خەۋەرئاماننىساخان
' Y4 D6 U6 c( Q; Z5 j0 h! f(1534 - 1567) 0 X5 u1 A; m3 {) q, e/ a
5 A$ r3 f% d3 G O gئۇيغۇر سەئىدىيە خاندانلىقى دەۋرىدىكى تالانتلىق شائىر ، مەرىپەتچى ، ئىستىداتلىق مۇزىكانىت . ئۇيغۇر 12 مۇقامىنى تۇنجى بولۇپ رەتكە سالغان ۋە ئۇنى راۋاجلاندۇرغان .
+ D9 S" g* K9 C, C/ q0 o! b& l& {8 _$ K, u% E X
مايمىخان
, l- i. L9 X- j, @# N9 c
: Z( h$ U% [/ Q3 X/ G# V. a(1812 - 1830)غۇلجىدا ياشىغان،ماھىر قوشاقچى ، ئەركىنلىك كۈيچىسى . كىچىكىدىنلا ھەققانىيەت تۇيغۇسى ، خەلىق سۆيەر روھى بىلەن چوڭ بولغان مايمىخان مۇستەبىت ھاكىميەت ۋە زۇلۇملارنى پاش قىلىپ قوشاق توقىغان ۋە شىئىر قىلىپ ئوقىغان . 1830 - يىلى ھەققانىيەت ۋە ئەركىنلىكتى ۋاز كەچمىگەن ئۇيغۇر قىزى مايمىخان 18 يىشىدا چىپىپ ئۆلتۈرۈلگەن . $ i% v0 N6 j& `7 k7 E
5 Y) {( T' G& V' \; S0 a
نۇزۇگۇم 2 h3 p9 }5 |" A, x2 X( \& b
, L+ p7 v" Q$ ^7 y; ]/ @
(1808 - 1827) ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئەرك سۆيەر نۇزۇگۇم ، 1826 - يىلى قەشقەردىكى مانجۇ زۇلىمىغا قارشى خەلىق قوزغىلىدا ئىلى جىياڭجۈنىگە سۈرگۈن قىلىنغان . مانجۇ ئەمەلدارىغا مەجبۇرىي خوتۇن بولۇشقا كۆنمەي ،توي كىچىسى ئۇنى ئۆلتۈرۈپ قىچىپ ، 6 ئاي قۇمۇشلۇقتا مۈكۈنۈپ يۈرۈپ ، 3 ئاي زىندانغا سولانغان .1827 - يىلى مانجۇ ئەسكەرلىرى تەرىپىدىن قىلىچ بىلەن چىپىپ ئۆلتۈرۈلگەن . 6 g( O, s3 Z7 t/ L+ u( e
, F5 k) H: l7 r9 w
مايسىخان
8 l9 |# m' M& K* j. `) T$ L* p: S. V4 r% i
ئۇيغۇر قىزى مايسىخان چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتىنىڭ زۇلىمىغا قارشى قوزغىلاڭنىڭ رەھبەرلىرىنىڭ بىرسى.ئۈچتۇرپان ئاقتوقاي باغرىغا خەلقىمىز تەرىپىدىن ئابىدە قىلىنغان "يەتتە قىزلىرىم" مەقبەرىسى دەل مايسىخاننىڭ مەقبەرىسىدۇر . |" \3 s) y; |/ e8 c, @
! L8 i2 G O9 z
زۇلەيخان بىگىم 2 I) f. |+ B, v0 G3 {) p
1 s s' k1 P1 M4 P5 j" n2 V% B17 - ئەسىردە قۇمۇلدا ياشىغان ئىستىداتلىق شائىرەدۇر . e8 Q- _7 G/ V5 ]" C
( n& A' k5 L3 n" h* N6 n$ s' U( E0 r( qراھىلە خانىم
0 I: k: s: f4 q6 t/ e v5 L1 U+ h0 Q7 A- |
( 1860 - يىللىرى )ئۇيغۇر يىڭى مائارىپ تارىخىدىكى تۇنجى ئايال ئوقۇتقۇچى . " ھۈسەيىنيە " مەكتىپىدە تەكلىپ بىلەن ئىشلىگەن . 2 ~5 S6 p: N {0 c
5 [# w; H6 ]$ ]& B& J; \9 [ئايخان ئانا
$ p+ s( }& T- w5 r. Q- A8 r; ?0 M8 @$ {: j# H8 r- Y/ M! X
