ئۇيغۇر قەدىمكى كىتابەتچىلىك مەدەنىيىتى __ ئۇزاق تارىخىي تەرەققىيات جەريانىدا پەيدا بولۇش، راۋاجلىنىش، تەرەققىي قىلىش ۋە مۇكەممەللىشىش باسقۇچلىرىنى بېسىپ ئۆتۈپ، دۇنيا مەدەنىيەت غەزىنىسىدىكى بىباھا گۆھەرلەرنىڭ بىرىگە ئايلاندى. «ئۇيغۇر قەدىمكى كىتابەتچىلىك مەدەنىيىتى» ئۆزىنىڭ تەرەققىيات داۋامىدا تەسىرى زور بولغان گۈللىنىش دەۋرلىرىنى بەرپا قىلىپ، شۆھرىتى دۇنياغا يېيىلغان مەشھۇر ئەربابلار، ئالىملار، يازغۇچى، شاىرلار كىتابلىرى ئارقىلىق ئۇيغۇر قەدىمكى كىتابەتچىلىك مەدەنىيىتىنى نۇرلۇق ئابىدىگە ئايلاندۇردى. بۇلاردىن كۇمراجىۋا، تونيۇقۇق، فارابى، يۈسۈپ خاس ھاجىپ، مەھمۇد قەشقەرى، ئەخمەت يۈكنەكى، ئەلىشىر نەۋاى، مۇھەممەت مىرزا ھەيدەر، خىرقىتى، زەلىلى، ئەرشى، ئابدۇرېھىم نىزارى، مۇللا بىلال نازىمى، تەجەللى قاتارلىق مۇتەپەككۈر، ئالىم، يازغۇچى، شاىرلار كۈچلۈك پلسەپىۋىلىككە ئىگە بولغان، دۇنياغا تەسىرى كۈچلۈك «تۈركىي تىللار دىۋانى»، «قۇتادغۇ بىلىك»، «ئەتەبەتۇل ھەققايىق» «خەمسە»، «خەزاىنۇل ماانى»، «تارىخىي رەشىدى»، «زەلىلى دىۋانى»، «دىۋان ئەرشى»، «نىزارى داستانلىرى»، «غەزەلىيات»، «نۇزۇگۈم»، «گۈل ۋە نەۋرۇز» قاتارلىق كىتاب ۋە ئەسەرلىرى بىلەن ئۇيغۇر قەدىمكى كىتابەتچىلىك مەدەنىيىتىنىڭ گۈللىنىش دەۋرلىرىنىڭ شاھىدلىرىدۇر. ئۇلارنىڭ بۇ كىتاب (ئەسەر)لىرى بۈگۈنكى دەۋرىمىزگىچە ئەتىۋارلىنىپ ساقلىنىپ، كەڭ خەلق تەرىپىدىن سۆيۈپ ئوقۇلماقتا. بۇ شەۋكەتلىك كىتابلاردىن «تۈركىي تىللار دىۋانى»، «قۇتادغۇ بىلىك»، مەھمۇد قەشقەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپ ۋەكىللىكىدىكى 11-ئەسىر ئۇيغۇر قەدىمكى كىتابەتچىلىك مەدەنىيىتى گۈللىنىش دەۋرىنىڭ مەھسۇلى بولسا، «خەمسە» بىلەن «خەزا ئىنۇل مەانى»، «گۈل ۋە نەۋرۇز» 15-ئەسىر ئۇيغۇر قەدىمكى كىتابەتچىلىك مەدەنىيىتنىڭ گۈللىنىش دەۋرلىرىنىڭ شاھىدلىرىدۇر. (ئابدۇراخمان باقى)

ئوغۇزنامە



«ئوغۇزنامە» ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمكى قەھرىمانلىق ئىپوسلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئىپتىداىي جەمئىيەتنىڭ ئاخىرقى مەزگىلىدە يېزىلغان. ئۇنىڭدا ئەجدادلىرىمىزنىڭ ئىپتىداىي جەمئىيەتنىڭ ئاخىرقى مەزگىلىدىكى تەبىەت بىلەن كۈرەش قىلىپ ئۆز جاسارىتىنى كۆرسەتكەنلىكى، كېيىنكى قىسىمىدا ئوغۇزنىڭ خان بولۇشى، ئۇنىڭ ھەربىي يۈرۈشلىرى بايان قىلىنغان. ئەسەردە مول تارىخى ۋە ئىتنۇگرافىك ماتېرىياللار بولۇپ، ئۇنى قەدىمكى ئۇيغۇر ئىجتىماىي ھاياتىنىڭ بەدىىي قامۇسى دەپ قاراشقا بولىدۇ. «ئوغۇزنامە» ئەجدادلىرىمىزنىڭ يىراق قەدىمكى ماددى ۋە مەنىۋى ھاياتىنى ھەرقايسى تەرەپتىن مۇپەسسەل يۇرۇتۇپ بەرگەن. «ئوغۇزنامە» ئىپوسىنىڭ ئەسلى تېكىستىنىڭ تېرانسىپىكسىيىسى قىسمى ۋە ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى يەشمىسى بىرگە ئىشلەنگەن ئەسەر بولۇپ، بۇ كىتاب مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن 1981-يىلى نەشىر قىلىنغان. (ئابدۇراخمان باقى)

ئىككى تېكىننىڭ ھىكايىسى



بۇنىڭدا «بىر تېكىن» ياخشىلىقنىڭ، «يەنە بىر تېكىن» يامانلىقنىڭ سىمۋولى قىلىنغان بولۇپ، ئوخشىمىغان ئىككى خىل ئوبراز ۋە ئىككى خىل خارەكتېرنى ئىنتايىن جانلىق ۋە يارقىن سۈرەتلەش ئارقىلىق، ئاجىز بىچارىلەرنى ئازاب-ئوقىبەتتىن قۇتۇلدۇرۇشقا ئىنتىلىشتەك يۈكسەك ئىنسانپەرۋەرلىك ئىدىيە قىزغىن مەدھىيلەنگەن. شۆھرەتپەرەسلىك، ھەسەتخورلۇق، شەخسىيەتچىلىك، قارانىيەتلىككە ئوخشاش ئىنسانىيەت ئەخلاقىغا زىت بولغان يامان ئىللەتلەر پاش قىلىنغان. رىۋايەتتە تەزۋىرلەنگەن چوڭ تېكىن بۇددا دىنىغا قاتتىق ئېتىقاد قىلىدىغان، ئۇنىڭ ئەقىدىلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشنى ئۆزىنىڭ بىردىن-بىر بۇرچى ھېسابلايدىغان ناھايىتى ئاق كۆڭۈل، ساپ دىل، سەمىمي ئادەم بولغانلىقى ئۈچۈن، كەمبەغەل، ئاجىز، بىچارىلەرنىڭ جاپادا قالغانلىقىغا چىداپ تۇرالمايدۇ. تىرىكچىلىكنى دەپ گۇناھ ھېسابلانغان ئىشلارنى قىلىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ تېىىمۇ ئازابلىنىدۇ. شۇڭا ئۇ ئاجىز-بىچارىلەرنى گۇناھتىن خالى قىلىش ئۈچۈن، چىنتەمەنى ئەنگۈشتەرنى ئەكىلىشتىن ئىبارەت خەتەرلىك ئىشقا بەل باغلايدۇ. جاپا-مۇشەھقەتتىن، ھېرىش-چارچاشتىن قىلچە قورقۇپ قالمايدۇ. ئۇ ئۆزىنىڭ ئەقىل-پاراسىتى، بىلىملىك، دانىشمەنلىكى بىلەن بارلىق توسقۇنلارنى، خېيىم-خەتەرلەرنى يېڭىپ چىقىدۇ. ئۇ ئاخىرىدا ھەقىقەتەن مۇددىاسىغا مۇۋاپىق نۇرغۇن ياخشى ئىشلارنى قىلىپ، كەمبەغەل، ئاجىز، بىچارىلەرنى، تىلەمچىلەرنى ئاچارچىلىقتىن، يالىڭاچلىقتىن قۇتۇلدۇرۇپ، خەلق ئاممىسىنىڭ قىزغىن ھېمايىسىگە ۋە ئالچىشىغا سازاۋەر بولىدۇ. چوڭ تېكىن يۈكسەك خەلقپەرۋەرلىك ئىدىيىسىگە ئىگە پارلاق غايىۋى ئوبراز بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. رىۋايەتتە ئۇنىڭدىن باشقا تېكىننىڭ ئىنىسىنىڭ ئوبرازى تەسۋىرلەنگەن بولۇپ، ئۇ قولىدىن ھىچ ئىش كەلمەيدىغان، ئىچى تار، ھەسەتخور، ئۆز شەخسىيىتى، نام-شۆھرىتى ئۈچۈن ھەر قانداق پەسكەشلىك، يامانلىق قىلىشتىن يانمايدىغان ئۇچۇغا چىققان شەخسىيەتچى، قارانىيەت، سۈيقەستچىلەرنىڭ ۋەكىلى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. «ئىككى تېكىن»نىڭ ھېكايىسى ناملىق بۇ ئەسەرنى قارا خۇجا ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدە ياشىغان مەلۇم بىر ئۇيغۇر تەرىپىدىن سانسىكرىت تىلىدىن ياكى خەنزۇچىدىن ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىنغان دەپ پەرەز قىلىشقا بولىدۇ. بۇ كىتاب 80 بەت، ھەر بىر بېتىدە 7-8 قۇردىن خەت يېزىلغان، 640 قۇرغا يېقىن ھەجىمگە ئىگە چوڭ ئەسەر بولۇپ، ئۇ ھازىر پارىجھ مىللىي كۈتۈپخانىسىدا ساقلانماقتا. بۇ ئەسەر تېپىلىپ ئارىدىن 6-7 يىل ئۆتكەندىن كېيىن (1914-يىللىرى)، پىللىوت بۇ ئەسەر ئۈستىدىكى ئۆزىنىڭ تۇنجى قېتىملىق تەتقىقات ماقالىسىنى ئېلان قىلدى. شۇنىڭدىن بۇيان بۇ ئەسەر ياۋرۇپا ۋە ئاسىيادىكى تۈركشۇناسلارنىڭ كۈچلۈك دىققەت ئېتىبارىنى قوزغىدى. ئۇلار بۇ ئەسەرنى دۇنيادىكى خىلمۇ-خىل تىللارغا تەرجىمە قىلىپ، خەلقئاراغا تونۇشتۇرغاندىن باشقا، كۆپلىگەن ئىلمىي ماقالىلارنى يېزىپ، بۇ ئەسەر ئۈستىدىكى ئۆز مۇلاھىزىلىرىنى ئوتتۇرغا قويدى. بۇنىڭدىن قارىغاندا ئىككى تېكىن رىۋايىتىنىڭ قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىنى، قەدىمكى ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە ئەدەبىياتىنى، بۇددىزمنىڭ ئۇيغۇر مەدەنىيىتىگە كۆرسەتكەن تەسىرى ۋە ئۇيغۇر خەلقىنىڭ دىنىي ئېتىقادى، چۈشەنچىسى قاتارلىق مۇھىم مەسىلىلەرنى بىلىش ھەم تەتقىق قىلىشىمىزدا نەقەدەر قىممەتلىك مەدەنىي يادىكارلىق ئىكەنلىكىنى بىلىۋالغىلى بولىدۇ. (ئابدۇراخمان باقى)



ئالىپ ئەرتۇڭا داستانى «ئالىپ ئەرتۇڭا» داستانى ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمكى تارىخىي داستانى ياكى ئېپوسىدۇر. ئەسەر قەھرىمانى ئالىپ ئەرتۇڭا تەخمىنەن مىلادىدىن بۇرۇنقى 7-ئەسىردىن 8-ئەسىرگىچە بولغان ئارىلىقتا ياشىغان ئۇيغۇرلارنىڭ مەشھۇر قەھرىمانى ۋە خاقانىدۇر. قەدىمكى ئۇيغۇرلار ئۇنى «قاپلاندەك باتۇر» دېگەن مەنىدە ئالىپ ئەرتۇڭا دەپ، تاجىك-پارىسلار «ئافراسىياپ» دەپ ئاتىغان. «تۈركىي تىللار دىۋانى» دا بۇ داستاندىن پارچىلار بېرىلگەن. «شاھنامە» ۋە «قۇتادغۇ بىلىك» داستانلىرىدا، نەۋاىنىڭ «تارىخىي مۈلكى ئەجەم» ناملىق ئەسەرلىرىدە بۇ تارىخىي شەخس ھەققىدە مەلۇماتلار بېرىلگەن. (ئابدۇراخمان باقى)

ئىدىقۇت مەھكىمىسى سۆزلۈكى



«ئىدىقۇت مەھكىمىسى سۆزلۈكى» لۇغەت بولۇپ، قۇچۇ دەۋرىدە تۈزۈلگەن. مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن 1984-يىلى نەشىر قىلىنغان. بۇ لۇغەت مىڭ سۇلالىسى دەۋرىدە تۈزۈلگەن بولۇپ، قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى بىلەن خەنزۇ تىلىنىڭ سۆزلۈكلىرىنى سېلىشتۇرۇش خارەكتېرىدىكى لۇغەت. ئۇنىڭ نۇسخىلىرى ناھايىتى كۆپ بولۇپ، بېيجىڭدا تۆت خىل نۇسخىسى ساقلانماقتا. (ئابدۇراخمان باقى)



مايتىرى سىمىت «مايتىرى سىمىت» قۇچۇ دەۋرى تەرجىمە ئەدەبىياتىنىڭ يۈكسەك نامايەندىسى بولغان. 27 پەردىلىك دراما ئەسىرى بولۇپ بۇددىزم ئەقىدىلىرىنى ئاساسىي تېما قىلغان. بۇ ئەسەرنىڭ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى نۇسخىسى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن 1988-يىلى نەشىر قىلىنغان. ھازىر «مايتىرى سىمىت» نىڭ دۇنيادا ئالتە خىل قوليازما نۇسخىسى بار. ئۇنىڭ ئىككىسى تۇرپان سېڭگىمدىن، ئىككىسى تۇرپان مورتۇقتىن تېپىلغان. 1956-يىلى قاراشەھەر شىكشىندىن تېپىلغان نۇسخىسىلا ئاپتونۇم رايۇنلۇق موزىيدا ساقلانماقتا. «مايتىرى سىمىت» چوڭ ھەجىملىك ئەسەر بولۇپ، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىدىكى قوليازمىلار ئىچىدە دەۋرى ئەڭ ئۇزۇن بولغان بۇددا دىنى مەزمۇندىكى زور ھەجىملىك سەھنە ئەسىرى. بۇ ئەسەر مۇكەممەل بەدىى شەكىل، كونكرېت ئوبراز، مۇكەممەل سىيوجھىت ۋەقەلىكى، جانلىق قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى ئارقىلىق مۇكەممەل ۋەقەلىكنى بايان قىلىپ بېرىدۇ. (ئابدۇراخمان باقى)

ئالتۇن يارۇق



«ئالتۇن يارۇق» قۇچۇ ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرى مەدەنىيەتىگە تەۋە. بۇ ئەسەرنىڭ ئىسمى «ئالتۇن ئۆڭلۈك يارۇغ يالتىراقلىق قۇتتا كۆتۈرۈلمىش نوم ئىلىگ ئاتلىغ نوم بىتىگ» (ئالتۇن نۇر چېچىپ ھەممىدىن يۇقىرى ئورۇندا تۇرىدىغان شاھانە ئەسەر) بولۇپ، ئۇ 10-ئەسىردە بەشبالىق (جىمسار) لىق ئەدىب سىڭقۇ سەلى تۇتۇڭ تەرىپىدىن خەنزۇچىدىن قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىنغان. بۇ ئەسەردە بۇددا دىنىنىڭ جانلىقلارنى ئازابتىن قۇتۇلدۇرۇش ئەقىدىسى ئەكىس ئەتتۈرۈلگەن. بۇ ئەسەرنى مالۇۋ 1909-، 1910-يىللىرى گەنسۇنىڭ سېرىق ئۇيغۇرلار رايۇنىدىكى ۋاڭفۇگۇ بۇدخانىسىدىن قولغا چۈشۈرگەن. ئۇنىڭ لىكوك تەرىپىدىن تۇرپان ۋە دۈنخۇاڭدىن تېپىۋېلىنغان قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىدىكى ئانچە توللۇق بولمىغان 2-، 3-نۇسخىلىرىمۇ بار. (ئابدۇراخمان باقى)

چاشتانى ئېلىگ بەگ



«چاشتانى ئېلىگ بەگ» قىسسىسى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇزاق تارىخقا ئىگە فولوكلور مىراسلىرىنىڭ بىرى. ئۇ 1914-يىلى تۇرپاندىن تېپىلغان. ئەسەر قەھرىمانى چاشتانى ئېلىگ بەگ قەدىمكى ئۇيغۇر قەبىلىلىرىنىڭ جىنلارنىڭ ياۋۇزلۇقى تۈپەيلىدىن دۇچار بولغان كېسەللىك ئاپىتى ۋە ئازاب-ئوقۇبەتلىك ھاياتىدىن قۇتۇلۇپ، تېنىچ، ئەركىن ياشاشتىن ئىبارەت ئارزۇ-غايىسىگە سىمۋول قىلىنغان. قەھرىمانلىق، ئىتتىپاقلىق، كوللېكتىۋىزىملىق روھ يۈكسەك دەرىجىدە مەدھىيلەنگەن. (ئابدۇراخمان باقى)

