|
3d
تاتارلار روسىيە فېدېراتسىيەسى بىلەن باشقا جۇمھۇرىيەتلەردە ياشىغۇچى ئۇزاق تارىخقا ئىگە مىللەتلەرنىڭ بىرى بولۇپ ، بىر قىسمى روسىيە فېدېراتىپ جۇمھۇرىيىتىگە قاراشلىق تاتارىستان جۇمھۇرىيىتى ( تەخمىنەن 1 مىليون 700 مىڭ ) دە توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان.
; E9 E6 L5 n3 p0 a- g ئۇلار فېدېراتسىيە ئومۇمىي نوپوسىنىڭ %3.8 نى ، جۇمھۇرىيەت ئومۇمى ئاھالىسىنىڭ %49 نى ئىگەللەيدۇ ، بىر قىسمى ئاستىراخان ، چىلىيابىنسكىي ، قىرىم ، باشقىرىستان ، قازاقىستان ، ئۆزبېكىستان قاتارلىق جۇمھۇرىيەت - رايونلاردا تارقاق ئولتۇراقلاشقان ، ئومۇمىي نوپوسى تەخمىنەن 7 مىليون 560 مىڭ ( 1995 يىلىدىكى مەلۇمات ) ؛ بۇنىڭدىن باشقا ئېلىمىزنىڭ شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونى ( 4 مىڭ ئەتراپىدا ) ، بولغارىيە ، رۇمىنىيە ، تۈركىيە ، گېرمانىيە ، ئاۋىستىرالىيە قاتارلىق دۆلەتلەردىمۇ بىر قىسىم تاتارلار تارقاق ئولتۇراقلاشقان . تاتارلار موڭغۇل ئېرقىنىڭ سىبىرىيە تىپىغا كىرىدۇ ؛ 6 i6 [( j$ o% }9 p
ئالتاي تىللىرى سېستىمىسى تۈركىي تىللار گۇرۇپپىسىنىڭ قىپچاق تىللىرى تارمىقىغا تەۋە تاتار تىلىنىڭ ئۈچ خىل دىئالېكتىنى قوللىنىدۇ ، ئەرەپ ئېلىپبەسى ئاساسىسىدىكى مىللىي يېزىقى بار ، تاتارىستان تاتارلىرى سىلاۋىيان يېزىقىنى قوللىنىدۇ ، ئۆزلىرى تۇرۇۋاتقان جايلاردىكى مىللەتلەرنىڭ تىل - يېزىقىنىمۇ بىلىدۇ . - a" w9 @* ^5 l" G3 ?
تاتارلار ئاھالىسىنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمى ئىسلام دىنىنىڭ سۈنئى مەزھىپىگە ئېتىقاد قىلىدۇ ، ئاز بىر قىسمى پراۋۇسلاۋىيە دىنىغا ئېتىقاد قىلىدۇ . تاتارلار دېھقانچىلىق ، چارۋىچىلىق ، سودا - سېتىق ۋە قول - ھۈنەرۋەنچىلىك قاتارلىق كۆپ خىل ئىگىلىك بىلەن شوغۇللىنىدۇ ، دېھقانچىلىقتا بۇغداي ، قارا بۇغداي ، قىزىلچا قاتارلىق زىرائەتلەرنى ئۆستۈرىدۇ . ! B! E& s) r! Q7 w) F; U" e7 R
تاتارلارنىڭ ئەجداتلىرى ئەسلىدە تاڭ سۇلالىسى دەۋرىدە ئېلىمىزنىڭ شىمالىدا كۆچمەن چارۋىچىلىق بىلەن ياشىغان قەدىمقى قەۋملەرنىڭ بىرى بولۇپ ، تاڭ سۇلالىسىنىڭ تارىخنامىلىرىدا ئېنىق قەيت قىلىنغان . مىلادىي 3 - 4 - ئەسىرلەردە ھون قاتارلىق كۆچمەن چارۋىچى قەبىلىلەر غەرپكە كۆچۈش مەزگىلىدە ، بىر قىسىم تاتار قەبىلىلىرىمۇ ئورال تاغ تىزمىسىنى بويلاپ ئىدىل ( ھازىرقى ۋولگا دەرياسى ) ۋە كاما دەرياسى ۋادىسىغا كۆچۈپ كەلگەن ، بۇ قەبىلىلەر شۇ يەردە ئولتۇراقلاشقان ، ئالتاي تىللىرى سېستىمىسى فىن - ئۇگۇر تىللىرى گۇرۇپپىسىغا تەۋە تىللاردا سۆزلىشىدىغان قەبىلىلەر بىلەن ئۆزئارا سىڭىشىپ كەتكەن . 4 n1 J) o% Z2 l3 `
13 - ئەسىرنىڭ بېشىدا يەنە بىر قىسىم تاتار قەبىلىلىرى باتۇخانغا ئەگىشىپ غەرپكە كۆچۈپ ، قارا دېڭىز ، ئىدىل دەرياسى ۋادىسىغا كېلىپ ئولتۇراقلاشقان ، ئۇلار قىپچاق - ئالتۇن ئوردا خانلىقىنىڭ تەۋەسىدە ياشىغۇچى تۈركىي تىللىق قەبىلىلەر بىلەن پەيدىنپەي ئۆزئارا قوشۇلۇپ يېقىنقى زامان تاتار مىللىتى بولۇپ شەكىللەنگەن . # [, c; z0 c, U+ m' R
تاتارلار ئۇزاق تارىخىي تەرەققىيات داۋامىدا خىلمۇ خىل تەبىئى شارائىت ۋە ئىجتىمائىي مۇھىت ۋە تارىخىي سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن ، ، بەزى مەھەللىۋى پەرقلەرگە ئىگە بولسىمۇ ، لېكىن ئولتۇراق ئۆي ، يىمەك - ئىچمەك ، كىيىم - كېچەك ، توي - تۆكۈن ، ھېيت - بايرام ، قائىدە - يوسۇن قاتارلىق جەھەتلەردە يەنىلا ئۆزىنىڭ ئەنئەنىسىنى ساقلاپ كەلگەن ، شەھەرلەردىكى تاتارلارنىڭ كۆپىنچىسى ئايرىم قورالىق پىشايۋانلىق بىر قەۋەتلىك ئۆيلەردە ئولتۇرىدۇ . 0 p+ g$ {! g0 K7 h
بەزىلىرىنىڭ ئۆيىدە قاڭالتىردىن ياسالغان تام مەش بولىدۇ ، ئۆيگە گىلەم ئېسىشنى ياخشى كۆرىدۇ ، ھويلا - ئاراملىرى ئازادە كېلىدۇ ، ئەتراپىدا گۈلزارلىق ۋە مىۋىلىك بېغى بولىدۇ ، چارۋىچىلىق بىلەن شوغۇللىنىدىغان تاتارلار يايلاق تۇرمۇشىغا ماس كېلىدىغان كىگىز ئۆي چېدىرلاردا ئولتۇرىدۇ . تاتارلار يىمەك - ئىچمەككە ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىدۇ ، كۆپرەك بۇغداي ئۇنىدىن قىلىنغان يىمەكلىكلەرنى ئاساسىي ئوزۇق قىلىدۇ ، گۈش ، كۆكتات ۋە مىۋە - چىۋىلەرنى قوشۇمچە قىلىدۇ ، تاتارلارنىڭ ئەنئەنىۋى مىللىي تائاملىرى قورداق ، ئېت بەلش ، گۇبەيدې ، گۆش نان قاتارلىقلاردىن ئىبارەت بولۇپ ، بۇ تائاملىرى ئۆزگىچە مىللىي پۇراققا ئىگە .
