Bilig يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 04:41:54

قۇم دانچىللىرىدىن CPU قانداق پۈتۈپ چىقىدۇ؟

                                                                                                                           
خۇددى تىما يوللاش ۋەزىپەم باردەك ھىس قىلىپ يۈرگەن ئىدىم. مۇنبەردىن بىر نەرسە كۆرۈپ، نەپ ئېلىپ تۇرۇپ ئازىراق نەرسە قالدۇرۇپ قويمىساق بولماس. تۆۋەندە كومپۇتېر چوڭ مىڭىسىنىڭ ياسىلىش جەريانى ئاممىباپ، ئاددىي تىللار بىلەن باسقۇچلار بويىنچە چۈشەندۈرۈلدى. ئارلىقتا ئۆتكۈزگۈچ ، يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ۋە ئېزىلياتۇرلارنىڭ ماھىيەتلىك پەرقى چۈشەندۈرۈلۈش بىلەن بىر ۋاقىتتا يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ڧىزىكىسى ھەققىدە باشلانغۇچ ساۋات بىرىلدى. كۆپچىلىك ئاز بولسىمۇ نەپكە ئېرىشسە ياكى ھىچ بولمىغاندا بەلگىلىك ئىلھامغا ئېرىشسە ئارمان شۇ!


ھەممىمىز كومپۇتېرنىڭ چوڭ مىڭىسى-CPU ھەققىدە ئاز-تولا تونۇشقا ئىگە بولساقمۇ ئۇنىڭ پۈتۈپ چىقىش جەريانىدىكى نازۇك تېخنىكىلىق جەرىيانلاردىن خەۋەرسىز. تۆۋەندە ئاددى ۋە ئاممىباپ تىللار بىلەن بۇ تېخنىكىلىق جەرياننى كۆپچىلىككە قىسقىچە تونۇشتۇرماقچى. ئوقۇرمەنلەرگە ئازىراق نەپ بولسا مەن شۇنىڭغا خوش!
كومپۇتېر مەركىزى بىر تەرەپ قىلغۇچ يەنى CPU نىڭ كىلىش مەنبەسىنى ئەڭ دەسلەپ قۇملۇقتىن ئىزدەيمىز...
چەكسىز كەتكەن قۇم بارخانلىرىدىكى قۇم دانچىللىرى ئاساسەن سىلىتسىي تۆت ئوكسىيد SiO2 تىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ئەينەك نىڭ ئاساسلىق خام ئەششىياسى، لىكىن بىز بۇ يەردە ئەينەك نىڭ گىپىنى قىلمايمىز. سىلىتسىي تۆت ئوكسىيد سىلىكا ياكى كۇارتىس دەپمۇ ئاتىلىدۇ. كۇارتس كىرىستالى
رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك
                                                                                                                                                                           
تۈزۈلۈشكە ئىگە بولۇپ، كۈلرەڭ شارچە سىلىتسىي قىزىل شارچە ئوكسىگىن ئاتومىنى ئىپادىلەيدۇ،ئارىسىدىكى تۇتاشتۇرغان تاياقچىلار بولسا ئاتوملارنى بىر-بىرىگە تۇتشتۇرۇپ تۇرغان باغ بولۇپ، بەلگىلىك ئېنىرگىيە بىرىلمىسە بۇباغلارنى ئۈزۈپ سىلىتسىي بىلەن ئوكسىگىننى ئايرىپ چىققىلى بولمايدۇ.   بىز دەل سىلىتسىي نى قۇم دانچىللىرىدىن يەنى كۇارتىس ئۇۋاقلىرىدىن ئايرىپ چىقماقچى چۈنكى سىلىتسىي بولسا ، كومپۇتېر سىپىيۇ سىنىڭ جېنى توپلاشتۇرۇلغان توك يولىنى تەركىبلىگۈچى نۇرغۇن ئۇششاق ئېلىكترونلۇق ئەسۋابلارنىڭ كەم بولسا بولمايدىغان تەركىبى قىسمى. توپلاشتۇرۇلغان توك يولى دىگەن تۆۋەندىكى رەسىمدە كۆرسىتىلەندەك بىرتال تاختىنىڭ ئۈستىگە ھەرخىل مۇرەككەپ توك يوللىرى ۋە ئۇششاق ئېلىكترونلۇق ئەسۋابلارنى زىچ ئورۇنلاشتۇرۇلغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                      

نىمە ئۈچۈن سىلىتسىي نى بۇنداق توپلاشتۇرۇلغان توك يولىغا ئىشلىتىمىز دىگەن سۇئالغا جاۋاب بىرىشتىن بۇرۇن، دىقىتىمىزنى سەل يۇقىرىغا ئاغدۇرۇپ، قۇمدىن سىلىتسىي نى قانداق ئايرىشنى قىسقىچە دەپ ئۆتۈپ كىتىلى:

