دەرىس مەھمۇد مۇھىتىنىڭ چەتئەلگە ھىجرەت قىلىش جەر ...يانفون

ئالىپ

3d

مەھمۇد مۇھىتىنىڭ چەتئەلگە ھىجرەت قىلىش جەريانى
% ~$ i) a; L) i( M( K

# V( r1 I0 r- E: b2 Gتارىخقا يېزىلمىغان ئىشلار

0 _; J4 }0 h" H- q" i4 W
* [+ F. W( I7 y5 U, w9 {1937 –يىلى قەشقەر ، باش ئەتىياز . شېڭ شىسەينىڭ قەشقەردە تۇرۇشلۇق – 6 دېۋىزىيىسنىڭ قوماندانى مەھمۇت مۇھىتى ئىشخانىسىدا چىرايلىق بۇرۇتقويغان ئاق يۈزلۈك بىر ئادەم بىلەن سۆ ھبەتلىشىپ ئولتۇراتتى . بۇ ئادەم مەھمۇت مۇﻫىتىنىڭ سۆھبەت ئۈلپىتى ،دېۋىزىيە سىياسىي – قانۇن باشقارمىسىنىڭ باشلىقى ، تىۋىپ بايئاخۇن ئەزىزى ئىدى . سۆﻫبەت ئۈستىگە ئىشخانا كاتىپى كىرىپ ، قەشقەر گارنىزوندىن بىر ئادەمنىڭ كەلگەنلىكىنى خەۋەر قىلدى .
8 p$ K! c4 |. E. [" h; w8 d- نېمە ئىش بىلەن كەپتۇ ، دەپ سورىدى مەھمۇت مۇﻫىتى .
- نېمە ئىشلىقىنى ماڭا دېمىدى ، سىجاڭنىڭ ئۆزى بىلەن كۆرۇشىمەن ، مۇﻫىم ئىشىم بار دەيدۇ . سىرتتا ساقلاپ تۇرىدۇ .
- مېنى ئالدىراش دېمىدىڭمۇ ؟
- شۇنداق دېدىم سىجاڭ ، گېپىڭ بولسا ماڭا دە ، مەن يەتكۈزۈپ قوياي دېسەم ، ئۇ مۇﻫىم بىر ھۆججەت بار ، سىجاڭنىڭ ئۆزىگە تاپشۇرىمەن ، دەپ تۇرۇۋالدى .
- كىرگۈزىۋەت .
كاتىپ چىقىپ كەتتى ، ﻫايال بولماي ، مەﻫمۇت مۇھىتىنىڭ بىر قوغدىغۇچىسى پۇقراچە كىيىنگەن پاكار بويلۇق بىر كىشىنى باشلاپ كىردى . مېھمان گارنىزون سىياسىي باشقارمىسىنىڭ خىزمەت گۇۋاﻫنامىسىنى چىقىرىپ مەﻫمۇت مۇﻫىتىغائۇزاتتى . قوغدىغۇچى ئۇنى سىجاڭغا يەتكۈزۈپ بەردى .
- نېمە ئىش ؟ دېدى سىجاڭ قىسقىلا قىلىپ .
: o# T/ D* j0 K, ^/ C7 S4 A/ {
- مەن مەلۇماتنى ئاغزاكى يەتكۈزمەكچى ، بۇ يەردە ئادەملەر تۇرسا بولمايدۇ – دېدى پاكار ئادەم ئەتراپتىكىلەرگە قاراپ .

سىجاڭ ئىشارەت قىلدى ، مۇﻫاپىزەتچى چىقىپ كەتتى .
; K7 n( V+ c1 u3 ~5 G
2 V5 h' E: o. b1 B* H- بۇ كىشى .... – دەپ بايئاخۇنغا قارىدى گارنىزون خادىمى .
+ \7 Y% @# O' m7 \5 V- ﻫېچقىسى يوق ، بۇ كىشى مېنىڭ ئۆز ئادىمىم ، گەپنى مەن بىلەن بىللە ئاڭلىسا بولىدۇ . گارنىزون خادىمى سەل ئىككىلەنگەندەك قىلىپ سۆزىنى باشلىدى .
0 A& I7 i8 }& Z# X3 O; B2 z
- بىزنىڭ چۇجاڭ جاناپلىرى سىلىگە سالام ئېيتتى ، ئۇنىڭ ئۆزلىرى بىلەن كۆرۈشكىسى بار ئىكەن ، مەن چۇجاڭ جانابلىرىنىڭ مۇش ئۈمىدىنى سىلىگە يەتكۈزگىلى كەلگەن .
; Q' t, \$ S! |# I5 f- e
* H. |- Z+ ?) r3 |/ z: h- گەپ ئوچۇقراق بولسۇن ، چۇجاڭ جانابلىرى نېمە ۋەجىدىن مەن بىلەن كۆرۈشىدىكەن ، نېمىشقا ئۆزى كەلمىدى ؟

- چۇجاڭ جانابلىرى سىجاڭنىڭ ئىشلىرىغا بەك كۆڭۈل بۆلىدىكەن ، مۇﻫىم بىر ئىشنى سىلىگە مەلۇم قىلماقچى ئىكەن ، چۇجاڭنىڭ سىلىڭبۇغا كېلىشى بىئەپ ئىكەن ، كۆرۈشۈش ئورنى ۋە ۋاقتىنى بېكىتىپ بەرگەن بولسىلا ، چۇجاڭ جانابلىرى شۇ جايدا سىلى بىلەن دىدارلاشسام دەيدۇ .

: u! g. p- }0 K8 K* [7 R  S3 i$ lمەھمۇت مۇﻫىتى جاۋاپ قىلمىدى ، ئۇ ئورنىدىن قوزغالماي جىمجىت ئولتۇراتتى .

, V( s1 D5 Z! o8 |6 Q1 E- شۇنداق مۇﻫىم ئىشمىكەن ، بەك ئالدىراشمۇ ؟ دېدى مەﻫمۇت مۇﻫىتى .

