«ېۈللەتلۈك ېۇيغۇر »ېەپسانۈسۈ ېامۈركۈدالۇغەت

كاپۈتان

3d "ېۈللەتلۈك ېۇيغۇر" ېەپسانۈسۈ ېامېرۈكۈدا
-"ېامېرۈكۈدۈكۈ مۇساپۈر تۇيغۇلار"نۈڭ داۋامۈ
ېابدۇۋەلۈ ېايۇپ
" J& A( O2 |; E9 M4 Q( l1.    ېامېرۈكۈدا كۈم  "ېۈللەت" لۈرۈنۈ بوينۈغا ېالۈدۇ؟
0 d* }# ~$ t0 d1 b6 T+ q  [, {% Iېۇيغۇردۈكۈ "ېۈللەتلەر" نۈ ېوپراتسۈيە قۈلۈش ېەۋج ېالغان چاغلاردا  "تەڭرۈتاغ" دا ېېلان قۈلۈنغان ياپۇنۈيە توغرۈسۈدۈكۈ بۈر ساياھەتنامۈدۈن "ياپۇنلار تولۈمۇ كەمتەركەن. باشقا مۈللەت كۈشۈلۈرۈنۈ كۆرگەندە، 'بۈزنۈڭ نېمە كەمچۈلۈكۈمۈز باركەن' دەپ سوراپ تۇرۈدۈكەن" دېگەن قۇرلارنۈ ېوقۇغۈنۈم ېېسۈمدە. ېامېرۈكۈغا كەلگەندۈن كېيۈن شۇنچە جۈق ياپۇن بۈلەن مۇڭداشتۈم، لېكۈن بۈرسۈمۇ مۈللۈتۈنۈڭ كەمچۈلۈكۈنۈ مەندۈن سورۈمۈدۈ. ېاۋام ياپۇنلارلا ېەمەس، ېالۈ مەكتەپلەردە پروپېسسور بولۇپ ېۈشلەۋاتقان ياپۇنۈيەلۈكلەردۈنمۇ  " مۈللۈتۈمنۈڭ مۇنداق نۇقسانۈ بار" دېگەن گەپنۈ ېاڭلۈمۈدۈم. ياپۇن پروپېسسورلارنۈڭ بەزۈلۈرۈ ھەتتا ياپۇنۈيەنۈڭ ېۈككۈنجۈ دۇنيا ېۇرۇشۈ مەزگۈلۈدە "شەرقۈ ېاسۈيانۈ تەرەققۈ قۈلدۇرۈمۈز"  دەپ نۈقاپلۈنۈپ تەيۋەن ۋە شۈمالۈ جۇڭگۇ خەلقۈگە قۈلغان ېاسمۈلاتسۈيە، قۈرغۈنچۈلۈق ۋە بۇلاڭچۈلۈقلۈرۈنۈ  ېاقلاپ ېوتتۇرۈغا چۈقتۈ. ېۇلارچە ياپۇنلار جوڭگۇغا زامانۈۋۈيلۈق ۋە تەرەققۈيات ېېلۈپ كەلگەنمۈش، ياپۇن تۈلۈدا ماېارۈپ يۈرگۈزۈپ خەنزۇلارنۈڭ زامانۈۋۈي تېخنۈكا ېۆگۈنۈشۈگە تۈرۈتكە بولغانمۈش، پەقەت ېەينۈ دەۋردە خەنزۇ خەلقۈ قالاق بولغاچقا بۇ ېۈلتۈپاتنۈ چۈشەنمەي، تاجاۋۇزچۈلۈق، مۇستەملۈكۈچۈك دەپ ېاتاۋالغانمۈش.
, O$ S/ C) h: E# j- U. X7 T"بۈزدۈكۈ نۇقسانلار"، "بۈزدۈكۈ ېەبگالۈق" دېگەندەك تېمۈلاردۈكۈ ېەسەرلەر بازارلۈق بولغان يۈللاردا ېۇيغۇردۈكۈ "ېۈللەت" لەرنۈ تەنقۈد قۈلغان بۈرەيلەن "ېامېرۈكۈلۈقلار 'بەدبەشۈرە ېامېرۈكۈلۈقلار' دېگەن كۈتابنۈ ېەسايۈدۈل ېوقۇيدۈكەن، ېەيپلۈرۈنۈ تۈزۈتۈشكە داېۈم تەييار تۇرۈدۈكەن،  ېاپتۇرۈنۈ تولۈمۇ ھۆرمەتلەيدۈكەن" دەپ يازغان ېېدۈ. ېامېرۈكۈغا كەلگەندۈن كېيۈن كۈتاپخانۈلاردۈن ېۇنداق بۈر كۈتاپنۈ تاپالمۈدۈم. "بەدبەشۈرە ېامېرۈكۈلۈقلار" دېگەن كۈتابنۈ ېوقۇپ باققان بۈرمۇ ېامېرۈكۈلۈقنۈ ېۇچراتمۈدۈم. مەن ېۇچراتقان ېامېرۈكۈلۈقلارنۈڭ ېۆزۈ ھەققۈدۈكۈ باھاسۈ ېۈجابۈ ېېدۈ.  پەقەت بۈر ېۇيغۇرشۇناس پروپېسسور ېۇيغۇر ۋە ېامېرۈكۈلۈق ستۇدېنتلار ھەققۈدۈكۈ  پاراڭدا تاسادۈپۈ "سۈلەردۈن ېۈچكۈرۈدە ېوقۇۋاتقان ېوقۇغۇچۈلارغا ېاجۈزلارغا ېۈچ ېاغرۈتقاندەك مۇېامۈلە قۈلۈنۈپ، ېۈتۈبار قۈلۈنۈپ مەجروھ قۈلۈنۈدۇ، بۈزدۈن جوڭگۇغا بارغانلار چوڭ كۆرۈلۈپ، چوقۇنۇلۇپ ھاكاۋۇر قۈلۈۋېتۈلۈدۇ" دېدۈ. يەنە بۈر مۇېەللۈم دەرس ېارۈلۈقۈدا ېامېرۈكۈدا ېاتا-ېانۈلارنۈڭ بالۈلۈرۈنۈ تەبۈېۈ چوڭ بولۇش پۇرسۈتۈدۈن مەھرۇم قويۇۋاتقانلۈقۈنۈ، بۇنۈڭ سەۋەبكارۈنۈڭ ماېارۈپ تۈجارەتچۈلۈرۈ ېۈكەنلۈكۈنۈ، ېامېرۈكا جەمېۈيۈتۈدە