سىلىتسىي تۆت ئوكسىيد تىن سىلىتسىينى ئايرىش:
يۇقارقى سۈرەتتىكى ئوكسىگىن ئاتومىنى چىقىرىۋېتىپ، يالغۇز سىلىتىسيلا بولغان ساب كىرىستال غا ئېرىشمەكچى. دەپ ئۆتكىنىمىزدەك، سىلىتسىي ئاتومى بىلەن ئوكسىگىن ئاتومى ئوتتۇرىسىدا باغ بولغاچقا بۇنى ئۈزۈش ئۈچۈن ئېنىرگىيە كىتىدۇ، ئوكسىگىن .ئاتومىنى يۇلۇپ ئېلىۋالىدىغان يەنە بىر ماددا بولىشى كىرەك. زاغرا تىلى بىلەن ئېيتقاندا، سىلىتسىينى تۇتۇپ تۇرغان ئوكسىگىننىڭ قولىنى بوشۇتۇپ، ئۇنى باشقا نەرسىگە تۇتتقۇزۇپ قويىمىز. كونكىرىت جەريانى بولسا ئاۋال قۇم دانچىللىرى بىلەن ساب كاربۇننى ئارلاشتۇرۇپ، يۇقىرى تىمپىراتۇرىدىكى توك مېشىگە سالىمىز.°2000C
لۇق يۇقىرى تىمپىراتۇرىدا قىزدۇرۇلغاندا سىلىتسى ئاتوملىرىنى چىڭ تۇتۇپ تۇرغان ئوكسىگىن ئاتوملىرى چىدىماي قولىنى قويىۋىتىپ، كاربون بىلەن بىرلىشىپ، كاربون تۆت ئوكسىيد نى ھاسىل قىلىپ، ئىسقا ئايلىنىپ چىقىپ كىتىدۇ. بۇ ۋاقىتتا ئېشىپ قالغان ماددا %90 سابلىقتىكى سىلىتسىي ماددىسى بولىدۇ. بىراق بىز كومپۇتېر ياساش ئۈچۈن %99.999999 سابلىقتىكى سىلىتسىيگە مۇھتاج(نىمە ئۇچۇنلىكى كىيىن چۈشەندۈرىلىدۇ) بولىمىز. بۇنىڭ ئۈچۈن سىلىتسىي ئۇۋاقلىرىنى ھىدروخىلورHCl گازى بىلەن °300C تا رىئاكسىيەگە كىرىشتۈرۈش ئارقىلىق سۈيۈق ھالەتتىكى سىلىتسىغا ئېرىشىمىز. يەنمۇ ئىلگىرلىگەن ھالدا سابلاشتۇرۇش ئېلىپ بېرىش ئارقىلىق ئاخىرى يۇقىرى سابلىقتىكى سىلىتسىيگە ئېرىشىمىز. رەسىمدە كۆرسىتىلەندەك، سۇيۇق سىلىتسىيدىن سىلىندېرسىمان سىلىتسىي نوكچا سىنى قۇيۇپ چىقىمىز.
                                                                                                                                                            
                                                                                                                                       

سىلىتسىي نوكچىسىنى نىپىز توغرامچىلارغا توغراش:
سىلىندېرسىمان نوكچا پۇتكەندىن كىيىن ئۇنى نىپىز توغرامچىلارغا توغرايمىز، رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك ھەربىرياپىراقچە ناھايىتى نىپىز بولۇپ، ئادەتتە 0.775mm قېلىنلىقتا بولىدۇ.
                                                                                                                                    
                                                                                                                                    

بۇ ياپراقچىلارساب سىلىتسىي كىرىستالى بولۇپ، تىپىك يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ماتېرىيال ھىسابلىنىدۇ.

ئەمدى بىردەم توختاپ يۇقىرىدا قالدۇرۇپ قويغان نىمە ئۈچۈن سىلىتسىي نى ئىشلىتىمىز؟ دىگەن سۇئالغا جاۋاب بىرەيلى:
جاۋابى: چۈنكى، سىلىتسىي بولسا تىپىك يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ماتىرىيال بولۇپ ھىسابلىنىدۇ.

يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ھەققىدە قىسقىچە ساۋات
ئۆتكۈزگۈچ دىسە توك ئۆتكۈزىدىكەن دەپ چۈشەنسىڭىز بولىدۇ، مىس ئاليومىن قاتارلىقلار تىپىك ئۆتكۈزگۈچلەردىن بولۇپ ھىسابلىنىدۇ. ئەمدىى يىرىم ئۆتكۈزگۈچ دىگەنچۇ؟ توكنىڭ يىرىمىنى ئۆتكۈزەمدۇ ياكى باشقىچىمۇ؟
بارلىق قاتتىق جىسىملارئۆتكۈزگۈچ(مىتاللارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ)، يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ۋە ئېزىلياتۇر لاردىن تەشكىل تاپىدۇ. دىمەكچى، قاتتىق جىسىملارمۇشۇ ئۈچ خىل ھالەتتە بولىدۇ. جىسىملار ئاتوملارنىڭ زىچ بىرىكىشىدىن شەكىللەنگەن بولغاچقا، ئاتوم سىرىتقى قەۋىتىدىكى ئېلىكترون ئېنىرگىيەلىرى ئۆز-ئارا تەسىر تۈپەيلىدىن بۆلۈنۈپ، ئېنىرگىيە بەلباغلىرىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ ئېنىرگىيە بەلباغلىرىدىن سىرىت، ئېلىكترونلار كىرىش چەكلەنگەن رايۇنلارمۇ بولۇپ، ئېنىرگىيە بەلباغ ئارلىقى دىيىلىدۇ. دەل مۇشۇ ئېنىرگىيە بەلباغ ئارلىقى ئوخشىماسلىق تۈپەيلىدىن جىسىملار ئۆتكۈزگۈچ، يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ۋە ئېزىلياتۇر دەپ بۆلىنىدۇ. رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك، مىتاللارنىك بەلباغ ئارلىقى ناھايىتى قىسقا بولغاچقا ئېلىكترونلار بۇ ئارلىقتىن ئۆتۈپ كىتەلەيدۇ، شۇڭا ياخشى ئۆتكۈزگۈچ ھىسابلىنىدۇ؛ ئېزىلياتۇرلارنىڭ بەلباغ ئارلىقى بەك چوڭ بولۇپ، ئېلىكترونلار بۇ ئارلىقتىن ئۆتەلمەي توختاپ قالىدۇ شۇڭا توك ئۆتكۈزمەيدۇ؛ يىرىم ئۆتكۈزگۈچنىڭ بەلباغ ئارلىقى بولسا ئارلىقتا بولۇپ، قىسمەن توك ئۆتكۈزىدۇ شۇڭا يىرىم ئۆتكۈزگۈچ دىيىلىدۇ.
                                                                                                                                             
رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك، ئۆتكۈزۈش بەلبېغى بىلەن ۋالىنت بەلبېغى ئارلىقىدىلى ئارلىق بولسا بەلباغ ئارلىقى دىيىلىدۇ. ئارلىقنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى جىسىم خاراكتېرىنى بەلگىلەيدۇ. ياكى ئاددىي قىلىپ، تولۇق ئوتتۇرىدا ئۆگەنگىنىمىزدەك مۇنداق چۈشەنسەكمۇ بولىدۇ: مىتال ئاتوملىرىنىڭ ئەڭ سىرىتقى قەۋىتىدىكى ئېلىكترونلار 4 تىن ئاز بوغاچقا ئاسانلار بۇ ئېلىكترونلارنى بىرىپ قويۇپ، ئەركىن يۆتكىلىدىغان ئېللىكترونلارنى شەكىللەندۈرىدۇ؛ ئېزىلياتورلار بۇنىڭ ئەكسىچە بولىدۇ... بۇ گەرچە بەك يۈزە چۈشەنچە بولسىمۇ مىتال بىلەن ئۆتكۈزگۈچنى بىر-بىرىگە باغلاپ تۇرىدۇ. مەن زاغرا تىل بىلەن باشقىچە چۈشەندۈرسەم، مىتاللار ئىچىدە ئېلىكترونلار خالىغانچە يۈگىرەپ يۈرىدۇ، چۈنكى ھىچقانداق چەكلىمە رايۇن يوق(بۇ ئىدىيالراق گەپ بولسىمۇ ئاساسەن رىياللىقنى ئەكىس ئەتتۈرۈپ بىرىدۇ)؛ ئېزلياتورلاردا بولسا ئېلىكترونلار خالىغانچە يۈگىرەپ يۈرەلمەيدۇ، پەقەت ئۆز ئۆيى ئەتىراپىدىلا چۆگىلەپ يۈرىيدۇ؛ يىرىم ئۆتكۈزگۈچتە بولسا ئېلىكترونلار ئازىراق پۇرسەت بولسىلا قاچىدۇ!

رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك سىلىتسىي ئاتومى سىرتىدا تۆتتىن ئازمۇ ئەمەس جىقمۇ ئەمەس دەل تۆت دانە ئېلىكترون بولىدۇ.
                                                                                                                                                



بۇ تۆت دانە ئېلىكترون نىڭ ھەر ئىككىسى بىرلىشىپ كوۋالىنتلىق باغ نى ھاسىل قىلىپ، مۇستەككەم سىلىتسىي كىرىستالىنى تۈزىدۇ. كۇۋالىنتلىق باغ دىەىنىمىز ئورتاق ئىشلىتدىغان ئېلىكترون بولۇپ، ئىككى سىلىتسىي ئاتومى يا بىربىرىگە بەرمەي يا تارتىۋالماي بىردىن ئىلىغرون چىقىرىپ ئورتاق ئىشلىتىدۇ دىگەنلىك بولىدۇ.
سىلىتسىي كىرىستالى مۇشۇنداق مۇستەككەم باغ ھالەتتە تۇرغاچقا مۇتلەك نۆل تىمپراتورىدا (مۇتلەق نۆل تىمپراتورا نۆل كىلىۋېن بولۇپ، نۆلدىن تۆۋەن 273.16 سىلىستىيە گىرادۇس) بارلىق ئېلىكترونلار باغ ھالىتىنى بۇزماي تۇرىدۇ يەنى يەنى بارلىق ئېلىكترونلار ۋالېنت بەلبېغىدا بولىدۇ. لىكىن ئادەتتىكى ئۆي تىمپوراتورا(27 سىلىتسىيە گرادوس يەنى 300 كىلىېنغا تەڭ ) شارائېتىدا ئاز بىر قىسىم ئېلىكترونلار ئسسىقلىقتىن ئېنىرگىيەگە ئېرىشىپ، ۋالىنت بېغىدىن سەكرەپ چىقىپ كىىتىدۇ،-دە ئەركىن يۆتكىلىدىغان ئېلىكترونغا ئايلىنىپ، قىسمەن توك ئۆتكۈزىدۇ.
                              
                                                                                                                                                   
يىرىم ئۆتكۈزگۈچلەر قىسمەن توك ئۆتكۈزسىمۇ، ئۇنىڭ توك ئۆتكۈزۈشچانلىقىنى تەدبىر قوللىنىپ كونترول قىلالايمىزمۇ يوق؟
ئەگەر سىلىتسىي كىرىستالىدىكىبىر تال ئاتومنىڭ ئورىنىغا باشقا ماددا ئاتومى قويۇلسا، مەسىلەن پوسڧۇر قويۇلسا قانداق بولا؟
                                                                                                                                                   
ئەگەر بىر تال پوسڧۇر قويۇلسا، پوسڧۇرنىڭ بەش دانە ۋالىنت ئېلىكترونى بولغانلىقتىن سىلىتسىي ئاتومى بىلەن تۇتاشقاندا بىر دانە ئارتۇق ئېلىكترون، ئېشىپ قالىدۇ،-دە بۇ ئېلىكترون ۋالىنت بېغىنىڭ سىرتىدا بولغاچقا ئاسانلا ھەرىكەتلىنىپ، توك ئۆتكۈزۈشچانلىقى ئاشىدۇ. ئەمدى باشقا بىر ئاتوم بور نى قويساقچۇ؟
                                                                                                                                                   
ئەگەر بىر تال بور ئاتومى قويۇلسا بورنىڭ سىرتقى قەۋىتىدە ئۈچ دانە ۋالېنت ئېلىكترونى بولغاچقا سىلىتسىي ئاتومى بىلەن بىرىككەندە بىر تال ئېلىكترون كەملەپ قالىدۇ-،دە ۋانېنت بېغىدا بىر دانە بوشلۇقنى قالدۇرىدۇ. يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ڧىزىكىسىدا بۇ " تۆشۈك" دەپ ئاتىلىدۇ. تۆشۈكتە ئېلىكترون كەم بولغاچقا تۆشۈك مۇسپەت زەرەتلىك دەپ قارىلىدۇ(ئېلىكترون بولسا مەنڧىي زەرەتلىك). ئوخشاشلا بۇ تۆشۈكنى قوشنا ئېلىكترونلار تولدۇرۇپ، خۇددىي بۇ تۆشۈك ماڭغاندەك كىرىستال ئىچىدە زەرەت يۆتكىلىش بولىدۇ.

يۇقارقى ھەرئىككى خىل ئەھۋال يىرىم ئۆتكۈزگۈچنىڭ ئۆتكۈزۈشچانلىقىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپلا قالماي، تۆۋەندە بايان قىلغىنىمىزدەك توپلاشتۇرۇلغان توك يولى زاپچاسلىرىدا مۇھىم ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بۇنداق سىلىتسىي ئاتومىغا قوشۇلغان باشقا ئاتوملارنى بىز ئارلاشمىلار دەپ ئاتايمىز. تۆۋەندە ئارلاشما قوشۇش باسقۇچىغا كەلدۇق.