- شۇنداق تەقسىر . بەك مۇھىم ئىش ئىكەن . چۇجاڭ جانابلىرىنىڭ دېيىشىچە ، بۇ ، سىجاڭ جانابلىرىنىڭ ﻫايات – ماماتىغا مۇناسىۋەتلىك چوڭ ئىش ئىكەن ، ئۇ كىشى سىلىگە خەيرلىك تىلەيدۇ .
0 x3 q; X( S  ^& N6 O" _
* I0 D' l$ K2 q- g3 p- ئوبدان ، ئەمىسە گەپ مۇنداق بولسۇن : مانا بۇ كىشى ، دېدى مۇﻫمۇت مۇﻫىتى بايئاخۇننى كۆرسىتىپ تۇرۇپ ، ئەتە نامازدىگەر بىلەن نامازشام ئارىلىقىدا چۇجاڭنىڭ يېڭىشەﻫەردىكى ئۆيىگە سالامغا بارىدۇ . بارغىچە ﻫېچقانداق ئالاقە گۇۋاﻫنامە بېرىلمەيدۇ . سىجاڭنىڭ نېمەن گېپى بولسا ، مۇشۇ كىشىگە خاتىرجەم دەۋەرسۇن ، بۇ كىشىگە دېيىلگەن گەپ مېنىڭ ئۆزەمگە دېگەنگە ئوخشاش ، يەنە نېمە ئىش بار ؟
3 Q" f2 z3 t( O; m2 l. J% i& `
- باشقا ئىش يوق تەقسىر ، دېدى گارنىزون شتابىنىڭ خادىمى ، ئاندىن بايئاخۇنغا ئوبدان سىنچىلاپ قارىۋالغاندىن كېيىن ئىشخانىدىن چىقىپ كەتتى . ﻫويلىدا مۇنداقلا بىر مەپە يولغا چىقىشقا تەييار تۇراتتى . بايئاخۇن دىگەرنى ئوقۇپ بولۇپ ئۆزىنى تۈزەشتۈرگەندىن كېيىن ، بىسمىللا دەپ ئوڭ پۇتى بىلەن بوسۇغا ئاتلاپ ئۆيدىن چىقتى . سىرتتا پۇقراچە كىيىنگەن ئېگىز بويلۇق بىر مۇھاپىزەتچى بىلەن يەنە ھارۋىكەش ئۇنى مەپە يېنىدا ساقلاپ تۇراتتى . ئۇلار سالاملاشقاندىن كېيىن مۇھاپىزەتچى بايئاخۇننى مەپىگە چىقىرىپ قويۇپ ، ئۆزى مەپىنىڭ ئالدى تەرەپ ئوڭ شوتىسىغا سەكرەپ چىقىپ جايلاشتى ، مەپە يېڭىشەھەر تەرەپكە يۈرۈپ كەتتى . بۇ كۈنلەردە مەھمۇت مۇھىتى بەكمۇ قىيىن ئەھۋالدا قالغاندى . ئۆلكە دۈبەنى شېڭ شىسەي قەشقەردە تۇرۇۋاتقان قوراللىق كۈچلەرنىڭ باشلىقلىرىدىن خوجانىياز ﻫاجى بىلەن مەﻫمۇت مۇﻫىتىنى يوقىتىشنىڭ كويىغا چۈشكەن بولۇپ ، بىرىنچى قەدەمدە خوجانىياز ﻫاجىنى ئۆلكە مۇئاۋىن رەئىسى نامى بىلەن يۆتكەپ ئېلىپ كەتكەن ، مەﻫمۇت مۇﻫىتى تىزگىنلەپ تۇرۇش ئۈچۈن ليۇ بىڭ دېگەن ئادەمنى قەشقەر گارنىزون قوماندانى قىلىپ تەيىنلەپ ، شۇنىڭغىمۇ خاتىرجەم بولالماي ، مەﻫمۇت سىجاڭنىڭ كۈچىنى ئاجىزلىتىش ئۈچۈن ئۇنىڭ تايانچ كادىرلىرى ، تۈەنجاڭ ،ليەنجاڭلىرىدىن بولۇپ 10 نەچچە كىشىنى مەﻫمۇت سىجاڭنىڭ ئۇنىمىغىنىغا قويماي ، ئۇگىنىشكە دەپ ئۇرۈمچىگە چاقىرتىۋالغاندى . ئۇنىڭدىن باشقا شېڭ شىسەي يەنە قەشقەر شەﻫىرى ۋە جەنۇبىي شىنجاڭدىكى ساقچى ئورۇنلىرىنىئىگىلەپ ، كەڭ ئىشپىيونلۇق تورى ئارقىلىق مەﻫمۇت سىجاڭ ۋە ئۇنىڭ ئادەملىرىنى قاتتىق نازارەت ئاستىغائالغاندى . مەﻫمۇت مۇﻫىتى شېڭ شىسەينىڭ ئۆزىنى يوقىتىش سۇيقەستىنى بىلگەن بولسىمۇ ، لېكىن شېڭ شىسەيگە ئوچۇق قارشى چىقالمايتتى ، چۈنكى سوۋېت ﻫۆكۈمىتى شېڭ شىسەينى قوللايتتى . ۋەزىيەتكە تاقابىل تۇرۇش ئۇچۈن ،مەﻫمۇت مۇﻫىتى ئەڭ ئىشەنچلىك كىشىلىرى بىلەن مەخپىي مۇزاكىرە ئۆتكۈزگەندە بىرسى يىغىن مەزمۇنىنى قەشقەردىكى گارنىزون قوماندانى ليۇ بىڭغا ۋە سوۋېت كونسۇلىغا يەتكۈزۈپ قويىدۇ . بۇنداق ئىش يەنە ئىككىنچى قېتىم تەكرارلىنىدۇ ، ئىشلار ئۇدۇللۇق شېڭ شىسەيگە مەلۇم بولۇپ تۇرىدۇ ، شۇنىڭدىن كېيىن شېڭ شىسەي مەﻫمۇت مۇﻫىتىنىڭ ئاساسلىق كادىرلىرىدىن يەنە يىگىرمە نەچچە كىشىنى ئۈرۈمچىگە چاقىرتىۋالىدۇ . مۇشۇلارنى ئويلاپ بايئاخۇن ئۆزىنىڭ يېڭىشەﻫەر گارنىزون سياسىي باشقارما باشلىقىنىڭ ئۆيىگە قانداق بېرىپ قالغانلىقىنى تۇيماي قالىدۇ . بايئاخۇن مۇﻫابىزەتچىسىنى سىرتتا قالدۇرۇپ قوبۇلخانىغا مەپىكەش بىلەن بىللە كىردى . مېﻬمانلارنى باشقارما باشلىقىنىڭ كاتىپى – تۈنۈگۈن مەﻫمۇت مۇﻫىتىنىڭ ئىشخانىسىغا بارغان ﻫېلىقى پاكار كىشى ئوچۇق چىراي قارشىئېلىپ بۇ يەرگە باشلاپ كىرگەنىدى.
- مانا بۇ كىشى چۇجاڭ جانابلىرى بولىدۇ ، دەپ تۇنۇشتۇردى ئۇ يېنىدىكى تۈگمىلىرى ياندىن ئېتىلىدىغان ئۇزۇن چاپان كىيگەن ئېگىز بويلۇق تاقىرباش ، قاشلىرى ئۆسكىلەڭ كەلگەن ئورۇق خەنزۇ كىشىنى كۆرسىتىپ . باشقارما باشلىقى ئۇلارنى ئورۇندۇققا تەكلىپ قىلدى ۋە سىجاڭنىڭ ئامانلىقىنى سورىدى . كاتىپ ئارىدىكى گەپلەرنى تەرجىمە قىلىپ تۇردى .
4 m+ ]& k# F- }+ i" \) G- ﻫەرقايسىلىرى بىلەن كۆرۈشكىنىمدىن بەك خۇرسەنمەن ، دېدى باشقارما باشلىقى ۋە مەپىكەشنى كۆرسىتىپ تۇرۇپ ، بۇ كىشى كىم بولىدۇ ، دەپ سورىدى .
- بۇ كىشى تۇڭچى بولىدۇ ، دېدى بايئاخۇن .
بۇ «تۇڭچى» ئەسلىدە ئۆلۈم جازاسىغا ﻫۆكۈم قىلىنىپ تۈرمىدە ياتقان جىنايەتچى بولۇپ ، ئۇستا تىلماچ ئىدى . مەﻫمۇت مۇﻫىتى بۈگۈن ئۇنى بايئاخۇنغا «مەپىكەش» قىلىپ قوشۇپ بەرگەندى .
5 g6 l# j3 A  j- بۇ كىشى چىقىپ كەتسۇن ، بىز ئىككىمىز يالغۇز سۆزلىشىمىز ، بۇ كىشىمۇ چىقىپ كېتىدۇ ، دەپ ئۆزىنىڭ تەرجىمانىنى كۆرسەتتى .
3 ?8 W0 d  a3 U
- مەن سېنىڭ سۆزۈڭنى بىلمەيمەن ، دېدى بايئاخۇن .