دەدە قۇرقۇت داستانى «دەدە قۇرقۇت» داستانى قەدىمكى ئۇيغۇر ۋە تۈركى تىللىق خەلقلەردە بۇ داستاننىڭ سىيۇجھىتى 8- 9-ئەسىرلەردە قەلەمگە ئېلىنغان. ئەسەردە ئوغۇز قەھرىمانلىرىدىن، باياندىرخان، قاراخان ۋە باشقىلارنىڭ ئىش-ئىزلىرى بايان قىلىنىدۇ. دانىشمەن دەدە قۇرقۇت (قۇرقۇت ئاتا) دىن ئىبارەت غايىۋى ئوبرازنىڭ ئەقىل-پاراسىتى مەدھىيلىنىش بىلەن خەلقنىڭ ئەركىنلىك ۋە نىجادلىق غايىسى ئىپادىلەنگەن. (ئابدۇراخمان باقى)

پەزىلەتلىك شەھەر ئاھالىسى ۋە ئۇنىڭغا كېرەكلىك بولغان ئادىل پادىشاھ توغرىسىدا



بۇ ئەسەرنى ئەبۇناسىر ئۇھەمەد فارابى (ئىلادىيە 870-950) يازغان بولۇپ، بۇنىڭدا «پەزىلەتلىك شەھەر ئاھالىسى ۋە ئۇنىڭغا كېرەكلىك بولغان ئادىل پادىشاھ» ئۈستىدە نوقتىلىق توختىلىپ، ئۆزى ياشىغان ئىجتىماىي جەمئىيەتنىڭ ئومۇمىي قاتلىمىنى ئىنچكىلىك بىلەن ئوپراتسىيە قىلىپ، پادىشاھنىڭ ئادىل بولۇشىنىڭ لازىملىقى، خەلققە ئادىل سىياسەت يۈرگۈزۈشنىڭ زۆرۈرلۈكى، خەلق ئاممىسىنىڭ قانۇن-تۈزۈم، ئەمىر-پەرمانلارغا ئاڭلىق رىايە قىلغاندىلا، ئاندىن «پەزىلەتلىك شەھەر ئاھالىلىرىدىن» بولالايدىغانلىقىدىن ئىبارەت تېماتىك مەزمۇن ئالغا سۈرۈلگەن. (ئابدۇراخمان باقى)

دىۋانى لۇغەت-ئىت تۈرك



مەزكۇر لۇغەتتە 11-ئەسىردە ياشىغان ئۇلۇغ ئۇيغۇر ئالىمى، تىلشۇناس ۋە ئەدىب مەھمۇد قەقەرى بۇ دەۋردە ئىلىم-پەن تىلى دەپ ئاتالغان ئەرەب تىلى بىلەن تۈركىي تىلىنى «بەيگىگە چۈشكەن ئىككى ئاتتەك» كېتىۋاتاتتى دەپ تەسۋىرلەيدۇ. سىياسىي مۇناسىۋەت، ئىقتىسادىي ئالاقە، مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش ئېھتىياجى بىلەن ئەرەب ئابباسىيلارنىڭ ھۆكۈمران داىرلىرى، سودا-ساناەت ساھەسى ۋە ئىلىم-مەرىپەت ئەھلى تۈركىي تىلىنى ئۆگىنىش زۆرۈرىيىتىنى چوڭقۇر ھېس قىلماقتا ئىدى. مەھمۇد قەشقەرى ئەنە شۇ. ئېھتىياجنىڭ ھكددىسىدىن چىقىشقا بەل باغلاپ تەكشۈرۈش، تەتقىق قىلىشقا كىرىشىدۇ. «خاقانىيە» ئۆلكىسىنى (جۈملىدىن قەشقەرىيە، ئىلى، يەتتە سۇ ۋە ئىسسىق كۆل بويلىرىنى) قىرغىز، تاتار دالىلىرىنى، بۇلغار، قىپچاق سەھرالىرىنى، شەرقىي ئۇيغۇر شەھەرلىرىنى، يېزىلىرىنى كېزىپ، تۈركىي تىلىدا سۆزلەشكۈچى ئاساسىي قەبىلە ئايماقلارنىڭ تىللىرى بىلەن ئىنچىكىلەپ تونۇشىدۇ. تۈرلۈك تىل پاكىتلىرىنى، شېىر-قوشاقلىرىنى، ماقال-تەمسىللىرىنى، چىرايلىق سۆز-ئىبارىلىرىنى توپلايدۇ. ئون نەچچە يىللىق ئەمەلىي ئىلمىي تەتقىقات ئاسىسىدا رەتلەپ چىقىش ئارقىلىق مىلادى 1072-1072-يىللىرى ئەرەب لۇغەتشۇناسلىقىنىڭ يېڭى ئۇسۇللىرىدىن ئىلغارراق ئۇسۇل بىلەن، ئەرەب ئېلىپبەسىنىڭ تەرتىپى بويىچە، تۈركىي تىل بىلەن ئەرەب تىلىنىڭ ئىزاھاتلىق سېلىشتۇرما لۇغىتى «دىۋانى لۇغەتىت تۈرك»(«تۈركىي تىللار دىۋانى») ناملىق ئۈچ توملۇق قامۇسنى يېزىپ چىقىدۇ. ئەسەرنىڭ مەزمۇنى تۈركىي تىلىدا كۆپ ئىشلىتىلىدىغان سۆزلەر، گراماتىكىلىق قاىدىلەر، ھەربىي-مەمۇرىي ئاتالغۇلار، يېزا ئىگىلىك، يېمەك-ئىچمەك، مالىيە-سودا، قول ھۈنەرۋەنچىلىك، تىببىي دورىگەرچىلىك، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك ۋە ئاسمان جىسىملىرىغا داىر سكزلەر، قەبىلىلەر، مۇھىم جۇغراپىيىلىك ناملار، قەدىمكى زاماندىكى خەلق داستانلىرىدىن پارچىلار، شېىر-قوشاقلار، ماقال-تەمسىللەر ۋە رىۋايەتلەردىن ئىبارەت كەڭ داىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. مەھمۇد قەشقەرى «دىۋان» نى باغداتتا قايتا تۈزەتكەندىن كېيىن، تەخمىنەن 1076-يىلى باغداد خەلىپىسى ئوبۇلقاسىم ئابدۇللا مۇقتەدى بىەمرۇللاغا تەقدىم قىلغان. بۇ كىتابنى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى ئابدۇسالام ئابباس، ئىبراھىم مۇتىىي قاتارلىقلارنىڭ نەشىرگە تەييارلىشى بىلەن 1984-يىلى 1-ئاينىڭ 1-كۈنى نەشر قىلىنغان. (ئابدۇراخمان باقى)

قۇتادغۇ بىلىك



يۈسۈپ خاس ھاجىپ (20 / 1019 – 6 / 1085) قاراخانىيلار خانلىقى زامانىسى (؟850 – 1212) دا ئۆتكەن مۇتەپەككۇر شائىر بولۇپ، بالاساغۇندا تۇغۇلۇپ، قەشقەردە ياشاپ، شۇ يەردە ۋاپات بولغان.



يۈسۈپنىڭ «قۇتادغۇ بىلىك» ناملىق داستانى 1069 – 1070 – يىللىرى قەشقەردە يېزىلغان. 85 باب، 290، 13 مىسرا.



«قۇتادغۇ بىلىك» ئۇيغۇر مەدەنىيەت تەرەققىياتىنىڭ مۇقەررەر نەتىجىسى، كۆپ دەۋرلىك ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ كۈرەش قىلىپ ئىجتىھات بىلەن قولغا كەلتۈرگەن مەدەنىيەت دۇردانىسى. ئۇ بىر پۈتۈن مەدەنىيەت ھاۋاسىدا، مەركەزلىك ھەم كونكرېت ھالدا ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ئىلمىي ئىدىيىسىنى گەۋدىلەندۈرۈپ، بۇنىڭ بىلەن ئۆزىنىڭ ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخىدىكى تەۋرەتكىلى بولمايدىغان ئورنىنى تىكلىگەن.



مەيلى ئىدىيىۋى مەزمۇن، مەيلى بەدىئىي شەكىلدىن قارىغاندا، «قۇتادغۇ بىلىك» ئوتتۇرا ئەسىر ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ تىپىك نەمۇنىسى بولۇپ، ئۇ ئاساسلىقى قاراخانىيلارنىڭ ئىجتىمائىي رېئاللىقى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ ئەينى چاغدىكى ئاڭ ھالىتىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ. ئومۇمەن، قاراخانىيلار خانلىقىنىڭ ئىجتىمائىي تۇرمۇشى ۋە قەدىمكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئاڭ قارشى «قۇتادغۇ بىلىك»نىڭ ئاساسىي مەزمۇنىنى ھاسىل قىلغان.



«قۇتادغۇ بىلىك»تە ئادالەت گەۋدە قىلىنغان باراۋەر، ئىناق ۋە خاتىرجەم غايىۋى جەمئىيەت سۈرەتلەنگەن. خىسلەتلىك يېرى شۇكى، مۇئەللىپ ئەسەردە مۇنداق غايىۋى جەمئىيەتنى سۈرەتلەش بىلەنلا قالماي، يەنە بۇ غايىۋى جەمئىيەتكە بارىدىغان يول ئۈستىدە دادىل ئىزدەنگەن. بۇ يول قانۇن، ئەخلاق ۋە بىلىمدىن ئىبارەت. قانۇن — بۇ غايىۋى جەمئىيەتنى يۆلەپ تۇرىدىغان تېرەك. ئەخلاق — بۇ غايىۋى جەمئىيەتنىڭ ئىچكى بۆلەكلىرىنى تۇتاشتۇرىدىغان رىشتە. بىلىم — قانۇننىڭ ئىشقا ئېشىشى، ئەخلاقنىڭ ھۆرمەتكە ئېرىشىشىنى كاپالەتلەندۈرىدىغان تۈپ ئاساس.



داستان ۋەقەلىكى باشتىن – ئاخىر دېگۈدەك ئۈچ چوڭ مۇناسىۋەتكە ۋەكىللىك قىلغۇچى تۆت پېرسوناژنىڭ ئۆزئارا سۆزلىشىشى ۋە مۇنازىرىسى ئاساسىغا قۇرۇلغان بولۇپ، مۇئەللىپ مۇشۇنداق سۆزلىشىش ۋە مۇنازىرىلەر ئارقىلىق جەمئىيەتتە يۈز بېرىۋاتقان ھەرخىل مەسىلىلەر ھەققىدىكى ئۆزىنىڭ ئىجتىمائىي، پەلسەپىۋى پىكىرلىرىنى بايان قىلغان. جەمئىيەتتىكى ھەرخىل تەبىقە، گۇرۇڭلارنىڭ ئورنى، ھۆكۈمرانلارنىڭ ئۇلارغا تۇتقان پوزىتسىيىسى، جەمئىيەتنىڭ ئىچكى ئەھۋالى — ئىجتىمائىي تەرەققىياتىنىڭ ئىلگىرىلىشىگە كۈچ چىقىرىپ ۋە ئۇنىڭ مەدەنىيەت تەرغىباتچىلىق رولىنى ئويناپ، مەدەنىيەت جەۋھەرلىرىنى مۇجەسسەملەپ چىققان. شۇنداق بولغاچقا، ئۇ ئالدى بىلەن ئۆز دەۋرىنىڭ، مەدەنىيىتىنىڭ يۇقىرى پەللىسىگە ۋەكىللىك قىلىدىغان شاھانە ئەسەر سۈپىتىدە گەۋدىلىنىپ تۇرغان.



«قۇتادغۇ بىلىك» تە مەركىزىي ئىدىيە مەركەزلىك ۋە گەۋدىلىك ئىپادىلىنىش ئۈچۈن توققۇز نەپەر پېرسوناژ ئوبرازى يارىتىلغان. ئۇلارنىڭ ئىچىدە كۈنتۇغدى، ئايتولدى، ئۆگدۈلمىش، ئودغۇرمىش قاتارلىق تۆت نەپەر پېرسوناژ ئاساسىي ئوبراز بولۇپ، ئۇلار توغرۇلۇق تەپسىلىي تەسۋىرلەر بېرىلگەن.



كۈنتۇغدى قانۇن، ئادالەتنىڭ سىمۋولى قىلىنغان. ئۇ بىلىملىك، ئىقتىدارلىق، ئىستېداتلىق ئادىل ھۆكۈمران، «كىم ئەقىل – پاراسەتلىك بولسا، ئۇنى يۈكسەلدۈرىدىغان»، «ئەتراپىغا دۇنيادىكى ھەرخىل ئىدراكلىق، بىلىملىك كىشىلەر زىچ توپلانغان»، «ئەلنى تۈزەپ، ئوڭشاپ ن خەلقنى بېيىتقان، ئۇنىڭ زامانىدا بۆرە بىلەن قوي بىللە سۇ ئىچكەن» ئۇلۇغ شەخس سۈپىتىدە ئوقۇرمەن تەسەۋۋۇرىدا گەۋدىلىنىدۇ.



داستاندا ئايتولدى كۈنتۇغدى ئىلىگنىڭ ۋەزىرى بولۇپ، بەخت – سائادەت سىمۋولى قىلىنغان. ئۆگدۈلمىش ئايتولدىنىڭ ئوغلى ۋە ئىز باسارى، ئۇ بىلىم ۋە ئەقىل – پاراسەتنىڭ سىمۋولى. ئودغۇرمىش كۈنتۇغدى ئىلىگنىڭ مەملىكىتىدە بىر غاردا پىنھان تۇرمۇشنى تاللىغان زاھىد بولۇپ، قانائەت ۋە ئاقىۋەتنىڭ سىمۋولى قىلىنغان.



دېمەك، يۈسۈپ خاس ھاجىپ «قۇتادغۇ بىلىك»تە ئۆزىنىڭ بىر پۈتۈن ئىجتىمائىي، سىياسىي، ئىدىيىۋى سىستېمىسىنى مانا مۇشۇ تۆت ئاساسىي پېرسوناژ ئارىسىدىكى سۆھبەت، مۇنازىرە ۋە دراماتىك توقۇنۇش جەريانىغا سىڭدۈرۈپ، جەمئىيەتنى، جۈملىدىن دۆلەتنى قانۇن، بىلىم ۋە ئەخلاق – پەزىلەت بىلەن ئىدارە قىلىش ھەققىدىكى بىر قاتار غايىۋى قاراشلىرىنى ئىپادىلىگەن، ئۆز دەۋرىدىكى رېئاللىقنى ئىسلاھ قىلىشقا قارىتىلغان بەزىبىر ئىجتىمائىي تەشەببۇسلىرىنى ئوتتۇرىغا قويغان. رېئاللىقنى پەردازلاپ كۆرسەتمەستىن، بەلكى ئۇنىڭدىكى مەۋجۇت ئىللەتلەرنى دادىللىق ۋە رەھىمسىزلىك بىلەن پاش قىلغان ھەم سۆككەن، ئادالەتلىكلەر، پەزىلەتلىكلەر، بىلىملىكلەر ھەم ئىستېداتلىقلار كۆپ بولغان غايىۋى بىر دۆلەت قۇرۇش ئارزۇسىنى ئىپادىلىگەن.

ئەتەبەتۇل ھەقايىق



ئەھمەد يۈكنەكىنىڭ تولۇق ئىسمى ئەدىب ئەھمەد بىننى مەھمۇد يۈكنەكى. ئۇ تەخمىنەن قاراخانىيلار خانلىقىنىڭ ئاخىرقى مەزگىلىدە ياشىغان. ئۇ ئەما شائىر بولۇپ، ئۇنىڭدىن «ئەتەبەتۇلھەقايىق» (ھەقىقەتلەر بوسۇغىسى) ناملىق داستان مىراس قالغان. بۇ ئەسەرنىڭ يەنە «ھىبەتۇلھەقايىق» (ھەقىقەتلەر سوۋغىسى) دېگەن نامىمۇ بولغان.



شائىر ئۆز ئەسىرىنى «تۈركىي كىتاب» دەپ ئاتىغان. ئەدىب ئەھمەدتىن كېيىنرەك ئۆتكەن ئەمىر ئارسلان خوجاتارقان دېگەن كىشى ئەسەرنىڭ ئاخىرىغا يازغان ئىلاۋىسىدە مۇنداق ئۇچۇرنى قالدۇرغان :



تامامى ئەرۇر كاشغەر تىلى بىلە،

ئايتمىش ئەدىب رىققاتى دىل بىلە،



ئەگەر بىلەسە كاشغەر تىلىن ھەر كىشى،

بىلۇر ئول ئەدىبنىڭ نەكىم ئايتمىشى.



«ئەتەبەتۇلھەقايىق» 14 باب، 484 مىسرادىن تەركىب تاپقان. ئۇنىڭغا كېيىنرەك باشقىلار تەرىپىدىن يەنە ئۈچ پارچە شېئىر قوشۇلۇپ 512 مىسراغا يەتكەن.



داستاندا بىلىم، ئەخلاق، ئادالەت توغرىسىدىكى قاراشلار چىرايلىق بەدىئىي تىل ۋە مۇكەممەل شېئىرىي شەكىل ئارقىلىق ئىپادىلەنگەن.