ئارلاشما قوشۇش:
ئەمدىلا دەپ ئۆتكىنىمىزدەك، ئارلاشما قوشۇش ئارقىلىق، ئۆزىمىزگە لازىم بولغان ئۆتكۈزگۈچتىكى سىلىتسىي ياپراقچىسىنى تەييارلايمىز. كونكىرىت ئۇسۇلى بولسا، تۆۋەندىكى رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك يۇقىرى ئېنىرگىيەگە ئىگە قىلىنغان (ئارلاشما قىلىنىدىغان) ئىئونلارئېقىمى بىلەن دېسكىنى بومباردىمان قىلىمىز.
                                                                                                                                             
ئاندىن تۆۋەندىلىدەك ئارلاشما قوشۇلغان سىلىتسي ياپراقچىسىغا ئېرىشىمىز.
                                                                                                                                          
                                                                                                                                          



    كىيىنكى باسقۇچ ئوكسىد پەردە قوشۇش.

Toghrak731 يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 04:58:54

قانداق يوللىغانسىز بۇنى؟ ئىنكاس يىزىپ دەپ قويايدەپ، ئىنكاسنى باسسام كۆرۈنىۋاتىدۇيا

ھە ھازىر ساق چىقىپتۇ.

ziyali يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 05:07:13

ئىزدىنىشنىڭ شۇنداق چاتىقى بار بولۇپ قاپتۇ

تېما يازسا يوللانمايدىكەن

شۇڭا يوللىغىچە بىرەر باشقۇرغۇچى بىلەن مەسلىھەتلىشىپ بولغاندىن كىيىن،قۇرۇق تېمىنى(مەن سىناپ باقتىم،قۇرۇق تېما يوللىنىدىكەن) بىرنى يوللىساڭلار،تەستىقلاپ بەرسە تەھرىرلىۋالساڭلار بولىدىكەن.

ئاۋارىچىلىق بولسىمۇ ئامال يوق چاغلاردا ئىشلەتسەڭلار بولۇپ قالىدۇ

sahralih يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 07:24:02

تېما ئىگىسى كۆپ جاپا چېكىپتۇ رەخمەت سىزگە !!

Pasiban يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 08:11:05

جەۋھەرلەندى

يازغۇچە خېلى جاپا چېكىپسىز. تەرجىمە قىلىنغان تېمىنى رەسىم چاپلاپ بىردىن بىردىن تەپسىلىي چۈشەندۈرۈش خېلى قىيىن بىر ئىش. سېستىمىلىق چۈشەندۈرۈلۈپتۇ. قېنى داۋامىنى يېزىڭ.

Mahir512 يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 11:27:40

كىيىنكى باسقۇچقا تەقەززارمەن.

upukjan يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 11:32:45

بىرقىسىم سۇرەتلەر تور كورگىچىمدە نورمال كۈرۈلمەيۋاتىدۇ .بىرىنجى سۇرەت ۋە كىيىنكى بىرقىسىم سۇرەتلەر .نەدىكى مەسىلىدۇ بۇ؟مەرگىزى بىرتەرەپ قىلغۇچنىڭ تۈزۈلىشى توغرىسىدا خېلىلا چۇشۇنۇشلۇك بايان قىلىنغان دەرسلىك ئىكەن بۇھازىرچە ياسىيالمىساقمۇ تۈزۈلىشىنىبىلىۋالدۇق مانا .داۋاملىق ئىزدىنىشىڭىزنى ئۈمت قىلىمەن.

oqmeas يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 12:54:27

قۇمدىن ياسىغاندىن كېيىن ئەرزانراق ساتسا بولمامدۇ مۇشۇ نەرسىنى،كومپىيوتىرىمنى 8يادرولۇق قىلىۋالسام،كومپىيوتىرنى قوزغىتىشنى ئويلاپ بولغىچە كومپىيوتىر قوزغىلىپ تەييار بولۇپ كەتسە

kanat520 يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 13:55:34

سېلتسىيدىن ياسالغانلىقىنى بىلسەكمۇ مۇنداق مۇرەككەپ ئىكەنلىكىنى ئويلاپ باقماپتىكەنمەن ، شۇڭىلاشقا ئامرىكىدىن باشقا دۆلەتلەر ياسىيالماي يۈرۈپتىكەن دە ......

تىما ئىگىسىگە رەھمەت .