- مەن سېنىڭ سۆزۈڭنى بىلىمەن ، دېدى باشقارما باشلىقى ئۇيغۇرچە ئوبدانلا تەلەپپۇز بىلەن ، ئۇ ئۆزىنىڭ تەرجىمانىغا ئىما قىلغاندى ، كاتىپ بايئاخۇننىڭ تۇڭچىسىنى باشلاپ چىقىپ كەتتى . ئىككەيلەن يالغۇز قالغاندىن كېيىن ئۆي ئىچى سىرلىق جىمجىتلىققا چۆكتى . ئەمدى ئۇلار تەرجىمانسىز سۆزلەشتى ، باشقارما باشلىقىنىڭ سۆزى ئانچە راۋان بولمىسىمۇ ، مەزمۇنى ئېنىق ئىدى .
6 Z; ?- g8 Z2 }# V1 \7 i) G
: g, B& _1 t  F0 X' t: ?1 ~- ﻫازىر مەﻫمۇت سىجاڭغا يامان بولدى ، دەپ سۆز باشلىدى باشقارما باشلىقى تاقىر بېشىنى سىلاپ تۇرۇپ .

- بۇ قانداق گەپ ؟ !
! m% s4 V" E' B' S# E& P  Q
* A" ~2 P; ]1 p8 e8 v& Vسىجاڭنىڭ يېنىدا ئىشپىيون بەك كۆپ ، شېڭ دۇبەن بوش ئادەم ئەمەس ، ئۇ سىلەرنىڭ سىلىڭبۇغا نۇرغۇن - ئىشپيون قويدى . سەن بۇنى بىلەمسەن ؟
8 i* d2 M1 Y0 K% H$ \3 F
- بۇنى بىز بىلىمىز .
( K9 B; g( x# k& J
- ﻫەي ... شۇنداق ، سەن بىلىسەن ، لېكىن كىم ئىشپىيون بۇنى بىلەمسەن ؟
, z' r/ u5 v- N& t- ]( Q+ p/ q- بۇنى سەن بىلەمسەن؟

مەن ئوبدان بىلىمەن . گەپ مانا مۇشۇ يەردە . ئۇ يەردىكى ئىشپيونلارنى مەن سىجاڭغا ئېيتىپ بەرسەم - بولامدۇ ؟

بايئاخۇن سەل تۇرۇپ قالدى – يۇ ، ئۆزىدىكى ئەجەپلىنىشنى چاندۇرماسلىققا تىرىشىپ :
# s: C3 b7 j9 Z# I) \
0 H% Y( R* A# }; o- سەن نېمىشقا ئىشپيونلارنى سىجاڭغا دەپ بېرىسەن ؟ سەن توغرا دېمەيسەن ، بىز ئىشەنمەيمىز، دېدى ئاخىر .
; O, c9 w  e* j& s
  _4 U8 n0 l# W  n- Yراست دېمەيسەن ، ئەگەر مەن ئىشپىيونلارنى ئېيتىپ بەرسەم سىجاڭ گېپىمگە ئىشەنمەيدۇ . ﻫازىر مەندە - دۇبەن ئەۋەتكەن بىر مەخپىي ئالاقە بار ، بۇ دۇبەن ئۆزى قول قويغان ئىشپيونلار تىزىملىكى ، مەن شۇنى سىجاڭغا بەرمەكچى ،قانداق بولامدا ؟ چۇجاڭ سەل تۇرۇۋالغاندىن كېيىن : ئەﻫۋال سىلەر ئويلىغاندىن كۆپ ئېغىر ، دەپ قوشۇپ قويدى .
بۇ گەپلەرنى ئاڭلاپ بايئاخۇن سەل ئويلىنىپ قالدى .
; p0 A' d( ^  L" E
; U# I" _& _1 S5 n# W' o6 ~; }- سەن كىمنىڭ ئادىمى ؟ بايئاخۇن .

7 O, b5 k9 s- P) A3 X& L* n. ~% s- مەن شېڭ دۇبەننىڭ ئادىمى ، ﻫۇشۇم جايىمدا ، سىلەر ئۈچۈن ئىشلىمەيمەن ، لېكىن تىزىملىكنى بېرىشتە مېنىڭ ئالاﻫىدە بىر شەرتىم بار ، سىجاڭ بۇنى چوقۇم ئورۇنداپ بېرىشى كېرەك .