( @' T6 g8 {4 c4 K; U تاتارلارنىڭ ئەرلىرى ئۇچىسىغا كانۋايلىق ئاق كۆڭلەك كىيىپ ، ئۆستىگە قارا جىلىتكە قاپلىۋالىدۇ ؛ بېشىغا يازلىقى گۈللۈك تەقىيە ، قىشتا قارا كۆرپە تۇماق كىيىدۇ ؛ پۇتىغا ئۆتۈك كىيىپ كالاچ قاپلىۋالىدۇ ؛ " g# m, s& I7 I7 l
ئاياللىرى ئۇچىسىغا پىلاتى - يوپكا ۋە كەشتىلەنگەن ئۇزۇن ئاق ياكى سېرىق ، جىگەررەڭ كۆڭلەك ، بېشىغا تۇتقان گۈللۈك دوپپا كىيىپ ياغلىق سېلىۋالىدۇ ؛ ھالقا ، زىرە ، مارجان ، مېدالىيون قاتارلىق زىننەت بويۇملىرى تاقاپ يۈرۈشنى ياخشى كۆرىدۇ . q0 P3 n- L, y6 A1 b) @ ]
تاتارلارنىڭ توي - تۆكۈن ، ئۆلۈم - يىتىم ئىشلىرى ئىسلام دىنى قائىدىسى بويىچە بېجىرىلىدۇ ،تاتارلاردا يىگىت - قىزنىڭ توي مەرىكىسى ئادەتتە قىز تەرەپتە ئۆتكۈزۈلۈپ بەكمۇ قىزغىن كەيپىيات ئىچىدە ئاياغلىشىدۇ ، يىگىت قىز تەرەپتە بىر مەزگىل تۇرىدۇ ، بەزى جايلىرىدا يېڭى كېلىن بىر بالىلىق بولغاندىن كېيىن قېيىنئانىسىنىڭ ئۆيىگە كۆچۈرۈلۈپ كېتىلىدۇ . . ~! a' \4 I+ l; J9 c: z/ e/ H
تاتارلاردا قۇربان ھېيت ، روزا ھېيت ، مەۋلۇد قاتارلىق ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىدىغان مىللەتلەرنىڭ ئورتاق دىنىي بايراملىرىدىن باشقا ، نۇرۇز ۋە << سابان >> قاتارلىق مىللىي ئەنئەنىۋى بايراملىرى بار .
6 C, e& h: G6 T+ \/ O# B2 M! \ تاتارلار خۇشخۇي ۋە قائىدە - يوسۇنلۇق كېلىدۇ ، تاتارلار ئۆزئارا ئۇچراشقاندا تەبەسسۇم بىلەن سالام بېرىپ ئۆتىدۇ ، ياشانغان مويسىپىت كىشىلەرنى بەكمۇ ھۆرمەت قىلىدۇ ، ئۇلارنىڭ ئالدىدا ھاراق ئىچمەيدۇ ، تاماكا چەكمەيدۇ ، مىشقىرمايدۇ . تاتارلار ئاق كۆڭۈل ، سىلىق سىپايە ، خۇشپېئېل ۋە ئۆم ئىناق كېلىدۇ . / I( s) I2 Q& V, t! G1 t) ^
تاتارلار بىر كىشىلىك جىر - قوشاقلارنى ئاساس قىلغان مول خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى مىراسلىرىغا ئىگە مىللەت .
" m3 j3 J/ ?2 f' J, H2 G" J Gتاتارلار مول يازما ئەدەبىيات مىراسلىرىغىمۇ ئىگە مىللەت .
+ j4 _6 u' I4 A& p تارىختا تاتار خەلقى ئىچىدىن مارليا قولى ، خارەزىمى ، قۇتبىي ، مەخمود بولغارىي ، قۇربانغەلى ، ئابدۇللا توقاي قاتارلىق نۇرغۇن مۇتەپپەككۇرلار ، تارىخچىلار ۋە شائىر ئەدىپلەر چىققان . ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ ئىجادىيەتلىرى بىلەن تاتار مەدەنىيىتىنىڭ تەرەققىياتىغا زور ھەسسە قوشقان .
4 A! H2 P; n" L7 e تاتارلارمۇ يىمەكلىكلەرنى << ھالال >> ، << ھارام >> دەپ ئىككى تۈرگە ئايرىيدۇ ، ھارام گۆش ۋە يىمەكلىكلەرنى يىمەيدۇ .تاتارلار 7 ساننى خاسىيەتلىك سان ، كۆك كەپتەرنى بەخت قۇشى دەپ بىلىپ ئۇنى ئەتىۋارلايدۇ. / e% c. v9 O; n- _' `$ w
تاتارىستان ئاپتۇنۇم جۇمھۇرىيىتى روسيە فىدراتسىيسى ئىچىدە بولۇپ،1991-يىلى 30-ئاۋغۇستتا ئاپتۇنۇم ھوقۇقىغا ئىرىشكەن.
+ w: A+ s. B- L( ~* uيەرمەيدانى:68.0002 كۇۋادىرات كىلومېتىر + U5 X+ S% T$ d8 U7 E: c6 E" R
نوپوسى:3.642.000 * r2 x' a& O b% j4 w8 I) V
باش شەھرى: قازان
; H1 y+ h5 k: x xتاتارلار: قىرىم-قازان ۋە ئىدىل تاتارلىرى.(ۋولگا) 3 s+ u/ n+ q4 }' z( V3 z% s& S, j
ئىدىل بولغارلىرى بىلەن 13-ئەسىردە بۇ رايۇنغا كەلگەن قىپچاق-قۇمانلاردىنشەكىللەنگەن. - b o- X/ ^) R& D |: i! f
تاتار نامى تارىختا ئىككى تۈركى قەبىلە ئۇچۇن قوللىنىلغان.بۇلار:قازانلار ۋەقىرىملاردۇر. 9 n$ F! Q2 `- Y1 B$ L
تاتارلار بۇگۇنكى كۇندە روسيە،ئۇكرائىنا ،كاۋكاز رايۇندا 7مىليۇن ئەتراپىدا ھاياتكەچۇرمەكتە.
4 ^% i. w- d, H" eتاتارلار تارىختا 15-ئەسىردە قىرىم ۋە قازان تاتار خانلىقلىرىنى قۇرغان. ' F6 j7 g" Q+ I1 d* a4 {
قىرىم تاتارلىرى:
0 I0 {: }$ a- v( K9 ^! ^+ _2 u
# K; P* R5 ~3 w9 c |) C قارادىڭىزنىڭ شىمالىدىكى يىرىم ئارالنىڭ نامىنى قوللانغان بۇ تۈركى مىللەت ،ئوتتۇرا ئاسيادىن بۇندىن 1500يىل بۇرۇن قىرىمغا كۆچكەن ﻫون،قىپچاق،پەچنەك،ﻫازار،ئوغۇز شۇنداقلا ئۇيغۇرلار ئەجداد قەبىلىلىرىدىن مەيدانغا كەلگەن.
- a0 Y m) Q; g7 d ~9 iشۇ دەۋىردە كۇچلۇك دۆلەت بولغان قىرىم خانلىقى،مەنگەلى گىراي خان دەۋرىدە ئوسمانلىئىمپىريىسىگە تەۋە بولغان بولۇپ،18-ئەسىرگىچە "قىرىم خانلىغى"نامىنىئىشلەتكەن.18-ئەسىردە چارروسيەگە قارام بولغان.
: q; Q6 [& s' f, g- e. C سوۋىت ئىتتىپاقى مەزگىلدە ۋە ئىككىنجى دۇنيا ئۇرشىدا گىرمانلارغا ياردەم قىلغاچقا سىتالىن تەرپىدىن مىللەت خاراكتىرلىك سۇرگۇنگە ئۇچرىغان. بۇ سۇرگۇن 1991-يىلىغا قەدەر داۋاملاشقان.(سىبىريە ۋە ئوتتۇرا ئاسيانىڭ باشقا جايلىرغا چىچۋەتكەن).