شائىر بىلىم، ئىلىم – مەرىپەتنىڭ ئورنى، رولى قاتارلىق مەسىلىلەر توغرىسىدا چوڭقۇر، ئوبرازلىق پىكىر قىلغان. شائىر داستاندا ئەخلاق مەسىلىسى توغرىسىدا كۆپ توختالغان. ئۇ ئىلىم – مەرىپەتكە، بىلىم ئېلىش ئۈچۈن تىرىشقان كىشىلەرگە، مەردلىك، كەمتەرلىك، كۆيۈمچانلىق، ئادالەتلىك، ئىنسانپەرۋەرلىك قاتارلىق ئىنسانىي خىسلەتلەرگە قىزغىن مەدھىيە ئوقۇيدۇ. بىلىمسىزلىك، توخۇ يۈرەكلىك، قاباھەتلىك، تەكەببۇرلۇق، ۋاپاسىزلىق، خەسىسلىك، ئاچ كۆزلۈك قاتارلىق ئىللەتلەرنى قاتتىق ئەيىبلەيدۇ. ① «ئەھمەد يۈكنەكى، «ئەتەبەتۇلھەقايىق»، مىللەتلەر نەشرىياتى، 1980 – يىل نەشرى. »

خەمسە نەۋاى



«خەمسە» ئىجادىيىتى — شەرق ئەدەبىي ئويغىنىش دەۋرىدە بارلىققا كەلگەن يىرىك ئەدەبىي ئېقىم بولۇپ، ئەلىشىر نەۋائى «خەمسە» يېزىش رىقابىتىگە قاتنىشىپ زور ئۇتۇق قازىنىپ «خەمسە نەۋائى»نى يېزىپ چىقتى. «خەمسە نەۋائى» قىسقارتىلىپ «خەمسە» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. نەۋائى بۇ ئەسەرنى 1483 — 1485 – يىللىرى ھېرات شەھىرىدە ئۇيغۇر – تۈركىي تىلىدا يېزىپ چىققان. ئۇنىڭغا تۆۋەندىكى بەش داستان كىرگۈزۈلگەن : ① «ھەيرەتۇلئەبرار» (ياخشى كىشىلەرنىڭ ھەيرانلىقى) ② «پەرھاد ۋە شېرىن» ③ «لەيلى ۋە مەجنۇن» ④ «سەبئى سەييارە» (يەتتە سەييارە) ⑤ «سەددى ئىسكەندەر» (ئىسكەندەر سېپىلى). بۇ بەش داستان جەمئىي 52 مىڭ مىسرادىن تەشكىل تاپقان.









ئۇيغۇر تىلىدا نەشر قىلىنغان بىر قىسىم كىتاپلار







كىتاپ ئىسمى

   



ئاپتورى

   



نەشىرى

   



نەشىرىياتى



تۈركى تىللار دىۋانى (1- توم)

   



مەھموت قەشقىرى

   



1980. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تۈركى تىللار دىۋانى (2- توم)

   



مەھمۇت قەشقىرى

   



1983. 06 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تۈركى تىللار دىۋانى (3- توم)

   



مەھمۇت قەشقىرى

   



1984. 01 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تەكلىماكاندىكى ئالتۇن كولدۇرما

   



يالقۇن روزى

   



1999. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ھۈسەينىيە روھى - تەكلىماكاندىكى ئويغىنىش

   



ئىبراھىم ئالپ تېكىن

   



2000. 09 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



نەۋاىي ھەققىدە

   



ئىمىن تۇرسۇن

   



2000. 01 - ئاي 1-نەشرى

   



مىللەتلەر نەشرىياتى



قۇتادغۇ بىلىگ

   



يۈسۈپ خاس ھاجىپ

   



2000. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتىتى نەشرىياتى



بوۋام شۇنداق ئۆگەتكەن

   



يارمۇھەممەت تاھىر تۇغلۇق

   



2001. 01 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتىتى نەشرىياتى



مەخدۇم ئەزەم ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى ( 1- قىسىم )

   



ئابدۇۋەلى ئەلى

   



2000. 06 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



مەخدۇم ئەزەم ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى ( 2- قىسىم )

   



ئابدۇۋەلى ئەلى

   



2000. 06 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تۇرغاق خوجىلار ( 1- قىسىم )

   



ئابدۇۋەلى ئەلى

   



2000. 02 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تۇرغاق خوجىلار ( 2- قىسىم )

   



ئابدۇۋەلى ئەلى

   



2000. 02 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



بەختسىز سەىدىيە

   



ئەخەت تۇردى

   



2002. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ھۇمايۇن

   



قىرىمقۇل قادىروف

   



1999. 01 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئەكبەر

   



قىرىمقۇل قادىروف

   



1999. 01 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



چەت ئەل تەسىراتلىرى

   



ئىدىرىس بارات

   



2000. 05 - ئاي 1- نەشىرى

   



مىللەتلەر نەشىراتى



ئۇيغۇر فامىلە تەتقىقاتى

   



ئازاد رەھمىتۇللا سۇلتان

   



2002. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



باش زىندانلىرىغا ھۇجۇم

   



باتۇر روزى

   





   







بابۇرنامە

   



زەھىررىدىن مۇھەممەت بابۇر

   



1991. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



مىللەتلەر نەشىراتى



ئېغۇر تىنىقلار

   



يۈسۈپ ئىلىياس

   



1997. 11 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئورخۇن شەجەرىسى

   



پەھات جىلان

   



2000. 11 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۆگەن يېشى

   



پاتەم ناسىر

   



2001. 04 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



بالدۇر ئويغانغان ئادەم

   



خېۋىر تۆمۈر

   



1987. 02 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



بەدۆلەت - بارسا كەلمەس يول

   



ئابدۇۋەلى ئەلى

   



1997. 01 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ ئۇنىۋېرىسىتېتى نەشتىياتى



ئويغانغان زىمىن ( 1 - قىسىم )

   



ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر

   



1994. 04 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئويغانغان زىمىن ( 2 - قىسىم )

   



ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر

   



1994. 04 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



مەھموت قەشقىرى

   



پەرھات جىلان

   



1994. 06 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



پىلسىراتتىن ئۆتكەنلەر

   



باتۇر روزى

   



1999. 01 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سۇلتان ئابدۇرەشىتخان ( 1- قىسىم )

   



ھاجى مىرزاھىد كېرىمى

   



2000. 03 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سۇلتان ئابدۇرەشىتخان ( 2- قىسىم )

   



ھاجى مىرزاھىد كېرىمى

   



2000. 03 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



باياۋاننىڭ سىرى ( 1- قىسىم)

   



ئەختەم ئۆمەر

   



2001. 07 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئانايۇرت  ( 1- قىسىم)

   



زوردۇن سابىر

   



2001. 07 - ئاي 3- نەشىرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



ئانايۇرت  ( 2- قىسىم)

   



زوردۇن سابىر

   



2001. 07 - ئاي 3- نەشىرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



ئانايۇرت  ( 3- قىسىم)

   



زوردۇن سابىر

   



2001. 07 - ئاي 3- نەشىرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



تارىخى ئەمىنىيە

   



موللا موسا سايرامى

   



1988. 11 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



قىساس

   



قاھار جىلىل

   



1996. 06 - ئاي 3- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



كۆكتىن چۈشكەن پەرىشتە

   



سۇلايمان ئابدۇرېھىم

   



2000. 11 - ئاي 1 نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سۇرۇق بۇغراخان

   



سەيپىدىن ئەزىزى

   



1999. 03 - ئاي 3- نەشىرى

   



مىللەتلەر نەشرىياتى



تەسەۋۋۇر پەلسەپىسى

   



ھۆرمەتجان ئابدۇرەھمان فىكرەت

   



2001. 11 - ئاي 1-نەشىرى

   



شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتىتى نەشرىياتى



ئىگەرلىك ئات

   



ئابدۇللا تالىپ

   



2002. 12 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



زۇنۇن قادىر ئەسەرلىرى

   



مۇھەممت پولات

   



1992. 05 - ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تۆشۈك مونچاق

   



ئابلا ئەخمىدى

   



1999. 06 - ئاي 1- نەشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



بۆرە ئانا

   



توختى ئايۇپ

   



1999. 09 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



بىچارە كۈلكىلەر

   



ئەركىن روزى

   



2001. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



دانۇر تاغا

   



جالالىدىن بەھرام

   



1999. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئاۋات شەھەرنىڭ يېڭى پۇقراسى

   



ئابدۇراخمان قاھار

   



1998. 07 -  ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



داغ

   



ئەبەيدۇللا ئىبراھىم

   



1997. 11 - ئاي 2- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



يۇلتۇز ئەپسانىسى

   



ئابدۇللا ساۋۇت

   



1999. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



كۆزى ئېچىلغان بۇلاق

   



تۇرسۇن روزى

   



2000. 09 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ھايات قايناملىرى

   



ماخموتجان ئىسلام

   



2001. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتï



تۈندىكى چاقماق

   



ئەبەيدۇللا ئىبراھىم

   



1998. 10 - ئاي 2- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



جۇدالىق

   



ھاجى مىرزاھىد كېرىمى

   



1998. 09 - ئاي 2- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئاخىرەتتىن كەلگەنلەر

   



تۇردى سامساق

   



1985. 7 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار نەشرىياتى



ئىلى دولقۇنلىرى ( 1- قىسىم )

   



ئابدۇراخمان قاھار

   



2000. 01 - ئاي 2- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئىلى دولقۇنلىرى ( 2- قىسىم )

   



ئابدۇراخمان قاھار

   



2000. 01 - ئاي 2- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



يىغلىما ئىنسان

   



غەيرەت ئاسىم

   



2000. 08 -ئاي 1- نەشىرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



خىزىرغا يولۇققان ئاتا

   



ئارسلان تالىپ

   



2002. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



ھاياتلىق زەنجىرى

   



ئابدۇللا ساۋۇت

   



2000. 05 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سۈزۈك ئاسمان

   



قەييۇم تۇردى

   



1985. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



مىللەتلەر نەشرىياتى



ئۆزىمىزنى ئېتىراپ قىلايلى

   



ئەختەم ئۆمەر

   



2001. 03 ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



پاكلىق مۇنارى

   



ۋەلى كېرىم كۆكالىپ

   



2002. 11 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



بوز ئەر (1- قىسىم )

   



مۇھەممەتجان سادىق

   



2000. 12 -ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۆچمەس ئىزلار

   



ئايشەم ئەخمەت

   



1983. 06 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



قارا چەقىن

   



ئابدۇقادىر سادىر

   



2002. 06 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



چالا تەگكەن ئوق

   



ئابدۇللا تالىپ

   



1985. 05 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار نەشرىياتى



كۆرەشچان يىللار ( 2- قىسىم )

   



قەييۇم تۇردى

   



1981. 02 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



كۆرەشچان يىللار ( 3- قىسىم )

   



قەييۇم تۇردى

   



1981. 02 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



گۈلزارلىق ھويلىدىكى كىشىلەر

   



قەييۇم تۇردى

   



1985. 01 - ئاي 1- نەشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



دوقمۇش پاراڭلىرى

   



توختى سابىر

   



2000. 11 - ئاي 1-نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



ئۆلۈۋېلىش سەنىتى

   



پەرھات تۇرسۇن

   



1999. 06 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئاشۇ يىللاردا

   



ئامان نۇرى ئابدۇرۇسۇل

   



2000. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



نۇزۇگۇم

   



كېرىمجان ئابدۇرېھىم

   



1999. 09 - ئاي 1- نەشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



مەختۇمسۇلا

   



كېرىمجان ئابدۇرېھىم

   



1999. 09 - ئاي 1- نرشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



شوپۇرنىڭ چۈشى

   



مۇھەممەت باغراش

   



2002. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



جەۋھەر ھېكايىلەر

   



مۇھەممەت ئوسمان

   



2000. 11 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



خېۋىر تۆمۈر ھېكايىلىرىدىن تاللانما

   



ھېۋىر تۆمۈر

   





   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



قۇرۇماس دەرەخ

   



تۇرسۇنجان قادىرى

   



2000. 11 - ئاي 1- نەشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



قەرزدار

   



زوردۇن سابىر

   



1999. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



بۈركۈتلەرنىڭ ئانىسى

   



مۇھەممەترېھىم تۇرسۇن

   



1999. 05 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



كۇھىقاپتىكى تەبەسسۇم

   



تۇرسۇنجان مۇھەممەت

   



1994. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئوت كەتكەن دەريا

   



مەمتىمىن ھوشۇر

   



2001. 11 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



مەمتىمىن ھوشۇر پوۋستلىرىدىن تاللانمىلار ( 1-قىسىم)

   



مەمتىمىن ھوشۇر

   



1999. 06 -ئاي 1-نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



مەمتىمىن ھوشۇر پوۋستلىرىدىن تاللانمىلار ( 2-قىسىم)

   



مەمتىمىن ھوشۇر

   



1999. 06 -ئاي 1-نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



مەمتىمىن ھوشۇر پوۋستلىرىدىن تاللانمىلار ( 3-قىسىم)

   



مەمتىمىن ھوشۇر

   



1999. 06 -ئاي 1-نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئاجايىپ كۆزلەر

   



ئەبەيدۇللا ئىبراھىم

   



1999. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سەرىق سەبدە

   



ئەبەيدۇللا ئىبراھىم

   



1999. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تۇمانلىق دۇنيا

   



ئەبەيدۇللا ئىبراھىم

   



1999. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ۋېناس ھەيكىلىگە قاراپ ئويلىغانلىرىم

   



دىلدار ئەزىز

   



1993. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



ئىككى قەبرىلىك ئادەم

   



ئاتاۋۇللا تۇرسۇن توھتى

   



2001. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۇيغۇر خەلق داستانلىرىدىن تاللانما

   



ئابدۇرۇسۇل ئۆمەر

   



1998. 02 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



چاقماق

   



ئابدۇللا سابىت

   



1987. 05 - ئاي 1- نەشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



شىراق

   





   



1999. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



مىللەتلەر نەشرىياتى



بازغان ساداسى

   



تۇرغان توختەموۋ

   



1985. 10 - ئاي 1-نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



قوغۇنلۇقتىكى پاراڭلار

   





   



1991. 09 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تارىم قوۋۇاى چېكىلگەندە

   



ئەسەت سۇلايمان

   



2002. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۇيغۇر تۇتېم مەدەنىيىتى

   



ئەسەت سۇلايمان

   



2001. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



تېكلىماكانغا دۈملەڭەن روھ

   



ئەسەت سۇلايمان

   



2000. 07 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئاىلە

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



2002. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ئۇنىۋېرىسىتېتى نەشرىياتى



قۇتادغۇبىلىگ خەزىنىسى

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



1999. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ئۇنىۋېرىسىتېتى نەشرىياتى



ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



1998. 08 - ئاي 2- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۇيغۇر مۇقام خەزىنىسى

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



1997. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ داشۆسى نەشرىياتى



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن ھېكمەتلىرى

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



2000. 07 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سەۋدالىق تەئەججۈپنامىسى

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



2000. 07 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۇيغۇرلاردا ئىسلام مەدەنىيىتى

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



2000. 07 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



قەدىمكى مەركىزى ئاسىيا

   



ئابدۇشكۈر مۇھەممەتىمىن

   



2002. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



كەتمەن چاپقان گۇناھمۇ

   



توختى باقى ئارتىشى

   



2001. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



قەدىمكى ئۇيغۇرلار ۋە قاراخانىلار

   



ھاجى نۇر ھاجى

   



2001. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئىدىقۇت ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

   



ئىسمايىل تۆمۈرى

   



1998. 12 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سۈي، تاڭ سۇلالىرىدە ئۆتكەن ئۇيغۇر سەنەتكارلىرى

   



ئابلېز مۇھەممەت سايرامى

   



1993. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



مىللەتلەر نەشرىياتى



تەكلىماكاندىن ياۋروپاغىچە

   



مەمتىمىن ئەلا

   



2002. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



مۇستاپا كامال

   



يۈسۈپجان ئەلى

   



2000. 11 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۇيغۇرلار غەربتە ۋە شەرقتە

   



غەيرەتجان ئوسمان

   



2002. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



جىن تەگكەن سەھرا

   



ئابدۇرازاق سايىم

   



2000. 11 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



يۈرەكتاغ

   



مۇھەممەت باغراش

   



1999. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



يېگانە ئارال

   



ئەختەم ئۆمەر

   



2000. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۆزىمىزنى ئېتىراپ قىلايلى

   



ئەختەم ئۆمەر

   



2001. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



ئۇنتۇلغان كىشىلەر

   



ئەخەت تۇردى

   



1998. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



ئابدۇقادىر جالالىدىن ماقالىلىرى دىن تاللانما

   



ئابدۇقادىر جالالىدىن

   



2000. 10 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



شىنجاڭنىڭ 50 يىلى

   



بۇرھان شەھىدى

   



1992. 08 - ئاي 2- نەشرى

   



مىللەتلەر نەشرىياتى



تىبابەت دۇردانىلىرى

   





   



1998. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ پەن تېخنىكا سەھىيە نەشرىياتى



ئىبىن سىنا ۋە ئۇيغۇر تىبابەتچىلىكى

   



ئەيسا ناسىر

   