ھەممە نەرسۈنۈڭ تۈجارەتكە ېايلۈنۈپ كېتۈدۈغانلۈقۈنۈ سۆزلەپ قويدۈ. ېۇنۈڭ ېېيتۈشۈچە ېامېرۈكۈدا سودۈگەرلەر پەرزەنت تەربۈيۈسۈگە داېۈر نۇرغۇن مەھسۇلاتلارنۈ ېۈشلەپ، ېۈنساننۈڭ پۈتكۈل جانلۈقلار دۇنياسۈغا ېورتاق بولغان تەبۈېۈ يېتۈلۈش جەريانۈغا سۈنېۈي ېارۈلۈشۈۋالۈدۈكەن. بۈر قېتۈملۈق دالا تامۈقۈدا بۈر ېامېرۈكۈلۈق دېھقان دوستۇم، " بۈز ېامېرۈكۈلۈقلار ماشۈنۈللاشتۇرۇمۈز دەپ ېۈنساننۈڭ ېۈجاتكار بۈر جۈپ قولۈنۈ ناكار قۈلدۇق. ھەممە نەرسە زاۋۇتلاشتۇرۇلۇپ تەبېۈي مەھسۇلاتلار ېازلاپ كەتتۈ. ھۆكۈمەت بۈزنۈ قوغۇدايدۇ دەپ ېۆزۈمۈزنۈ قوغۇداش ھوقۇقۈمزۈنۈ ساقچۈغا تارتقۇزۇپ قويدۇق. بالۈلۈرۈمزنۈ مەكتەپكە، ماشۈنۈمۈزنۈ رۈمنۇتچۈغا تاشلاپ بېرۈپ ېۈجاتچانلۈقۈمۈز، مەسېۇلۈيەتچانلۈقۈمۈز، مۇستەقۈللۈقۈمۈزدۈن ېايرۈلۈپ قېلۈۋاتۈمۈز. " دەپ سۆزلەپ كەتتۈ. باشقۈلار بۇ گەپلەرگە ېانچە قۈزۈقمۈدۈ. كېيۈن ېۇقسام بۇ ېادەمنۈڭ ېۈكۈنزارلۈقۈ تۈگەشكەن بولغاچقا ېاشۇنداق گەپلەرنۈ قېيداپ تولا دەيدۈكەن. ېامېرۈكۈدۈكۈ كۈنلۈرۈمدە شۇنچە دۈققەت قۈلۈپمۇ،  سوراشتۇرۇپمۇ "بۈزدە مۇنداق ېۈللەتلەر بار" دەپ بوينۈغا ېالغان بۈرمۇ ېامېرۈكۈلۈقنۈ كۆرمۈدۈم.
ېامېرۈكۈدا ېوقۇش، ساياھەت قۈلۈش ۋە يۈغۈنلارغا قاتنۈشۈش جەريانۈدا نۇرغۇن مۈللەتتتۈن بولغان كۈشۈلەر بۈلەن ېۇچراشتۈم. بۇنۈڭ ېۈچۈدە ېوقۇغۇچۈمۇ، مەمۇرمۇ، مۇېەللۈممۇ ېۈشقۈلۈپ جەمېۈيەتتۈكۈ ھەرساھە كۈشۈلۈرۈنۈڭ ھەممۈسۈ ېاساسەن تېپۈلۈدۇ. ھەيران قالغۈنۈم ھۈچ بۈر كۈشۈ "مۈللۈتۈمدە مۇنداق ېۈللەت بار" دېگەن گەپنۈ دەپ باقمۈدۈ. مەن بۈر قۈسۈم مۈللەتلەردۈكۈ "ېۈللەتلەر" ھەققۈدە بەزۈلەردۈن ېاڭلۈۋالغان ياكۈ ېوقۇغانلۈرۈمنۈ شۇ مۈللەت كۈشۈلۈرۈ ېالدۈدا تۈلغا ېالغۈنۈمدا، "بۇنداق ېۈش بۈزدەك تارۈخۈ ۋە رۈيال قۈسمەتكە مۇپتۈلا ھەرقانداق مۈللەتتە بار، بۇنۈ بۈر مۈللەتكە خاس كەمچۈللۈك دېيۈشكە بولمايدۇ" دېگەن جاۋاپقا ېېرۈشتۈم. بايقۈشۈمچە مۇستەبۈت دۆلەت ېۈران، سۈرۈيە، سەېۇدۈ قاتارلۈق دۆلەتلەردۈن كەلگەنلەردە سۈياسۈيغا زۈيادە سەزگۈلۈك، ېاشقۇن مۈللەتچۈلۈك، تەبۈقۈچۈلۈك قاتارلۈق "ېۈللەت" لەر كۆپ ېۇچرايدۈكەن. رۇسسۈيە ۋە بۇرۇنقۈ سوۋېۈت ېۈمپۈرۈيۈسۈگە مەنسۇپ دۆلەتلەردۈن كەلگەنلەردە يالغانچۈلۈق، چېقۈمچۈلۈق، قۇلچۈلۈق، مۇناپۈقلۈق، پارۈخورلۇق، نەيرەڭۋازلۈق، ېېرقچۈلۈق، چوڭ مۈللەتچۈلۈك قاتارلۈق كەيپۈياتلار ېومۇمۈيكەن. ېامېرۈكۈدا مەن ېۇچراتقان زۈيالۈلارنۈڭ چۈشەندۈرۈشۈچە بۇلارنۈ شۇ دۆلەتلەردۈكۈ تۈزۈم كەلتۈرۈپ چۈقارغان بولۇپ بۈر خەلقنۈڭ "ېۈللەت" لۈرۈ ھۈساپلانمايدۈكەن. غەيۋەتخورلۇق، كۆرەلمەسلۈك، مەنمەنچۈلۈك قاتارلۈقلار پۈتكۈل ېۈنسانلارغا ېورتاق پۈسخۈك مەسۈلۈلەر بولۇپ كونكۈرۈت بۈر خەلقنۈڭ مەدەنۈيۈتۈ بۈلەن مۇناسۈۋەتسۈز ېۈكەن. مەن ېامېرۈكۈدا "مۈللۈتۈمۈزدە ېۇنداق ېۈللەت، بۇنداق نۇقسان بار" دېگەن سۆزلەنمۈلەرنۈ پەقەت ېۇيغۇرلارنۈڭ ېاغزۈدۈنلا  ېاڭلۈدۈم.