- ئۇ قانداق شەرت؟
4 T7 z  }; B! T) T' p6 R7 a
- سىجاڭ شەﻫەرلىك پوچتا ئىدارىسىنىڭ جۈيجاڭىنى ئۆلۈمگە ﻫۆكۈم قىلىپ بېرىدۇ . بايئاخۇن كەينى – كەينىدىن چىقىۋاتقان بۇ يوچۇن گەپلەرنى ئاڭلاپ ئۆزىنى تېخىمۇ تەمكىن تۇتۇشقا تىرىشتى .
) I% O, l* E9 x" B$ b: @9 F
" J1 B" G, o' O" a+ `; e- ئۇ قانداق ئادەم ، نېمىشقا ئۆلۈمگە ﻫۆكۈم قىلىنىدۇ ؟

) m* k; A& H/ R9 M- جۈيجاڭ ياخشى ئادەم، لېكىن ئۇ ئۆلسە ئۇنىڭ خوتۇنىنى مەن ئالىمەن .

- ياخشى ئادەمگە ئۇۋال بولغۇدەك ، بولمايدۇ ، باشقا شەرتىڭ بولسا دە ، بىز ئورۇندايلى .

باشقا شەرتىم يوق ، سەن بىر ياخشى نىيەتلىك مۇسۇلمان ، چىرايىڭدىن نۇر يېغىپ تۇرۇپتۇ ، مەن بىلىمەن - ،باشقىلارغا ئۇۋال بولىدىغان ئىشنى سەن قىلمايسەن ، لېكىن ئەﻫۋال مۇشۇ يەرگە يەتكەندىمۇ ئارىسالدى بولىدىغان ئىش بولسا ، بولۇنغان گەپ مۇشۇ يەردە قالسۇن ، مەن ساڭا يەنە شۇنى دەي :
8 \1 K$ B* W& u) j, b$ y9 T
جۈيجاڭنىڭ راستىنلا ئۆلۈمگە لايىق جىنايىتى بار، مەن ئۇنى ئۆزەم توغرىلاپ قويدۇم ، سىجاڭ پەقەت ﻫۆكۈمنى ئىجرا قىلىپ بەرسىلا بولدى . سىلەرگە ﻫېچقانداق ئاۋارىچىلىق يوق .

& C% f5 U) |$ p# H- قولۇڭدىكى ﻫۆججەتنى قاچان بېرىسەن ؟ دېدى بايئاخۇن ، سەل ئويلىنىۋالغاندىن كېيىن .
4 `. ^7 Q6 c6 T8 B; \$ h
4 P* J" v) Y) O( V: l- ئۆلۈم جازاسى ئىجرا قىلىنىپ بولغاندا .
, z0 `7 Z( [9 ~) f; C
2 q$ n1 E0 P( P0 Q- سېنىڭ گېپىڭگە قانداق ئىشىنىمىز ؟

1 g* w% u1 ~+ R' \$ X- ئەگەر سىجاڭ مەسلىﻬەتىمگە كۆنسە قالغان ئىشنى شۇ چاغدا دېيشەيلى ، گەپ مۇشۇ يەرگىچە بولسۇن ، دەپ چۇجاڭ ئورنىدىن تۇرۇپ كەتتى . بايئاخۇن ئەزىزى مېڭىشقا تەمشەلدى .
+ N6 w. s' s  a3 [& t+ j" G1 t
كېيىنكى قېتىملىق سۆﻫبەت ئەتىسى – 6 دېۋىزىيە شتابىغا يېقىن بىر جايدىكى بىر يەرلىك كىشىنىڭ مېﻬمانخانىسىدا بولدى . بۇ قېتىمقى سۆﻫبەتكە بايئاخۇن ئەزىزى يالغۇز ئۆزى باردى . سۆﻫبەتتە چۇجاڭنىڭ تەلىپى ئورۇندىلىدىغان بولدى .
! o- {1 ]  p4 }+ g# M2 w; l- پوچتا ئىدارىسىنىڭ جۈيجاڭى دۆلەت مەخپىيەتلىكى جىنايىتى بىلەن ئەيىبلىنىدۇ ، دېدى چۇجاڭ بايئاخۇنغا  چۈشەندۈرۇپ ، مەن سىلەرگە بەرمەكچى بولغان ﻫۆججەت مۇشۇ ئاينىڭ – 7 كۈنى پوچتا ئىدارىسىغا يېتىپ كەلگەن ، ئۇنى پوچتا ئىدارىسىنىڭ باشلىقى ئۆزى قول قويۇپ ئالغان . ئەتىسى – 8 چىسلا مەن ئۇنى پوچتا ئىدارىسى باشلىقىنىڭ ئۆز قولىدىن ئالدىم . لېكىن خەت – ئالاقە تىزىملىك دەپتىرىگە قول قويمىدىم . جۇيجاڭ ئەمدى ﻫۆججەتنى ماڭا بەرگەنلىكىنى ئىسپاتلىيالمايدۇ . ئۇ دۇبەننىڭ قەتئىي مەخپىي ﻫۆججىتىنى يوقاتقان بولىدۇ ، بۇ جىنايەت ئۆلۈم جازاسىغا تولۇق توشىدۇ . مېنىڭ ﻫۆججەتنى سىلەرگە تاپشۇرۇش ئىشىغا كەلسەك ، سوراق كۈنى مېنى گۇۋاﻫلىققا چاقىرتىسىلەر ، سوراقتىن كېيىن مېنى گۆرۈ ئورنىدا تۇتۇپ قالسىلەر . كاتىپ ﻫۆججەتنى ئېلىپ كېلىپ مېنى قايتۇرۇپ كېتىدۇ .
– 2 قېتىملىق سۆﻫبەت تۈگىدى . سۆﻫبەت ئاخىرلىشىپ جىددىي تەييارلىقتىن كېيىن شۇ كۈنى كېچىسى دېۋىزىيە ﻫەربىي سوتى سوت يىغىنى ئاچتى . سوتتا پوچتا ئىدارىسىنىڭ باشلىقى خەت – ئالاقە ئىشلىرىنىڭ راۋانلىقىنى ئېيتىپ ، – 7 چىسلادىكى ﻫۆججەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك كىشىگە يەتكۈزۈلگەنلىكىدە چىڭ تۇردى . گۇۋاﻫلىققا چۇجاڭ چاقىرتىلدى

، مەخپىي ﻫۆججەتلەر تىزىملىك كەلتۈرۈلدى ، پوچتا ئىدارىسىنىڭ باشلىقى – 8 چىسلا كۈنىدىكى چىقىش خاتىرىسىگە قول قويۇلمىغانلىقىنى كۆرگەندە بىردىن تاتىرىپ ئوڭدىسىغا ئۇچۇپ كەتتى .
سوت ئاخىرلاشتى ، سوتتا پوچتا ئىدارىسىنىڭ باشلىقى دۆلەت مەخپىيەتلىكىنى ساتقان جىنايىتى ئۇچۈن ئۆلۈم جازاسىغا ﻫۆكۈم قىلىندى . ئەتىسى ئەتىگەندە سوتنىڭ ﻫۆكۈمى يېزىلغان ئېلان كوچىغا چاپلىنىپ سائەت 10 لاردا ئىجرا قىلىندى . ئۇزۇن ئۆتمەي سىياسىي باشقارما كاتىبى مەخپىي ﻫۆججەتنى ئېلىپ كېلىپ ، چۇجاڭنى ئېلىپ كەتتى . پوچتا ئىدارىسىنىڭ باشلىقىغا ئۆلۈم جازاسى ئىجرا قىلىنىۋاتقان شۇ چاغدا ئۈچ كىشى قەشقەردىن تۇرپانغا قاراپ يولغا چىققاندى ، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىرى ئۇيغۇرچە ياساندۇرۇلغان خەنزۇ كىشى بولۇپ ، بېشىغا تاشلانمىغان ئۆرە تېرە تۇماق ، ئۈستىگە ئۇزۇن چەكمەن چاپان كىيدۈرۇلۇپ ، بېلىگە پوتا باغلاپ قويۇلغان ، گازىر كۆز ، ساقاللىق بۇ كىشى جېنىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن ئىچكىرىگە كېتىشكە رازى بولغان پوچتا ئىدارىسىنىڭ باشلىقى ئىدى . سىلىڭبۇ ئۇنىڭغا يېتەرلىك يول خىراجەت بېرىپ ، ئۇنىڭ توقسۇنغا بىخەتەر بېرىۋېلىشى ئىككى ئادەمنى قوشۇپ بەرگەندى . جازا مەيدانىدا ئېتىۋېتىلگەن كىشى بايئاخۇن بىلەن چۇجاڭنىڭ ئۆيىگە مەپە ﻫەيدەپ بارغان ، ئەمدىلىكتە پوچتا ئىدارىسى باشلىقىنىڭ كىيىمىنى كىيگەن ﻫېلىقى تىلماچ ئىدى .
/ F& x- x) L/ c0 R. p  `  Q4 zمەﻫمۇت سىجاڭ ﻫۆججەتنى ئېچىپ ئوقۇپ ، ﻫۆججەتتە يېزىلغانلارغا ئىشىنەلمەي قالدى . ﻫۆججەتكە شېڭ شىسەينىڭ ئۆز ئىمزاسى قويۇلغان بولۇپ ، مەﻫمۇت مۇﻫىتىنىڭ ئۈرۈمچىگە ئۈگىنىشكە بارغان بىر قىسىم مۇﻫىم ئادەملىرىنىڭ ئىسمى يېزىلغان ﻫەمدە ئۇلارنىڭ ئۆلكىلىك ﻫۆكۈمەت ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغانلىقى ، قەشقەر گارنىزون سىياسىي باشقارمىسىنىڭ ئۇلارنىڭ خىزمەتلىرىگە قولايلىق يارىتىپ بېرىشى ۋە ئۇلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل بولۇشى ئۇقتۇرۇلغاندى .
0 }& L% c$ F3 o5 Oمۇشۇ ئىشتىن كېيىن مەﻫمۇت مۇﻫىتى دېۋىزىيە شتابىدا بۇنىڭدىن كېيىنكى ئىشلارنى ئۆز ئالدىغا مۇستەقىل يۈرگۈزۈشكە ئىمكانىيەت قالمىغانلىقىنى تولۇق تونۇپ يەتكەندى . قانداق قىلىش كېرەك ! ئەمدىلىكتە ئۇنىڭ ئالدىدا ئىككى يول تۇراتتى ، بىرى ، جاننى تىكىپ قويۇپ ئىشەنچ بولمىغان جەڭگە ئاتلىنىپ قان تۆكۈش ؛ يەنە بىرى پەشنى قېقىپ چەتكە چىقىپ كېتىش . ئۇنىڭ كۆڭلى كېيىنكى تەدبىرنى تارتىپ تۇرسىمۇ ، لېكىن ئۆزىنى كېچە – كۈندۈز پايلاپ تۇرغان گارنىزون قوماندانى ليۇ بىڭنى قانداق ئازغاشتۇرۇپ قەشقەردىن چىقىپ كېتىش بىر مەسىلە ئىدى .
قەشقەر گارنىزون قوماندانى ليۇ بىڭ قەشقەر يېڭىشەﻫەر سېپىلى ئىچىدىكى گارنىزون شتابىنىڭ ﻫويلىسىدا ئۆزى يالغۇز ئەتىگەنلىك ﻫەربىي مەشىق چامباشچىلىق ﻫەركەتلىرىنى قىلىۋاتاتتى . سېپىل ئىچىدىكى قاراۋۇللارنىڭ شۇ كۈنلۈك نۆۋەتچى باشلىقى ليۇ بىڭنىڭ ئالدىغا ئالدىراپ يېتىپ كەلدى .
( O" y0 ], s0 E8 D  s- دوكلات قوماندان ، دېدى نۆۋەتچى پۇتلىرىنى جۈپلەپ ﻫەربىيچە سالام بېرىپ ، سېپىل ئۈستىدىكى قاراۋۇللار  دۇربۇندا 40 – 30 ئادەمنىڭ كونىشەﻫەر تەرەپتىن بىز تەرەپكە قاراپ كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپتۇ ، مەن قاراپ باقسام ئۇلار – 6 دېۋىزىيىنىڭ ئەسكەرلىرىدەك تۇرىدۇ .
; N) F( {# ], k( N
- ئۇلار قانچىلىك يىراقلىقتا ؟ دېدى قوماندان .
$ W  C& q8 W+ d7 {
- مۆلچەرىمچە ئۇلار ﻫازىر بەش يول يىراقلىقتا بولسا كېرەك .