1996. 04 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى



سۆڭەك كېسەللىكلىرى قوللانمىسى

   



نەبى غېنى

   



1998. 08 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ پەن-تېخنىكا سەھىيە نەشرىياتى



مىزانى تىپ

   



مۇھەممەت ئەكبەر ئەرزانى

   



2002. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ پەن-تېخنىكا سەھىيە نەشرىياتى



مىزاج ۋە يىمەك ئىچمەك

   



ئەخمەتجان ئىسمايىل

   



2000. 07 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



ھەركىم ئۈچۈن زۆرۈر قوللانما

   



قادىر ئەكبەر

   



2002. 07 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى



دانلىق زىراەتلەرنىڭ شىپالىق رولى

   



ئېزىز ئاتاۋۇللا سارتېكىن

   



2002. 03 - ئاي 1- نەشرى

   



شىنجاڭ پەن-تېخنىكا سەھىيە نەشرىياتى



قابۇسنامە

   



شەمسۇلماالى قابۇس

   



1999. 09 - ئاي 2- نەشرى

   



قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى



ئۇيغۇرلاردا پەرزەنت تەربىيىسى

   



يارمۇھەممەت تاھىر تۇغلۇق

   



2001. 04 - ئاي 1- نەشرى

   









   





   





   













ئابدۇلجېلىل تۇران كۇتۇبخانىسى ئۇيغۇرچە كىتابلار كاتولوگى

1. تارىخىي ئەسەرلەر

ئوتتۇرا ئاسىيا تارىخى تېزىسلىرى — گاۋىن ھامبىلى 2008 – يىل بېيجىڭ (454 بەت)

تارىخى رەشىدىي (2 توم) — مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كۆرەگان 2007 – يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇرلار — تۇرغۇن ئالماس، 1989 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇرلارنىڭ قىسقىچە تارىخى — ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخىنى يېزىش گۇرۇپپىسى 1990 يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭدىكى مىللەتلەرنىڭ تارىخى — ئەنۋەر بايتۇر، خەيرىنىسە سىدىق، مىللەتلەر نەشرىياتى يىل

خوتەن ۋىلايىتىنىڭ مائارىپ ئارىخى — روزى مۇھەممەد توختى قاتارلىقلار 1998 – يىل ئۈرۈمچى (360 بەت)

شىمالىي سۇلالىلەر تارىخى — لى يەنشۇ 2002 يىل ئۈرۈمچى

جۇڭگو شىنجاڭنىڭ تارىخى ۋە ھازىرقى ئەھۋالى — لى شېڭ 2006 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر تارىخى (بىرىنچى قىسىم 2 توم ) — لىزىشىياۋ، مىللەتلەر نەشرىياتى يىل

ئۇيغۇر تارىخى (ئىككىنجى قىسى 2 توم) — لىزىشىياۋ، 2002 يىل ئۈرۈمچى

ئوتتۇرا ئاسىيا تارىخى — ۋاڭ جىلەي (2 توم) 1993 1999 يىللار، ئۈرۈمچى

تۈرك تارىخى ― لىن گەن 2002 يىل ئۈرۈمچى

خوجىلار جەمەتى ھەققىدە — ۋېي لياڭتاۋ ليۇجېڭيىن 2006 يىل بېيجىڭ

خوتەننىڭ قىسقىچە تارىخى (2 توم) 2005 يىل ئۈرۈمچى

ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ قىسقىچە تارىخى — ئەھمەد سۇلايمان قۇتلۇق 2006 يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭنىڭ قىسقىچە تارىخى — ئىجتىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى، ش خ ن يىل

تارىختىن قىسقىچە بايان — ئىبراھىم نىياز، ق ئۇ نەشرىياتى 1989 يىل

يەركەن خانلىقىنىڭ تارىخىدىن ئومۇمىي بايان — ۋېي لىياڭتاۋ، ش خ ن 1999 يىل

تارىخى ھەمىدى — موللا مۇسا سايرامى مىللەتلەر نەشرىياتى يىل

تارىخى خاتىرىلەر — سىماچىيەن، ش خ نەشرىياتى 1989 يىل

دىڭلىڭلار، قاڭقىللار ۋە تۇرالار، (2 توم) — دۇەن ليەنچىن، ش خ نەشرىياتى 1996 يىل.

ئۇيغۇرلار ۋە غەربىي يۇرتتىكى باشقا تۇركىي خەلقلەرنىڭ قىسقىچە تارىخى، 2000 يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭنىڭ 2000 يىلى — جى شىيەن لىيەن، ش ياشلار ئۈسمۈرلەر نەشرىياتى 1999 يىل

تارىخى ئەمىنىيە — موللا مۇسا سايرامى، ش خ نەشرىياتى 1989 يىل

ھۇنلارنىڭ قىسقىچە تارىخى — تۇرغۇن ئالماس، ق ئۇ نەشرىياتى

ھۇنلارنىڭ ئومۇمىي تارىخى — لىن گەن 2004 يىل ئۈرۈمچى

قەدىمكى ئۇيغۇرلار ۋە قاراخانىيلار — ھاجى نۇرھاجى، ش خ نەشرىياتى 2001 يىل

قاراخانىلارنىڭ قىسقىچە تارىخى — ھاجى نۇر ھاجى، ش خ نەشرىياتى 1984 يىل

12 9 ئەسىردىكى ئۇيغۇر دۆلەتلىرى — ئا. گ. مالياۋكىن، ش خ نەشرىياتى 1995 يىل

يەركەن سەئىدىيە خانلىقىنىڭ قىسقىچە تارىخى— ھاجى نۇر ھاجى، ش خ نەشرىياتى 1993 يىل

شىنجاڭ ئىسلام تارىخى — ھاجى نۇرھاجى، چىن گوگۇاڭ، م نەشرىياتى، 1995 يىل

ئەمىر تېمۇر گوراگان ھەققىدە قىسسە — شەرەفىدىن ئەلى يەزدى، ش خ ن 1987 يىل

ھۇدۇدۇلئالەم — ئابدۇلئەھەت نۇردۇن تەرجىمىسى 2003 يىل ئۈرۈمچى

شەجەرەئى تۈرك — ئەبۇلغازى باھادىرخان 2002 يىل ئۈرۈمچى

ئۆزبېكلەرنىڭ قىسقىچە تارىخى — ج ئازسانلىق مىللەتلەرنىڭ تارىخىدىن تارىخىدىن مەجمۇئە ش خ ن 1985 يىل

بۇددا ئېلى ئۇدۇن — لى يىنپىڭ، ش خ نەشرىياىتى 1995 يىل

تاتارلارنىڭ قىسقىچە تارىخى — ج ئازسانلىق مىللەتلەرنىڭ تارىخىدىن مەجمۇئە، ش خ ن 1985 يىل

تاجىكلارنىڭ تارىخى — ج ئازسانلىق مىللەتلەرنىڭ تارىخىدىن مەجمۇئە ش خ ن 1985 يىل

سەئىدىيە خاندانلىقى تارىخىغا دائىر ماتېرىياللار — شاھ مەھمۇد جۇراس، ق ئۇ ن 1989 يىل

ئۇيغۇر مائارىپى تارىخىدىن ئوچېركلار — ئابدۇللا تالىپ، ش خ ن 1987 يىل

جۇڭگو تاتار مائارىپ تارىخى — مالىك چانىشىف 2001 يىل ئۈرۈمچى

تۈركىيە ھازىرقى زامان تارىخى — ياڭ تاۋچۇن، ش خ نەشرىياتى، 2000 يىل

خوتەن تارىخىدىن ئەسلىمە

خوتەن تارىخى ماتېرىياللىرى

قەدىمكى مەركىزى ئاسىيا — ئا. مۇھەممەد ئىمىن، ش خ نەشرىياتى، 2002 يىل

قەشقەرنىڭ يېقىنقى ۋە ھازىرقى زامان مائارىپ تارىخى — ئابدۇرىھىم توختى، ق ئۇ ن 1986 يىل

جۇڭگو ئۇيغۇر تارىخى ۋە مەدەنىيىتى تەتقىقاتى (مەجمۇئە 1 2 3 - توم)، ش خ ن 1988 2000 يىللار

جۇڭگو ئىنقىلابىنىڭ تارىخىدىن قىسقىچە كونسىپىك — ئا. ئابدۇرىھىم، ئى. قايسا، 1990 يىل ئۈرۈمچى

پەن تارىخى — داجياۋ جېڭزې، م نەشرىياتى 1990 يىل

مىلادىيە ۋە ھىجرىيە كالىندارى ھەققىدە — يۈسۈپ ئىلياس، ئۈرۈمچى 1987 يىل

قەدىمكى ئۇيغۇرلار تارىخى — لىن گەن، گاۋزىخۇ، ش خ نەشرىياتى، 2000 يىل

8 – 10 – ئەسىرلەردىكى غەربىي يۇرت تارىخى ھەققىدە تەتقىقات — خۇا تاۋ، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 2003 – يىل

قاراخانىيلار تارىخىدىن بايان — ۋېي لياڭتاۋ، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى، 2000 – يىل.

قەدىمكى يىپەك يولى مەدەنىيىتى — كلىمكېيت، ش خ نەشرىياتى، 2003 يىل.

ئۇيغۇرلار شەرقتە ۋە غەربتە — غەيرەتجان ئوسمان، ش خ نەشرىياتى، 2002 يىل.

تاڭ سۇلالىسى بىلەن تۈركلەر ئوتتۇرىسىدىكى كۈرەش — ئابدۇللاھ جان كېرەم تەرجىمىسى، ش خ نەشرىياتى 2003 يىل

شىنجاڭنىڭ ئىسلام دىنى تارىخىنى توغرا شەرھلەيلى — ماپىنيەن 2002 يىل ئۈرۈمچى

مەن شاھىت بولغان ئىشلار — سەيدۇللا سەيفۇللايوف، 2005 يىل ئۈرۈمچى

2. سىياسەت ۋە قانۇنغا ئاىت ئەسەرلەر

سىياسىينىڭ رەزىللىكى — لوئىس پروئېل 2004 – ئۈرۈمچى (432 بەت)

مۇسۇلمانلارنىڭ ھۆكۈمدارلىق يولى — نىزامۇل مۇلك، 2003 يىل ئۈرۈمچى

قاراخانىلارنىڭ دۆلەت تەشكىلاتى — رىشات گەنچ، ش خ ن 1990 يىل

قۇتادغۇ بىلىك ۋە قانۇن — يۈسۈپجان ئەلى ئىسلامى ش خ نەشرىياتى 1993 يىل

خەلقئارا قانۇن — ئەخمەت مامۇت تەرجىمىسى، ش ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى 1998 يىل

مىللىي تېررىتورىيلىك ئاپتونومىيە قانۇنىدىن ئومۇمىي بايان

جۇڭخۇاخەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مىللىي تېررىتورىيلىك ئاپتونومىيە قانۇنى

جۇڭخۇاخەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئاساسى قانۇنى

سوتسىيالىستىك دېموكراتىيە ۋە قانۇن تۈزۈم توغرىسىدا — دۇڭ بىۋۇ، م نەشرىياتى 1980 يىل

پىلانلىق تۇغۇتقا ئائىت قانۇن، نىزاملار توپلىمى

شىنجاڭ ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىنىڭ قانۇنچىلىق تارىخى — يەن دىيەنچىڭ 1999 يىل ئۈرۈمچى

چەت ئەل قانۇن تۈزۈملىرى تارىخى — ش ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى

قانۇن مەسلىھەتچىسى (3) ياقۇب رۇستەم، 1991 يىل ئۈرۈمچى

3. پەلسەپە، پىسخولوگىيە ۋە لوگىكا

ئۇيغۇرلاردا شامانىزم — رھمان ئابدۇرېھىم 2006 – يىل بېيجىڭ (308 – بەت)

مۇقەددەس نەسىھەت ۋە ۋەسىيەتلەر — يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق، 2003 يىل ئۈرۈمچى (392 – بەت)

ئېڭى ئەسىر مۇتەپەككۇرلار ساداسى — شىللىېر شۋاتز 2004 – ئۈرۈمچى (410 بەت)

كۇڭزى مۇنداق دەيدۇ — ئۆمەرجان نۇرى 2008 – يىل ئۈرۈمچى (94 بەت)

ئۇيغۇرلارنىڭ ئىپتىدائىي ئېڭى ۋە پەلسەپە بىىخلىرى — ئابدۇلھېمىد ئۆمەر بىلگە (390 بەت)

غەربنىڭ تەپەككۇرى — مورتىمېر ئادلېر 2005 _ يىل ئۈرۈمچى (384 بەت)

ئەقىل – پاراسەت دەستۇرى — پالتاسار گراسئەن 2001 – يىل ئۈرۈمچى (316 بەت)

11 ئەسىردىكى ئۇيغۇر ئىدېئولوگىيىسى — يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق، 2007 يىل ئۈرۈمچى

ئوغلۇم ئالدىڭغا قارا (2) — يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق، 2004 يىل ئۈرۈمچى

تەقدىرداش كارۋانلار (1) — يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق، 2004 يىل ئۈرۈمچى (

ئەقىل – پاراسەت گۈلىستانى (2) — يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق، 2004 يىل ئۈرۈمچى (216 بەت)

ياشاش مەنتىقىسى (3) — يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق، 2004 يىل ئۈرۈمچى

يۇسۇپ خاس ھاجىپنىڭ ئائىلە تەربىيىسى — يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق، 2007 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى ئەخلاقى — ئەنۋەر مۇھەممەد قورغان، 2006 يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭدىكى مىللەتلەرنىڭ پەلسەپىۋى ئىدىيە تارىخىدىن ئوچېركلار — ش ئونىۋېرسىتېتى 2002 يىل ئۈرۈمچى

كارل ۋىتېرنىڭ پەرزەنت تەربىيىسى — كارل ۋىتېر 2002 – يىل قەشقەر

ئۇيغۇرلاردا ھايات ھېكمىتى، ئۆلۈم كۈلپىتى — ئىقبال تۇرسۇن 2006 يىل ئۈرۈمچى

ئىسلام پەلسەپە تارىخى — مەجىد پەخرى 2004 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى (ئومۇمىي بايان) — ئا. مۇھەممەد ئىمىن، 1997 يىل ئۈرۈمچى.

فارابى ۋە ئۇنىڭ پەلسەپە سىستېمىسى — ئا. مۇھەممەد ئىمىن، ش خ ن يىل

ئەرەب تىلىدا يېزىلغان پەلسەپە — مۇسەل مۇسەۋى،

بۈگۈنكى زامان ئەرەب ئىسلام پەلسەپىسى —

پەلسەپە ئاتالغۇلىرىغا ئىزاھات (2 توم)، ئەزىز يۈسۈپ قاتارلىقلار نەرجىمىسى، ش خ ن 1986 يىل.

قىسقىچە پەلسەپە لۇغىتى (2 توم) م. روزېنتال، پ. يۇدىن، مىللەتلەر نەشرىياتى 1984 يىل.

تەسەۋۋۇپ پەلسەپىسى — ھۆرمەتجان ئابدۇرەھمان 2001 يىل ئۈرۈمچى

ئالەمنىڭ سىرى — ئېرنىست ھېككىېل، ش خ ن 1984 يىل

ئەپلاتون پاراڭلىرى — ئەركىن ئىبراھىم، ئابدۇقادىر جالالىدىن تەرجىمىسى ش خ نەشرىياتى 1996 يىل

ئۇيغۇرلاردىكى پىسخىك ئاجىزلىقلار — ئەنۋەر تۇرسۇن 1996 يىل قەشقەر

تەبىئەت تەجرىبىلىرى — تۇرسۇن رەھىم، تۇرسۇن نىياز، 1989 يىل

ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخىغا ئائىت مەسىلىلەر — ئىسلامجان شىرىپ، ئا. راخمان، ق ئۇ ن 1982 يىل

مائارىپ پىسخولوگىيىسى — ئۆمەر ئوسمان، ق ئۇ نەشرىياتى 1989 يىل

پىسخولوگىيە — ئۆمەر ئوسمان

پىسخولوگىيە ئاساسى بىلىملىرى

پىسخولوگىيىدىن سوئال جاۋابلار

جىنايەت پىسخولوگىيسى — ھەمدۇللا تەرجىمىسى، ش خ ن 1988 يىل

ئىجادىيەت پىسخولوگىيسى — تۇنىياز تەرجىمىسى، ش ي ئا نەشرىياتى 1986 يىل

ياشلار پىسخولوگىيسى

قايغۇرماڭ باتۇرلارچە ياشاڭ — دالى كارنېگى، ق ئۇ نەشرىياتى 1990 يىل

ئىنسان تەبىئىتىنىڭ سىرى — دالى كارنېگ ش ي ئۆ نەشرىياتى 1995 يىل

خوتۇن قىزلارغا تەكلىپ — ئافلېس كارنېگ، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1996 يىل

نىكاھ ئىنقىلابى — بېرتىرانت. روسسېل، ش ي ئۇ نەشرىياتى 1992 يىل

ئەقىل ۋە پەزىلەت — ئىسلامجان شېرىپ

ماركىسىزملىق پەلسەپىگە دائىر ساۋاتلار — باۋۇدۇن توختى، ش خ نەشرىياتى 1983 يىل

ئومۇمىي لوگىكا — تەرجىمە قىلغۇچى: رازاق مەتنىياز 1991 يىل ئۈرۈمچى

فورمال لوگىكا —

4. تارىخى خاتىرىلەر ۋە تەرجىمىھال ئەسەرلەر

ئابدۇرېھىم ئۆتكۇر ئابىدىسى — ئابدۇلئەزىز ئىسمائىل، غۇپۇر ئۆمەر 2008 – يىل بېيجىڭ (340 بەت)

ئىئوردانىيە پادىشاھى ھۈسەيىن — تەرجىمە قىلغۇچىلا: ياقۇب مۇھەممەد روزى قاتارلىقلار 2001 – يىل بېيجىڭ (418 بەت)

شىنجاڭ تارىخىدىكى مەشھۇر كىشىلەر (5 قىسىم) — ئابلەت نۇردۇن تەرجىمىسى 2007 – يىل ئۈرۈمچى

سۇلتان ئالائىددىن ئەراتنا — كەمال گۈدە 2009 – يىل بېيجىڭ (120 بەت)

ئالىم ئەدىبلىرىمىز ھەققىدە ھېكايىلەر — ھاجى ئەھمەد كۈلتېكىن 2000 – يىل ئۈرۈمچى (152 بەت)

ئىلىم ئۆلمەيدۇ، ئالىم ئۆلمەيدۇ — ئابدۇرەھىم سابىت 1999 يىل قەشقەر

ئابدۇلھەمىد يۇسۇپ ھاجى — مەتسېلىم مەتقايىم 2006 يىل ئۈرۈمچى

تۇردى ھاجى — مەتسېلىم مەتقاسىم 2006 يىل ئۈرۈمچى

ھۈسەينىيە روھى — تەكلىماكاندىكى ئويغىنىش — ئىبراھىم ئالپ تېكىن 2000 يىل ئۈرۈمچى

بابۇرنامە — زەھىرىددىن مۇھەممەد بابۇر، م نەشرىياتى 1992 يىل

شەرق يۇلتۇزلىرىنى ئىزلەپ — نەزىرە مۇھەممەد سالىھ 2004 يىل ئۈرۈمچى

مەمتىلى ئەپەندى — مىرەھمەت سىت، يالقۇن روزى 1997 يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭ يېقىنقى زامان تارىخىدا ئۆتكەن شەخسلەر (2 توم) — شىرىپ خۇشتار.

