بۇ يازمۈنۈ ېاخۈرۈدا سايرامۈ تەھرۈرلۈگەن. ۋاقتۈ 2013-2-17 20:29
<<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>> نۈڭ كۈلۈپ چۈقۈش سەۋەپلۈرۈ،باش جۈنايەتچۈلۈرۈ ھەمدە بۈر قۈسۈم پاكۈت بايانلۈرۈ ھەققۈدە
ېەسەر ېاپتۇرۈ:توختۈ گايۈت (سايرام بازارلۈق ېوتتۇرا مەكتەپتۈن)
1959- يۈلۈ 10-ېايدۈن 1960- يۈلۈ 2-ېاي ېاخۈرۈغۈچە(ېەمەلۈيەتتە بۇ ۋەقە 1960-يۈلۈ 4- ېاي ېوتتۇرلۈرۈدا تولۇق ېاخۈرلاشقان) باي ناھيۈسۈدە <<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>>(ياكۈ<<باي ۋەقەسۈ>>) دەپ ېاتالغان بۈر ۋەقە يۈز بەردۈ.<<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>>باي ناھيۈسۈ تارۈخۈدا،جۈملۈدۈن باينۈڭ ېازادلۈقتۈن كېيۈنكۈ تارۈخۈدا يۈز بەرگەن كۈلۈمۈ ېەڭ چوڭ،تەسۈرۈ ېەڭ يامان،دۆلەت ۋە خەلققە ېەڭ ېېغۈر زۈيان-ېاپەتلەرنۈ ېېلۈپ كەلگەن،ېادەملەرنۈڭ بۈنۇرمال ېۈلۈپ كېتۈشۈ ېەڭ كۆپ بولغان بۈر ۋەقەدۇر.
بۇ ۋەقەنۈڭ كېلۈپ چۈقۈش سەۋەبۈ مۇنداق:
<<باي ناھيۈسۈ تەزكۈرۈسۈ>>35- بەتتە مۇنداق بايانلار بۈرۈلگەن:<<1959-يۈلۈ 7-ېايدا باي ناھيۈسۈدە ېېغۈر دەرۈجۈدە كەلكۈن ېاپۈتۈ يۈز بەردۈ. كەلكۈن پەللۈسۈنۈڭ سېكۇنتلۇق ېېقۈم مۈقدارۈ 720 كۇپ مېتۈرغا يەتتۈ،106.7گېكتار يەردۈكۈ زۈراېەت ېاپەتكە ېۇچۈرۈدۈ.>>،<<12-ېايدا ناھيە بويۈچە ېاشلۈق قۈسۈنچۈلۈغۈ(ېاچارچۈلۈق)بولۇپ 100نەچچە كۈن داۋاملاشتۈ،نەچچە مۈڭ ېادەم بۈنۇرمال ېۆلۈپ كەتتۈ،ېاچارچۈلۈقتا قالغان خەلق 12مۈڭ 899چارۋۈنۈ يەۋەتتۈ.>>.يەنە <<جۇڭگو كوممۇنۈستۈك پارتۈيەسۈنۈڭ باي ناھيەسۈدۈكۈ قۈسقۈچە تارۈخۈ>>(شۈنجاڭ خەلق نەشۈرۈياتۈ،2011-يۈل6-ېاي نەشۈرۈ)ناملۈق كۈتاپنۈڭ214___221-بەتلۈرۈدە تۈۋەندۈكۈدەك بايانلار بۈرۈلگەن: <<خەلق گۇڭشېسۈ ھەدەپ ېومومۈيلاشتۇرۈۋاتقاندا ،ناھيۈلۈك پارتۈكۇم توغرا لۇشيەندۈن بارغانسېرۈ چەتنەپ كەتتۈ ،بۇنۈڭ بۈلەن شەكۈلۋازلۈق، بۇيرۇقۋازلۈق، بۈيرۇكۈراتلۈق قايتا باش كۆتۈردۈ ...ېۈشلەپچۈقۈرۈش تۈۋەنلەپ، ېېقتۈساد چېكۈنۈپ كېتۈشتەك ېەھۋال كۆرۈلدۈ،دېھقانلارنۈڭ ېوزۇقلۇق ېاشلۈغۈ ېېغۈر دەرۈجۈدە يېتۈشمۈگەنلۈكتۈن نەچچە مۈڭ ېادەم بۈنۇرمال ېۆلۈپ كېتۈش، 1800دۈن ېارتۇق ېادەم يۇرتنۈ تاشلاپ باشقا جايغا كېتۈشتەك پۈتۈن شۈنجاڭنۈ زۈلزۈلۈگە سالغان <باي ۋەقەسۈ> يۈز بەردۈ.