ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم››نىڭ سىھرى كۈچى

سەھرا قىزى

	ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم››نىڭ سىھرى كۈچى ئۇيغۇرلار ئۇزاق تارىخقا،مىللى-مەدەنيەتكە،باشقا مىللەتلەرنى قايىل قىلغۇدەك دەرىجىدە ئۆرپ-ئادەتكە ئىگە مىللەت بولغاچقىمىكىن ئۇلارنىڭ ھەر بىر ھەركىتى،سۆزى،مەدەنىيتى تارىخ بەتلىرىگە يىزىلىپ يىراق زامان،ماكان چەكلىمىسىگە ئۇچرىماي ئەجداتلىرىمىزغا يىتىپ كىلىپ، بۇ ئىسىل ئەنئەنىمىزنى ھازىرغىچە ساقلاپ كىلىپ باشقا مىللەتلەرنى تاڭ قالدۇرغۇدەك نەتىجىلەرنى ياراتتۇق ۋە يارىتىۋاتىمىز...بولۇپمۇ بىزدىكى كۆرۈشۈش،سالاملىشىش ئۇسۇلىمىز-قائىدىمىز باشقا مىللەتلەرنىڭ مەدەنىيتىگە سىڭىپ كىرىپ مىللىتىمىزنىڭ ئەزەلدىن ئۇيۇشقاق مەدەنيەتلىك مىللەت ئىكەنلىكىنى نامايەن قىلىپ بەرمەكتە. بىزدە-يولدىن ئۆتۈشۈش جەريانىدا ئالدىمىزغا ئۇچرىغان ھەر قانداق بىر قەۋىمگە نىسپەتەن ئىككى قولىمىزنى ئوڭ كۆكسىمىزگە ئىلىپ ئىگىلىپ تۇرۇپ <<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>دەپ ئامانلىق سورايدىغان بىر ئادەت بار.ھەتتا بىر مەسچىتتە بىرگە ناماز ئوقۇپ چىققانلارمۇ مىسچىت ئالدىغا چىقىشى بىلەن <<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>دەپ تەكرار-تەكرار سورىشىپ ئەھۋاللىشىدۇ.<<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>دىمەك باشقىلارغا <<ئاللاھنىڭ سالامى سىزگە بولسۇن>> دىگەندىن ئىبارەت خاسىيەتلىك بىر سۆزدۈر.باشقىلار<<ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام>>(بىرگە بولسۇن) دەپ جاۋاپ قايتۇرۇپ باشقىلارغىمۇ بەخىت-ئامەت.ئىنساپ-ھىدايەت تىلىشىدۇ.بۇ سالام باشقىلارغا بىر خىل يىقىشلىق بىلىنىپ سالام قىلمايدىغان ياكى كىبىرى ئۈستۈن كىشىلەرنىمۇ خىجالەتتە قويىدۇ....ھازىر جەمىيەتنىڭ ئۇچقاندەك تەرەققى قىلىشى بىلەن باللىرىمىز <<قوش تىل>>سىنىپلىرىدا ئۇقۇپ بۇ خاسىيەتلىك سالامنىڭ ئورنىنى<<نىخاۋ>>ئىلىپ كۆڭۈللەرنى غەش قىلماقتا.مەن تۆۋەندە بىر مىسال كەلتۈرەي؛ 1-بىر كىشى مەلۇم بىر ئىش ئورنىغا  ئىمتاھان بىرىپ يۈز-تۇرانە ئىمتاھانغا كىرمەكچى بوپتۇ.ئىمتاھان ئالىدىغان كامىسىيەلەر ساپلا خەنزۇ بولغاچقا نىمە دەپ كىرىشىنى بىلمەي تىڭىرقاپ قاپتۇ.باشقىلار كىرىپ ئىمتاھان بىرىپتۇ.بۇ ئادەم ئۇزۇن يىل مىللى كادىرلار بىلەن ئىشلەپ خەنزۇچە سۆزلەشنى يا يىزىشنى بىلمەيدىكەن.بىشى بەكمۇ قىتىپتۇ.ئىمتاھان مەيدانىغا كىرمەي دەپ ئويلاپمۇ بىقىپتيۇ نەتىجىسى باشقىلاردىن ئالاھىدە ئۈستۈن بولغاچقا تەۋەككۇل قىلىپ كىرىپ باقماقچى بولۇپ نۆۋەت كۈتۈپتۇ دە ئىمتاھان مەيدانىغا <<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>دەپ ئوڭ قولىنى كۆكسىگە قويۇپ سالام قىلىپ كىرىپتۇ.شۇ چاغدا ئىمتاھان ئالىدىغان11 نەپەر خەنزۇ يولداش بۇ سالامنى كۆرۈپ نىمە دىيىشىنى بىلمەي ئورنىدىن لىككىدە تۇرۇپ كىتىپتۇ....شۇنىڭ بىلەن بۇ كىشى ئۆزىنى ئۇيغۇرچە تونۇشتۇرۇپ ئاساسى قاتلامدا ئۇزۇن ئىشلىگەنلىكىنى،شۇڭا خەنزۇچىنى سۆزلىيەلمەيدىغانلىقىنى،خىجالەت بولۇپ كىرمەي قايتىپ كىتەيمۇ دەپ ئويلغانلىقىنى،نەتىجسىنىڭ ياخشى چىققانلىقى ئۈچۈن كىرىپ ئۆزىنى سىناپ باقماقچى بولغانلىقىنى ئەستايىدىللىق بىلەن بايان قىپتۇ.