; [; F" Q- X: z# C ئىدىل(ۋولگا)تاتارلىرى يەنى قازان تاتارلىرى: . p7 ?1 i7 d9 i9 S& v
& A; Y5 D0 q, N) |; ~* T. _
بۇگۇنكى قازان تاتارلىرى ئىدىل ۋولگا رايۇنى بىلەن 13-ئەسىردە ئوتتۇرا ئاسىيادىنقازان رايۇنغا كەلگەن قۇمان-قىپچاق تۈركى قەبىللىرىدۇر.
# e( { g- M" k h" N" E 1920-يىلى قازاندا سوۋىت سوتسىئال ئاپتۇنۇم جۇمﻬۇريىتى قۇرۇلغان. تاتارلارنىڭ بىرقىسمى بۈگۇنكى ' ?" t& g) ^1 V% e+ g4 Q
كۇندە روسيە،تۈركىيە،20%ئوتتۇرا ئاسيانىڭ ئۆزبەكىستان،قازاقىستان،شىنجاڭ قاتارلىقجايلاردا،500مىڭ تاتار سىبىرىيىدە ياشماقتا. 4 B( r6 T- W- x1 G
ئاساسلىق ئىگلىك تىرىقچىلىق ۋە چارۋىچىلىق بولۇپ،باشقا يىنىك سانائەت ۋە نىفىتئىلىشمۇ تەرەققى قىلغان.تەبئى گاز شۇنداقلا ئىلىكتۇرۇن سانائىتىمۇ تەرەققىقىلغان.يىلغا 100مىليۇن توننا نىفىت ئىشلەپچىقىرىدۇ . + f: U: E% V& [& \* c. ^$ n
قۇرۇقلىق،ھاۋا،دىڭىز قاتنىشى تەرەققى قىلغان. ' q0 l( w0 V# V, p$ z% ^) }
مائارىپى روسچە ۋە تاتارچە.تاتار روس تىللىرىنى ئىشلىتىدۇ. # ]& p: Q& i; J& k- e
ساۋاتسىزلىقى تۇگتىلگەن بولۇپ 100%يەتكەن.1925-26-يىلدىن كىيىن لاتىن يېزىقىنىئىشلەتكەن. 4 W+ l' t* S x0 c* @$ M4 w
تاتارىستاننىڭ مىللى مائارىپى تەرەققى قىلغان،دۆلەت ئىچدە 13ئۇنۋېرسىتىت 70مىڭئوقۇغۇچى بار. 4 |/ d. ?0 v o3 W0 |
قازان ئۇنۋېرسىتىتى ياۋرۇپادىكى 3-ئورۇندا تۇرىدىغان قەدىمىي بىلىم يۇرتى.
+ [" [8 p* P8 C63باشلانغۇچ مەكتەپتە 58مىڭ ئوقۇغۇچى ئوقۇيدۇ.2320ئوتتىرا مەكتەپتە(10يىللىق)505مىڭئوقۇغۇچى بار. 1800كۇتۇپخانا ۋە نەشىردىن چىقىدىغان135گىزىت بار. 1 O+ ~" m" \# X4 h/ D: T4 ?
14-ئەسەردە ئىسلامنى تامامەن قوبۇل قىلىپ بولغان تاتارلار باشقا تۈركىمىللەتلەرنىڭ ئىسلاملىششىدامۇھىم رول ئوينىغان. + S' E& P( |; l8 C6 B; N& k
روسيەنىڭ ئەڭ باي ۋە مۇھىم ئاپتۇنۇم جۇمھۇرىيىتى.
# }$ |( D% [4 r$ ~7 u5 V# Uدىتال
كىرگۈزگۈچ
ئايال
بالا
پەن
ئىللىق | 
ئاپشاركا كارتا
قىزغىنلىق
تۆھپە
تىللا
جەۋھەر
ۋاقتى: 2012-9-20 23:46:15
يەل كارتا
چۇقا كارتا
سۈكۈت كارتا
变色卡
دېۋان تالىشىش
显身卡