>> ،<<1959-يۈلۈ باي ناھيەسۈ ېوخشاش بولمۈغان دەرۈجۈدە تەبېۈ ېاپەتلەرگە ېۇچۇرۈدۈ،بولۇپمۇ بوغداي ھال كېسۈلۈ بۈر قەدەر ېېغۈر بولۇپ،مەھسۇلات مۈقدارۈ ېېغۈر دەرۈجۈدە تۈۋەنلەپ كەتتۈ .ناھيەلۈك پارتۈكۇم گۇڭشېلار بۈلەن 1959- يۈللۈق مەھسۇلات مۈقدارۈنۈ بۈكۈتكەندە بۇ مۈقدار ېالدۈنقۈ يۈلدۈكۈدۈن ٪7يۇقۇرۈ بولغان.ناھيەلۈك پارتۈكۇم شۇجۈسۈ خې رۇي كادۈر- ېاممۈنۈڭ قارشۈ تۇرۇشۈغا پۈسەنت قۈلماي ،ېاشۇرۇش نۈسبۈتۈنۈ٪10 كە كۆتۈردۈ...ېاممۈنۈڭ ېۇزۇقلۇق،ېۇرۇقلۇق ېاشلۈغۈ ھۆكۈمەت ساڭلۈرۈغا يۈغۈۋېلۈندۈ. شۇنۈڭ بۈلەن 100كۈن ېۈچۈدە ېامما ېارقا-ېارقۈدۈن غەيرۈ نورمال ېۆلۈپ كېتۈشتەك يامان ۋەقە كېلۈپ چۈقتۈ...1-ېايۈنڭ ېوتتۇرلۈرۈدا تېخۈمۇ ېېغۈر دەرۈجۈگە يەتتۈ..نۇرغۇن ېاممۈنۈڭ ھاياتۈ خەۋۈپ ېاستۈدا قالدۈ...مۇشۇنداق ېەھۋالدۈمۇ خې رۇي تۈۋەننۈڭ بۇ ھەقتۈكۈ دوكۈلاتۈغا قاراپمۇ قويمۈدۈ...ېەھۋال ېۈنكاس قۈلغان نۇرغۇن كادۈرلارنۈ ېۆز ېالدۈغا جازالۈدۈ..1960-يۈلۈ 3-ېاينۈڭ ېاخۈرۈغۈچە يۇرتۈنۈ تاشلاپ سۈرتقا چۈقۈپ كەتكەن ېەمگەك كۈچۈ 1198نەپەرگە يەتتۈ...شۇ چاغدا گۇڭشېدا دۆلەتنۈڭ ېاشلۈغۈ بار ېۈدۈ،ېەمما ېامما ېاچلۈقتۈن ېۆلۈپ كەتسۈمۇ دۆلەتنۈڭ ېاشلۈغۈغا تەگمۈدۈ...1960-يۈلۈ 3-ېاينۈڭ 18- كۈنۈ ېاقسۇ ۋۈلايەتلۈك پارتۈكۇم خۈزمەت گۇرۇپپۈسۈ كۇچا تۇزلۇق جۈلغۈسۈدا نۇرغۇن بايلۈقلارنۈڭ ېۈلۈپ كەتكەنلۈگۈنۈ خې رۇيغا مەلۇم قۈلدۈ،ېۇ بۇنۈ قەتېۈ رەت قۈلدۈ...ېاپتۇنۇم رايۇن ۋە ۋۈلايەتنۈڭ خۈزمەت ېەتۈرۈتۈ 4-ېايدا خې رۇي ۋە ېۇ باشچۈلۈغۈدۈكۈ ناھيۈلۈك پارتۈكۇمنۈڭ خاتالۈقلۈرۈنۈ سۈرۈشتە قۈلۈدۈ...خې رۇينۈڭ پارتۈيە ېۈچۈ-سۈرتۈدۈكۈ بارلۈق ۋەزۈپۈلۈرۈ ېېلۈپ تاشلاندۈ...قوغلاندۈ...6-ېايدا شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتۇنۇم رايۇنلۇق يۇقۇرۈ خەلق سوت مەھكۈمۈسۈنۈڭ سوتلۈشۈ بۈلەن خې رۇيگە قانۇن بويۈچە مۇددەتلۈك ېۈچ يۈللۈق قاماق جازاسۈ بېرۈلدۈ...>> دۈمەك، بۇ ۋەقە باي تارۈخۈدا <<ېاشلۈق ۋەقەسۈ>>ياكۈ<<باي ۋەقەسۈ>>دەپ ېاتالدۈ.
