دەرىس ئۆزبېك تارىخچى: ئۇيغۇر ئۆزبەگ ئەسلى بىرمىلل ...تەييارلىق

ئالىپ

ئۇيغۇر

ئۆزبېك تارىخچى: ئۇيغۇر ۋە ئۆزبېكلەرنى رۇسلار ئىككى خەلققە ئايرىۋەتتى

6 f6 I/ ^3 ^3 ]+ l, O9 ]) ?4 Z# p(1)
م. تەشنائىئۆزبېكىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسى شەرقشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ تارىخ تەتقىقاتچىسى كۇباتىن ئەندرېي ئەپەندى،تارىختا ئۇيغۇرلار بىلەن ئۆزبېكلەرنىڭ بىر خەلق ئىكەنلىكىنى، تارىختا ئۇيغۇر ۋە ئۆزبېكلەر ئۆزلىرىنى بىر خەلق دەپ قارايدىغانلىقىنى، ئۇيغۇر، ئۆزبېك دېگەن ئاتالغۇنى تەلەپپۇز قىلماستىن، ئەنجانلىق، تاشكەنتلىك، قەشقەرلىق، تۇرپانلىق دەپ ئاتىشىدىغانلىقىنى، 1924 ‏- يىللاردا رۇسلار بۇ خەلقنى ئىككىگە ئايرىپ، ئەنجان ۋە پەرغانە تەرەپتىكىلەرنى ئۆزبېك، شەرق تەرەپتىكىلەرنى ئۇيغۇر دەپ ئىككى خەلققە ئايرىۋەتكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى ۋە ئۇيغۇر، ئۆزبېك تىللىرىنى ئىككى تىل ئەمەس ئىككى شىۋە دېيىشكە بولىدۇ، دېدى.
. Z" h' o& }6 R; M* Dئۆزبېكىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسى شەرقشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ تارىخ تەتقىقاتچىسى كۇباتىن ئەندرېي ئەپەندى
; z% O) }& p$ aبىلەن ئۇيغۇر، ئۆزبېك خەلقلىرىنىڭ تارىخى مۇناسىۋەتلىرى ۋە كېلىپ چىقىش مەنبەلىرى شۇنداقلا بۇ ئىككى ئاتالغۇنىڭ قاچان پەيدا بولغانلىقى، ئۇيغۇر، ئۆزبېك قېرىنداشلىق مۇناسىۋەتلەر بۇنىڭدىن كېيىن قانداق بولۇشى كېرەكلىكىنى توغرىسىدا سۆھبەت ئېلىپ باردۇق.
كۇباتىن ئەندرېي ئەپەندى،
مانجۇ ئىپمىراتۇرلۇقى ئۇيغۇر دىيارىغا كىرگەن دەۋىردە  300 مىڭ ئەتراپىدا ئۇيغۇرنىڭ قوقەنت خانلىقىغا كۆچۈپ بارغانلىقىنى،  1960 ‏- يىلى ئۇيغۇر دىيارىدا ئاتالمىش مەدەنىيەت ئىنقىلاۋىي ئېلىپ بارغاندا يەنە نۇرغۇن ئۇيغۇرلارنىڭ تاشكەنتكە كۆچۈپ بارغانلىقىنى شۇ ئۇيغۇرلارنىڭ ھازىرمۇ تاشكەنتتە بىر قانچە ئورۇندا قەشقەر دېگەنگە ئوخشاش  مەھەللىلەرنى قۇرۇپ ياشاۋاتقانلىقىنى، خوتەن مەسچىدى دېگەنگە ئوخشاش مەسچىد بارلىقىنى، ئۇيغۇرلاردىن كۆپ زىيالىلارنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى، ئۆزبېكىستان پەنلەر ئاكادېمىسىغا ئوخشاش تەتقىقات ئورۇنلاردا كۆپلىگەن ئۇيغۇرلارنىڭ ئىشلەيدىغانلىقىنى ۋە ئۇيغۇر ئۆزبېكلەرنىڭ ئورتاق تارىخلىرىنى تەتقىق قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
8 }0 z( [- g* u- p/ ?; ^كۇباتىن ئەندرېي ئەپەندىئۇيغۇرلارنىڭ مەدەنىيەتلىك، قىممەتلىك تارىخقا ئىگە خەلق ئىكەنلىكىنى، ئۆزىنىڭ ئۇيغۇرلارغا ھۆرمەت بىلەن قارايدىغانلىقىنى، ئەينى زاماندا رۇسلار ئۆزبېكلەرنىڭ تىلىنى يوقىتىش ئۈچۈن 70 يىل رۇسچە ئۆگەتكەنگە ئوخشاش ھازىر ئۇيغۇرلارنىڭ تىلى يوق بولۇش خىرسقا دۈچ كېلىۋاتقانلىقىنى بۇ بىر قەبىھ ئىش ئىكەنلىكىنى ئۇيغۇرلارمۇ ئۆز ئانا تىلى ۋە مەدەنىيىتى بىلەن ياشاش ھەققى بار خەلق ئىكەنلىكىنى ئىپادىلىدى.
! d2 Q, {: o. Y: y" n3 pئۆزبېك
تارىخچى: ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆز مەدەنىيىتىنى قوغداش ۋە ئانا تىلىدا تەلىم ئېلىش تەبىئى ھوقۇقى
6 l: P$ L7 Q! h2 u  z1 L(2)
ئۆزبېكىستان
پەنلەر ئاكادېمىيىسى شەرقشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ تارىخ تەتقىقاتچىسى كۇباتىن ئەندرېي ئەپەندى، ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆز مەدەنىيىتىنى قوغداش ۋە ئانا تىلىدا تەلىم ئېلىش تەبىئى ھوقۇقى ئىكەنلىكىنى تەكىتلىدى.

