دېگەندەك ئوڭ -تەتۈر قالپاقلارنىڭ كىيىلىپ قېلىشىغا ھەم چىداپ تۇرالمايمىز. ئەختەم ئۆمەر بۇرۇن يەتكەن پەللىسى بىلەن ھازىرمۇ ھەرقانداق يازغۇچىدىن ئۈستۈن تۇرىدۇ. لېكىن يىللار رەھىمسىز، ئادەم دېگەن ئەسكى نېمە...بۇرۇن ياراتقان شان- شۆھرەت ۋە ئابروينى ھەش-پەش دېگۈچە ئۇنتۇلدۇرىدۇ، بەزى دەيۈزلەر ھەتتا ئانچە-مۇنچە ياراتقان نەتىجىسىنى ھارۋىسىغا 10 تاغار ساماننى ئارتقاندەك ئارتىپ، ئەختەم ئۆمەردەك خىزىر سۈپەت ئادەملىرىمىزنىڭ ئالدىدىن توپا تۇزۇتۇپ ئۆتۈشتىن يانمايدۇ.
شەخسەن مەن ئەختەم ئۆمەر ئاكامنى خېلى ئۇزاق كۈتۈپ كەتتىم، ئوقىسام ھېلى ئۆپكەمنى ئۆرۈۋەتكۈدەك تىراگىدىك تۇيغۇغا چۆمۈلدۈرىدىغان، ھېلى تېلىقىپ كۈلدۈرىدىغان ئېسىل ئەسەردىن ھېچ بولمىسا 10 نى يېزىپ بېرەمدىكىن دەپ جىق كۈتۈپ كەتتىم. لېكىن بۇ يىللاردا ئەختەم ئۆمەر ئاكىمىزدىن راستىنلا يالقۇن روزى ئەپەندى تەنقىد قىلغاندىكىدەك ئەشۇ ئىككى سۈپەتسىز ئەسەردىن باشقا تۈزۈك ھوسۇل كۆرۈلمىدى. بۇ بەلكى بۇ پەۋقۇلئاددە تالانت ئىگىسىنىڭ بىر مەزگىل ھەر خىل يوسۇندىكى تەشۋىقات نازارىتى ئاستىدىكى مېڭە خوراش، تالانت بۆلۈنۈش ۋە باشقا سالامەتلىك جەھەتتىكى تاشقى تەسىرلەرنىڭ سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان ئىجادىيەتتە توختاپ قېلىش ھادىسىسىدۇ.
مېنىڭ ئەختەم ئۆمەر ئاكىمىزغا راستىنلا نۇرغۇن-نۇرغۇن جەھەتتىن ھىسداشلىق قىلغۇم كېلىدۇ...بەزىدە ھەتتا ئويلاپ-ئويلاپ كۆزۈمدىن ياشمۇ چىقىپ كېتىدۇ. ئەختەم ئۆمەر ھازىر ئۆزىدىكى ئىنتايىن كۈچلۈك تىراگىدىك تۇيغۇ بىلەن تۈرلۈك كۆزلەرنىڭ ھەر خىل قاراشلىرىدىن شەكىللەنگەن ئىنتايىن مۇرەككەپ تۇيغۇلار ئارىسىدا ھەقىقەتەن نۇرغۇن تورمۇزلىنىشلاردا ئۇپراپ كېتىۋاتىدۇ...
شۇڭا، يالقۇن روزى ئاكىمىزنىڭ ئۇنىڭ سۈپەتسىزرەك چىقىپ قالغان بىر ئەسىرىنى تەنقىد قىلغىنى ناھىيىتى دەل ۋاختىدا بولغان، دەپ قارايمەن. يالقۇن روزى ئاكىمىزنىڭ بەزى سۆزلىرى، مەسىلەن «خالخۇتتا» دېگەن سۆزى ھۆرمەتلىك ئەختەم ئاكىغا ئىشلىتىدىغان مۇناسىپ سۆز بولمىسىمۇ، لېكىن يەنىلا تەنقىدنى قوبۇل قىلىش كېرەك، دەپ قارىدىم.
مېنىڭچە، ئەختەم ئۆمەر ئاكىنىڭ 2- قېتىملىق ئىجادىي گۈللۈنۈش باسقۇچىنىڭ يېتىپ كېلىدىغان ۋاختى بولۇپ قالغان ئىدى. يالقۇن روزى ئاكىنىڭ بۇ ئوبزورى بۇنىڭغا كۈچلۈك تۈرتكە بولغۇسى.
