تارىختا بۈگۈن (16- ئۆكتەبىر )
1854- يىلى 10- ئاينىڭ 16 – كۈنى گىرمانىيە سوتسىيالىزىم پائالىيەتچىسى كارىل. كوسىجى دۇنياغا كەلگەن.
1888- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ئامېرىكا داڭلىق كومىدىيەئاساسچىسى، تىراگىدىيە يازغۇچىسى، 1936- يىلى نوبىل ئەدەبىيات مۇكاپاتغا ئىرىشكۈچى لۇڭجىن. ئوۋنى دۇنياغا كەلگەن.
1908- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ئالبانىيە رەھبىرى ئوۋىر خوج دۇنياغا كەلگەن.
1913- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى دۆلىتىمىزنىڭ داڭلىق ڧىزىكا ئالىمى چىيەن سەنچاڭ دۇنياغا كەلگەن.
1922- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى كەيلۇەن كۆمۈر كان ئىشچىلىرى ئىش تاشلاپ مەغلۇب بولغان.
1933- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ياپۇنغا قارشى بىرلەشمە قوشۇن مەغلۇپ بولغان.
1949- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى دۆلىتىمىز مۇڭغۇلىيە بىلەن دىپلۇماتىك مۇناسۋەت ئورناتقان.
1950- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى شىزاڭغا كىرگەن.
1954- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ماۋزېدۇڭ «قىزىل راۋاقتىكى چۈش تەتقىقات مەسىلى توغرىسىدىكى» خەتنى ئېلان قىلدى.
1964- يىلى دۆلىتىمىز تۇنجى قېتىم ئاتۇم بومبىسىنى مۇۋەپپەقىيەتلىك پارتىلاتتى.
1973- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى نىفىت كىرزىسى پارتىلاپ دۇنيانى زىلزىلىگە سالدى.
1978- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى جوڭگۇ كوممۇنىستىك ياشلار ئىتتىپاقى، 10- نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك ۋەكىللەر قورۇلتىيى بېيجىڭدا ئۆتكۈزۈلدى.
1979- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى گېنرال ھاكى پاكىستان چوڭ سايلامدا سىياسىي پارتىيەنى تارقىتىۋېتىشنى كېيىنگە سۈرۈلگەنلىكىنى ئېلان قىلدى.
1984- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى جەنۇبى ئافىرقىلىق نىگىر ئىپسكوپ دېسمىند توتو شۇ يىللىق نوبىل تېنىچلىق مۇكاپاتىغا ئىرىشتى.
1991- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ئامېرىكىدىكى كىچىك بازاردا قاتىللىق ۋەقەسى يۈز بېرىپ 22 ئادەم ئۆلگەن.
1995- يىلى 10- ئاينىڭ 16-كۈنى ئامېرىكىدىكى يۈز مىڭلىغان نىگىر ئەرلەر نامايىش قىلغان.
1996- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ۋېيىتمالا پۇتبول مەيدانىدا قانلىق ۋەقە يۈز بەرگەن.