ئىمتاھان مەيدانىنىڭ نازارەتچىسى ئاز-تولا ئۇيغۇرچە ئۇقىدىغان خەنزۇ بولغانلىقى ئۈچۈن بۇ كىشىنىڭ سەمىيمىيىتىدىن تەسىرلىنىپ ئۇنىڭغا مۇنداق بىر جۈملە سۆزنى ھەدىيە قىلىپ خىزمەتكە قوبۇل قىپتۇ.ئۇ سۆز<<بىلمەسلىك ئەيىپ ئەمەس،ئۈگەنمەسلىك ئەيىپ>>.....دىمەك ھىلىقى كىشى <<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>دىگەن سۆزنىڭ بۇنچىلىك خاسىيەتلىك ئىكەنلىكىنى ھىس قىلىپ تىرىشچانلىق بىلەن ئىشلەپ ئاخىرىدا باشقا تىللارغىمۇ يۈرۈش قىلىپ ئاز بولمىغان نەتىجىلەرنى يارىتىپ يۈزىنى يورۇق قىپتۇ. 2- بىر ئوقۇغۇچى ئالى مەكتەپنى پۈتتۈرۈپلا جۇڭگو-فىرانسىيە شىرىكچىلىكىدىكى بىر مەدەنيەت تارقىتىش شىركىتىگە خىزمەتچى قوبۇل قىلىدىغانلىقىنى ئاڭلاپ شۇ يەرگە بىرىپتۇ دە ئىشىكتىن كىرىپلا<<نىخاۋ>>دىگەن سۆزنى باشلىغانچە باش دىرىكتۇر ئىشخانىسىگە كىرىپتۇ.باش دىرىكتۇر كىلىش مەخسىدىنى ئۇققاندىن كىيىن تەپسىلى ئەھۋالىنى تولدۇرىدىغان بىر تال جەدىۋەل بىرىپ تولدۇرۇپ بولغىچە بىشىدا قاراپ تۇرۇپتۇ.تولدۇرۇپ بولغاندىن كىيىن؛ -سىزنىڭ ئوقۇش تارىخىڭىز ياخشىكەن،تاللىغان كەسپىڭىزدىن ئۇتۇق قازانغۇدەكسىز،لىكىن سىزنى شىركىتىمىز قوبۇل قىلمىدى.قايتىپ باشقا ئورۇندىن ئىش ئىزلەڭ...-دەپتۇ.ھەيران قالغان ھىلىقى ئوقۇغۇچى سەۋىبىنى سورىغان ئىكەن ھىلىقى باش دىرىكتۇر مۇنداق جاۋاپ بىرىپتۇ. -شىركىتىمىز مەدەنيەت تارقىتىش شىركىتى،سىزنىڭ قوش تىل ئۈگەنگەنلىكىڭىز بەك ياخشى ئىش،لىكىن تىلىڭىزنى يىزىقىڭىزنى ئۇنتۇپ قالغانلىقىڭىز نۇمۇسلۇق ئىش...مەن ئالاھىدە فىرانسىيەدىن كىلىپ شىنجاڭدا شىركەت ئىچىشتىكى مەخسىدىم-ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆرۈپ ئادىتىنى،مەدەنىيتىنى تەتقىق قىلىپ پۈتۈن دۇنياغا تونۇتۇش..سىزنىڭ بىرىنجى قەدەمدە <<نىخاۋ>>دەپ ئىشخانىغا كىرىشىڭىز،ئىككىنجى قەدەمدە جەدىۋەلدىكى ئىسىم-فامىلىسى دىگەن يەرگە خەنزۇچە خەت بىلەن ئىسمىڭىزنى يىزىشىڭىز توغرا بولمىدى.ھەر قانداق بىر مىللەت قايسى ئورۇنغا بارمىسۇن چوقۇم ئۆز تىلىنى،يىزىقىنى قوللىنىش كىرەك.ئەگەر باشقىلار بۇ يىزىقنى تونۇمايدىغانلىقىنى،خەلقئارادا ئورتاق قولىنىدىغان يىزىق-تىل تەلەپ قىلغاندا ئاندىن باشقا تىللارنى قوللانسىڭىز بولىدۇ.دىمەك سىز<<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>نىڭ ئورنىغا <<نىخاۋ>>نى ئىشلىتىپ تىلسىز-يىزىقسىز بىر مىللەتنى ئەسلىتىپ قويدىڭىز...مەن ئاتايىتەن يىراقتىن كىلىشىممۇ ئۇيغۇر تىلى بىلەن يىزىقىنى تەتقىق قىلىپ مەدەنىيتىنى دۇنياغا تونۇتۇش...شۇڭا سىز قوبۇل قىلىنمىدىڭىز...-دەپ يولغا سىلىپ قويۇپتۇ. دىمەك؛بۇنىڭدىن كۆرىۋىلىشقا بولىدۇكى-<<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>نىڭ خاسىيىتى چوڭ. دوستلار! چوقۇم كۆرۈشكەندە ياكى سالاملاشقاندا <<ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم>>نى توغرا ئىشلىتەيلى...ھەممەيلەنگە ئۇلۇغ ئاللاھنىڭ سالامى بولسۇن! مەنبە   : مىسرانىم تورى بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   mihqi تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-12-20 01:02 PM

مۇختەرجان

	دوستلار : مۇشۇ تېمىدا كۆرىستىپ بېرىلگەندەك بىزدىكى ئەشۇ - « ئەسسالامۇ-ئەلەيكۇم » دىگەن خاسىيەتلىك سۆزنى سالاملاشقاندا دىيىشنى ئۇنتۇپ قېلىشمايلى . ئەنئەنە ئۇنتۇلۇپ قالمىسۇن . بۇ گەپنى دىيىش يا تەس بولمىسا ؛ بۇ گەپ ئادەمگە شۇنچىلىك يېقىملىق ئاڭلىندىكەن . « سەھرا قىزى » بۇ تېمىدىن « مىسرانىم تورى » دىن كۈچۈرۈپ بەك ياخشى ئىشنى قىلىپتۇ . مەنمۇ ئادەتتە ئۈزەمدىن چوڭلار بىلەن ھەر قاچان كۈرۈشكەندە « ئەسسالامۇ-ئەلەيكۇم » دەپ ئادەتلىنىپ قاپتىمەن . قارشى تەرەپ ئاڭلىغۇدەك دىسەكلا بۇلۇدۇ . ھەمىمىز ئۆز-ئارا سالاملاشقاندا قارشى تەرەپنىڭ ئۈزىمىزگە سۇنغان قۇلىنى ئىككى قولىمىز بىلەن تۇتۇپ «ئەسسالامۇ-ئەلەيكۇم » دىسەك نىمدىگەن ياخشى ھە-؟ باشقىلارمۇ مۇشۇنداق كۆرۈشسەك بىزگە ھەۋەسلىنىپ قارايدۇ . شۇنداق قىلىلى ئەمىسە ھە-؟

	ھازىرقى ئاتا - ئانا بولغۇچلار چۇقۇم ئۇقۇپ قۇيۇشقا تىگىشلىك ياخشى تىما ئىكەن ، ياش ئاتا - ئانلار سالاملىشىش ئۆرىپ - ئادەتلىرمىزنى پەرزەنتلىرمىزگە چۇقۇم ئۈگىتىپ قويايلى ھەم ئۆزىمزدىن باشلاپ ئادىتمىزگە ئايلاندۇرايلى.