ئەمدى يالقۇن روزى ئاكىغا ئېيتىدىغان كىچىككىنە پىكرىم:
يالقۇنكا، ئوبزورىڭىز باشقا ئوبزورلىرىڭىزدەكلا ياخشى چىقىپتۇ. لېكىن سىزدە ئىزچىل داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان بىر كەمچىلىك، ئوبزورلىرىڭىزدا ھامان تەنقىد قىلىنغۇچىنى ئوقۇرمەنلەرلە بىلدۈرۈپ ياكى بىلىندۈرمەي چېقىۋېلىپ مېڭىۋاتقىنىڭىزنى ئاشكارىلاپ قېلىۋاتىسىز. ئەركىن ئىسھاق ئوغۇزخان، غەيرەتجان ئوسمان ئوتغۇر مۇئەللىمگە يازغان ئوبزورىڭىزدا ئوقۇرمەنلىرىڭىزنى ئاز-تولا ئۈمۈتسىزلەندۈرىدىغان ئايرىم ساندىكى سۆز- جۈملىلىرىڭىز يوق ئەمەس. بۇ قېتىمقى ماۋۇ ئوبزورىڭىزدا «مەڭگۈ كەچۈرگىلى بولمايدىغان خاتالىق...» دەپ دىكتاتۇرا پۇرايدىغان ئىبارىنى يېزىپسىز. بۇنچىلىك قاتتىق تېگىشنىڭ نېمە زۆرۈرىيىتى ھۆرمەتلىك ئاكا؟ «مەڭگۈ...» دېگەن بۇ سۆزنىڭ ۋەزنى ئۈستىدە قايتىدىن ئويلىنىپ بېقىشىڭىزنى سەمىمىي ئۈمىد قىلىمەن.
ئاندىن قالسا شەرقشۇناسلارنىڭ سەنىمىگە دەسسەشنىڭ قانداق ئىكەنلىكىنى بىزگە بىلدۈرۈشتە خېلى ئىزدىنىپ يازغان بولسىڭىزمۇ يەنىلا «نەسىردىن ئەپەندى ھەققىدە قىسسە» دېگەن ئەسەرنى مىسالغا ئالغىنىڭىز ئادەمنى تولۇق قانائەتلەندۈرۈلمەيدىغان بەزى كاۋاكلارنى قالدۇرغاندەك ھىس قىلدىم. شۇنداقلا شەرقشۇناسلىقنىڭ ھېلە- مىكرىسىنىڭ زادى سۇۋارى زىيانلىق ئەمەسلىكى ئۈستىدىمۇ ئويلۇنۇپ قالدىم. يادرولۇق قىممەت قاراشلىرىمىزغا زىيانلىق ، ئاگاھ بولۇشقا تېگىشلىك تەرىپىنى دېمىگەندە دۆلەت باشقۇرۇش ئېڭى ۋە ئىنسانىي ئەركىنلىك ئېڭى، ئىلىم- پەن ئاقارتىشى...دېگەندەك نۇرغۇن تەرەپلىرى شەرقلىقلار زورلاپ دەسسەشكە تېگىشلىك توزىقىمىكىن دەيمەن.
شۇغىنىسى، سىز ماقالىڭىزدە گەرچە بۇ توغرىلىق ئاز-تولا ئەسكەرتكەن بولسىڭىزمۇ، لېكىن بىراز يېتەرلىك بولماي قاپتۇ، يەنىلا ھەددىدىن زىيادە قاتتىق مەدەنىيەت قورۇمىچىلىقىنى تەشەببۇس قىلىۋېتىپتۇ، دەپ قارىدىم.
ئاخىرىدا ، يېڭى يىلنىڭ بېشىدا بىزگە مۇشۇنداق بىر قېتىملىق پىكىر ئىنقىلابى مەيدانى ھازىرلاپ بەرگىنىڭىز ئۈچۈن كۆپ رەھمەت... تېما ئىگىسىدىن سوراپ باقسام،مۇشۇ تېمىنىڭ ئەسلىدىكى ھۆججىتىنىڭ خەت نۇسخىسى قايسى فونت ئىدى،يانفونۇمدا مۇشۇ تېمىنى كۆرسەم،ئۇيغۇرچە خەت دېگەن 100پىرسەنت ئۇلىنىپ چىقتى.ئاستىدىكى ئىنكاسلار ئۇنداق ئەمەس،لېكىن تېمىدىن نەقىل ئالغان جايلار يەنىلا تولۇق ئۇلىنىپ چىقتى.ئاشۇ فونتنى يانفونۇمغا قاچىلاپلىۋالسام،ئۇيغۇرچە تونۇتۇش ئىشى پۈتۈپ قالاركەن