تۈگدىما؟
ﮔﯘﻧﺘﯧﺮ ﮔﺮﺍﺱ ، ﮔﯩﺮﻣﺎﻧﯩﻴﯩﻨﯩﯔﻣﻪﺷﻬﯘﺭ ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﯩﺴﻰ، ﺷﺎﺋﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺩﯨﺮﺍﻣﺎﺗﻮﺭﮔﻰ . ﯰ 1927 - ﻳﯩﻠﻰ 10- ﯪﻳﻨﯩﯔ 16 - ﻛﯜﻧﻰ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ . ﯰﻧﯩﯔ \"ﺧﻪﯞﻩﺭ ﺗﻮﺧﯘﺳﻰ ﯞﻩ ﯰﻧﯩﯔ ﯪﺭﺗﯘﻗﭽﯩﻠﯩﻘﻰ\" ، \"ﯴﭺ ﻗﯩﺮﻟﯩﻖ ﺭﯨﻠﯩﺲ\" ، \"ﺳﯜﺭﯛﺷﺘﯜﺭﯛﺵ\" ، \"ﻛﻪﻟﻜﯜﻥ\" ، \"ﺑﯘﻧﺪﯨﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻯ\" ، \"ﺗﯜﻧﯩﻜﻪ ﺩﯗﻣﺒﺎﻕ\" ، \"ﯪﻟﺘﯘﻥ ﺑﯩﻠﯩﻖ\" ، \"ﺗﯧﺮﮔﯧﺘﺘﯩﻜﻰﻳﯩﻐﯩﻠﯩﺶ\" .... ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﯬﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺑﺎﺭ . ﮔﯘﻧﺘﯧﺮ ﮔﺮﺍﺱ 1999 - ﻳﯩﻠﻰ \"ﺗﯜﻧﯩﻜﻪﺩﯗﻣﺒﺎﻕ\" ﺭﻭﻣﺎﻧﻰ ﯴﭼﯜﻥ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﯬﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ - 1959 .ﻳﯩﻠﻰ ﻳﯧﺰﯨﻠﯩﭗ ﻧﻪﺷﯩﺮﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ \"ﺗﯜﻧﯩﻜﻪ ﺩﯗﻣﺒﺎﻕ\" ﮔﯘﻧﺘﯧﺮ ﮔﺮﺍﺳﻨﯩﯔ ﺗﯜﻧﺠﻰ ﺭﻭﻣﺎﻧﻰ، ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﻩﻙ ﯰﻧﯩﯔ ﯞﻩﻛﯩﻞﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﯬﺳﯩﺮﻯ . ﺭﻭﻣﺎﻥ ﯪﭘﺘﻮﺭﻧﯩﯔ ﻳﯘﺭﺗﻰ ﺩﺍﻧﺴﯩﮓ ﯞﻩ ﯰﺭﯗﺷﺘﯩﻦ ﻛﯩﻴﯩﻨﻜﻰﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﮔﯩﺮﻣﺎﻧﯩﻴﯩﻨﻰ ﯪﺭﻗﺎ ﻛﯚﺭﯛﻧﯜﺵ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﯰﻧﯩﯖﺪﺍ ﻫﻪﻳﻴﺎﺭ، ﻛﯜﻟﻜﯩﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﺷﻪﺧﻨﯩﯔﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﺭﻭﻟﻰ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ . ﺑﺎﺵ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻥ ﯮﺳﻜﺎ ﻣﺎﺗﺴﯩﻼﺕ ﺩﺍﻧﺘﺴﯩﮕﺘﯩﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﯰﺷﺸﺎﻕ ﺑﯘﺭﮊﯗﯪﺯﯨﻴﻪﯪﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ، ﻛﯚﭖ ﺗﻪﺭﻩﭘﻠﯩﻤﻪ ﺧﯘﺳﯘﺳﯩﻴﻪﺕ ﯞﻩ ﯪﺟﺎﻳﯩﭗ ﻣﺎﻫﺎﺭﻩﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﭘﺎﻛﯩﻨﻪﻙﯪﺩﻩﻡ . ﯰ ﯪﻧﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﻗﻮﺳﯩﻐﯩﺪﯨﻦ ﭼﯜﺷﯜﺵ ﯞﺍﻗﺘﯩﺪﯨﻼ ﻳﯜﻛﺴﻪﻙ ﯬﻗﯩﻞ - ﺋﯩﺪﺭﻩﻛﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﯘﭖﭼﯜﺷﻜﻪﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﯬﺗﺮﺍﭘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺩﯗﻧﻴﺎﻧﯩﯔ ﻣﯩﺸﭽﺎﻧﻠﯩﻖ ﺋﯩﺴﺘﯩﻠﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﯟﺍﻻﻻﻳﺪﯗ . ﺷﯘﻧﯩﯔﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ، ﯲﺯ ﺗﯧﻨﯩﻨﯩﯔ ﯲﺳﯩﺸﯩﮕﻪ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪﺍﻧﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ . ﯰ ﯴﭺ ﻳﺎﺵ ﯞﺍﻗﺘﯩﺪﯨﻼ ﯲﺳﯜﺷﺘﯩﻦﺗﻮﺧﺘﺎﺷﻨﻰ ﻗﺎﺭﺍﺭ ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻣﺎﺟﺒﯘﺭﯨﻴﻪﺗﻨﻰ ﯲﺯ ﯴﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﯧﻠﯩﺸﻨﻰ ﺭﻩﺕ ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﭼﻮﯕﻼﺭﺩﯗﻧﻴﺎﺳﯩﻐﺎ ﻧﺎﺭﺍﺯﯨﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﺪﯛﺭﯨﺪﯗ . ﯰ ﻛﯜﻧﺒﻮﻳﻰ ﺑﯩﺮ ﺑﺎﻟﯩﻼﺭ ﺩﯗﻣﺒﯩﻘﯩﻨﻰ ﻛﯚﺗﯩﺮﯨﭗﻳﯘﺭﯗﭖ، ﺩﯗﻣﺒﺎﻕ ﭼﯩﻠﯩﺶ ﻫﯚﻧﯩﺮﯨﻨﻰ ﭘﯘﺧﺘﺎ ﺋﯩﮕﻪﻟﻠﯩﯟﺍﻟﯩﺪﯗ . ﺩﯗﻣﺒﺎﻕ ﯰﻧﯩﯔ ﺳﺎﺩﺩﯨﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻳﯘﺷﯘﺭﯗﺵﯞﺍﺳﺘﯩﺴﻰ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺪﯗ ، ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﻩﻙ ﯰﻧﯩﯔ ﺩﯗﻧﻴﺎﻧﯩﯔ ﻗﺎﻻﻳﻤﯩﻘﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻘﻠﯩﺮﯨﻐﺎﻗﺎﺭﺷﻰ ﻛﯚﺭﻩﺵ ﻗﻮﺭﺍﻟﻰ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺪﯗ . ﯰ ﺑﺎﻟﯩﻼﺭ ﺩﯗﻣﺒﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﻮﻏﺪﺍﺵ ﯞﺍﻗﺘﯩﺪﺍ، ﯲﺯﯨﻨﯩﯔﻛﺎﺭﺍﻣﻪﺕ ﻧﺎﺧﺸﺎ ﺳﺎﺩﺍﺳﻰ ﯪﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﻫﻪﺭﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﯬﻳﻨﻪﻛﻨﻰ ﺑﯘﺯﺍﻻﻳﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺳﯧﺰﯨﺪﯗ . 2 - ﺩﯗﻧﻴﺎ ﯰﺭﯗﺷﻰﯞﺍﻗﺘﯩﺪﺍ، ﯮﺳﻜﺎ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻯ - ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﯪﻟﺪﯨﻨﻘﻰ ﺳﻪﭖ ﺗﯩﻴﺎﺗﯩﺮ ﯲﻣﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ﯬﺯﺍﺳﻰ ﯞﻩ ﺑﯩﺮﻳﺎﺵ ﯲﺳﻤﯜﺭ ﻟﯜﻛﭽﻪﻛﻠﻪﺭ ﮔﻮﺭﻭﻫﯩﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﻘﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺩﺍﺩﯨﺴﯩﻨﻰ ﯲﻟﯩﯟﯨﻠﯩﺸﻘﺎﻣﻪﺟﺒﯘﺭﻻﻳﺪﯗ ، ﻳﻪﻧﻪ ﯴﮔﻪﻱ ﯪﻧﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻏﻪﻳﺮﯨﻲ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﺘﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﻫﻪﻣﺪﻩ ﯰﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮ ﺑﺎﻟﯩﻠﯩﻖﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﯰﺭﯗﺷﺘﯩﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺩﻳﯘﺳﺴﯧﻠﺪﯗﺭﻗﻘﺎ ﻛﯚﭼﯜﭖ ﻛﯩﻠﯩﭗ، ﺗﺎﺷﭽﻰ ﯞﻩ ﻣﻪﻟﯘﻡ ﺳﻪﻧﯭﺕ ﺋﯩﻨﯩﺴﺘﯩﺘﻮﺗﯩﺪﺍﻳﺎﻟﯩﯖﺎﭺ ﻣﻮﺩﯨﻞ، ﯮﺭﻛﯩﺴﺘﯩﺮﺩﺍ ﺩﯗﻣﺒﺎﻗﭽﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻰ ﺗﻪﺩﺭﯨﺠﻰ ﺑﺎﻳﺎﺷﺎﺗﻠﯩﺸﯩﺪﯗ . ﯬﻣﻤﺎ ﺭﻭﻫﯩﻲ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﻪ ﻣﻪﻧﯩﺴﯩﺰ ﯲﺗﻜﻪﭼﻜﻪ، ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﯩﻠﻠﯩﻖ ﺩﯨﻠﻮﺳﯩﻨﯩﯔ ﯪﺳﺎﺳﻠﯩﻖﮔﯘﻣﺎﻧﻠﯩﻖ ﺟﯩﻨﺎﻳﻪﺗﭽﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﯘﺷﻘﺎ ﺭﺍﺯﻯ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻗﺎﻣﯩﻠﯩﭗ ﻧﺎﺯﺍﺭﻩﺕ ﯪﺳﺘﯩﻐﺎ ﺋﯩﻠﯩﻨﯩﺪﯗ . ﺑﯘﻣﻪﺯﮔﯩﻠﺪﻩ ﯰ ﺩﯗﻣﺒﺎﻗﻨﻰ ﭘﺎﺕ - ﭘﺎﺕ ﭼﯧﻠﯩﺶ ﯪﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﯲﺗﻜﻪﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﯬﺳﻠﻪﻳﺪﯗ . ﺭﻭﻣﺎﻧﺪﺍ ﭼﯩﻜﯩﻨﻤﻪ ﺑﺎﻳﺎﻥ ﯰﺳﯘﻟﻰ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﻠﻐﺎﻥ . ﺑﺎﺵ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻥ ﻳﺎﻛﻰ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ ﺳﻪﺧﺲ ﻳﺎﻛﻰ 3 - ﺷﻪﺧﺲ ﯪﺭﻗﯩﻠﯩﻖ، ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﻣﯘﺳﺎﭘﯩﺴﯩﻨﻰ ﺭﻩﻫﯩﻤﺴﯩﺰﻟﯩﻚ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﻘﺮﺍﺭ ﻗﯩﻠﯩﭗ، 1924 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ 1954 - ﻳﯩﻠﯩﻐﯩﭽﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﯪﺭﯨﻠﯩﻘﺘﯩﻜﻰ ﺟﻪﻣﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯜﺭﻟﯜﻙ، ﻗﻮﺭﻗﯘﻧﭽﻠﯘﻕ ﻣﻪﻧﺰﯨﺮﯨﺴﯩﻨﻰﻳﯧﻴﯩﭗ، ﺷﻪﺧﺲ ﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﺭﻭﻫﯩﻲ ﺑﻮﺷﻠﯘﻗﻰ ﯞﻩ ﯬﺧﻼﻗﺴﯩﺰ ﻟﯩﻘﯩﻨﻰ ﭘﺎﺵ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﮔﻪ ﯰﻧﻰﺷﯩﻜﺎﻳﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ . ﻣﻪﺳﯩﻠﻪﻥ، ﯮﺳﻜﺎﻧﯩﯔ ﯪﻧﯩﺴﻰ ﯮﻏﻠﯩﻐﺎ ﻛﯚﺭﺳﯩﺘﯩﭗ ﺗﯘﺭﯗﭖ ﯪﺷﻨﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯮﻳﻨﺎﻳﺪﯗ ، ﯮﺳﻜﺎ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﻣﺎﺭﯨﻴﺎ ﯴﮔﻪﻱ ﯪﻧﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻨﻤﯘ ﯰﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯪﭘﺎﻕ - ﭼﺎﭘﺎﻕ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻳﯜﺭﯛﻳﺪﯗ، ﯮﺳﻜﺎﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﯮﻏﻠﯩﻨﯩﯔ ﺳﯚﻳﮕﯩﻨﯩﻨﻰ ﯲﺯﯨﻨﯩﯔ ﻗﯩﻠﯩﯟﺍﻟﯩﺪﯗ ، ﯞﺍﻫﺎ ﻛﺎﺯﺍﻻﺭ . \"ﺗﯜﻧﯩﻜﻪ ﺩﯗﻣﺒﺎﻕ\" ﻧﯩﯔ ﯞﻩﻗﻪﻟﯩﻜﻰ ﺗﻪﺳﯩﺮﻟﯩﻚ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻛﯩﺸﯩﻨﻰﺯﻭﻗﻼﻧﺪﯗﺭﯨﺪﯗ . ﻳﯧﺰﯨﻠﯩﺶ ﯰﺳﻠﯘﺑﻰ ﯪﻻﻫﯩﺪﻩ، ﺧﯩﻴﺎﻟﻐﺎ ﺑﺎﻱ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﺭ ﻗﯩﭗ - ﻳﺎﻟﯩﯖﺎﭺﯞﻩ ﻗﻮﭘﺎﻝ ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﻩﻙ ﻳﻪﻧﻪ ﺗﻪﭘﺴﯩﻠﻰ، ﺗﻮﻟﯘﻕ . ﺗﯩﻠﻰ ﯮﺑﺮﺍﺯﻟﯩﻖ ،ﺟﺎﻧﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻣﻮﻝ ﻳﻪﺭﻟﯩﻚ ﺗﯜﺳﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ . ﺑﯘﻧﺪﺍﻕﺑﻪﺩﯨﺌﯩﻲ ﯪﻻﻫﯩﺪﯨﻠﯩﻜﻠﻪﺭ ﺭﻭﻣﺎﻧﻨﯩﯔ ﺳﯩﻬﺮﯨﻲ ﻛﯜﭼﯩﻨﻰ ﺗﯩﺨﯩﻤﯘ ﯪﺷﯘﺭﻏﺎﻥ .
تارىختىكى بۈگۈندە يۈز بەرگەن ئاشۇ ئىشلارنىڭ ئىچىدە ئۇيغۇر جەمئىيىتى بىلەن مۇناسىۋىتى ھەققىدە ئويلىنىپ باقتىم. مۇشۇنداق ئېسىل تېمىلارنى دائىم يوللاپ تۇرىشىڭىزنى ئۈمىد قىلىمىز.
تارىخ ئاجايىپ نەرسىدە!ئۆز تارىخنى ئۇنتۇپ قالغان ئادەم ھايۋانچىلىكمۇ بولالمايدۇ!............habibulla:
1854- يىلى 10- ئاينىڭ 16 – كۈنى گىرمانىيە سوتسىيالىزىم پائالىيەتچىسى كارىل. كوسىجى دۇنياغا كەلگەن.
1888- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ئامېرىكا داڭلىق كومىدىيەئاساسچىسى، تىراگىدىيە يازغۇچىسى، 1936- يىلى نوبىل ئەدەبىيات مۇكاپاتغا ئىرىشكۈچى لۇڭجىن. ئوۋنى دۇنياغا كەلگەن.
1908- يىلى 10- ئاينىڭ 16- كۈنى ئالبانىيە رەھبىرى ئوۋىر خوج دۇنياغا كەلگەن.
توغىرىسى ئەنۋەر خوجا