RawajTap يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 15:21:42

ziyali:

ئىزدىنىشنىڭ شۇنداق چاتىقى بار بولۇپ قاپتۇ

تېما يازسا يوللانمايدىكەن

شۇڭا يوللىغىچە بىرەر باشقۇرغۇچى بىلەن مەسلىھەتلىشىپ بولغاندىن كىيىن،قۇرۇق تېمىنى(مەن سىناپ باقتىم،قۇرۇق تېما يوللىنىدىكەن) بىرنى يوللىساڭلار،تەستىقلاپ بەرسە تەھرىرلىۋالساڭلار بولىدىكەن.

ھە ئەسلى مۇنداقمىكەنتۇق؟ مەن تۈنۈگۈن بىر تېمىنى ئىككى قېتىم يوللىسام ھازىرغىچە چىقمىغانتى، ئەسلى مۇۋاپىيەتلىك بولماپتىكەندە؟

RawajTap يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 15:23:17

oqmeas:
قۇمدىن ياسىغاندىن كېيىن ئەرزانراق ساتسا بولمامدۇ مۇشۇ نەرسىنى،كومپىيوتىرىمنى 8يادرولۇق قىلىۋالسام،كومپىيوتىرنى قوزغىتىشنى ئويلاپ بولغىچە كومپىيوتىر قوزغىلىپ تەييار بولۇپ كەتسە

ۋاھ، ئارزۇيىڭىز خېلى ياخشىكەن ھە

RawajTap يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 15:25:32

kanat520:

سېلتسىيدىن ياسالغانلىقىنى بىلسەكمۇ مۇنداق مۇرەككەپ ئىكەنلىكىنى ئويلاپ باقماپتىكەنمەن ، شۇڭىلاشقا ئامرىكىدىن باشقا دۆلەتلەر ياسىيالماي يۈرۈپتىكەن دە ......

تىما ئىگىسىگە رەھمەت .

ۋاي، ئەسلى بىزلا ياسايمىزكەن ئەمەسما بۇنى (كاللا ئىشلەتسەك) چۈنكى دۇنيادىكى 3-چوڭ قۇملۇق بىزنىڭ يۇرتتا ئەمەسما...

ئسىت نەچچە ۋاقىتتىن بېرى ئۆينىڭ ئىشىكى ئالدىغا كېلىۋالغان قۇمدىن پايدىلىنالماي يۈرگىنىمىز....

تېمىنى داۋامى تىزراق چىقسا ئاشۇ ئىشىك ئالدىكى قۇمدىن ئېلىپلا CPU ياسىۋېتەيمىكىن دەيمەن

Baqka يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 15:27:10

10 يىلنىڭ ئالدىدا، ئاغىنىلەرگە پۈتۈن دۇنيادا ئېلېكتىرون مىڭە ياسايدىغان نەرسە ھەممىدىن جىق دەپ جۆيلۈيىتتىم..

borway يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 15:52:27

ما تېمىنى ئىنكاسلىۋالاي

Musicfan يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 20:43:11

نادىر تىما !

joshua يوللانغان ۋاقتى 2010-10-23 21:40:51

مەنمۇ ساقلاپ قوياي.

muzatd يوللانغان ۋاقتى 2010-10-24 03:47:56

خەتكۈچ

Bilig يوللانغان ۋاقتى 2010-10-24 04:00:24

كىيىنكى باسقۇچنى سۆزلەشتىن بۇرۇن كىرىستال لامپا توغرىسىدا قىسقىچە سۆزلەپ ئۆتۈپ كىتىمىز.
كىرىستال لامپا ھەققىدە قىسقىچە ساۋات
رادىئو ياكى تىلھوزۇرنى چوۋىسىڭىز رەسىمدىكىدەك تاختاينىڭ ئۈستىدە نۇرغۇن مۇنەك- مۇنەك ئۇششاق ئېلىكترون ئەسۋابلىرىنىڭ بارلىقىنى بايقايسىز بۇلارنىڭ بەزىللىرى ئىككى پۇتلۇق بەزىللىرى ئۈچ پۇتلۇق بولىدۇ.
                                                                                                                              
بۇ مونەك ئەسۋابلار كىرىستال لامپا دەپ ئاتىلىدۇ. كىرىستال لامپا ئىككى قۇتۇپلۇق ۋە ئۈچ قۇتۇپلۇق دەپ ئىككى خىل بولىدۇ.
                                                                                                                              