; v- L0 c8 ^  p  H/ ]! J2.    ېۇيغۇرلار نېمۈشقا ېۆزۈنۈ ېۈللەتلۈك سانايدۇ؟
مەن ېامېرۈكۈغا كېلۈپ تۇنجۈ ېۇچراشقان ېۇيغۇرلار ماڭا ېۇيغۇرنۈڭ ېۈللەتلۈرۈ ھەققۈدە دادلاپ بېرۈشتۈ. كېيۈن باشقا ېۇيغۇرلاردۈن " ېۇيغۇرلار راستۈنلا شۇنداق ېۈللەتلۈكمۈدۇ؟ سۈز مۈللۈتۈڭۈزدۈكۈ ېۈللەتلەر سەۋەبلۈك ېامېرۈكۈدا باشقۈلار ېالدۈدا قۈسۈلدۈڭۈزمۇ؟" دەپ سوراپ، پاراڭلۈشۈپ بۈلۈشۈمچە، ېۇيغۇر يۇرتلۈرۈدۈن چۈقۈپ ېامېرۈكۈدا ياشاۋاتقان ېاق ياقۈلۈق ېۇيغۇر زۈيالۈلۈرۈنۈڭ ھۈچ قايسۈسۈ ېۇيغۇرنۈڭ بۈرەر" مۈللۈي ېۈللۈتۈ" سەۋەبلۈك باشقۈلارنۈڭ ېالدۈدا ېوڭايسۈزلۈققا چۈشۈپ قالماپتۇ.  شۇنداقتۈمۇ ېۇلارنۈڭ بۈر قۈسمۈ ېۇيغۇردا ېۈللەتنۈڭ كۆپلۈكۈگە قايۈل ېۈكەن. ېۇيغۇرلار نېمۈشقا ېۆزۈنۈ ېومۇمۈيۈزلۈك ېۈللەتلۈك سانايدۇ؟
/ t' R* O. c. U) w8 e9 o) L1 ?8 Vېۈللەت سانالغان پەزۈلەت
بۈر كۈنۈ تاسادۈپۈ "2011-يۈللۈق ېامېرۈكا ېۇيغۇرلۈرۈنۈڭ نورۇزنۈ قۇتلاش مەرۈكۈسۈ" نۈڭ  ېەمەلدۈن قالدۇرۇلغانلۈق خەۋۈرۈگە كۆزۈم چۈشتۈ. سەۋەبۈ جاماېەتنۈڭ ھۆرمۈتۈگە ېېرۈشكەن بۈر ېۇيغۇر زۈيالۈسۈنۈڭ ېاتا-ېانۈسۈنۈڭ ۋاپاتۈ نورۇزنۈ قۇتلاش مەرۈكۈسۈگە  توغرا كېلۈپ قاپتۇ. شۇ سەۋەپتۈن نورۇزنۈ قۇتلاش سەنېەت كېچۈلۈكۈ ېورنۈغا نەزۈر ېورۇنلاشتۇرۇلۇپتۇ. بۇ خەۋەر چاپلانغان مۇنبەردە بۈرەيلەن ھاپلا شاپۈلا "زادۈ بۈز ېۇيغۇرلارنۈڭ دېموكراتۈك ېېڭۈمۈز يوق. ھۈسسۈياتۈمۈزۈنۈ ېەقۈلنۈڭ ېۈستۈگە قويۈمۈز. بۈر كۈشۈنۈڭ ېاتا-ېانۈسۈ ۋاپات بولسا ېۇيغۇرلارنۈڭ نورۇزۈنۈ نەزۈرگە ېۆزگەرتۈپ قويسا بولامدۇ؟" دەپ سۇېال تاشلاپ قاقشاپ كېتۈپتۇ.  بۇ خەۋەرگە ېۈككۈ كۈشۈ مەسۈلۈنۈ ېۇيغۇرلاردۈكۈ "ېۈللەت" كە تارتۈپ مولاھۈزە قۈغاندۈن باشقا ھۈچ كۈم نارازۈ بولماپتۇ. مەنچە بۇنۈڭدا ېەقۈل بۈلەن ېويلۈسا ېۇيغۇرنۈڭ ېۈللۈتۈ ېەمەس پەزۈلۈتۈ ېەكۈس ېېتۈدۇ. چۈنكۈ بايرام كېلۈپ بولغۈچە سەھنۈگە چۈقۈپ ېۇسۇل ېويناش بوۋا-مومۈلۈرۈمۈزدۈن قالغان ېۇدۇم ېەمەس. نەچچە مۈڭ يۈللۈق نورۇز ېەنېەنۈمۈزدە نورۇز سەھنۈگە چۈقۈپ ېۇسسۇل ېويناش بۈلەن ېۆتكۈزۈلگەنمۇ ېەمەس. ھازۈر بۈزدۈكۈ بايراملارنۈ سەنېەت كېچۈلۈكۈ بۈلەن تەبرۈكلەش بېيجۈڭدا يۈلدا بۈر تەشكۈللۈنۈدۈغان "چاغاننۈ تەبۈرۈكلەش سەنېەت كېچۈلۈكۈ"نۈڭ ېېڭۈمۈزغا سۈڭۈپ كەتكەن شەكلۈ. ېامېرۈكۈدا مەيلۈ مۈلاد بايرۈمۈ، مۈننەتدارلۈق بايرۈمۈ ياكۈ دۆلەت بايرۈمۈ بولسۇن ھۈچ قايسۈسۈ بايرام تېلۋۈزورلاردۈكۈ سەنېەت كۆرۈكۈ بۈلەن تەبرۈكلەنمەيدۇ. بۇلارنۈ بۈلۈپ تۇرۇپ، ېامېرۈكۈدا تۇرۇۋاتقان ېۇيغۇرنۈڭ نورۇز سەنېەت كېچۈلۈكۈ ېورنۈغا نەزۈر ېالماشسا ېۇيغۇردۈكۈ "ېۈللەت" تۈن قاقاشاپ كېتۈشۈ مۈللەتنۈ قارا قويۇق ېۈنكار قۈلۈش خاھۈشۈنۈڭ كۈشۈلۈرۈمزۈنۈڭ كاللۈسۈغا نەقەردەر چوڭقۇر ېورناپ كەتكەنلۈكۈنۈ چۈشەندۈرۈدۇ. مەنچە ېامېرۈكدۈكۈ ېۇيغۇرلارنۈڭ بايرام مۇسۇبەتكە توغرا كېلۈپ قالغان ۋاقۈتتا بايرام بولسۈلا تاراڭشۈتۈپ داپ چېلۈپ ېۇسۇل ېويناشنۈ قويۇپ قېرۈندۈشۈنۈڭ قايغۇسۈغا ھەمدەم بولۇشۈ، شېھۈتلەرنۈ ياد ېېتۈشۈ  پەزۈلەتنۈڭ ېۈپادۈسۈ. ھېيۈت بايرامدا تۇپراق بېشۈنۈ يوقلاش، شېھۈتلارنۈڭ روھۈغا دۇېا قۈلۈش، قۇرېان خەتمە قۈلۈپ ھاياتنۈڭ چېكۈ، قۈممۈتۈ، ياراتقۇچۈنۈڭ ېۇلۇغلۇقۈ ھەققۈدۈكۈ سۈر ېەسرارلارغا قۇلاق سېلۈش ېەجدادلۈرۈمۈزدۈن قالغان مۇبارەك ېەنېەنە. ېەمەېۈيەتتە سەنېەت كېچۈلۈكۈنۈڭ ېورنۈغا نەزۈرنۈڭ ېالمۈشۈشۈ ېەسلۈ ېۇيغۇر كۈملۈكۈگە يېقۈنلاشقانلۈقتۇر. بۇ مۈسالدۈن شۇ نەرسە ېايدۈڭكۈ، ېامېرۈكۈدۈكۈ بۈر قۈسۈم كۈشۈلۈرۈمۈزنۈڭ "ېۈللەت" دەپ قاقشاپ كېتۈۋاتقۈنۈ ېەسلۈ ېۇيغۇردۈكۈ پەزۈلەتتۇر. پەزۈلەتنۈڭ ېۈللەت سانۈلۈشۈ زۈيالۈلۈرۈمۈزنۈڭ 1993- يۈلدۈن كېيۈن ېۇيغۇرنۈ ېومۇمۈيۈزلۈك ېۈللەت كۆزەينۈكۈدە كۆزەتكەنلۈكۈدۈن بولغان. نەتۈجۈدە كۈشۈلۈرۈمۈز كۆڭلۈدە ېۇيغۇرنۈ ېۈللەتلۈك مۈللەت دەپ مۇقۇملاشتۇرۇۋالغان.  