شىنجاڭنىڭ 50 يىلى — بۇرھان، ش خ نەشرىياتى

ئۆمۈر داستانى — سەيپىدىن ئەزىزى (2 توم ) م نەشرىياتى 1990 يىل

سۈي، تاڭ سۇلالىلىرىدە ئۆتكەن مەشھۇر ئۇيغۇر تارىخىي شەخسلەر — ئابلىز مۇھەممەد سايرامى 1999 يىل ئۈرۈمچى

تەڭرىتاغ بۇركۇتى — سەيپىدىن ئەزىزى، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1988 يىل

ئۇزۇن سەپەر — خاررىسون سالىس بۇرى، ش خ نەشرىياتى 1992 يىل

ماركوپولونىڭ ساياھەت خاتىرىسى

يېڭى جۇڭگو قۇرۇش يولىدا قۇربان بولغانلار، ش خ نەشرىياتى 1991 يىل

توپىلاڭنى تىنجىتىش يولىدا قۇربان بولغان قەھرىمانلار، ش خ نەشرىياتى، 1991 يىل

قەشقەرگە قايتا سەپەر — گۇننار ياررىڭ، ش خ نەشرىياتى، 1998 يىل

قەشقەرنى ئەسلەيمەن — كاتارىن ماكارتنېي 2000 يىل ئۈرۈمچى

ياقۇب بەگنىڭ تەرجىمىھالى — چارلىز بولگېر

ئەلشىر ناۋايى — ئەزىز قەيىمۇۋ 1998 يىل ئۈرۈمچى

روزۋېلىتنىڭ تەرجىمىھالى — ئازات ئالماس تەرجىمىسى، ش خ ن 1996 يىل

گىتلېرنىڭ تەرجىمىھالى — راخمان مامۇت تەرجىمىسى، ش ي ئا ن 1996 يىل

بىسمارك — نىجات ئەخمەت تەرجىمىسى، ش ئۇ نەشرىياتى 2000 يىل

تەڭرى قامچىسى ئاتتىلا — يۈسۈپجان ياسىن 2000 يىل ئۈرۈمچى

ستەين — ۋۇ شىنخۇا 2000 يىل ئۈرۈمچى

ئىنسانلار جەمئىيىتىدىكى يۈز مەشھۇر كىشى — مېك خات 1997 يىل ئۈرۈمچى

قەشقەرىيە — ئا. ن. كوروپاتكىن، ش خ ن 1996 يىل

قەدىمىي ماكان — دىئاننا سىپتون 2000 يىل ئۈرۈمچى

قايغۇلۇق ئەسلىمىلەر — تۇرسۇننىياز، ماخمۇت مۇھەممەت، ش خ ن 1996 يىل

شىنجاڭ ئۆزبېك ئەدىبلىرى — قادىر ئەكبەر، ش خ نەشرىياتى، 1989 يىل

ئىپارخان (ماقالىلار توپلىمى) — ش خ نەشرىياتى يىل

ئىنسان تەبىئىتىنىڭ شانلىق نۇرى — دالىې كارنېگ، ش ي ئۆ نەشرىياتى، 1996 يىل

ئۇلۇغ ئەربابلار — دالې كارنېگ، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1996 يىل

قاچقۇن ماجۇڭيىڭ — سېۋىن ھېدىن

ئۇنتۇلماس مۇساپە — زاھىر ساۋدانوف 2000 يىل ئۈرۈمچى

دالاي لاما — جىيۇن بيەنجى، مەسئۇد خالىق تەرجىمىسى ش خ ن 2000 يىل

شاتگۇل — ياسىن ئىمىن 1989 يىل ئۈرۈمچى

سادىر پالۋان — تۇرسۇن ياسىن، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1988 يىل

ئەخمەت جان قاسىمى — مۇھەممەت ئىمىن ئۆمەرۇۋ، تۇرسۇن ياسىن، ش ي ئۆ ن 1987 يىل

يىراق قىرلاردىن ئانايەرگە سالام — ئەختەم ئۆمەر، م نەشرىياتى، 1994 يىل

تەكلىماكاندىن ياۋروپاغىچە — مۇھەممەد ئىمىن ئەلا 2002 _ ئۈرۈمچى

ياۋروپادا نېمىلەرنى كۆردۈم — ئەبەيدۇللاھ ئىبراھىم 2000 – يىل ئۈرۈمچى

ئابدۇقادىر داموللام — باتۇر رۇزى شنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2002 يىل.

نۇزۇگۇم — ھۈسەين تاش، شنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2003 يىل.

يۇسۇپ خاس ھاجىپ — يار مۇھەممەت تاھىر، شنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2003 يىل.

جۇڭگونىڭ غەربىي قىسمىنى كەزگەن ئېكىسپېدىتسىيىچى — سىۋېن ھېدىن 2004 يىل ئۈرۈمچى

فەرىدۇددىن ئەتتار — ئەزىزى 2002 يىل ئۈرۈمچى

5. كلاسسىك مۇزىكا تەتقىقاتىغا ئاىت ئەسەرلەر

ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقامى تېكىستلىرى ئۈستىدە تەتقىقات — ئابدۇرەئوپ تەكلىماكانى، مىللەتلەر نەشرىياتى 2009 يىل

ئەسلى يېزىلىشى بىلەن ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقامى تېكىستلىرى — ئابدۇرەئوپ تەكلىماكانى، مىللەتلەر نەشرىياتى 2005 يىل

ئۇيغۇر مۇقام خەزىنىسى — ئا. مۇھەممەد ئىمىن ش داشۆسى نەشرىياتى 1997 يىل

ئۇيغۇر كلاسسىك مۇزىكىسى 12 مۇقام ھەققىدە — ئا. مۇھەممەد ئەمىن، م ن 1980 يىل

ئۇيغۇر ئۇسسۇللىرىنىڭ تارىخى ئۆرنەكلىرى — ئىنايىتىللا ش ي ئۆ نەشرىياتى 1988 يىل

بىزنىڭ ئۇسسۇلچىلىرىمىز، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1989 يىل

ئۇيغۇر ئۇسسۇل سەنئىتى توغرىسىدا — ھىمىت مېھرۇللا، لەتىپە قۇربان، ش خ ن 1991 يىل

مۈقام يۇرتىنىڭ يېڭى باھارى — م. ئەلى زۇنۇن، ش خ ن 1995 يىل

6. كلاسسىك ئەدەبىيات تەتقىقاتى

ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخى (5 توم) ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخى تەھرىر ھەيئىتى 2006 – يىل بېيجىڭ

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى توغرىسىدا — ئابدۇشۇكۇر تۇردى 2003 – يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمكى ئەدەبىياتى — باش تۈزگۈچى غەيرەتجان ئوسمان 2004 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇرلار كلاسسىك ئەدەبىياتىدا دائىم ئۇچرايدىغان ئاتالغۇلارغا ئىزاھات (ئۈچ قىسىم) — ئەمەت دەرۋىش، مۇنەۋۋەر ئابلىز 1998 – 2006 – يىللار قەشقەر

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى قىسقىچە تارىخى — غەيرەتجان ئوسمان 1996 يىل ئۈرۈمچى (640 بەت)

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى خەزىنىسى — ئابدۇللاجان مۇھەممەت، ش خ نەشرىياتى 2001 يىل

شاھ مەشرەب ھەققەدە قىسسە — ئابلىز مەسۇم لاۋارى 2006 يىل قەشقەر

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىيات تارىخى (تۆت توم) — ئابدۇرەھىم سابىت 1982 1984 يىللار قەشقەر

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىيات تارىخى — غەيرەتجان ئوسمان، ش خ نەشرىياتى 2001 يىل

ئالىي مەكتەبلەر ئۈچۈن دەرسلىك — ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىيات تارىخى، باش تۈزگۈچى: غەيرەتجان ئوسمان، ش مائارىپ نەشرىياتى 2002 يىل

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى تىزىسلىرى — ۋ. غۇپۇر، ئە. ھۈسەيىن، م نەشرىياتى 1987 يىل

قەدىمكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى — تۇرغۇن ئالماس

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىيات تارىخىدىن ئۇچرېكلار — شەرىپىدىن ئۆمەر، ش خ ن، 1982 يىل

ئۇيغۇرلاردا كلاسسىك ئەدەبىيات — شەرىپىدىن ئۆمەر، ش خ ن يىل

ئوتتۇرا ئەسىر ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى (2 توم)— شەرىپىدىن ئۆمەر، ش خ ن 1996 - يىل

19 - ئەسىردىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخى(3 توم) — شەرىپىدىن ئۆمەر، ش ئۇنىۋېرسىتېتى 1998 - يىل

ئىدىقۇت ئۇيغۇر ئەدەبىياتى — ئىسمائىل تۆمۈرى، ش خ نەشرىياتى، 1995 يىل

ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخىدىكى نامايەندىلەر — ئىمىنجان ئەخمىدى، ش خ ن 1996 يىل

قازاق كلاسسىك ئەدىبىياتى توغرىسىدا ئومۇمىي بايان — بۇلانتاي دوسجانىن، ئۈرۈمچى 1983 يىل

تەجەللى مۈجەللى — ئابدۇلھېكىم مەخسۇم ھاجى، ق ئۇ ن 1984 يىل

7. لۇغەتلەر، تىلشۇناسلىققا ئاىت ئەسەرلەر

چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى — ئابدۇلھېمىد ئەھەد 2002 – يىل ئۈرۈمچى (548 بەت)

چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسى — ئابدۇرەئۇپ پۇلات

خەمىت تۆمۈر ئىلمىي ماقالىلىرى — خەمىت تۆمۈر 2006 يىل بېيجىڭ

ئالىي مەكتەپ تىل ئەدەبىياتى — 2002 يىل ئۈرۈمچى

تىنىش بەلگىلىرىنى قويۇش يوسۇنى — ئابدۇسالام ئابباس 2000 – يىل ئۈرۈمچى (138 بەت)

ئازسانلىق مىللەتلەر تىل ئەدەبىياتى ھەققىدە ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى — ئابدۇكېرىم رەھمان 2001 يىل ئۈرۈمچى

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى — ئارسلان ئابدۇللا قاتارلىقلار مائارىپ نەشرىياتى 2004 يىل ئۈرۈمچى

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ خوتەن دىيالېكتى — مىر سۇلتان ئوسمانوف 2004 يىل ئۈرۈمچى

تۈركچە ئۇيغۇرچە لۇغەت — مۆمىن ئابدۇللاھ 1989 يىل بېيجىڭ

ئەرەبچە ئۇيغۇرچە لۇغەت — ئابدۇلھەكىم نۇر مۇھەممەد ھاجى 2003 يىل ئۈرۈمچى

تۈركى تىللار دىۋانى — مەھمۇد كاشغەرى 1 2 3 توم ئۈرۈمچى

چاغاتاي تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى — مۇھەممەتتۇرسۇن باھاۋۇدۇن قاتارلىقلار، 2002 يىل ئۈرۈمچى

ئىسلام دىنى ئىزاھلىق لۇغىتى — ئابدجۇللاھ جان كېرەم 2003 يىل ئۈرۈمچى

قىسقىچە ئىسلام لۇغىتى — شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1994 يىل

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى (1 توملۇق) — تىل يېزىق كومىتىتى

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى — 1 2 3 4 - توم، تىل يېزىق كومىتىتى

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىملا ۋە تەلەپپۇز لۇغىتى — تىل يېزىق كومىتىتى

ئۇيغۇر تىلى فرازېئولوگىيسىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى

ئۇيغۇر تىلىدىكى مەنىداش سۆز - ئىبارىلەر لۇغىتى

قىسقىچە تىلشۇناسلىق لۇغىتى.

قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى لۇغىتى — ئا ر قەدىمكى ئەسەرلەر ئىشخانىسى 1989 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر تىلىدىكى ئاھاڭداش سۆزلەر لۇغىتى — ئابدۇسالام ئابباس 1996 يىل بېيجىڭ

ئۇيغۇر تىلىغا چەتتىن كىرگەن سۆزلەرنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى، 2001 يىل ئۈرۈمچى

تۈركى تىللار تەتقىقاتى (ماقالىلار توپلىمى) 1 2 3 توم ش خ ن 1982 1983 يىللار

جۇڭگودىكى تۈركى تىللار — نەسرۇللا يولبولدى، مۇھەببەت قاسىم، ش داشۆ نەشرىياتى 1987 يىل

تىلشۇناسلىق ئاساسلىرى — خالىق نىياز، مۇھەببەت قاسىم، ش خ ن 1991 يىل

تۈركى تىللار، — باسكاكۇ — مىللەتلەر نەشرىياتى

ئەدەبىيات ئاتالغۇلىرى لۇغىتى — م. زەيدى، ش. دۇگايلى 1988 يىل بېيجىڭ

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلى تاۋۇشلىرىنىڭ ئاكۇستكىلىق تەتقىقاتى، ش خ ن 1992 يىل

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتىدىن قىسقىچە سۆزلۈك.

ئۇيغۇر شىۋىلىرى سۆزلۈكى — غۇلام غۇپۇرى، م نەشرىياتى 1986 يىل

قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى ئوقۇشلۇقى — تۇرسۇن ئايۇپ 1998 يىل بېيجىڭ

ئالىي مەكتەبلەر ئۈچۇن دەرسلىك ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى — مائارىپ نەشرىياتى 1989 يىل

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى، ئابدۇكېرىم باقى — م نەشرىياتى 1983 يىل

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى — ئامىنە لېتىپ، يارى ئەبەيدۇللا 2003 يىل

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىن لىكسىيىلەر — ئادىل ئېزىز، غېنى ئابدۇگۇل 1993 يىل

ئالىي مەكتەب تىل ئەدەبىيات ئاساسلىرى — ش مائارىپ نەشرىياتى 1986 يىل

چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتىدىن ئىلمىي ماقالىلەر — ئابدۇرەئۇپ پۇلات، م نەشرىياتى 1993 يىل

مۇھاكىمەتۇللۇغەتەين — ئەلى شىر ناۋايى، ئا. پۇلات نەشرىگە تەييارلىغان. م نەشرىياتى 1988 يىل

چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىدىن مۇپەسسەل بايان، ئابدۇررەئۇپ پۇلات تەكلىماكانى

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى دىئالېكتلىرى — مىر سۇلتان ش ي ئۆ نەشرىياتى 1990 يىل

ئۇيغۇر تىلى ستلستىكىسى — خوجا ئابدۇللا ئىبراھىمى، ئەمەت نىياز، ق ئۇ ن 1988 يىل

تىل ئەدەبىياتتىن 300 سوئال — ئازات مىر قاسىم، ھاكىمجان مەسۇم، ش خ ن 1991 يىل

دارىلمۇئەللىمىن 1 يىللىق ئۇيغۇر تىلى — ئابدۇللېتىپ تاشپۇلات. ش م نەشرىياتى 1991 يىل

تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ 1 يىللىقى ئۈچۈن ئۇيغۇرتىلى — ش م نەشرىياتى 1991 يىل

باشلانغۇچ مەكتەپ 5 يىللىق ئۈچۈن ئۇيغۇر تىلى — ش م نەشرىياتى 1989 يىل

چەت ئەللەردىكى تىلشۇناسلىق ۋە ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتى — تۇرنىسا روزى، ياسىن تۇرسۇن 2003 يىل ئۈرۈمچى.