ئۇنىڭغىچە يەنە بىر ئوفىتسېر يۈگۈرۈپ كەلدى .
- M/ W3 S1 ~6 o$ N
دوكلات ، دېدى ئۇ ، ﻫاسىراپ ﻫۆمۈدەپ تۇرۇپ ، كوناشەﻫەردىن كېلىۋاتقان ئاتلىقلارنىڭ ئالدىدىكى - مەﻫمۇت سىجاڭ ئىكەن ، ئۇنى تونۇۋالدۇق .
' G0 A3 z; O" _4 n3 ~! s2 |7 D* e
4 V' A1 ~8 T" C4 O, Y- ئېنىق كۆردۈڭمۇ ؟

/ A' D5 Y9 K8 ^" c4 ^9 ~- شۇنداق ، قوماندان مەن ئۇنى ۋە ئۇنىڭ مىنگەن ئېتىنى ئوبدان تونۇيمەن .
- ~$ x1 y9 x6 k9 w6 J% `. Y& ~/ t
ليۇ بىڭ سەل جىددىيلەشكەندەك بولۇپ دەرﻫال ئۆزىنى ئوڭشىۋالدى .
6 N. ~* O9 z3 o7 L/ p: M- ^/ m8 D
. U7 y4 Z- J# R  p: \بۇيرۇق ! – ليۇ بىڭ ئالدىدىكى ئىككى ئوفىتسېرغا قاراپ : سېپىل ئۈستىدىكى قاراۋۇللار ﻫەسسىلەپ - كۆپەيتىلسۇن، سېپىل ئىچى جىددىي ﻫالەتكە ئۆتسۇن !
) M' c, V+ Y5 B- r" Vئاتلىقلار سېپىلغا يېقىنلاشقاندا ليۇ بىڭ رەسمىي ﻫەربىي كىيىم بىلەن بىرنەچچە ئادەمنى ئۆزىگە ﻫەمراﻫ قىلىپ ، ئۇلارنىڭ ئالدىغا چىقتى . ليۇ بىڭ بىلەن ئاتلىقلار يۈزمۇ – يۈز ئۇدۇللاشتى .