(1888 - يىللىرى ) ئەل سۆيەر مەرىپەتچى . يىقىنقى زامان ئۇيغۇر مائارىپ تارىخىدىكى تۆھپىكار شەخىسلەرنىڭ بىرى .1933 - 1934 - يىللىرى غولجىنىڭ قازانچى مەھەللىسىگە مەخسۇس يىتىم بالىلار ئۈچۈن مەكتەپ سالدۇرغان . خەلىق بۇ مەكتەپكە " ئايخان ئانا ) @, i& m+ z! [) ]
مەكتىپى " دەپ نام بەرگەن . ئايخان ئانا مۇستەبىت ھۆكىمەتنىڭ ئازابى بىلەن كىسەل سەۋەبى بىلەن ئالەمدىن ئۆتكەن . 3 G- J: U# V: @1 R9 g% F: e* z' c
/ h2 ~* p" D! e' aشەپقەت ھەمشىرىسى رىزۋانگۈل& F2 {8 O/ c- T
+ [) Y- X9 y' h0 m3 u6 H3 b
ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەھرىمان قىزى ، شەپقات ھەمشىرىسى رىزۋانگۇل 1925 - يىلى قازاقىستاننىڭ ئالمۇتا ئوبلاستىدا تىرە يۇڭ توقۇمچىلىق قىلىدىغان بىر ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن .1922 - يىلى رىزۋاگۈل 7 ياش ۋاقتىدا ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن بىللە كۆچۈپ
$ F& d5 Q7 H9 h* aكىلىپ ، 1940 - يىلىدىن 1943 - يىلىغىچە ئۈرۈمچى قىزلار ئوتتۇرا مەكتىپىدە بوغالتىرلىق كەسپىدە ئوقۇپ ، غولجىغا قايتىپ ، ۋىلايەتلىك پوچتا ئىدارىسىدە ئىشلەيدۇ . % x' x( G0 q* a# E- H& K" G! p
1943 - يىلى 1- ئاينىڭ 13 - كۈنى ھەرەمباغ لەڭشاڭ رايۇنىدىكى بىر جەڭدە شىددەتلىك ئۇچۇپ كىلىۋاتقان ئوقلار ئارىسىدا ، يارىدار جەڭچىلەرنى قۇتقۇزۇش يولىدا قۇربان بولىدۇ . & S& U* h# q" A& w
8 K; q: q, ?7 ]6 t( O! ?
ئايشەمخان
+ p3 _0 q/ `1 M; C4 }2 p
" r4 f' U* {6 @( H1945 - يىلى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىي جەنۇبىي يۆنىلش ئارمىيىسى ئاقسۇغا يۈرۈش قىلىش جەريانىدا ، باي ناھىيەسىدىن ئۆتكەندە، زۇلۇمغا قارشى ئۆزلىكىدىن ئارمىيەگە قاتناشقان . ئارمىيە ئاقسۇدىن چىكىنگەندە قولغا چۈشۈپ قالغان ، گومىنداڭچىلار ئايشەمخاننى خائىن بولۇشقا ئۈندىگەن ، بىراق ئايشەمخان قەتئىي رەت قىلغان . شۇنىڭ بىلەن ئايشەمخان ئۇيغۇر ئاسىيلار تەرىپىدىن پاجىئەلىك ھالدا چىپىپ ئۆلتۈرۈلگەن .
8 Z* z4 a [# H; e Z
. w# j9 a1 P( k# iۋاپادارلىقنىڭ سىمۋولى رابىيە
0 q/ x* t. I O! w& f/ B3 \3 S( k: ~1 {9 a# R. v0 l2 G, ]+ b
ئۇيغۇرلارنىڭ پارلاق ئەنئەنىسىدە ۋاپادارلىقنىڭ ئۈلگىسى سۈپتىدە رابىيە - سەئىدىن تىلغا ئىلىنىدۇ.ئۇلار 18 - ئەسىرلەردە ياشىغان رىئال شەخىسلەر . ھازىرمۇ رابىيە - سەئىدىن قەبرىسى " ئوشماق مازار " نامى بىلەن قەشقەر كونا شەھەر ناھىيەسى يامانيار يېزىسى سۈبھاناللا كەنتىدە قەد كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ .. J) r. ?" w, C8 X4 \" t S/ ^( |
رەسىم
كىرگۈزگۈچ
ئايال
بالا
پەن
ئىللىق |