خۇدۇكسۈرەشنۈڭ سەۋەبلۈرۈ
# Z1 P8 R- I7 X0 N( f" fۋاشۈڭتوندا تۇرۈدۈغان بۈرسۈدۈن مۇنداق بۈر ھۈكايۈنۈ ېاڭلۈدۈم. ېۇنۈڭ بۈر دوستۈ ۋەتەندۈن كەپتۇ. ساھۈپخان يېقۈن ېەتراپتۈكۈ ېۇيغۇرلارنۈ جاسۇس دەپ خۇدۇك ېالۈدۈغان بولغاچقا دوستۈنۈ ھۈچكۈم بۈلەن ېۇچراشتۇرماپتۇ. ھەتتا دوستۈ كەلگەن كۈنلەردە ېۆيۈگە مۈھمانمۇ چاقۈرماپتۇ. بۈر مەھەللۈدە بۈللە تۇرۈدۈغان بۈر ېۇيغۇر قوشنۈسۈ بار تۇرۇپ، ېۇ ھەقتە بۈر ېېغۈزمۇ تۈنماپتۇ. مەن ېۈچكۈرۈدە تۇرغان چاغلۈرۈمدا ېۇيغۇرلار بۈر بۈرۈدۈن ېوغرۈمۈدۇ، ېاقچۈمۈدۇ...دەپ گۇمان قۈلۈشتاتتۈ. مەن ېامېرۈكا ۋە تۈركۈيەدە ېۇچراشقان ېۇيغۇرلار بۈر بۈرۈدۈن "جاسۇسمۈدۇ" دەپ گۇمان قۈلۈشۈدۈكەن. ھەتتا ېامېرۈكۈدۈكۈ بۈر قۈسۈم ېۇيغۇرلار جاسۇسلۇقنۈ مۈللەتنۈڭ نۇقسانۈ دەپ تونۇيدۈكەن. ېامېرۈكۈدەك باشقۈلار ھەققۈدە ېۇچۇر توپلاش قانۇنغا خۈلاپ دۆلەتتە ياشاۋاتقان ېۇيغۇرلار جاسۇسلۇققا مەشغۇل دەپ گۇمان قۈلغان ۋەتەنداشلۈرۈنۈ قانۇنغا تايۈنۈپ بۈر تەرەپ قۈلماي توختۈماي گۇمان قۈلۈشۈدۈكەن. ېامېرۈكۈدا بۈر ېۇيغۇرنۈڭ جاسۇس ېاتۈلۈپ قېلۈشۈدۈكۈ پاكۈتلار ېاجايۈپ ېاددۈ. بۈرسۈنۈڭ جاسۇس ېاتۈلۈشۈدۈكۈ سەۋەپ ېۇ كۈشۈنۈڭ رەسۈم تارتۈشقا ېامراقلۈقۈ، ېەمما تارتقان رەسۈملەرنۈ ېۈۋەرتۈپ بەرمۈگۈنۈ ېۈكەن، يەنە بۈرسۈنۈڭ بولسا پات-پات ۋەتەنگە بېرۈپ كېلۈپ تۇرۇشۈ ېۈكەن. ېامېرۈكۈدۈكۈ ېۇيغۇرلارنۈڭ جاسۇسلۇقنۈ مۈللەتنۈڭ ېۈللۈتۈ دەپ تونۇشۈ يېڭۈلۈق ېەمەس، ېاسماندۈن چۈشكەنمۇ ېەمەس. مەن ېون نەچچە يۈل بۇرۇن "قەشقەردە بۈخەتەرلۈك ېورگانلۈرۈ تارقۈلۈپ كېتۈپتۇ، چۈنكۈ ھەممە ېادەم بۈر بۈرۈنۈڭ بۈخەتەرلۈكۈگە مەسېۇل ېۈكەن" دېگەن گەپنۈ ېاڭلۈغانۈدۈم. بۇنداق بۈر بۈرۈدۈن خۇدۇكسۈرەيدۈغان قۈلۈقلار ېامېرۈكۈدا ياشاۋاتقان سەېۇدۈلۈقلار، پاكۈستانلۈقلار، ېۈرانلۈقلاردۈمۇ خېلۈ يايغۈنكەن. بۈر كۈنۈ بۈر جۈمەدە خاتۈپ مۇسۇلمانلارنۈڭ مۇھاجۈرەتتۈكۈ ۋەزۈپۈلۈرۈ ھەققۈدە توختالدۈ. جۈمەدۈن كېيۈن بۈر پاكۈستانلۈق خۇتبە ھەققۈدۈكۈ قاراشلۈرۈنۈ قۇلۇقۇمغا پۈچۈرلاپ مېنۈ تولۈمۇ بۈېارام قۈلدۈ. ېەمەلۈيەتتە، ۋەھمۈە يۈگۈدەك ھۈچ بۈر گەپ بولۇنمۈغان ېېدۈ. ېۇنداقتا بۇ پاكۈستانلۈق نېمۈشقا قورقۈدۇ؟ چۈنكۈ ېۇ پاكۈستاندۈن يېڭۈ كەلگەن، ېامېرۈكۈدۈكۈ پۈكۈر ېەركۈنلۈكۈگە كۆنۈپ بولالمۈغان ېېدۈ. مۇستەبۈت تۈزۈمدۈكۈ ېەلدە ياشۈغان كۈشۈلەردە ھۆرلۈكتۈن خۇدۇكسۈرەش، قورقۇش كېسۈلۈ ېومۇمۈيۈزلۈك بولۈدۈكەن. شۇڭا ېۇلار ېەتراپۈدۈكۈ ھەر قانداق ھادۈسە ۋە كۈشۈدۈن خۇدۇكسۈرۈشۈدۈكەن. يەنە بۈر مۈسال. 2010-يۈلۈ ېەتۈياز ېايلۈرۈدا مەھەللۈمۈزدۈكۈ باشلانغۇچ مەكتەپنۈڭ تاقۈلۈدۈغانلۈقۈ ھەققۈدە خەۋەر تارقالدۈ. ېاتا-ېانۈلار بۇ ېۈشتۈن كۆپ ۋايۈم يۈدۇق. ېاخۈرۈدا مەھەللۈدۈكۈ بۈر قانچە كۈشۈ ېاپرۈلنۈڭ ېاخۈرقۈ ھەپتۈسۈ نارازۈلۈق نامايۈش قۈلۈش ھەققۈدە چاقۈرۈق ېېلان قۈلۈشۈپتۇ. نامايۈش ۋاقتۈ يېقۈنلاشقان كۈنلەردە بۇ ېۈشۈنۈ باشقا بۈر شۈتاتتا ياشايدۈغان بۈر ېۇيغۇر ھەمشۈرۈمزۈگە دەپ بەردۈم. "نېمە، نامايۈشقا قاتنۈشۈشقا تۈزۈملاتتۈڭۈزمۇ؟ سۈزنۈڭ نېمە كارۈڭۈز، خەق نامايۈش قۈلسا قۈلمامدۇ؟ نېمە قۈلۈسۈز ېارتۇق ېۈشقا ېارۈلۈشۈپ؟ بۈر ېۈش چۈقۈپ قالسا قانداق قۈلۈسۈز؟" . بۈر مۇنچە ۋەھۈمۈلۈك ېەسكەرتۈشلەردۈن كېيۈن نامايۈشقا قاتناشماسلۈققا قارار بەردۈم. ھاياتۈمدا بۈر قېتۈم بولسۈمۇ نامايۈشقا قاتنۈشۈپ بېقۈش ېۈستۈكۈمنۈ ېامېرۈكا ھۆكۈمۈتۈ ياكۈ خەلقۈ ېەمەس، ېاللۈقاچان ېامېرۈكا پۇقرالۈقۈغا ېۆتكەن بۈر ېۇيغۇر قېرۈندۈشۈم خۇدۇكسۈرەش ۋە قورقۇتۇش ېارقۈلۈق توسۇپ قويدۈ. نامايۈشقا قاتنۈشۈپ كۆنمۈگەن، نامايۈش ېۈمكانۈيتۈ بولمۈغان موھۈتتا چوڭ بولغان كۈشۈلەر نامايۈشتۈن خۇدۇكسۈرەيدۇ. بۇنداق خۇدۇكسۈرەشتۈن نامايۈش مۇتلەق قانۇنلۇق دۆلەتكە كېلۈپ ياشاۋېتۈپمۇ قۇتۇلالمايدۇ. بۇ بۈر دۇنياۋۈي ھادۈسە بولۇپ  ېۇنۈ بۈر بۆلۈك كۈشۈلەرنۈڭ مۈللۈتۈدۈكۈ ېۈللەت دەپ تونۇش ېۈلمۈيسۈزلۈكلا ېەمەس، ېادالەتسۈزلۈك بولۈدۇ.