سىجاڭ جانابلىرى ئامان بولغاي ، دېدى ليۇ بىڭ ئوچۇق چىراي بىلەن كۈلۈپ تۇرۇپ ، مۇبارەك - قەدەملىرىنىڭ بۇ يەرگە يېتىپ كېلىشىدىن خەۋەرسىز قاپتىمىز ، ئالدىلىرىغا چىقالمىدۇق ، كەچۈرگەيلا .
- u' G) \0 V* P/ c4 m
ئۇنداق بولامدىغان ، ئەتىگەندە قومانداننىڭ ئارامىنى بۇزۇپ ، جانابلىرىنى مالال قىلىپتىمىز ، ئالدىلىرىدا - خىجىلمەن ، دېدى – مەﻫمۇت مۇﻫىتى ئاتتىن چۈشۈپ تەكەللۇپ بىلەن : ئۇزۇندىن بۇيان يەپ يېتىپ ﻫورۇنلىشىپ قالدۇق ، ﻫاۋا يېگەچ ئەتىگەنلىك چىنىقىشقا چىققان ، جاناپلىرى بەﻫوزۇر ئارام ئالغاي ، دەپ مەﻫمۇت مۇﻫىتى. قولىنى كۆكسىگە قويدى ؛ ئاندىن ئاتقا يەڭگىل مىنىپ ﻫەمراﻫلىرى بىلەن سېپىل ياقىلاپ سەﻫرا تەرەپكە يۈرۈپكەتتى .
گارنىزون قوماندانى ليۇ بىڭ ئاتلىقلارنىڭ كەينىدىن ئۇزۇنغىچە قاراپ تۇرۇپ قالدى ، ئۇلارنىڭ ﻫەرىكىتىنى كۈزىتىش ئۈچۈن كەينىگە ئادەم قويدى . ئاتلىقلار يېزا يوللىرى بىلەن ئاتلىرىنى تەكشى يورغىلىتىپ خېچىرچىغىچە بارغاندىن كېيىن ، ئۆستەڭ بويىدا ئاتتىن چۈشۈپ يۈز – كۆزلىرىنى يۇيۇپ ئازراق دەم ئېلىشتى ، ئاندىن يەنە ئاتلىق كەينىگە قايتىپ سېپىل تۈۋىدىن ئۆتتى ، ئۇلار كەلگەن يولى بىلەن ئۇدۇل شەﻫەرگە كىرىپ كەتتى .
  {+ y0 L' q3 u: J, s! N5 Nشۇ كۈندىن باشلاپ ئەتىگەنلىك چىنىقىش ﻫەر كۈنى ئۆز قەرەلىدە بولۇپ تۇردى ، چىنىقىش بەزى كۈنلىرى پىيادە ،بەزى كۈنلىرى بولسا ئاتلىق ئېلىپ بېرىلاتتى . پىيادە بولغان كۈنلىرى مەﻫمۇت مۇﻫىتى ئادەملىرى بىلەن ﻫەزىرەتكىچە ياكى مىراخۋاشتامغىچە پىيادە بېرىپ كېلەتتى . ئاتلىق بولغان كۈنلىرى ئوخشاش بىر يول بىلەن سېپىل تۈۋىدىن ئۆتۈپ ، خېچىرچىغىچە بېرىپ ياناتتى . ئاتلىقلار بېرىپ قايتىشتا ﻫەر قېتىم سېپىل تۈۋىدىن ئۆتكەندە قاراۋۇللار بىر قېتىم جىددىيلەشتى . كۈنلەر ئۆتكەنچە بۇنداق جىددىيلىشىشمۇ پەسلەپ باردى .
بىر كۈنى مەﻫمۇت مۇﻫىتى شېڭ شىسەينىڭ تېلېگراممىسىنى تاپشۇرۇپ ئالدى . تېلېگراممىدا مەﻫمۇت سىجاڭنىڭ ئۆلكە بويىچە ئېچىلىدىغان يىغىننىڭ تەييارلىق كېڭەش ئىشلىرى ئۈچۈن ئۈرۈمچىگە كېلىشى ئۇقتۇرۇلغاندى . مەﻫمۇت مۇﻫىتى بۇنىڭ ئۆزىگە قويۇلغان قىلتاق ئىكەنلىكىنى ئېنىق كۆرۈپ يەتتى .
, T6 p: j/ n: d" iمەﻫمۇت مۇﻫىتى شېڭ دۇبەنگە جاۋاپ تېلېگرامما يازدى ، تېلېگراممىدا مۇنداق دېيىلدى : « مۆﻫتىرەم شېڭ دۇبەن جانابلىرى ، كەمىنە مەن ئۆزەمنىڭ يىغىن تەييارلىق ئىشى ئۈچۈن ئۈرۈمچىگە بېرىش ﻫەققىدىكى تېلېگراممىنى تاپشۇرۇپ ئالدىم . ﻫازىر قەشقەردىكى ﻫەربىي قىسىمنىڭ ئىچى ئانچىلا تىنچ ئەمەس . بىر قىسىم جاﻫىل ئوفىتسېر ۋە ئەسكەرلەر بويۇنتاۋلىق نەسىﻬەتنى قۇلاققا ئالماي ، جاﻫاننى مالىمان قىلىش كويىدا بولۇۋاتىدۇ ، ئۇلارنى نىيىتىدىن ياندۇرۇش ، ﻫەربىي ئىنتىزامنى چىڭىتىش بىلەن كەمىنەنىڭ قولى بوشىمايۋاتىدۇ . مەن يوق مەزگىلدە نادانلارنىڭ ئىش تېرىپ ئاۋامنى پاراكەندە قىلىپ قويۇشىدىن ئەنسىرەپ تۇرۇۋاتىمەن ، شۇڭا مەسلىﻬەت ئىشى ئۈچۈن ﻫازىرچە ئاغام موسۇل ﻫاجى ﻫوزۇرلىرىغا بارىدۇ . بۇ يەردىكى ئىشلار ئىزىغا چۈشكەندىن كېيىن ئۆزۈم قوبۇللىرىغا بارىمەن . » دېمىسىمۇ شۇ مەزگىللەردە  6- دېۋىزىيە ئىچىدىكى بىر قىسىملارنىڭ قوزغىلىپ جەڭ بىلەن ئىشنى ﻫەل قىلىش نىيىتىدە بولۇۋاتقانلىقىنى شېڭ شىسەي بىلەتتى . ئەگەر سوۋېت ئىتتىپاقى ئارقا تېرەك بولمىسا بۇنىڭغا بەرداشلىق بېرىشكە شېڭ شىسەينىڭ كۆزى يەتمەيتتى . شۇڭا شېڭ شىسەي مەﻫمۇت سىجاڭنىڭ تېلېگراممىسىغا باشقىچە پىكىردە بولدى .
$ D2 ~3 r  ]) l1 @0 J) u' d# mئېيتىشلارغا قارىغاندا ، موسۇل ﻫاجى ئۈرۈمچىگە يېتىپ بارغاندا شېڭ شىسەي ﻫاجىمنى ئىززەت – ئېكرام بىلەن قارشى ئېلىپ ئۇنىڭ بىلەن ئۈچ كېچە – كۈندۈز سۆﻫبەت قىلغانىكەن . سۆﻫبەت جەريانىدا موسۇل ﻫاجى باشتىن – ئاخىر بېشىنى تۆۋەن سېلىپ بىر ئېغىزمۇ سۆز قىلماي جىمجىت ئولتۇرۇپتۇ ، ئۇ پەقەت تايىنىپ ئولتۇرغان ﻫاسىسىنىڭ ئۇچىنى تاختايلىق پولغا توك – توك ئۇرۇپ قويىدىكەن . 3–كۈنى شېڭ شىسەي تەكەللەپنى قويۇپ :
- ﻫاجىم، ئۈچ كۈن بولدى ، بولۇنغان گەپلەرگە بىر ئېغىزمۇ جاۋاپ قىلمىدى . مېنىڭ گېپىمنى چۈشەنگەنمىدۇ ؟ دەپتۇ . موسۇل ﻫاجى : يىغىپ كەلگەندە ، دەپ ﻫاسىسىنى يەنە بىر قېتىم توك – توك ئۇرۇپ قويۇپ : مۇشۇ زىمىننىڭ ئىشى ئىكەن ، دەپتۇ .