8. ئەدەبىي ئەسەرلەر

دېلىغۇللۇقتىكى سۆيگۈ (ھېكايىلەر) — ئەختەم ئۆمەر 2008 – يىل ئۈرۈمچى (382 بەت)

قۇملۇق تىترەۋاتىدۇ (پوۋېستلار) — ئەختەم ئۆمەر 2008 – يىل ئۈرۈمچى (422 بەت)

ئاھ رەھىمسىز دۇنيا (پوۋېستلار) — ئەختەم ئۆمەر 2008 – يىل ئۈرۈمچى (462 بەت)

يەكچەشمە (ھېكايە ۋە پوۋېستلار) ئەخەت تۇردى 2009 – يىل ئۈرۈمچى (442)

كۆڭۈل (رومان) — ئابدۇراھمان قاھار 2009 – يىل ئۈرۈمچى (504 بەت)

رەڭدار ھايات (رومان) — تۇرسۇن غوجىئابدۇللاھ 2009 – يىل ئۈرۈمچى (280 بەت)

چۈمبەللىك ساھىبجامال (ھېكايىلەر) — ئەختەم ئۆمەر 2008 – يىل ئۈرۈمچى (330)

قايتا نىكاھ (رومان) — رەيھانگۈل مىجىت 2008 – يىل ئۈرۈمچى (500 بەت)

يىغلىما قىز (پوۋېستلار) — ئالىمجان ئىسمائىل 2009 يىل ئۈرۈمچى (320 بەت)

كەچ كۈزدىكى شىۋىرغان (رومان) — ئارسلان تالىپ 2009 يىل ئۈرۈمچى (690 بەت)

قىسمەت ئاچىلىدا (رومان) — ئىلغار جان سادىق 2009 يىل ئۈرۈمچى (540 بەت)

كۆپۈك (رومان)— ئەنۋەر خاجى مۇھەممەد 2009 – يىل بېيجىڭ (300 بەت)

كەلگۈسىنىڭ شائىرى — مۇھەممەد شاھنىياز 2007 - يىل بېيجىڭ (380 بەت)

قاينام ئۆركىشى — ئابدۇللاھ تالىپ 2008 – يىل ئۈرۈمچى (640 بەت)

ياغاچ مېدال — چوبانى 2001 – يىل بېيجىڭ (350 بەت)

كۆسەي تېرەك — يۈسۈپجان ئەرشىدىن 2008 - يىل بېيجىڭ (272 بەت)

گۈللالە — غەيرەت ئاسىم 2008 - يىل بېيجىڭ (236بەت)

تەڭرىتاغ پالۋانلىرى — تۇرسۇن لېتىپ 2006 – يىل بېيجىڭ (440 بەت)

تەۋەررۈك — غەيرەت ئابدۇللاھ 2007 – يىل ئۈرۈمچى

سەمەندەر — مۇھەممەد ئابدۇللاھ چوبانى 2007 – يىل ئۈرۈمچى

ئىشق يولى — مۇھەممەد ئوسمانھاجىم 2008 – يىل ئۈرۈمچى

سۆيگۈ ۋە قىساس — ئابدۇلئەھەت ئابدۇرەشىد بەرقى 2004 – يىل ئۈرۈمچى

نەمەت خەلپەت — ياقۇپ ئىسمائىل 2007 يىل ئۈرۈمچى

قەلب ئەركىسى — نەۋبەتى — ئەنۋەر تاشتۆمۈر 2007 يىل ئۈرۈمچى

قارلىغاچ ئۇۋا سالغان ئايۋاندا — نۇر مۇھەممەد توختى 2005 يىل ئۈرۈمچى

ناتىۋانلار — جالالىدىن بېھرام 2007 يىل ئۈرۈمچى

باتۇر تەڭرىقۇت — ئادىل ئابدۇللاھ بەيار 2007 يىل ئۈرۈمچى

بۇ شۇنداق جاھان — مەتتۇرسۇن ئۇبۇلقاسىم 2002 يىل ئۈرۈمچى

ياغاچ قۇلاق — جاسارەت جاپپار 2007 ئۈرۈمچى

قىسمەت — ئالىمجان ئىسمائىل 2007 يىل ئۈرۈمچى

توغراق قىزنىڭ ئاشىقى — ئابدۇرەھمان قاھار 2007 يىل ئۈرۈمچى

بەدۆلەت ياقۇب بەگ (3 توم) — ۋەلى. ش خ نەشرىياتى

مەخدۇم ئەزەم ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى (2 توم) — ئابدۇۋەلى ئەلى. ش خ نەشرىياتى

تورغاق خۇجىلار (2 توم) — ۋەلى. ش خ نەشرىياتى

ئاپپاق خۇجا (2 توم) — ۋەلى. ش خ نەشرىياتى

ئانا يۇرت (3 توم) — زوردۇن سابىر، 2001 يىل ئۈرۈمچى

ئىز — ئابدۇرەھىم ئۆتكۈر. ش خ نەشرىياتى 1994 يىل

ئويغانغان زېمىن (2 توم) — ئابدۇرەھىم ئۆتكۈر. ش خ نەشرىياتى 1989 1993 يىللار

جاللات شېڭ شىسەي (2 توم) — خ ش نەشرىياتى 1996 يىل

ئىلى دولقۇنلىرى (2 توم) — ئابدۇراخمان قاھار، ش خ ن 1986 1988 يىللار

سەئىد خان — مىرزاھىد كېرىمى

ھېكايىلەردىن تاللانما — جالالىدىن بەھرام 2006 يىل ئۈرۈمچى

سۇلتان ئابدۇرېشىتخان — مىرزاھىد كېرىمى

مەلىكە ئاماننىسا خانىم — تۇرسۇن يۇنۇس، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1996 يىل

ئاقسۇدا 1945 يىل — ئىيسا يۈسۈپ.

ئورخۇن شەجەرىسى — پەرھات جىلان، ش خ نەشرىياتى 2000 يىل

ئۇلۇغ بېك غەزنىسى — ئادىل ياقۇپۇۋ، ش خ نەشرىياتى 1986 يىل

بالدۇر ئويغانغان ئادەم — خېۋىر تۆمۈر ش ي ئۆ نەشرىياتى 1987 يىل

ئابدۇقادىر داموللام — خېۋىر تۆمۈر، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1990 يىل

كۆكبۆرە — يىنوئۇېى ياساشى، ش خ ن 1994 يىل

نىقابلىق ئادەم — ھەسەن رەشىد، ش خ ن 1995 يىل

ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى — پەرھات تۇرسۇن، ش خ ن 1999 يىل

قۇم باسقان شەھەر — م. ھۇشۇر، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1996 يىل

ئۆتكەن كۈنلەر — ئابدۇللا قادىرى، ش خ نەشرىياتى 1983 يىل

چىنگىز خان — ۋ. گ. يان، ش خ نەشرىياتى 1987 يىل

مۇھەممەت بېشىر چىڭۋاڭ — ئايشەم ئەخمەت، ش خ ن 1999 يىل

داغ — ئەبەيدۇللا ئىبراھىم، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1998 يىل

تەقدىر — تۇرسۇن بەگ ئىبراھىم،

ئېېغىر تىنىقلار — يۈسۈپ ئىلياس 1998 يىل ئۈرۈمچى

ھايات شۇنداق — ئەخەت تۇردى 2005 يىل ئۈرۈمچى

سەرسان روھ — ئەخەت تۇردى، ق ئۇ ن 1999 يىل

قىساس — قاھار جېلىل ش ي ئۆ نەشرىياتى 2006 يىل ئۈرۈمچى

ئېگەرلىك ئات — ئابدۇللاھ تالىپ 2003 يىل ئۈرۈمچى

يىللار شۇنداق ئۆتكەن — مۇھەممەد ئەمىن ھوشۇر 2006 يىل ئۈرۈمچى

لېيىغان بۇلاق (1) ئۈچ دوست، جالالىدىن بەھرام، ش ئۇ نەشرىياتى 1997 يىل

لېيىغان بۇلاق (2) ئۈششۈك تەككەن ياپراقلار، جالالىدىن بەھرام، ش ئۇ نەشرىياتى 1997 يىل

لېيىغان بۇلاق (3) قاراچايشاپلىق قىز، جالالىدىن بەھرام، ش ئۇ نەشرىياتى 1997 يىل

لېيىغان بۇلاق (4) قارچۇقتا قاتقان قان، جالالىدىن بەھرام، ش ئۇ نەشرىياتى، 1997 يىل

لېيىغان بۇلاق (5) ئاخىرقى دوقال، جالالىدىن بەھرام ش خ نەشرىياتى 1999 يىل

لېيىغان بۇلاق (6) يۈگەنسىز ئۆتمىگەن يىللار، جالالىدىن بەھرام، ش خ ن 1999 يىل

تۈندىكى چاقماق — ئەبەيدۇللا ئىبراھىم، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1988 يىل

يېگانە ئارال — ئەختەم ئۆمەر، ش خ نەشرىياتى 2000 يىل

كۈلگۈلۈكمۇ، يىغلىغۇلۇقمۇ؟ — ۋىليام سومېر سېت موم، ش خ ن 1993 يىل

قىيامەت — چىنگىز ئايتماتۇۋ. ش خ نەشرىياتى 1991 يىل

چالا تەككەن ئوق — ئابدۇللا تالىپ، ش ي نەشرىياتى 1985 يىل

جان ئوتى — ئەنۋەر مۇھەممەد 1999 يىل بېيجىڭ

مەمتىمىن ھوشۇر پوۋسىتلىرىدىن تاللانما 1999 يىل ئۈرۈمچى

مەمتىمىن ھوشۇر ھېكايىلىرىدىن تاللانما (1 - 2 – توم) 1999 يىل ئۈرۈمچى

ئەختەم ئۆمەر پوۋسىتلىرىدىن تاللانما 1999 يىل ئۈرۈمچى

كرورەن گۈزىلى — كېرىمجان ئابدۇرېھىم 1999 يىل قەشقەر

موللا زەيدىن ھەققىدە قىسسە ( 2 توم ) — خېۋىر تۈمۈر، 1991 يىل ئۈرۈمچى

شىراق (تاللانغان ھېكايىلەر توپلىمى) م نەشرىياتى 1999 يىل

زۇنۇن قادىرى ئەسەرلىرى — مۇھەممەت پۇلات نەشرىگە تەييارلىغان، 1992 يىل ئۈرۈمچى

ماناس — ئۇرغالچا قىدىرباي، م نەشرىياتى 1993 يىل

چۆل ئوغلى — نۇرمۇھەممەد توختى، 1993 يىل ئۈرۈمچى

غايىب بولغان يازغۇچى — ئۈرۈمچى

خەلقئارا پوچىلار قۇرۇلتىيى — رەھىم يۈسۈپ، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1993 يىل

ئويغانغان ئۇيغۇر — ئۈرۈمچى شەھەرلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتى، 1989 يىل

لاي سۇ ئىچكەن جانلار — ئەنۋەر مۇھەممەد، 2005 يىل بېيجىڭ.

گۈلدەستە (1) — قاراقاش تەنتەنىسى 2002 يىل ئۈرۈمچى

گۈلدەستە (2) كۇئىنلۇن بۈركۈتى ھەققىدە قىسسە 2002 يىل ئۈرۈمچى

ئاماننىسا خان — سەيپىدىن ئەزىزى 1983 – يىل بېيجىڭ

9. شېئىرلار

تۈگىمەس ناخشا — تېيىپجان ئېلىيېف 2008 – يىل ئۈرۈمچى (104 – بەت)

ئاچىل — ئابدۇخالىق ئۇيغۇر 2008 – يىل ئۈرۈمچى (118 بەت)

جانان كېلىدۇ — تۇرغۇن يىلتىز 1999 – يىل ئۈرۈمچى (254 بەت)

جاھان دېگەن يارالغان شۇنداق — مۇھەممەت جان راشىدىن 2009 - يىل بېيجىڭ (440 بەت)

ئوت پەسلى — ئايىمنىسا سۇلايمان 2006 يىل ئۈرۈمچى

سامان يولى — ھاجى ئەخمەت، تۇرسۇن نىياز ش خ ن 1993 يىل

غەزەل ۋە مۇخەممەسلەر (شېئىرلار توپلىمى) مۇھەممەت رەھىم، م نەشرىياتى 1983 يىل

ئۆمۈر مەنزىللىرى — ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1988 يىل

كۈرەش كۈيلىرى — ھامۇت مەھمۇدى، م نەشرىياتى 1987 يىل

تارىخى ئەسلىمىلەر — ھامۇت مەھمۇدى

نىمشېھىت ئەسەرلىرى 1998 يىل ئۈرۈمچى

كۈنلەر ئالبومى — مۇھەممەت جان راشىدىن، ش خ ن 1995 يىل

ئانايەر قەسىدىسى — مۇھەممەت جان راشىدىن، ق ئۇ نەشرىياتى 1998 يىل

رۇبائىيات — ئا. مۇھەممەد ئىمىن، يىل

ئاق چېچەك — ھاجى ئابدۇسەمەت خېلىل 2001 يىل ئۈرۈمچى

تامچە — دىلبەر قەييۇم، ق ئۇ نەشرىياتى 1984 يىل

گۈزەللىك ئۈچۈن — مۇھەممەد ئىمىن ھەزرەت 1983 يىل بېيجىڭ

مىڭ ئۆي ۋە پەرھات شېرىن — نىم شېھىت، ق ئۇ ن 1987 يىل

ئۆمەر ھەييام رۇبائىيلىرى

چۈمبەلدىكى كۆز — ئادىل تۇنياز، 2003 يىل ئۈرۈمچى.

دېڭىزدىكى كوچا — ئادىل تۇنياز مىللەتلەر نەشرىياتى 2005 يىل

10. ئارخېئولوگىيە

ئۈستى ئوچۇق مۇزېي قەشقەر — يولۋاس مۇھەممەد ئىمىن 2007 – يىل قەشقەر (376 بەت)

ئاياغلاشمىغان ئېكسپېدىتسىيە — ئېمىل ترىنكلېر 2005 – يىل ئۈرۈمچى

ھايات – ماماتلىق — باياۋان سۋېن ھېدىن 2005 – يىل ئۈرۈمچى

يىراق قىرلار — تيەنيا يۈزى 2005 – يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭ ئارخېئولوگىيىسى — فولك بېرگمان 2000 يىل ئۈرۈمچى

تارىمنىڭ يۈرىكىدىكى ئوت — ئۆمەر جان ئىمىن 2006 يىل ئۈرۈمچى

يادىكارلىقلاردىن مەدەنىيىتىمىزگە نەزەر — ئەزىز ئاتاۋۇللا سارتكىن 2005 يىل ئۈرۈمچى

كروراننىڭ سىرى — غالىپ بارات ئەرك، 2004 يىل ئۈرۈمچى

غەربىي دىيار تاشكېمىر سەنئىتى — ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن، ش خ ن 1998 يىل

بىزنىڭ تارىخى يېزىقلىرىمىز — قۇربان ۋەلى

ئوغۇزنامە — م نەشرىياتى يىل

قەشقەردىكى يادىكارلىقلاردىن تەرمىلەر — م. قۇربانى، ق ئۇ ن 1990 يىل

يىپەك يولىدىكى ئەجنەبىي ئالۋاستىلار

قەدىمكى تۈرك رۇنىك يېزىقىدىكى ئابىدىلەر — س. گ. كلياشتۇرنىي، ش خ ن 2000 يىل

يىپەك يولىدىكى 99 سىر — چىيەنداۋ شىنسى، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1986 يىل

قەدىمكى ئۇيغۇر يازما يادىكارلىقلىرىدىن تاللانما — ئا. خوجا قاتارلىقلار، ش خ ن 1984 يىل

غەربى يۇرت ۋە قەدىمكى مەدەنىيەت — ئابدۇ قېيۇم خوجا، ش خ ن 1995 يىل

قەدىمكى ئۇيغۇر مەدەنىيىتى — ئىمىن تۇرسۇن

شىنجاڭ تارىخىغا دائىر مەدىنى يادىكارلىقلار — ياسىن ئەيسا تەرجىمىسى، ش خ ن 1980 يىل

گۈلشەن ۋادىدىكى ئىزلار، …… يىل

ئۇيغۇر بىناكارلىق نەقىشلىرى — خالىق داۋۇت، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى.

شىنجاڭنىڭ قەدىمكى كارۋان يوللىرى — نىياز كېرىمى، ش خ نەشرىياتى 2000 يىل

قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىدىكى ۋەسىقىلەر — مۇھەممەد رەھىم سايىت، ئىسراپىل يۈسۈپ 2000 يىل ئۈرۈمچى

تۇرپان يادىكارلىقلىرى — ئابلىم قېيۇم 2001 يىل ئۈرۈمچى

11. ئۇيغۇر مەسىلىسىگە ئائىت مەخسۇس ئەسەرلەر

يېڭى جۇڭگو دەۋرىدىكى بۆلگۈنچىلىك ۋە بۆلگۈنچىلىككە قارشى كۈرەش — ئىلى شېڭ 2009 – يىل ئۈرۈمچى (150 بەت)

شىنجاڭنىڭ ئىقتىسادىي ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتى توغرىسىدا ئومۇمىي بايان — جىن يۇنخۇي 1999 – يىل ئۈرۈمچى (674 بەت)

شەرقىي تۈركىستان دۆلىتى خام خىيالىنىڭ بەربات بولۇشى — ما داجېڭ، شۇ جىيەنيىڭ 2007 يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭدىكى مىللەتلەر ۋە دىنغا دائىر بىلىملەردىن سوئال جاۋابلار — ئا ر مائارىپ كومىتېتى 2002 يىل ئۈرۈمچى

شىنجاڭ ئېنسىكلوپېدىيىسى 2 توم 2005 يىل ئۈرۈمچى

جۇڭگودىكى ئازسانلىق مىللەتلەر ھەققىدە ساۋات — ياسىن ئەيسا تەرجىمىسى، ش ي ئۆ ن 1989 يىل ئۈرۈمچى

رەقىبلەر ۋە ئىتتىپاقداشلار —

ئۇيغۇر ئېلىنىڭ ئىجتىمائىي ۋە ئىقتىسادىي ئەھۋالى — تىخونوق 2000 يىل ئۈرۈمچى

ۋەتەننىڭ بىرلىكىنى قوغداش ھەققىدە قىسقىچە ئوقۇشلۇق — خى فۇلىن، ش خ ن 1996 يىل

شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ ئومۇمى ئەھۋالى — 1985 يىل ئۈرۈمچى.

جاسارەت بىلەن ئىلگىرىلىگەن 40 يىل — ئا ر ستاتىستىكا ئىدارىسى 1991 يىل ئۈرۈمچى.

شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ ئىجتىمائىي ئىقتىسادىي ئەھۋالى — ش ئۇ ئا ر خەلق ھۆكۈمىتى ئىقتىسادىي تەتقىقات مەركىزى 1985 يىل

شىنجاڭنىڭ قەشقەر، خوتەن ۋىلايەتلىرىدىكى ئىسلام دىنى ئەھۋالى توغرىسىدا — شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسى دىن تەتقىقات ئىنستىتۇتى 1982 يىل

شىنجاڭنىڭ تەبىئىي بايلىقلىرى، ئابلەت مۇھەممەت، ش خ ن 1991 يىل

"ئۇيغۇرلار" قاتارلىق ئۈچ كىتاب ھەققىدىكى مۇھاكىمە يىغىنىنىڭ ئىلمىي ماقالىلىرىدىن تاللانما — شىنجاڭ داشۆسى پارتكوم تەشۋىقات بۆلۈمى 1991 يىل

شىنجاڭ ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىغا دائىر چوڭ ئىشلار خاتىرىسى — ش خ نەشرىياتى، 1996 يىل

شىنجاڭنىڭ قىسقىچە تەبىئىي جۇغراپىيىسى، ئابدۇقادىر يۇنۇس، 1986 يىل ئۈرۈمچى.

شىنجاڭ يېزا ئىگىلىك كىلىماتىنىڭ رايونلارغا بۆلۈنۈشى، ئا. ئابدۇرىشىت، م نەشرىياتى 1982 يىل

پانتۈركىزملىق مەدەنىيەت ئۈستىدە تەھلىل، چىن يەنچى، … ش خ نەشرىياتى 2000 يىل

مىللىي بۆلگۈنچىلىككە قارشى كۈرەش تارىخى

پانتۈركىسىزم ۋە پانئىسلامىزم ئۈستىدە تەتقىقات

مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى تەربىيىسى ئوقۇشلۇقى، چېن خۇڭبۇ، ش خ ن 1998 يىل

ئانايۇرت ئالتۇن دىيار، ئابدۇقادىر يۇنۇس، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1988 يىل



12. ئۇنىۋېرسال ئەسەرلەر



ھېكمەت ئۈنچىلىرى — ئىقبال تۇرسۇن 1997 – يىل ئۈرۈمچى (204 بەت)

ئۆزىمىزنى ئېتىراپ قىلايلى — ئەختەم ئۆمەر 2001 – يىل ئۈرۈمچى (240 بەت)

يىراق قىرلاردىن ئانا يەرگە سالام — ئەختەم ئۆمەر 2009 – يىل بېيجىڭ (164 بەت)

قەدىمكى تارىم مەدەنىيىتى — غەيرەتجان ئوسمان 2007 يىل ئۈرۈمچى

ئۆزلۈك ۋە كىملىك — ئەسئەت سۇلايمان 2006 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر فولكلورى ھەققىدە بايان ― ئا. راخمان، ش ئۇ نەشرىياتى، 1990 يىل

ئۇيغۇر ئېتنوگرافىيىسى — ئابدۇرەھىم ھەبىبۇللا، ش خ ن 1993 يىل

ئۇيغۇر ئۆرپ ئادەتلىرى —

ئۇيغۇر مەدەنىيەت سەنئىتىگە دائىر ئىلمىي ماقالىلەر ― ئابلىز مۇھەممەت سايرامى 1999 يىل ئۈرۈمچى

دۇكاندارچىلىقنىڭ يېڭى رىسالىسى — تۇرسۇن يۈسۈپ، ئىلھام ئابدۇكېرىم 2001 – يىل ئۈرۈمچى (318 بەت)

ئۇيغۇر ئۆرپ ئادەتلىرىدىن ئۆرنەكلەر — ئەنۋەر تۇرسۇن ئەپەندى 2007 يىل ئۈرۈمچى

تارىمدىن تامچە — ئىمىن تۇرسۇن، م نەشرىياتى

دۇنيادا بىرلا خوتەن بار (15 توم) ― تۈزگۈچى: ئايدۇللاھ سۇلايمان، ش خ نەشرىياتى

ئىدىقۇت ئۇيغۇر مەدەنىيىتى — ئىسمائىل تۆمۈرى، ش خ نەشرىياتى، 1998 يىل

ئابدۇلقادىر جالالىددىن ماقالىلىرى، ش خ نەشرىياتى

تەكلىماكانغا دۈملەنگەن روھ — ئەسئەت سۇلايمان، ش خ نەشرىياتى 2000 يىل

ئۇيغۇرلاردا ئىسلام مەدەنىيىتى، ئا. مۇھەممەد ئىمىن، ش خ ن 2002 يىل

مەھمۇت قەشقەرى (ماقالىلار توپلىمى) م. زۇنۇن سىدىق، ئابدۇرۇسۇل ئۆمەر، ش خ نەشرىياتى 1985 يىل

مەدەنەيەت ئىزلىرىدىن تۇغۇلغان ھېسلار — ئابدۇكېرىم رېھمان 1993 – يىل ئۈرۈمچى (166 بەت)

قاراقاشنى چۈشىنەيلى — 1992 يىل خوتەن

«قۇتاتغۇ بىلىك» شەرق غەرب مەدەنىيىتى ― لاڭ يىڭ، ش خ نەشرىياتى 1994 يىل

تەكلىماكاندىكى ئالتۇن كولدۇرما، يالقۇن روزى يىل

ھەر كاللىدا ھەر خىيال، ئەنۋەر مۇھەممەد، 2005 ئۈرۈمچى.

ئەدەبىيات ۋە مەۋجۇتلۇقىمىز، ئابدۇرېھىم دۆلەت

ئابدۇشۇكۇر مۇھەممەد ئىمىن ھېكمەتلىرى ― ئىبراھىم ئالىپ تېكىن 2000 يىل ئۈرۈمچى

كۆز ئىچىدىكى كۆز سۆز ئىچىدىكى سۆز ― ئابدۇلئەھەد ئابدۇرەشىد بەرقى 2003 يىل ئۈرۈمچى

ھىدايەت نۇرى — ئەزىزى

پەيغەمبەر دىيارىدا كېچىلەر — ئادىل تۇنىياز 2004 يىل ئۈرۈمچى

چوڭلارنىڭ دەردى قاچان تۈگەيدۇ ئەنۋەر قۇتلۇق نەزەرى 2005 يىل ئۈرۈمچى

قىزلىق دوقمۇشىدىن ئانىلىق سەپىرىگىچە — ھاياتنوپۇس مۇھەممەد 2006 يىل ئۈرۈمچى

ئۆتكۈر ئەپەندىنىڭ ئەدەبىي مىراسلىرى ھەققىدە — كېرىمجان ئابدۇرېھىم1997 يىل ئۈرۈمچى

قەدىمكى جەمئىيەت 2 توم، مورگان ئۈرۈمچى

پاراسەتنامە — بالتاسار گراسيان 2001 يىل بېيجىڭ

دۇنيادىكى مەشھۇر مۇتەپەكۇرلارنىڭ نۇتۇقلىرىدىن نەمۇنىلەر — 1999 يىل ئۈرۈمچى

فولكلور ۋە يازما ئەدەبىيات ― ئا. راخمان ئۈرۈمچى

ئىبراھىم مۇتىئى ئىلمىي ماقالىلىرى — م نەشرىياتى 1990 يىل

ئەھمەد زىيائى ئەسەرلىرى

ئاباينىڭ ھېكمەتلىك سۆزلىرى، ش خ نەشرىياتى 1998 يىل

ئەدەبىي ئىجادىيەتتىكى يېڭىلىقلار، ئەكبەر قادىر، ش خ نەشرىياتى2001 يىل

لۇتپۇللا مۇتەللىپ ئەسەرلىرى، ش خ نەشرىياتى، 1983 يىل

ئەمەت ئۆمەر ئەسەرلىرى، ش خ ن 1985 يىل

مەدەنىيەت مەسلىھەتچىسى (5)، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى، 1991 يىل

يەر شارىغا ساياھەت، دوخۇخۇي، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1991 يىل

دادا، ئاپا، خۇشال ئۆتەيلى ― ئىكارى كوئىچ 2003 يىل ئۈرۈمچى

13. كلاسسىك ئەدەبىيات ۋە دىۋانلار

تەجەللى شېئىرلىرىدىن — نەشىرگە تەييارلىغۇچى: مۇختار مامۇت مۇھەممىدى 2000 – يىل بېيجىڭ

قۇتادغۇ بىلىك، يۈسۈپ خاس ھاجىب م نەشرىياتى 1984 يىل

ئەتەبەتۇل ھەقايىق، ئەھمەد يۈكنەكى،

ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتىدىن نەمۇنىلەر، ش خ نەشرىياتى 1981 يىل

زەلىلى دىۋانى،

دەھرۇننەجات، ئابدۇرېھىم نىزارى، ق ئۇ ن 1988 يىل

مەھبۇبۇل قۇلۇب، ئەلى شىر ناۋايى،

مۇھەببەتنامە ۋە مېھنەتكام، مۇھەممەد ئىمىن خۇجامقۇلى ھىرقەتى، 1995 يىل

دىۋانى قەلەندەر، قەلەندەر، ش خ ن 1995 يىل

سەددى ئىسكەندەرى، مۇللا سىدىق يەركەندى، ش خ ن 1995 يىل

كىتاب ئەبدۇللاھ ― ئەبدۇللاھ پوسكامى 2004 يىل ئۈرۈمچى

بەھرام دىلئارام، مۇللا سىدىق يەركەندى، ش خ ن 1995 يىل

دىۋانى ئەرشى، خوجا جاھان ئەرشى، ش خ ن 1995 يىل

مەنتىقۇتتەير، ئىبراھىم ئىبنى يۈسۈپ خوتەنى، ش خ ن 1995 يىل

باياز، ش ئۇ ئا ر ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى تەتقىقات جەمئىيىتى ش ج ن 1995 يىل

دىۋانى مەھزۇن، ئىسمائىل مەھزۇن، ش خ نەشرىياتى، 1995 يىل

نىزارى لىرىكىلىرى، ئابدۇرېھىم نىزارى، ش خ ن 1995 يىل

گۇلىستان،

پەرھاد شىرىن، موللا سىدىق يەركەندى، ش خ ن 1995 يىل

پۇرقەت تاللانما ئەسەرلىرى، نېمىتۇللا ئۇبەيدۇللا ھاجى، 1989 يىل

دىۋان ناقىس، موللا سابىر بىننى ئابدۇقادىر ناقىس، ش خ ن 1995 يىل

دىۋانى قارى، خوتەن ۋىلايەتلىك مىللىي قەدىمىي ئەسەرلەر ئىشخانىسى، 1989 يىل

دىۋانى مەشھۇرى، ئىبراھىم مەشھۇرى، ش خ نەشرىياتى 1995 يىل

دىۋانى زۇھۇرى، زۇھۇرى، ش خ نەشرىياتى 1995 يىل

غەزەلىيات، مۇللا بىلال بىن موللا يۈسۈپ، ش خ ن 1987 يىل

دىۋانى نۆبەتى، خوتەن ۋىلايەتلىك مىللىي قەدىمى ئەسەرلەر ئىشخانىسى 1988 يىل

باياز، خوتەن ۋىلايەتلىك ئازسانلىق مىللەت ئەسەرلەر ئىشخانىسى

«دىۋانى قىدىرى» نىڭ مۇقەددىمىسى، قىدىرخان ياركەندى، ق ئۇ ن 1986 يىل

مەشرەپ شېئىرلىرىدىن تاللانما تەييارلىغۇچى: مۇھەممەد پۇلات 2001 يىل ئۈرۈمچى

ئەدەب ئاچقۇچى ― ئابدۇلقادىر داموللام 2002 يىل ئۈرۈمچى

چاھار ماقالە — نىزامى ئەرۇزى سەمەرقەندى 2007 يىل بايجىڭ

14. خەلق ئەدەبىياتى

تەپەككۇر گۈلشەنى _ ئابدۇۋەلى خەلپەت 2006 – ئۈرۈمچى (806 بەت)

ئۇيغۇر خەلق ماقال – تەمسىللىرى — ئەزىز ئاتاۋۇللاھ سارتېكىن 2007 – يىل ئۈرۈمچى (828 بەت)

ئۇيغۇر خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى قامۇسى (12 توم) 2005 – يىل ئۈرۈمچى - بېيجىڭ

ئابدۇراھمان خان — خوتەن ۋىلايەتلىك قەدىمكى ئەسەرلەر ئىشخانىسى.

بوۋام ئېيتقان ھېكمەتلەر — ئامىنە كىچىك تۇران، ئېزىز ئاتاۋۇللاھ سارتېكىن 2006 يىل ئۈرۈمچى

قۇمۇل نەزمىلىرى — ئىلى ئىسمائىل، ش خ ن 1991 يىل

ئۇيغۇر خەلق داستانلىرى (3 توم) ش خ ن يىللار

خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى نەزىرىيسى، ئا. راخمان (2 قىسىم)، ش ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى 1983 يىل

ئۇيغۇر خەلق ئېغىز ئەدەبىياتىنىڭ ئاساسلىرى، م. زۇنۇن، ئا. راخمان، ش خ ن 1982 يىل

ئۆزبېك خەلق داستانلىرى، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى، 1985 يىل

ئۇيغۇر خەلق مەسەللىرى، ش خ نەشرىياتى 1989 يىل

ئۇيغۇر خەلق ماقال تەمسىللىرى ― مۇھەممەت رەھىم 1990 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر خەلق ماقال تەمسىللىرى مۇھەممەد ئەلى سايىت 2000 يىل ئۈرۈمچى

ئازسانلىق مىللەت ئاقىللىرىنىڭ لەتىپىلىرى، چى ليەنشيۇ، ش خ ن 1981 يىل

قەھرىمان قاتىل، ئابدۇقېيۇم تۇردى نەشرىگە تەييارلىغان، ش خ ن 1996 يىل

تۇتىنامە نىجات مۇخلىس نەشرىگە تەييارلىغان، 1992 يىل ئۈرۈمچى

كەلىلە ۋە دىمنە ― نىمەتۇللا ئۇبەيدۇللا نەشرىگە تەييارلىغان 1985 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر خەلق ماقال تەمسىللىرىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى، ئابلىز ئەمەت ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر بالىلار مەسەللىرى (1)

15. تەزكىرىلەر ۋە يىلنامىلەر

ئىبنى فەزلان ساياھەتنامىسى 2001 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر مازارلىرى — راھىلە داۋۇت 2001 يىل ئۈرۈمچى

تۆت ئىمام زەبىھۇللا تەزكىرىسى

چىڭگىز نامە — موللا مىر سالىھ كاشغەرى، ق ئۇ ن 1985 يىل

تەزكىرەئى ئەزىزان — مۇھەممەد سادىق قەشقەرى، ق ئۇ ن 1988 يىل

قۇمۇل — ئايشەم ئەخمەت، ش خ ن 1993 يىل

گۆھەر زېمىن خوتەن،

لوپنۇر ئەسلىمىلىرى — مويدىن سايىت، 2003 يىل قەشقەر.