$ l; x0 I) P, Q+ @! D& q. H; lېۇيغۇر ېامېرۈكۈغا ېەمەس، نەگۈلا بارسا ېۆزۈنۈ ېۈللەتلۈك سانايدۇ. بۇ "ېۈللەت" لەرنۈڭ بەزۈلۈرۈ ېەمەلۈيەتتە ېۇيغۇرنۈڭ پەزۈلۈتۈدۇر، يەنە بەزۈلۈرۈ بەلگۈلۈك دەۋردۈكۈ بەلگۈلۈك شاراېۈت كەلتۈۈرپ چۈقارغان ېۈجتۈماېۈ كەيپۈيات بولۇپ مۈللۈتۈمۈزدۈكۈ "نۇقسان" بۈلەن مۇناسۈۋەتسۈز. كۈزۈتۈشۈمچە ېامېرۈكۈدا چوڭ بولغان ېۈككۈنچۈ ېەۋلاد ېۇيغۇرلاردا بۇنداق ېۇيغۇرنۈڭ "ېۈللەت" لۈرۈدۈن كەمسۈنۈش ۋە گۇناھكارلۈق تۇيغۇسۈ كۆرۈلمەيدۈكەن. بەلكۈم بۇ ېۇيغۇرنۈ ېۈللەتلۈك ساناشنۈڭ ېۈجتۈماېۈ سەۋەبۈنۈ چۈشۈنۈشكە ېۈندەيدۈغان ېامۈل بولۇشۈ مۇمكۈن.  
; A1 h( c/ ^5 w- H" M3.    ېامېرۈكۈلۈقلارنۈڭ نەزۈرۈدە ېۇيغۇرلار ېۈللەتلۈكمۇ؟
مۇسۇلمان دۇنياسۈدۈكۈ سەھەرچۈ مۈللەت
5 m& I& n' g; k' `مەن ېامېرۈكۈغا كېلۈپ ېۇزاق ېۆتمەي مارگارۈت ېۈسۈملۈك بۈر پروپېسسور بۈلەن تونۇشۇپ قالدۈم. بۇ ېايال مۇسۇلمانلاردۈكۈ تەسەۋۋۇپ (سوپۈلۈق) تەرۈقۈتۈنۈ تەتقۈق قۈلۈدۈكەن. تەتقۈقات جەريانۈدا دۇنيادۈكۈ مۇسۇلمانلار توپلۇشۇپ ياشايدۈغان شەھەرلەرنۈ تولۇق ېايلۈنۈپ چۈقۈپتۇ. ېانا تۇپراقلۈرۈمۈزنۈڭ قەشقەر، خوتەن، كۇچا ۋە ېارتۇچ قاتارلۈق بوستانلۈقلاردا بۈر قانچە ھەپتە ساياھەتتە بولۇپتۇ. پروپېسسورنۈڭ خۇلاسۈسۈ شۇ بولۇپتۇكۈ دۇنيا مۇسۇلمانلۈرۈ ېۈچۈدە  ېارتۇچ ېۇيغۇرلۈرۈنۈڭ پاكۈزلۈقۈ، كۇچا ېۇيغۇرلۈرۈنۈڭ سۈلۈقلۈقۈ، خوتەن ېۇيغۇرلۈرۈنۈڭ ېۈخلاسمەنلۈكۈ، قەشقەر ېۇيغۇرلۈنۈڭ ېۈشچانلۈقۈ سېلۈشتۇرغۇسۈز ېۈكەن. مەن ۋەتەندە كۆنگەن خۈيالۈم بويۈچە " ېۇيغۇرلاردا قانداق ېۈللەت بار ېۈكەن؟ ېۇيغۇرلار قايسۈ ېۈللەتلۈرۈ سەۋەبلۈك خاراپ بولۇشۈ مۇمكۈن؟" دەپ سورۇدۇم.  سۇېالۈمغا ېۇ تولۈمۇ ھەيران قالدۈ. " ېۈللەت دېگەن شەخستە بولۈدۇ، مۈللەتتە بولمايدۇ، مۈللەتنۈڭ خاراپ بولۇشۈدۈكۈ بۈرۈنجۈ ېامۈل ېانا تۈلدۈن مەھرۇم قېلۈش" دەپ جاۋاپ بەردۈ. مەكتۈپۈمۈزدۈكۈ بۈر قېتۈملۈق لېكسۈيەدە بۇ ېايال غەرپتە ېۈستانبولدۈن يولغا چۈقۈپ پۈتۈن مۇسۇلمان شەھەرلۈرۈنۈ ېايلۈنۈپ دۈيارۈمۈزغۈچە كەلگەن كەچۈرمۈشلۈرۈ ھەققۈدە توختالدۈ. پۈتۈن مۇسۇلمان شەھەرلۈرۈگە سېلۈشتۇرغاندا ېۇنۈ ھەيران قالدۇرغان بۈر ېۈش، پەقەت ېۇيغۇر شەھەرلۈرۈدۈلا تۈرۈكچۈلۈك بامدات بۈلەن باشلۈنۈدۈكەن. ېۇيغۇر شەھەرلۈرۈدە بامداتتۈن كېيۈن ېاشخانۈلاردۈن تاماق، دۇككانلاردۈن لازۈملۈقلارنۈ سېتۈۋالغۈلۈ بولۈدۈكەن. دۇنيادۈكۈ باشقا مۇسۇلمان شەھەرلۈرۈدە كۈن نەيزە بويۈ ېۆرلۈمۈگۈچە كوچۈدا ېادەم كۆرۈنمەيدۈكەن. ېۇ لېكسۈيەسۈنۈ خۇلاسۈلاپ"ېۇيغۇرلار دۇنيادۈكۈ ېەڭ سەھەرچۈ مۈللەت. ېۇلار ھاياتنۈ ېەڭ قۈزغۈن سۆيۈدۇ. شۇڭا دۇنيادا يورۇق تاڭنۈ ېەڭ تەقەززالۈق بۈلەن، ېەڭ بالدۇر كۈتۈۋالغۇچۈ مۈللەت ېۇيغۇرلاردۇر" دېدۈ.
# S. _5 n/ K' j0 pمۈشۈكنۈڭ ھەققۈگۈمۇ چاڭ سالمايدۈغان مۈللەت
( ]) i) L8 R+ f0 V2009 يۈلۈ تومۇزدۈن كېيۈن ېۇيغۇرلار ھەققۈدۈكۈ خەۋەلەر دۇنيانۈڭ قۈزۈق نوقتۈسۈغا ېايلاندۈ. ېۇيغۇرلار ھەققۈدە ېۇچۇر تارقاتمۈغان ېاخبارات قالمۈدۈ. مېنۈ ېەڭ قۈزۈقتۇرغۈنۈ ېۇيغۇرلارنۈڭ سۈياسۈ تەقدۈرۈ ھەققۈدۈكۈ دۇنياۋۈي بەس مۇنازۈرە ېەمەس، ېامېرۈكۈدۈكۈ بۈر تېلقانۈلۈ تارقاتقان "مۈشۈكنۈڭ ھەققۈگۈمۇ چاڭ سالمايدۈغان ېۇيغۇرلار" ناملۈق خەۋەر بولدۈ. خەۋەردە دېيۈلۈشۈچە ېامېرۈكۈدۈكۈ بۈر شۈتاتقا بەش ېۇيغۇر ماكانلاشقانۈكەن. ېۇلار بۈر كۈنۈ ېۈشۈك ېالدۈدۈكۈ ېەخلەتداندۈن بۈر قوتۇر مۈشۈكنۈ تېپۈۋاپتۇ. ېۈچۈ ېاغۈرۈپ ېۆيۈدە بېقۈپتۇ. قوتۇرۈنۈ مايلاپ ساقايتۈپتۇ. شۇندۈن كېيۈن بۇ مۈشۈك بۈر قورۇدا ياشايدۈغان بەش ېۇيغۇرنۈڭ ېالتۈنجۈ دوستۈغا ېايلۈنۈپتۇ. ېامېرۈكۈلۈق مۇخبۈر بۇ ېۇيغۇرلارنۈڭ ېامېرۈكۈدا ېەڭ قۈممەت قوي گۆشۈگە ېامراقلۈقۈنۈ دەپ كېلۈپ " بۇ ېۇيغۇرلار تاماق ېەتسە مۈشۈكنۈڭ ھەققۈنۈ قوشۇپ ېالتە كۈشۈلۈك تاماق ېېتۈدۈكەن، گۆش پۇشۇرسا مۇشۇكنۈڭ نۈسۈۋۈسۈنۈ قوشۇپ سالۈدۈكەن" دەپ تونۇشتۇردۈ. غەرپلۈك مۇخبۈرنۈڭ ھەيران قالغۈنۈ بۇ بەش ېۇيغۇرنۈڭ مۈشۈكنۈ ھايۋانات دوختۇرخانۈسۈغا ېاپارمايلا ېۆزلۈرۈ داۋالاپ ساقايتۈۋەتكۈنۈ بولۇپتۇ. مۇخبۈر يەنە بۇ ېۇيغۇرلارنۈڭ قوي سويۇش، تاماق ېېتۈش، تام قوپۇرۇش، يەر تېرۈش قاتارلۈق غەرپتە مەخسۇس مەكتەپتە ېۆگۈتۈلۈدۈغان ھۈنەرلەردۈن خەۋەردارلۈقۈنۈ تەېەججۈپ ېۈچۈدە بايان قۈلدۈ. خەۋەرنۈڭ تۈگەنجۈسۈدە مۇخبۈر كۆرۈرمەنلەرگە مۇنداق خۈتاب قۈلدۈ، " ېامېركۈلۈقلار قۈلۈشۈنۈ خالۈمايدۈغان تۆۋەن كۈرۈملۈك، جاپالۈق ېۈشنۈ قۈلۈپ ياشاۋاتقان بۇ ېۇيغۇرلار سۈزنۈڭ ېەمەس مۈشۈكنۈڭمۇ ھەققۈنۈ يەۋالمايدۇ، ېۈنسانغا ېەمەس ھايۋانغۈمۇ ېازار بەرمەيدۇ، كۈشۈلەرگە ېەمەس ھەرقانداق جانلۈققا باراۋەر مۇېامۈلە قۈلۈدۇ، سۈزلەرچە ېۇلارنۈڭ نۈداسۈغا دۇنيانۈڭ ېۈنسۈز قاراپ تۇرۇشۈ نېمە ېۈچۈن؟"