                                                                                                                        
ئىككى قۇتۇپلۇق كىرىستال لامپىنىڭ بىر يۈنىلىشتىلا توك ئۆتكۈزۈش، قارشى يۆنىلىشتىكى توكنى توسۇش رولى بار. ئۈچ قۇتۇپلۇق كىرىستال لامپىنىڭ سىگىنالنى چوڭايتىش ۋە ئۈزۈش رولى بار. دىققىتىمزىنى ئۈچ قۇتۇپلۇق كىرىستال لامپىغا ئاغدۇرساق ئۇنىڭ ئېلكتېر زەنجىز تاختىسىدا ناھايىتى مۇھىم رول ئالىدىغانلىقىنى بايقايمىز. (يان تېلڧۇنىمىزنى چۇۋىساقمۇ مۇشۇنداق لامپىدىن نۇرغۇنى بار).
خوش،بۇلارنى نىمىشقا كىرىستال لامپا دەيمىز؟
يۇقىرىدا دەپ ئۆتۈپ كەتكىنىمىزدەك، يىرىم ئۆتكۈگۈچ سىلىتسىي كىرىستالى بۇ ئېلىكترونلۇق ئەسۋابلارنىڭ جېنى. يەنە شۇ سىلىتسىي غا قايتىپ كەلسەك، ساب سىلىتسىي يىرىم ئۆتكۈزگۈچ بولسىمۇ ئۇنىڭغا ئازىراق ئارلاشما قوشۇش ئارقىلىق ئۆتكۈزۈشچانلىقىنى كونترول قىلالايمىز. بۇنداق ئارلاشما قوشۇلغان سىلىتسىي كىرىستالى nتىپلىق ۋەpتىپلىق دەپ ئايرىلىدۇ. ئەگەر بۇ ئىككى خىل كىرىستالنى بىر يەرگە ئېلىپ كىلىپ جۈپلىسەك ئاتالمىش pn ئۇلانمىسى شەكىللىنىدۇ. رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك، بۇpn ئۇلانمىسى رايۇنىدا ئېلىكترونلار ئۆزلىكىدىن يۆتكىلىپ، بەلگىلىك قېلىنلىق ھاسىل قىلىپ توختايدۇ. بۇنىڭ سەۋەبى شۇنىڭ ئۈچۈنكى، nتىپلىق كىرىستال دا ئەركىن يۆتكىلىدىغان ئارتۇق ئېلىكترونلار، p تىپلىق كىرىستالدا ئەركىن يۆتكىلىدىغان كەم قالغان \" تۆشۈك\" لەر بولغاچقا ئېلىكترونلار \"تۆشۈك\" كە \"تۆشۈك\" لەر ئېلىكترونلارغا قاراپ ھەرىكەتلىنىپ،pn ئۇلانمىسىرايۇنىدا بەلگىلىك ئېلىكتېر مەيدانى ھاسىل قىلىدۇ.
                                                                                                                           
ئەگەر سىرىتتىن تۇراقلىق توكقا ئۇلىساق ئۇلانما رايۇنى ياكى كىڭىيىدۇ ياكى تارىيىدۇ بۇ توكنى قانداق ئۇلاشقا باغلىق، لىكىن توكنى ئىككى خىل ئۇلىغاندا بىر خىلىدا توك ئۆتكۈزۈپ يەنە بىر خىلىدا توك ئۆتكۈزمەيدۇ. رەسىمدىكىدەكئەگەر باتارىيەنىڭ مۇسبەت قۇتۇبىنى پ غا مەنڧى قۇتۇبىنى ن غا ئۇلىساق توك ئۆتكۈزىدۇ.
                                                                                                                           
ئەگەر ئۇنىڭ ئەكسىنچە ئۇلىساق توك ئۆتكۈزمەيدۇ چۈنكى پ ن رايۇنىدا رەسىمدىكىدەك توسالغۇ مەيدان شەكىللىنىپ، زەرەتنىڭ يۆتكىلىشىنى توسىدۇ...
                                                                                                                           

ئىككى قۇتۇبلۇق كىرىستال لامپا ھەققىدە مۇشۇنچىلىك سۆزلەپ تۇرىلى. ئەمدى ئۈچ قۇتۇبلۇق كىرىستال لامپا ھەققىدە ئازىراق ساۋات سۆزلەپ ئۆتۈپ كىتىمىز.
رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك n تىپلىق ۋە pتىپلىق كىرىتال لامپىدىن خالىغان بىر خىلىدىن ئىككى تال يەنە بىر خىلىدىن بىر تال ئېلىپ، ئۆز-ئارا تۇتاشتۇرساقpnp ياكى npn تىپلىق ئۈچ قۇتۇپلۇق كىرىستال لامپا پۈتىدۇ.
                                                                                                                  
بۇ لامپىنىڭ ئۈچ قۇتۇبى بولۇپ، ئايرىم -ئايرىم ھالدا \" يىغقۇچى\" (C)، \" ئاتقۇچى\"(E) ۋە \" بازا\"(B) دەپ ئاتىلىدۇ.
                                                                                                                        

بۇ ئەسۋاپ سىگىنالنى قانداق چوڭايتىدۇ؟ بۇ ھەقتە داۋملىق توختىلىمىز.