قۇمۇل ناھىسى تەزكىرىسى

قەشقەر يىلنامىسى 1986 يىل

شىنجاڭ يىلناسىسى — ش خ نەشرىياتى 1985 يىل

شىنجاڭ يىلنامىسى، ش خ نەشرىياتى 1988 يىل

شىنجاڭ يىلنامىسى، ش خ نەشرىياتى 1990 يىل

شىنجاڭ يىلنامىسى، ش خ نەشرىياتى 1992 يىل

شىنجاڭ يىلنامىسى، ش خ نەشرىياتى 1994 يىل

شىنجاڭ يىلنامىسى، ش خ نەشرىياتى 2000 يىل

شىنجاڭ يىلنامىسى، ش خ نەشرىياتى 2005 يىل

شىنجاڭ تارىخ ماتىرىياللىرى 2 3 4 12 16 17 18 21 (ئۈرۈمچى سۆھبىتىدىن شىنجاڭ تىنچ ئازات بولغانغا قەدەر ) 22 24 26 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 ( ئەدىب سەنئەتكارلىرىمىز شەجەرىسى ) 38 39 40 41 42 43 (بۇھان توغرىسىدا ئەسلىمىلەر) 45 46 47 48 سانلىرى.

قۇمۇل شەھىرىنىڭ تارىخ ماتېرىياللىرى، 2 قىسىم

بايىنغولىن تارىخ ماتېرىياللىرى 4 توپلام 1990 يىل بايىنغولىن

قاراقاش مەدەنىيەت تەزكىرىسى — مۇھەممەد ئىمىن قۇربان 2005 يىل ئۈرۈمچى

كېرىيە تارىخ ماتېرىياللىرى 2 3 توملىرى

قاراقاش تارىخ ماتېرىياللىرى (2 ) —

16. ھەربىي ئىشلار ۋە دەستۇرلار

مەركىزى ئاسىيا كۆچمەنلىرىنىڭ قورال – ياراغلىرى ۋە ئۇرۇش سەنئىتى — يۇ. س. خۇدياكوۋ 2003 – يىل ئۈرۈمچى (426 بەت)

36 تەدبىر — ش خ نەشرىياتى يىل

36 تەدبىرنىڭ يېڭى بايانى — جۇيۇشىياڭ

ئۇرۇش ۋە قۇماندان — ئەزىزوۋ قاسىم، ش خ نەشرىياتى 1994 يىل

5 كورپۇسنىڭ بېسىپ ئۆتكەن ئىنقىلابىي مۇساپىسى، ساۋدانوۋ زاھىر، ش خ ن 1989 يىل

ھۆكۈمدارلار دەستۇرى، نىككولو ماكياۋىللى ( ئا. جالالىددىن تەرجىمىسى )، ش خ ن 2000 يىل

دۇنيادىكى ئالاھىدە ھەربىي قىسىملار، ئېلى زاھىت، ئۆمەر مەمتىمىن تەرجىمىسى، 1996 يىل

دۇنيادىكى ھەربىي بازىلار، ماخمۇت جان ئىسلام تەرجىمىسى، ش ي ئا نەشرىياتى 1996 يىل

شىنجاڭ مىنبىڭلىرى چوڭ ئىشلار خاتىرىسى، شىنجاڭ ھەربىي رايونى، 1986 يىل

17. سىياسي كىتابلار

مەدەنىيەت زوۇ ئىنقىلابىدىكى سىرلار — شى شۇەن، جىن چۈنمىڭ 2000 يىل ئۈرۈمچى

گومىنداڭ ھۆكۈمىتىنىڭ شىنجاڭ سىياسىتى ۋە ئۇنىڭ ئاقىۋىتى — خۇاڭ جيەنخۇا 2005 يىل بېيجىڭ

خەلقئارادىكى ئىسلام دولقۇنى، شياۋ شيەن ش خ نەشرىياتى 2001 يىل

ھازىرقى زاماندىكى ئىسلام دولقۇنى ― ئابدۇللاھ جان كىرەم تەرجىمىسى 2002 يىل ئۈرۈمچى

3 ئىمپىرىيىنىڭ گۈللىنىشى ۋە ھالاكىتى، ۋىليام شىرېر ( 4 توم ) ش. خ. نەشرىياتى 1988 يىل

ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىنىڭ سىرى ― 2000 يىل بېيجىڭ

ھازىرقى زامان دۇنيا تارىخىدىكى مۇھىم ۋەقەلەر خاتىرىسى 1994 يىل ئۈرۈمچى

تەپەككۇر ۋە يېڭى ئىسلاھات ― گورباچىۋ 1989 يىل ئۈرۈمچى

مىللىي خىزمەتكە دائىر ئىزدىنىش ۋە ئەمەلىيەت (2 توم) — ئىسمايىل ئەھمەد، م نەشرىياتى 1998 يىل

جۇڭگولۇقلار، لىن يوتاڭ ش خ نەشرىياتى 2000 يىل

يەھۇدىيلارنىڭ پۇل تېپىش سىرى، تودېندېن، ش ي ئۆ نەشرىياتى 1996 يىل

يەھۇدىيلارنىڭ سۆھبەت سەنئىتى، يابۇتاتادائاكى، ش خ ن 1998 يىل

ئەللىك كۇن ئۈستىدە ئەسلەش ۋە ئويلىنىش

ھەقىقىي ئافغانىستان، ش خ ن 2002 يىل

18. ئەدەپ-ئەخلاق، پەندى-نەسىھەتكە ئاىت كىتابلار

ئۇيغۇرلاردا پەرزەنت تەربىيىسى — يار مۇھەممەت تاھىر تۇغلۇق 2001 – يىل ئۈرۈمچى

كۆزۈڭنى ئاچ، ئۆزۈڭنى تاپ ئەركەكلەر ― نۇر مۇھەممەد ئۆمەر ئۇچقۇن 2006 يىل ئۈرۈمچى

مەشھۇر شەخىسلەرنىڭ پەندى نەسىھەتلىرى ― ئەخمەت ئىمىن تەرجىمىسى 1996 يىل ئۈرۈمچى

قابۇسنامە — شەمسۇلمائالى قابۇس 1983 يىل قەشقەر

دانالار خەزىنىسىدىن

ئەدەپ – ئەخلاقتىن تەۋسىيىلەر — ئەزىز ئاتاۋۇللا، جېلىل ئۆمەر 2004 – يىل ئۈرۈمچى

ئوغلۇم ئالدىڭغا قارا — يار مۇھەممەد تاھىر

گۈلىستان، شەيخ سەدى ش خ ن يىل

تۇرمۇش، ئەخلاق، مۇھەببەت توغرىسىدا، پائىل قادىر، ئىلياس رەھىمى، ش خ ن 1997-يىل

19. ئىسلام دىنىغا ئاىت كىتابلار

ئىسلامىيەتنىڭ مەدەنىيەت جەۋھەرلىرى — (خالىق داۋۇت تەرجىمىسى) 2004 – يىل ئۈرۈمچى (458 – بەت)

قۇرئاندىكى قىسسىلەر — مۇھەممەد ئەھمەد جادىل مەۋلا 2008 _ يىل ئۈرۈمچى

ئىسلام شەرىئىتى — (خۇجا ئابدۇللاھ ئوسمان تەرجىمىسى) 1999 – يىل بېيجىڭ

مۇسۇلمانلار دۇنياسى — ئىمىنجان سەيدىن 2000 يىل ئۈرۈمچى

ئىسلامىيەتنىڭ ئىقتىسادى ئىدىيىسى — خالىق ئاۋۇت تەرجىمىسى 2004 يىل ئۈرۈمچى

ياخشىلار باغچىسى مۇھەممەد سالىھ نەرجىمىسى 2005 يىل ئۈرۈمچى

ھەدىسلەردىن ئۈنچە مارجانلار، ئابدۇللا جان كىرەم تەرجىمىسى. ش خ نەشرىياتى

سەھىھۇلبۇخارى جەۋھەرلىرى، مۇھەممەد سالىھ تەرجىمىسى، م نەشرىياتى يىل

قەسەسۇل ئەنبىيا، رابغۇزى ق ئۇ نەشرىياتى 1989 يىل

ئىسلارم دىنىنىڭ قىسقىچە تارىخى

مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ تەرجىمىھالى

ئىسلام مەدەنىيىتىگە دائىر بىلىملەر

مانا بو ئىسلام

ئىسلام دىنىغا دائىر سوئال جاۋابلار، ش خ ن 2001 يىل

بەيتۇللاھنىڭ تارىخى — ئەلى ھەسەنى خەربۇتەلى، ش خ ن 1996 يىل

ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ئىسلام مەزھەبلىرى، زەمىر سەئىدۇللازادە، پەرھات غاپپار، 2002 يىل ئۈرۈمچى

ئەرەب ئىسلام ئەللىرىنىڭ ئىلىم پەن تەرەققىيات قۇدرىتى — ئابدۇسالام، ئۈرۈمچى 1987 يىل

ھەزرىتى ئۆمەر ئىبنى خەتتاب رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ تەرجىمىھالى

20. ئەدەبىيات نەزەرىيىسى

ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ئەدەبىياتى تارىخى — نۇرمەھەممەت زامان 2002 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخى — نۇرمەھەممەت زامان 1995 يىل ئۈرۈمچى

بۈگۈنكى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىياتى توغرىسىدا — ئازات سۇلتان، ش خ ن 1997 يىل

بۈگۈنكى زامان ئۇيغۇر ئەدىبلىرى — ئابلىمىت ئىسمايىل، ماخمۇت جان ئىسلام، ش خ ن 1993 يىل

ئەدەبىيات ئاتالغۇلىرى لۇغىتى، مەھمۇت زەيدى، سەمەت دۇگايلى، م نەشرىياتى 1988 يىل

ئەدەبىيات لۇغىتى، مۇھەممەتئىمىن جاپپار، ش خ ن 1996 يىل

بۈگۈنكى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىياتى لۇغىتى، كېرىمجان ئابدۇرېھىم، ق ئۇ ن 1998 يىل

ئەدەبىيات نەزىرىيىسىگە دائىر ئاساسىي بىلىملەر، ئابلەت ئۆمەر. م. نەشرىياتى 1984 يىل

ئابدۇخالىق ئۇيغۇر ۋە ئۇنىڭ ئەدەبىياتىمىزدىكى ئورنى(ماقالىلار) ش خ ن 1988 يىل

ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخى — نۇرمەھەممەت زامان، ش مائارىپ نەشرىياتى 1988 يىل

يېزىقچىلىق بىلىملىرى ― ئۆمەر ئوسمان ش خ نەشرىياتى 1987 يىل

غەرب مودېرنىزم ئەدەبىياتى ئېقىملىرى — تاھىر ھامۇت، 2000 يىل ئۈرۈمچى.

ئەدەبىي ئىجادىيەتتىكى يېڭىلىقلار — ئەكبەر قادىر 2001 يىل ئۈرۈمچى

21. تىببىي ئەسەرلەر

ئۇيغۇر تىبابەتچىلىكى قوللانمىسى — تۇردىمۇھەممەت ئاخۇنۇم، مۇھەممەد تۇرسۇن ئاخۇن 2007 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر تىبابەت قامۇسى 1، 2 توملىرى

ئۇيغۇر تىبابىتى تەشخىس ئىلمى

ئۇيغۇر چاي دورىلىرى — مۇھەممەد ئەمىن ئابدۇلھېمىد 2008 – يىل قەشقەر (134 بەت)

ئۇيغۇر تىبابەتچىلىكى قوللانمىسى — تۇردى مۇھەممەت ئاخۇن 1977 يىل ئۈرۈمچى

ئۇيغۇر تىبابىتى ئاساسى نەزەرىيىلىرى دەرسلىكى

ئۇيغۇر تىبابىتى روھىي ۋە ئەسەبىي كېسەللىكلەر ئىلمى — ئابدۇلھەمىد يۈسۈپ

ئۇيغۇر تىبابىتىدە كۆپ قوللىنىلىدىغان مۈرەككەپ دورا نۇسخىلىرى، تۇردى ھاجىم ش يىل

ساقلىق ساقلاش ئىشلىرى 1992 يىللىق توپلام

ئۇيغۇر تىبابىتى بويىچە داۋالاش ئۇسۇللىرى، ھاجى ئابدۇراخمان نېمەت ق ئۇ ن 1992 يىل

مېۋىلەرنىڭ شىپالىق رولى، سالى سابىر، ش پەن تېخنىكا سەھىيە نەشرىياتى، 1992 يىل

تىببىي ساۋاتقا دائىر سوئال جاۋابلار، مۆمىن ھەبىبۇللا، ئۈرۈمچى 1991 يىل

سالامەتلىكنىڭ سىرى، ھۆرنىسە مامۇت تەرجىمىسى، ئۈرۈمچى 1987 يىل

22. جھورناللار

جۇڭگو مۇسۇلمانلىرى ژورنىلى 1996 يىلىدىن 2007 يىلىغىچە پۈتۈن سانلىرى.

بۇلاق ژورنىلى 1980 يىل 1 2، 1981 يىل 1 2 3، 1982 يىل 2، 1988 يىل 1 2 سان، (ئومۇمى 16 17 19 سانلىرى) 1989 يىلىدىن 2007 يىلىغىچە پۈتۈن سانلىرى،

شىنجاڭ ئۇنىۋرسىتېتى ئىلمىي ژۇرنىلى 1985 يىلىدىن 1991 يىلىغىچە پۈتۈن سانلىرى ۋە باشقا يىللارنىڭ بەزى سانلىرى.

شىنجاڭ تەزكىرىچىلىكى ژۇرنىلى 1990 يىل 1 سان، 1994 يىلىدىن 2007 2008 - يىلىغىچە تۇلۇق سانلىرى.

شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى (ئىچكى ژۇرنال) 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 يىللىق سانلىرى.

شىنجاڭ تارىخىدىن تەرمىلەر 1994 يىل 1 سان، 1997 يىل 1 سان، 2000 يىل 2 سان.

شىنجاڭ مەدەنىيىتى ژۇرنىلى 1986 – 1987 – يىللىق توپلام 2008 – يىل 2 – ۋە 5 - سان

تەڭرىتاغ 1988 يىل 3، 1993 يىل 1، 1996 يىللىق توپلام، 2002 يىل 1، 2003 يىل 3 سان

شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى 1997 يىل 1 1998 يىل 1 2 (قوش)، 1999 يىل 1، 2001 يىل 3 سان، 2002 يىل 1 سان، 2004 يىل 2 سان، 2008 – يىل 6 - سان

تارىم ژۇرنىلى 1988 يىل 2، 12، 1989 يىل 5، 1993 يىل 4، 1996 يىل 2 2002 يىل 12 سان

خوتەن سىفەن جۇەنكې ئىلمىي ژۇرنىلى 1985 يىل 2 سان.

ھەقىقەتنى ئەمەلىيەتتىن ئىزلەش 1988 يىل 5، 1989 يىل 2، 1990 يىل 2 3 سان.

ئاقسۇ ئەدەبىياتى 2001 يىل 1، 2005 يىل 1 سان.

مىراس 1999 يىل 4، 6 2000 يىل 2 3، 5، 2003 يىل 1 سان، 2004 يىل 4 سان، 2007 يىل 4 - سان.

ئىزدىنىش 1998 يىل 9 سان.

يېڭى قاشتېشى 1996 يىل 3 سان 2008 – يىل (قوشۇمچە سان)

تۇرپان 2004 يىل 2، 2005 يىل 1 سان.

قۇمۇل ئەدەبىياتى 1998 يىل 4، 2000 يىل 3 سان.

قەشقەر ئەدەبىياتى 1992 يىل 3، 1995 يىل 4 5، 2000 يىل 1 سان

شىنجاڭ مەدەنىيەت يادىگارلىقلىرى 1986 يىل 1، 1988 يىل 1، 1990 1، 1991 يىل 1 سان

شىنجاڭ سەنئىتى 1989 يىل 4 سان.

كىتابلارغا باھا 1981 يىل 1 2 (قوش) سان.

بوستان 2000 يىل 2 سان

ئەدەبىي تەرجىمىلەر 1989 يىل 10 سان

شىنجاڭ مىللەتلەر دىن خىزمىتى 1996 يىل 1 2 (قوش) سان.

جۇڭگو مىللەتلىرى 2001 يىل 3 سان

مايبۇلاق 1996 يىل 3 سان

شىنجاڭ ئىشچىلار ھەرىكىتى 1999 يىل 4 5 (قوش) 6 سان

تەرمىلەر 2002 يىل 1 سان

مىللەتلەر ئەدەبىياتى تەتقىقاتى 1985 يىل 4 سان

ئوتتۇرا ئاسىيا ئۇچۇرلىرى 1998 يىل 4 سان

شىنجاڭ ئۇيغۇر تىبابەتچىلىكى ئالىي تېخنىكومى ئىلمىي ژورنىلى 1994 يىل 1 سان.

ئۇيغۇر تىبابەتچىلىكى 1989 يىل 4، 1990 يىل 1 سان.

چولپان 1987 يىل 4 سان

شىنجاڭ ياشلىرى 1985 يىللىق ۋە 1987 يىللىق توپلام، 2007 يىل 1 سان

مىللەتلەر ئىتتىپاقى 2000 يىل 1 2 3 4 5 6 سان (بىر يىللىق توپلام)

ئامانلىق 1997 يىل 7، 1999 يىل 6 سان

شىنجاڭ سەنئەت ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژورنىلى 2008 – يىل 1 - سان

شىنجاڭ ئۆزبىكلەرى (مەجمۇئە)1998 يىل ئىيۇل ئۈرۈمچى



مەنبە:كۈنتۇرا

(ئەسلى ئەسەر ئۇيغۇر لاتىن يېزىقىدا يېزىلغان،ئالماشتۇرۇش جەريانىدا خاتالىق بولسا كۆرسىتىپ بەرگەيسىلەر.)