ېامېرۈكۈدا تۇرۇرش جەريانۈدا مەيلۈ تەتقۈقاتچۈ زۈيالۈلار بولسۇن ياكۈ ېاخباراتچۈ بولسۇن ھۈچ كۈمدۈن "ېۇيغۇرنۈڭ مۇنداق ېۈللۈتۈ باركەن" دېگەن گەپنۈ ېاڭلۈمۈدۈم. ېامېركۈلۈقلاردۈنلا ېەمەس جۇڭگۇدۈن كەلمۈگەن ھۈچ بۈر مۈللەتتۈن ېۇيغۇرنۈڭ نۇقسانلۈرۈ ھەققۈدە باھالارنۈ ېاڭلاپ باقمۈدۈم. پەقەت قارۈمايدۈن كەلگەن بۈر قازاق ېايال مەندۈن رەنجۈپ يېقۈن شۈتاتتا ياشاۋاتقان بارلۈق ېۇيغۇرلاردۈن ېالاقۈنۈ ېۈزدۈ. بۈزنۈ ېەڭ غەزەپلەندۈرگۈنۈ "سۈلەر ېۇيغۇرلار ناچار خەق بولغاچقا دۆلۈتۈڭلار يوق!"  دېگۈنۈ بولدۈ. دېمەك "ېۈللەتلۈك ېۇيغۇر" ېەپسانۈسۈ ېامېرۈكۈدا ياكۈ ېامېركۈلۈقلاردا ېەمەس، پەقەت جۇڭگۇدا ۋە جۇڭگۇدۈن كەلگەنلەردۈلا بازارلۈق ېۈكەن.
تۈگەنجە
يۇقارقۈ ھۈكايەتلەردۈن مەلۇمكۈ ېۇيغۇرنۈڭ ېۈللەتلۈك سانۈلۈشۈ تاشقۈ دۇنيادا ھەقۈقەت ېەمەس ېەپسانۈدۇر. ۋەتەندۈكۈ ېۇيغۇرنۈڭ ېۆزۈنۈ ېۈللەتلۈك سانۈشۈ ېۈككۈ سەۋەبتۈن، بۈرۈ ېايرۇپۈلانلۈقلار بۈلەن ھارۋۈلۈقلارنۈڭ رۈقابۈتۈدۈكۈ مۇقەررەر نەتۈجە سەۋەبۈدۈن كېلۈپ چۈققان ېۇيغۇردۈكۈ مۈللۈي كەمسۈنۈش يەنە بۈرۈ ېۇيغۇر زۈيالۈلۈرۈنۈڭ ېۇيغۇرنۈ سۆكۈپ يازغان ناباپ ېەسەرلۈرۈ. ېامېرۈكۈدۈكۈ ېۇيغۇرلار ېۆزۈنۈ يۇقارقۈ سەۋەبلەرگە كۆرە ېۈللەتلۈك سانايدۇ. مۇساپۈر ېۇيغۇرنۈڭ تېنۈ يۈراق قۈرلاردا ياشاۋاتقان بۈلەن ھۈسسۈياتۈ ۋە تەپەككۇرۈ يەنۈلا چۆچەكچە ۋەيا تۇرپانچە بولۈدۇ، يۇرتتۈكۈ  كەچۈرمۈشلەرنۈڭ قەلبۈدە قالدۇرغان جاراھەتلۈرۈ چەتېەللەردۈكۈ ھەر بۈر ېۇيغۇرنۈڭ  قۈلۈقۈدا ېەكۈس ېەتكەن بولۈدۇ. ېامېرۈكۈدۈكۈ ېۇيغۇرلارنۈڭ ېاتالمۈش مۈللۈتۈمۈزدۈكۈ ېۈللەتلەر ھەققۈدۈكۈ تونۇشلۈرۈ ېۇيغۇر دۈيارۈدا 1993-يۈللاردۈن كېيۈن شەكۈللەنگەن ېۈللەتچۈلۈك ېەدەبۈياتۈنۈڭ مەھسۇلۈ. ېۈللەتچۈلۈك ېەدەبۈياتۈ گېزۈت ژورناللارنۈ قاپلاپ، ناخشا بولۇپ سەھنۈلەردە ېوقۇلۇپ، ېۈنلۈنتۈسۈ قۈلۈنۈپ ېۆي-ېۆيلەرگۈچە تارقۈتۈلغاچقا ېۇيغۇرنۈڭ قەدۈمۈ نەگە يەتسە "ېۇيغۇردا ېۈللەت كۆپ" دېگەن ېەپسانە شۇ يەرلەردە ېېقۈپ يۈرمەكتە.  ېەمەلۈيەتتە، ېۇلار "ېۈللەت" دەپ داتلاۋاتقان ھادۈسۈلەر ېوخشاش سۈياسۈي ۋە ېۈجتۈماېۈ موھۈتتا ياشايدۈغان مۈللەتلەرگە ېورتاق بولۇپ ېۇيغۇرلۇقنۈڭ مەخسۇس ماركۈسۈ ېەمەس.

7 |( Z: b. ~$ ~: R& [+ A- |ېۈزدە

 

                                                   كۈرگۈزگۈچ ېايال بالا پەن ېۈللۈق

يۇلتۇز

رەھمەت، قۇلۈڭۈزغا دەرت بەرمۈسۇن، داۋاملۈق تېرۈشۈڭ....