Bilig يوللانغان ۋاقتى 2010-10-27 02:07:55


    رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك ئۈچ قۇتۇبلۇق كىرىستال لامپىنىڭ سىگنال ياكى توكنى چوڭايتىش رولى بار. PNP تىپلىق كىرىستال لامپىنى مىسالغا ئالساق، ئىككى تەرىپىدىكى پ تىپلىق كىرىستالنىڭ ئوتتۇرىسىغا ن تىپلىق كىرىستالنى قىستۇرۇش ئارقىلىق تەييارلىنىدۇ.
                                                                                                            
n تىپلىق رايۇن نىپىز ھەم ئازىراق ئارلاشما قوشۇلىدۇ،p   تىپلىق رايۇننىڭ \"ئاتقۇچى\" قىسمىغا كۆپىرەك، \" يىغقۇچى\" رايۇنىغا سەل ئازىراق ئارلاشما قوشۇلىدۇ(يۇقىرىدىكى رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك). شۇنداق بولغاندا رەسىمدىكى سول تەرەپتىكى رايۇندا كۆپ مىقتاردىكى ئارتۇق مۇسپەت زەرەتلىك\"تۆشۈك\"لەر، ئوتتۇرىدىكى رايۇندا بەلگىلىك مىقتاردىكى مەنڧىي زەرەتلىك ئېلىكترونلار ۋە ئوڭ تەرەپتىكى رايۇندا ئاز بىرقىسىم مۇسپەت زەرەتلىك\" تۆشۈك\"لەر بولىدۇ. ئېلىكترونلار ئاسانلا تۆشۈكلەرنى تولدۇرۇشقا مايىل بولغاچقا ئوڭ-سول تەرەپتىكى ''تۆشۈك\"لەر ئوتتۇرىدىكى رايۇنغا يۆتلىكىپ، تەڭپۇڭلۇق ھالەتنى ھاسىل قىلىپ توختايدۇ. بۇ چاغدا تۆۋەندىكى رەسىمدە كۆرسىتىلگەندىكىدەك قىلىپ توكقا ئۇلىساق، \" ئاتقۇچى\" رايۇنىدىن كىرگەن كىچىك سىگنال ياكى توك \" يىغقۇچى\" رايۇنىدىن چوڭىيىپ چىقىدۇ.

                                                                                                               
چۈنكى مۇسبەت قۇتۇبتىن كىرگەن مۇسبەت زەرەت \" ئاتقۇچى\" رايۇندىكى كىمەيگەن مۇسبەت زەرەتنى تولۇقلايدۇ، مەنڧىي قۇتۇپتىن كىرگەن مەنڧىي زەرەت \" بازا\" رايۇنىدىكى كىمەيگەن مەنڧىي زەرەتنى تولۇقلايدۇ. شۇنداق قىلىپ، نۇرغۇن مۇسبەت زەرەت \" يىغقۇچى\" راۇنغا يىغىلىپ، چوڭ توك ئېقىمى بولۇپ چىقىدۇ. بۇ توك ئېقىمىغا خالىغان بىر سىگىنالنى يۈكلىسەك شۇ سىگىنالنى چوڭايتىپ چىقىرىدۇ. ئاددىيسى مىكروڧون نى مىسالغا ئالساق، ئاۋاز سىگىنالى مۇشۇنداق چوڭايتقۇچ ئارقىلىق ئاۋاز كانىيىدا چوڭىيىپ چىقىدۇ...
كىرىستال لامپا ئىچىدە بىزنىڭ كومپۇتېرCPU   بىلەن ئەڭ مۇناسىۋەتلىك بولغىنى MOSFET بولۇپ بۇ يەردە تونۇشتۇرۇلمايدۇ يەنىمۇ ئىچكىرلەپ بىلمەكچى بولغانلارنى مۇشۇ ھەقتىكى كىتابلارنى كۆرۈشكە تەۋسىيە قىلىمەن.
ئەمدى بىز توپلاشتۇرۇلغان توك يولى ھەققىدە ئازغىنە سۆزلەپ، CPU ياساشنىڭ كىيىنكى باسقۇچلىرىغا كۆچىمىز.



mastura يوللانغان ۋاقتى 2010-10-27 09:25:01

Baqka:
10 يىلنىڭ ئالدىدا، ئاغىنىلەرگە پۈتۈن دۇنيادا ئېلېكتىرون مىڭە ياسايدىغان نەرسە ھەممىدىن جىق دەپ جۆيلۈيىتتىم..

سۇما؟
بەت: [1] 2 3
: قۇم دانچىللىرىدىن CPU قانداق پۈتۈپ چىقىدۇ؟