تارىخ تەتقىقاتچىسى كۇباتىن ئەندرېي ئەپەندى،
' T8 P0 }. ~* c' `يەكەن سەئىدىيە خاندانلىقىنى ئاپپاق غوجىنىڭ ئەۋلادلىرى ئىگەللىۋالغاندىن كېيىن نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇرلار ئۆزبېكىستانغا كۆچۈپ كەتكەنلىكىنى، 19 ‏- ئەسىرنىڭ ئىككىنجى يېرىمىدا مانجۇ ئىمپىراتۇرلۇقى ئۇيغۇر دىيارىغا كىرگەندە، ئۇرۇش ۋە ئىشغالىيەت سەۋەبىدىن نەچچە مىڭ ئۇيغۇرنىڭ كۆچۈپ كەتكەنلىكىنى.   ئۆزبېك ئالىملارنىڭ دېيىشىچە شۇ دەۋردە 300 مىڭ ئۇيغۇر قوقەنت خانلىقىغا كۆچۈپ كەتكەنلىكىنى بىلدۈردى.
كۇباتىن ئەندرېي ئەپەندى، ئۆز ۋەتىنىدىن ئايرىلىپ ياشاش ئېچىنىشلىق بىر ھالەت، ئىنسان ئۈچۈن ئۆز ۋەتىنىدە خار بولۇش ياشاشتىن ئېغىر ئازاب بولمىسا كېرەك، دېدى. ۋە ئۇيغۇر خەلقىنىڭ باشقا خەلقلەرگە قارىغاندا قەدىمى مەدەنىيەت مىراسقا ئىگە خەلق ئىكەنلىكىنى،  شۇ مەدەنىيەت مىراسنىڭ ساقلىنىپ قېلىشى كېرەكلىكىنى، سابىق سوۋىت ئىتتىپاقى ئۆزبېكلەرنىڭ ئانا تىلىنى يوق قىلىش ئۈچۈن رۇسچە ئۆگەتكەنلىكىنى، ئۇيغۇرلارنىڭ تىلىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن ئۆز ئانا تىلىدا تەلىم ئېلىش ھەققى بېرىلىش كېرەكلىكىنى، بارلىق مىللەتلەرنىڭ ئۆز مەدەنىيىتىنى ساقلاش ۋە ئانا تىلىدا تەلىم ئېلىش تەبىئى ھوقۇقى ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.

6 m% Z# {/ Y) u/ P; L; Iمەنبە : bbs.misranim.com  
# _7 z; A* F4 f: Jرەسىم

 

                                                   كىرگۈزگۈچ ئايال بالا پەن ئىللىق

سىتارا

قولىڭىزغا دەرت كەلمىسۇن！

ئارال

1924 ‏- يىللاردا رۇسلار بۇ خەلقنى ئىككىگە ئايرىپ، ئەنجان ۋە پەرغانە تەرەپتىكىلەرنى ئۆزبېك، شەرق تەرەپتىكىلەرنى ئۇيغۇر دەپ ئىككى خەلققە ئايرىۋەتكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى ۋە ئۇيغۇر، ئۆزبېك تىللىرىنى ئىككى تىل ئەمەس ئىككى شىۋە دېيىشكە بولىدۇ، دېدى.
+ t' Y( x, ]8 y/ H! f' n

ئۇنداق بولسا 1924-يىلى روسلار بۇلارنى ئۇيغۇر،ئۆزبېك دەپ ئىككىگە ئايرىۋىتىشتىن ئىلگىرى ئۇلارنى نىمە دەپ ئاتىشىدىغان بولغېيتتى؟؟؟؟

رىزا

ئەنجانلىق،قەشقەرلىق... دېگەندەك ناملار بىلەن ئاتىلاتتى،دېيىلىپتۇ بۇ ماقالىدە.