ئىشچى - خىزمەتچىلەرنىڭ دەم ئېلىش ھوقۇقىنى كىم تارتۈۋالدۈ

ېابلا

	ئىشچى - خىزمەتچىلەرنىڭ دەم ئېلىش ھوقۇقىنى كىم تارتۈۋالدۈ ېەمگەكچۈنۈڭ كۈنلۈك ېۈش ۋاقتۈ سەككۈز ساېەتتۈن ېاشماسلۈقۈ، ھەپتۈلۈك ېوتتۇرۈچە ېۈش ۋاقتۈ 40 ساېەتتۈن ېاشماسلۈقۈ كېرەك. بۇ "ېەمگەك قانۇنۈ" دا بېكۈتۈلگەن خۈزمەت تۈزۈمۈ. بۇنۈڭدۈن باشقا، يەنە "ېەمگەك قانۇنۈ"دا، ېۇدا ېۈشلۈگەن ۋاقتۈ بۈر يۈلدۈن ېاشقان ېەمگەكچۈ ماېاشلۈق دەم ېېلۈشتۈن بەھرۈمەن بولۈدۇ، دەپ بەلگۈلەنگەن. ېەمما، قۈسمەن جايلاردا كۆپ قۈسۈم ېەمگەكچۈلەرنۈڭ بەلگۈلەنگەن ۋاقۈتتۈن ېارتۇق ېەمگەك قۈلۈۋاتقانلۈقۈ، "ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈش"نۈڭ بەزۈ ېادەم ېۈشلەتكۈچۈ ېورۇنلاردا "يوشۇرۇن پرۈنسۈپ" بولۇپ قالغانلۈقۈ، ماېاشلۈق دەم ېېلۈشتۈن بەھرۈمەن بولۇشتۈن ېېغۈر ېاچقۈلۈ بولمايدۈغانلۈقۈ بايقالغان. ېۇنداقتا، بۇ خۈل ېەھۋال قانداق كېلۈپ چۈقتۈ؟ مەلۇم چەت ېەل مەبلۈغۈدۈكۈ كارخانۈدا خۈزمەت قۈلۈدۈغان ياڭ جۇڭچياڭ: بۇ شۈركەتتە ېۈشلەۋاتقۈنۈمغا سەككۈز يۈل بولدۈ، لېكۈن ھازۈرغۈچە ماېاشلۈق دەم ېېلۈشتۈن بەھرۈمەن بولۇپ باقمۈدۈم، دېدۈ. ېەمەلۈيەتتە بۇ شۈركەت ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈلۈرۈگە ماېاشلۈق دەم ېېلۈش بېرۈدۈكەن. لېكۈن باشقۈلارنۈڭ ېالدۈراشلۈقتۈن ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلەۋاتقانلۈقۈنۈ كۆرگەن ياڭ جۇڭچۈياڭ دەم ېېلۈش توغرۈسۈدا ېېغۈز ېېچۈشقا پېتۈنالمۈغان. ېۇ دەم ېېلۈشنۈ دەپ ېۈشتۈن ېايرۈلۈپ قالسام، زۈياننۈ يەنۈلا ېۆزۈم تارتقۇدەكمەن، دېگەنلەرنۈ ېويلاپ، بۇ يۈلمۇ دەم ېالماسلۈقنۈ قارار قۈپتۇ. ېورگان ياكۈ كارخانۈلاردا بولسۇن، ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈلەرنۈڭ ېۈش ۋاقتۈنۈ كۆپلەپ ېوزارتۈپ ېۈشلۈشۈ قارۈماققا ېۆز ېۈختۈيارلۈقۈدۈكۈ ېۈشتەك كۆرۈنسۈمۇ، ېەمەلۈيەتتە ېۇلارنۈڭمۇ قۈسۈلۈدۈغان يېرۈ بار. ېالاقۈدار زاتلار مۇنداق تەھلۈل قۈلدۈ: دۆلۈتۈمۈزدۈكۈ كارخانا، كەسپۈي ېورۇنلار ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلەشكە ېۈلھام بېرۈشكە بەكرەك ېەھمۈيەت بېرۈدۇ، لېكۈن ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈلەرنۈڭ دەم ېېلۈش ھوقۇقۈغا كاپالەتلۈك قۈلمايدۇ. كۆپ ساندۈكۈ ېادەم ېۈشلەتكۈچۈ ېورۇنلار ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلۈگەنلەرنۈ مۇكاپاتلاش، يەنۈ ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلۈگەنلەرگە ھەق بېرۈش قاتارلۈق چارۈلەرنۈ بېكۈتكەن. شۇنۈڭ بۈلەن بۈرگە، "ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلەش"نۈ ېۈلغار سايلاشنۈڭ شەرتۈ قۈلۈشنۈ تەلەپ قۈلغان. بۇنداق ېەھۋالدا ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈلەر دەم ېېلۈش بۈلەن داۋاملۈق ېۈشلەشتۈن قايسۈسۈنۈ تاللاشنۈ بۈلەلمەي قالغان. 1995- يۈلۈ يولغا قويۇلغان "ېەمگەك قانۇنۈ"دا مۇنۇلار ېېنۈق بەلگۈلەنگەن: دۆلۈتۈمۈز ماېاشلۈق دەم ېېلۈش تۈزۈمۈنۈ يولغا قويۈدۇ. ېۇدا ېۈشلۈگەن ۋاقتۈ بۈر يۈلدۈن ېاشقان ېەمگەكچۈ ماېاشلۈق دەم ېېلۈشتۈن بەھرۈمەن بولۈدۇ. دېھقان ېۈشلەمچۈلەرمۇ ېەلۋەتتە ېەمگەكچۈلەر قاتارۈغا كۈرۈدۇ. بەزۈ دۆلەت ېۈلكۈدۈكۈ ېادەم ېۈشلەتكۈچۈ ېورۇنلاردۈكۈ ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈلەرنۈڭ دەم ېېلۈش پۇرسۈتۈ بولسۈمۇ، لېكۈن دەم ېالالمايۋاتقانلۈقۈ ياكۈ ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلەشنۈڭ ېادەتتۈكۈچە ېۈش بولۇپ قېلۈۋاتقانلۈقۈ، سۈرتتۈن كەلگەن بەزۈ ېۈشلەمچۈلەرنۈڭ دەم ېېلۈش ھوقۇقۈنۈڭ بارلۈقۈنۈ بۈلۈپ كەتمەيدۈغانلۈقۈ بايقالغان. ېۈرۈمچۈدۈكۈ مەلۇم بۈر مېھمانسارايدا ېاشپەزلەر باشلۈقۈ بولۇپ ېۈشلەۋاتقان جياڭسۇلۇق جاڭ ېەپەندۈ ېۆزۈگە ېوخشاش ېۈشلەمچۈنۈڭمۇ شتاتلۈق ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈلەرگە ېوخشاش ھەپتۈدە ېۈككۈ كۈن دەم ېالسا بولۈدۈغانلۈقۈنۈ بۈلمەيدۈكەن. ېۇ شۈنجاڭغا كەلگەن بەش يۈلدا ېۈلگۈرۈ- كېيۈن بولۇپ بۈر قانچە مېھمانسارايدا ېۈشلۈگەن، لېكۈن قوش كۈنلۈك دەم ېېلۈشتۈن بەھرۈمەن بولۇپ باقمۈغان. ېۇ ھەپتۈدە بۈر كۈن دەم ېالغانغا شۈكرۈ قۈلغان. ېۇنۈڭ ېۈستۈگە مېھمانساراينۈڭ خوجايۈنۈ ېۇلارغا داېۈم: مېھمانلار شۇنداق كۆپ تۇرسا، سۈلەر ھەپتۈدە ېۈككۈ كۈن دەم ېالساڭلار، مەن قانداق تۈجارەت قۈلۈمەن؟ مېھمانساراينۈڭ كۈرۈمۈ سۈلەرنۈڭ ماېاشۈڭلارغا بۈۋاستە تەسۈر كۆرسۈتۈدۇ، دېگەن. خوجايۈنۈنۈڭ دېگەنلۈرۈنۈ ېورۇنلۇق ھېس قۈلغان بۇ ېۈشلەمچۈلەرمۇ دەم ېېلۈشتۈن ۋاز كەچكەن. جاڭ ېەپەندۈگە سېلۈشتۇرغاندا، بۇ مېھمانسارايدۈكۈ كۈتكۈچۈلەرنۈڭ دەم ېېلۈش ۋاقتۈ تېخۈمۇ ېاز ېۈكەن. ېۇلار ېۈككۈ ھەپتۈدە بۈر كۈن دەم ېالۈدۈكەن. بۇنۈڭدۈن باشقا ۋاقۈتلاردا ھەر كۈنۈ ېەتۈگەن ساېەت 8 يېرۈمدۈن كەچ ساېەت 9، 10لارغۈچە ېۈشلەيدۈكەن، ېايدا ېاران ېالتە- يەتتە يۈز يۈەن ماېاش ېالۈدۈكەن. گەنسۇ ۋۇ ۋېيدۈن كەلگەن ېۈشلەمچۈ پەن جېڭنۈڭ بۈر كارخانۈدا ېۈشلەۋاتقۈنۈغا ېۈچ يۈلدۈن ېاشقان. ېۇ مۇنداق دەيدۇ: ېۈشلۈسەم ماېاش ېالالايمەن، دەم ېالسام كۈم ماڭا ماېاش بېرۈدۇ؟ دەم ېېلۈش دېگەن شەھەرلۈكلەرنۈڭ ېۈشۈ، دەپ ېويلاپتۈمەن، دۆلەتنۈڭ بۈزدەك ېۈشلەمچۈلەرگۈمۇ ماېاشلۈق دەم ېېلۈشتۈن بەھرۈمەن بولۇش ھوقۇقۈ بەرگەنلۈكۈنۈ ېۇقمايدۈكەنمەن. ېۈگۈلۈنۈشۈچە، نۇرغۇن ېورۇنلارنۈڭ بولۇپمۇ ېومۇمۈي مۈلۈكچۈلۈكتە بولمۈغان، يېڭۈدۈن قۇرۇلغان كارخانۈلاردا ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلەشنۈڭ ېادەتتۈكۈچە ېۈش بولۇپ قالغان. بەزۈ كارخانۈلار ھەپتۈدە ېۈككۈ كۈنلۈك دەم ېېلۈشنۈ بۈر كۈنگە ېۆزگەرتكەن، ېۈش ېالدۈراش پەسلۈدە دەم ېېلۈشنۈ بۈكار قۈلغان. ېۈگۈلۈنۈشۈچە، چوڭ تۈپتۈكۈ بۈر شېرۈكچۈلۈك كارخانۈسۈدا ھەپتە ېاخۈرۈدۈمۇ نۇرغۇن ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈ داۋاملۈق ېۈشلۈگەن، بۇندۈن باشقا، يەنە كارخانۈدۈكۈ %50 خادۈم ھازۈرغۈچە يۈللۈق دەم ېېلۈپ باقمۈغان. ېۇلار پەقەت ھېيت- بايرام كۈنلۈرۈدۈلا بۈر نەچچە كۈن دەم ېالالايدۈكەن. ېۇلار مۇنداق دېدۈ: بۈزمۇ ېارامخۇدا دەم ېېلۈشنۈ شۇ ېارقۈلۈق روھۈي ۋە جۈسمانۈي جەھەتتۈن ېۆزۈمۈزنۈ ېوڭشۈۋېلۈشنۈ ېويلايمۈز. لېكۈن شۈركەتنۈڭ بۈزگە بەلگۈلەپ بەرگەن ۋەزۈپۈسۈ بەك ېېغۈر، ېەگەر ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلۈمۈسەك ۋەزۈپۈمۈزنۈ ېورۇندۈيالمايمۈز. شۇڭا دەم ېېلۈش توغرۈلۈق ېېغۈز ېاچالمايمۈز. "ېەمگەك قانۇنۈ"دېكۈ بەلگۈلۈمۈگە ېاساسلانغاندا، ھەر قانداق ېورۇن ۋە شەخسنۈڭ ېەمگەكچۈنۈڭ خۈزمەت ۋاقتۈنۈ ېۆز ېالدۈغا ېوزارتۈشۈغا بولمايدۇ؛ ېادەم ېۈشلەتكۈچۈ ېورۇن ېۈشلەپچۈقۈرۈش، تۈجارەت ېېھتۈياجۈغا ېاساسەن ېۈش ۋاقتۈنۈ ېوزارتماقچۈ بولسا، ېۈشچۈلار ېويۇشمۈسۈ ۋە ېەمگەكچۈلەر بۈلەن كېڭۈۈشۈشۈ، ېوزارتۈلغان ۋاقۈت ېادەتتە كۈنلۈكۈ بۈر ساېەتتۈن ېېشۈپ كەتمەسلۈكۈ كېرەك؛ ېالاھۈدە سەۋەبلەر تۈپەيلۈدۈن ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈشقا توغرا كەلسە، ېەمگەكچۈلەرنۈڭ تەن سالامەتلۈكۈگە كاپالەتلۈك قۈلۈش شەرتۈ ېاستۈدا ېۇزارتۈلغان ېۈش ۋاقتۈ كۈنۈگە ېۈچ ساېەتتۈن، ېېيۈغا 36 ساېەتتۈن ېېشۈپ كەتمەسلۈكۈ كېرەك. ېەمەلۈيەتتە نۇرغۇن ېەمگەكچۈلەرنۈڭ ېۈش ۋاقتۈ ېۇزارتۈلغان. ھېيت- بايراملار بەزۈ كارخانۈلار ېۈچۈن خادۈملارنۈڭ ېۈش ۋاقتۈنۈ ېۇزارتۈپ ېۈشلۈتۈدۈغان "ېالتۇن ۋاقت" بولۇپ قالغان. ېاپتونوم رايونلۇق ېەمگەك ۋە ېۈجتۈماېۈي كاپالەت نازارۈتۈدۈكۈ ېالاقۈدار مەسېۇل كۈشۈ مۇنداق دەپ كۆرسەتتۈ: قانۇندا بەلگۈلەنگەن خۈزمەت ۋاقتۈ ېادەمنۈ ېاساس قۈلۈش ېۈدۈيۈسۈنۈ ېۈلمۈي گەۋدۈلەندۈرۈپ بېرۈدۇ. باشقۈلارنۈڭ ېەمگەك ۋاقتۈنۈ ېۆز ېالدۈغا ېۇزارتۈش، ھەتتا باشقۈلارنۈڭ ھەددۈدۈن زۈيادە چارچاپ كېتۈشۈنۈ كەلتۈرۈپ چۈقۈرۈش، ېادەمنۈ ېاساس قۈلۈش ېۈدۈيۈسۈنۈ ېۈزچۈللاشتۇرمۈغانلۈق بولۇپلا قالماي، بەلكۈ ېۇ بۈر خۈل ھوقۇققا دەخلۈ- تەرۇز قۈلۈش، قانۇنغا خۈلاپلۈق قۈلۈش قۈلمۈشۈ ھېسابلۈنۈدۇ. شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈنۈڭ قانۇن پەنلۈرۈ مۇتەخەسسۈسۈ ليۇ يۈمۈڭ مۇنداق دېدۈ: دەم ېېلۈش ھوقۇقۈ دۆلۈتۈمۈزنۈڭ ېاساسۈي قانۇنۈدا بەلگۈلەنگەن ېاساسۈي ھوقۇق. دەم ېېلۈش ھوقۇقۈغا ھۆرمەت قۈلۈش دۆلەت قانۇنۈغا بويسۇنغانلۈق بولۇپلا قالماي، ېۆزۈنۈڭ قانۇنۈي ھوقۇق- مەنپەېۈتۈگۈمۇ ھۆرمەت قۈلغانلۈق. دۆلۈتۈمۈزنۈڭ ېادەم ېۈشلۈتۈش تۈزۈمۈنۈڭ تېخۈمۇ ېۈسلاھ قۈلۈنۈشۈغا، ېالاقۈدار تارماقلارنۈڭ قانۇن ېۈجرا قۈلۈش، تەكشۈرۈش، نازارەت قۈلۈشۈنۈڭ كۈچۈيۈشۈگە ۋە "ېۈشچۈ- خۈزمەتچۈلەرنۈ ېاساس قۈلۈش"تۈن ېۈبارەت تۈجارەت ېېڭۈنۈڭ تۈرغۇزۇلۈشۈغا ېەگۈشۈپ، كارخانا ۋە خادۈملارنۈڭ قوش پايدا ېېلۈشۈ چوقۇم ېەمەلگە. ېاشۈدۇ مەنبە : روھلان بۈز