شۇنىڭدىن كېيىن دۇبەن ﻫېچقانداق سۆز قىلماپتۇ ، سۆﻫبەتمۇ ئاياقلىشىپتۇ موسۇل ﻫاجىنى شېڭ شىسەي تەمىرات ( قۇرۇلۇش ) نازارىتىنىڭ نازىرى مەنسىپى بىلەن ئۈرۈمچىدە تۇتۇپ قاپتۇ . ئۇزۇن ئۆتمەي مەﻫمۇت مۇﻫىتى شېڭ شىسەيگە مۇنداق مەزمۇندا يەنە بىر تېلېگرامما يازدى : « ﻫازىر قەشقەردىكى ﻫەربىي قىسىملارنىڭ ئىچى بىر قەدەر تىنچلاندى . كەمىنە مەن دۇبەن جانابلىرى بىلەن دىدارلىشىش ئۈچۈن ئۈرۈمچىگە بېرىشقا تەرەددۈتلەندىم ، شۇندىمۇ ئەمدىلا تەرتىپكە چۈشكەن ﻫەربىي ئىچىنىڭ تىنچلىقىغا ئوبدان كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن ، مەن يوق مەزگىللەردە ﻫەربىي ئىچىدىكى ئەڭ نوپۇزلۇق كىشى ئاغام موسۇل ﻫاجىمنىڭ قەشقەردە تۇرۇپ بەرمىكى زۆزۈردەك تۇرىدۇ . موسۇل ﻫاجىم قەشقەرگە يېتىپ كەلگەن ﻫامان پېقىر يولغا چىقىدىغانلىقىمنى جانابلىرىغا مەلۇم قىلىمەن .» مەﻫمۇت مۇﻫىتىنى ئۈرۈمچىگە ئەكىلىش ئۈچۈن شېڭ شىسەي ئۇزۇندىن بېرى كۆزلەپ كېلىۋاتقان ، ئۇنىڭ ئۈچۈن بەكمۇ مۇﻫىم ئىش ئىدى . شېڭ شىسەي ئىشنى ئاسانراق ﻫەل قىلىشنى ئويلايتتى ، ئۇ سەل گۇمانلانغان بولسىمۇ ،موسۇل ﻫاجىنى دەرﻫال قەشقەرگە يولغا سېلىۋەتتى .
* x. L) R0 q+ Y- Q2 ]5 Z1937–يىل 4–ئاينىڭ 8–كۈنىدىكى ئەتىگەنلىك چىنىقىشتا مەﻫمۇت مۇﻫىتىغا يېڭىدىن موسۇل ﻫاجى ﻫەمراﻫ بولدى . ئۇلار سېپىل تۈۋىدىن ئۆتكەندە سېپىل ئۈستىدىكى ئەسكەرلەر ئۆز جايلىرىدا مىلتىقلىرىنى قولتۇقلىشىپ ئەسنەپ ئولتۇرۇشاتتى . ئاتلىقلارنىڭ مەشىقتىن قايتقان – قايتمىغانلىقى بىلەنمۇ ﻫېچكىمنىڭ كارى بولمىدى . ئاتلىقلار شۇ ماڭغانچە يېڭىسارغا يېتىپ بارغاندىلا ئاندىن ئۇلارنىڭ مەشىقتىن قايتمىغانلىقى مەلۇم بولدى . مەﻫمۇت مۇﻫىتى يېڭىساردا ئۇ يەردە تۇرۇۋاتقان ئىشەنچلىك ئادىمى غوپۇر تۈەنجاڭ بىلەن كۆرۈشكەندىلا ، ئاندىن ئۆز ئىشلىرىدىن خاتىرجەم بولغان ﻫەمدە ئۇ يەردىن يەكەنگە بېرىپ ﻫىندىستانغا ئۆتۈپ كەتكەن .
' p3 ^4 S5 M7 a- ]. Sمەن كۆرگەن ماتىرىياللاردا مەﻫمۇت مۇﻫىتىنىڭ قەشقەردىن چىقىپ كەتكەن كۈنى – 4 ئاينىڭ –4 -كۈنى دېيىلگەن ،ماڭا سۆزلەپ بەرگۈچىلەر بۇ كۈننى قەشقەرنىڭ بازار كۈنى ئىدى دەيدۇ . ئاتلىقلار يولدا قەشقەر شەﻫىرىگە كىرىۋاتقان نۇرغۇن بازارچىلارنىڭ مەسىلىسىگە دۇچ كەلگەن . ئېنىقلىنىشىچە ، قەشقەر شەﻫىرىدە پەيشەنبە كۈنى بازار بولىدىغان بولۇپ ، مەﻫمۇت مۇﻫىتى12 –ئاپرېل ( بايرام ) ﻫارپىسىدا چىقىپ كەتكەنلىكتىن ، شۇ كۈنلەردىكى پەيشەنبە كۈنى كالىندار بويىچە4 –ئاينىڭ – 8 كۈنى( ياكى1 –كۈنى ) بولىدۇ . مەن بۇ ئىشلارنىڭ ﻫېچقايسىسىنىڭ شاﻫىدى ئەمەس ، ئۇ چاغلاردا مەن تېخى دۇنياغا تۆرەلمىگەندىم . ئۈچ ئاغا –ئىنى – موسۇل مۇﻫىتى ، مەخسۇت مۇﻫىتى ، مەﻫمۇت مۇﻫىتىلارنىڭ تۇرپان ئاستانىدىكى قورۇ جايلىرى بىزنىڭ مەﻫەللىدە بولۇپ، بوۋام نىياز ﻫاجى مۇﻫىتىلارنىڭ ۋەﻫپە ئىشلىرىغا ئارىلاشقان . كېيىن بۇ ئىش دادام ئىلياس قارىغا مىراس بولۇپ قالغانكەن ، دادامنىڭ تاغىسى ئابدۇراﻫمان پاقاباش – 1932 يىلىدىكى تۇرپان – قۇمۇل دېﻬقانلار قوزغىلىڭىدا مۇﻫىتىلار بىلەن قەشقەرگە بارغان ﻫەمدە مايور دەرىجىسى بىلەن ئۇلارنىڭ يېنىدا خىزمەت قىلغان . دادامنىڭ ئىنىسى ئەيسا نىياز تۇرپان ۋە قەشقەرلەردە ئىزچىل ﻫالدا مەﻫمۇت مۇﻫىتىنىڭ مۇﻫاپىزەتچىلەر قوشۇنىدا ئەسكەر بولۇپ تاكى – 1935 يىلى تاشكەنتكە ئوقۇشقا ماڭغىچە دېۋىزىيە شتابىدا خىزمەت قىلغان . ئۆزۈم مۇﻫىتىلارنىڭ ئوغۇللىرىدىن ئۈچ كىشى بىلەن ( گەرچە تەڭ دېمەتلىك بولمىساممۇ ) بىۋاستە تونۇشىمەن . مۇشۇنداق مۇناسىۋەتلەر تۈپەيلى ، يىگىت چاغلىرىمدىمۇ يۇقۇرىدا دېيلگەن كىشىلەرنىڭ ئېغىزىدىن قۇمۇل – تۇرپان دېﻬقانلار قوزغىلىڭى ﻫەققىدە ﻫەر خىل سورۇنلاردا پارچە – پۇرات ﻫەر خىل ئىشلارنى ئاڭلىغان بولساممۇ ، ئۆز ۋاقتىدا ئۇلارغا ئانچە سەڭگەرمەپتىمەن . يېشىم چوڭىيىپ بىر قىسىم تارىخى كىتاپلارنى ئوقۇپ باقسام ، ئۇلاردا خوجانىيازﻫاجى ، مەﻫمۇت مۇﻫىتىلارغا مۇناسىۋەتلىك بىر قىسىم ۋەقەلەر سۆزلىنىپتۇ . كېينرەك تەزكىرە ماتىرىيللىرىنى ئوقۇشقا كىرىشىپ قالدىم . گەرچە بۇ ماتىرىياللاردا نۇرغۇن مەلۇماتلار يېزىلغان بولسىمۇ ، مەﻫمۇت مۇﻫىتىنىڭ چەتكە چىقىپ كېتىشىگە مۇناسىۋەتلىك بىز يۇقۇرىدا بايان قىلغان ئىشلار ﻫەققىدە ﻫېچقانداق ماتىرىيال ئۇچراتمىدىم . بۇنداق بولۇشىدىكى سەۋەب ، بۇ ئشلارنى باشقا بىلىدىغان ئادەم يوقمۇ ياكى بۇ ئىشلار يېزى قالدۇرۇش قىممىتىگە ئىگە ئەمەس دەپ قارالغانمۇ ، بۇنىسى ماڭا مەلۇم ئەمەس . مەن بۇ يازمامنىڭ دەسلەپكى نۇسخىسىنى چوڭ ئاكام يۈسۈپ ئىلياسقا ئوقۇپ بەرسەم ، ئۇ ، بۇلارنى ئۆزىنىڭ چوڭلاردىن بىرنەچچە قېتىم ئەينەن ئاڭلىغانلىقىنى ئېيتىپ ، يازغانلىرىمنى تەستىقلىدى ، بىر قىسىم مۇﻫىم تۈزىتىش ۋە تولۇقلاش پىكىرلىرىنى بەردى .
: w; u. Y* [& l: ]' _
مەھمۇد ئىلياس ئىدىقۇتلۇق
9 v5 Q! U8 {5 e4 `7 }
( شىنجاڭ تەجرىبە ئوتتۇرا مەكتىپىدىن )
# w& u1 C7 X( X4 i3 N9 t
شىنجاڭ تەزكىرىچىلىكى ژورنىلى – 2004 يىللىق – سانىدىتال

 

                                                   كىرگۈزگۈچ ئايال بالا پەن ئىللىق

خاككېر123

توغرا...توغرا.,..مەن ياقتۇردۇم