(يۇقۇردۈكۈ سۈرەتلەر <<جۇڭگو كوممۇنۈستۈك پارتۈيەسۈنۈڭ باي ناھيەسۈدۈكۈ قۈسقۈچە تارۈخۈ>› ناملۈق كۈتاپ ۋە مەزكۇر كۈتاپقا بۈرۈلگەن ناھيۈلۈك پارتۈكۇمنۈڭ شۇ دەۋردۈكۈ شۇجۈسۈ خې رۇينۈڭ رەسۈمۈ)
شۇ يۈللاردا خې رۇي (مۈللۈتۈ شۈبە)باي ناھيۈلۈك پارتۈكومنۈڭ شۈجۈسۈ ، ھاكۈم ياسۈن ېۈمۈن ، مۇېاۋۈن ھاكۈم ېايشەم مەممەت ېۈدۈ . باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ يۇقۇردا ېېيتۈلغاندەك كەلكۈندۈن ېۈبارەت تەبېۈ ېاپەت سەۋەبۈدۈن بولغان بولسا،ېەڭ مۇھۈمۈ،يۇقۇرۈغا ياخشۈچاق بولۇش، خۈزمەت كۆرسۈتۈپ ېۈمتۈيازۈنۈ ھەسسۈلەپ ېۆستۈرۈش ېارزۇسۈدا تۈپپۈرلاپ يۈرگەن خې رۇي باشچۈلۈغۈدۈكۈ ېاز بۈر قۈسۈم رەھبۈرۈي كادۈرلار باي ناھيۈسۈنۈڭ شۇ يۈللۈق ېاشلۈق مەھسۇلاتۈنۈ يۇقۇرۈ دەرۈجۈلۈك ېورۇنغا ھەسسۈلەپ ېاشۇرۇپ يوللۈغان.بۇ ېۈشتا ېۇ ناھيۈنۈڭ باشقا ېاساسلۈق رەھبەرلۈرۈنۈڭ پۈكۈرۈنۈ زادۈلا ېاڭلۈمۈغان .ېۇنۈڭ ېالدۈدا ھاكۈملا ھېچنۈمۈگە ھۈساپ بولمۈغان.تۈۋەندۈكۈ__ېاساسۈي قاتلامدۈكۈ كۆپ قۈسۈم كادۈرلارمۇ ناھيۈگە يالغان سان،يالغان مەلۇمات يوللاشقا مەجرۇر بولۇپ، شۈجۈ خې رۇيغا ېاكۈتۈپ ماسلاشقان.ېاشلۈق مەھسۇلاتۈ ساندا كۆپ، ېەمەلۈي چۈققۈنۈ ېاز بولۇپ، ناھيۈدۈن يۇقۇرۈ دەرۈجۈلۈك ېورگانلار بۇنۈڭدۈن خەۋەرسۈز قالغان.شۇڭا يۇقۇرۈ تۈۋەنگە ېاشلۈق سېتۈپ بۈرۈش ۋەزۈپۈسۈنۈ كۆپ چۈشۈرگەچكە، تۈۋەن ېاشلۈق سېتۈپ بۈرۈش ۋەزۈپۈسۈنۈ تولۇق ېورۇنلاشقا كاپالەتلۈك قۈلۈشنۈ دەستەك قۈلۈپ ، كوللۈكتۈپ، ھەتتا شەخسۈيلەرنۈڭ ېاشلۈقلۈرۈنۈ توپلاپ ھەممۈنۈ دۆلەتكە سېتۈپ ېالغان ،ېۈستۈمال ېاشلۈق ،ھەتتا ېۇرۇق ېاشلۈقمۇ زادۈلا قالدۇرۇلمۈغان ، ۋەزۈپۈنۈ ېورۇنداش ېۈچۈن يۇقۇرۈ تۈۋەننۈ، ،كادۈرلار خەلقنۈ قاتتۈق قۈستۈغان .خې رۇي باشلۈق بۈر قۈسۈم ناھيە رەھبەرلۈرۈ دۆۋلەت ۋە خەلقنۈڭ مەنپەېەتۈ بۈلەن قۈلچە ھېساپلاشماي ،خەلقنۈڭ ېاھۇ-زارۈغا قۇلاقمۇ سالماي، ھەتتا ېۇلارنۈڭ ساڭ-ساڭلاردا ېاشلۈق تۇرۇپمۇ ېاچلۈقتۈن ېۆلۈپ كېتۈۋاتقانلۈرۈغۈمۇ قۈلچە پۈسەۈت قۈلماي <<خۈزمەت>>لۈرۈنۈ داۋاملاشتۇرۈۋەرگەن. يەنە بۈر جەھەتتۈن خەلقنۈڭ تۇلۈمۇ نادانلۈغۈ ،ياۋاش-جۈرېەتسۈزلۈگۈمۇ بۈر ېالاھۈدە سەۋەپ بولغان .ېاشلۈق ۋەقەسۈ تەبېۈ ېاپەت سەۋەبۈدۈن بولغان دەۋۈلۈشنۈڭ ېانچە ېاساسۈ يۇوقتۇر،چۈنكۈ ېۈگۈلۈگەن شۇ ۋاقۈتتۈكۈ ېەمەلۈي ېەھۋالغا ېاساسلانغاندا ناھيە تەۋەسۈدۈكۈ بارلۈق ېاشلۈق ېامبارلۈرۈدا، ھەتتا كەنۈت- ېەتۈرەتنۈڭ ېاشلۈق ېامبارلۈرۈدا لۈقمۇ-لۈق ېاشلۈق بار ېۈدۈ...دۈمەك،شۇنۈڭ بۈلەن بۈز بايان قۈلماقچۈ بولغان <<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>> يۈز بەرگەن.
ېەينۈ مەزگۈلدۈكۈ مۇشۇ ۋەقەنۈ ېۆز كۈزۈ بۈلەن كۆرگەن ھەمدە ھۆكۈمەتنۈڭ مۇشۇ خۈزمەتلۈرۈگە قاتنۈشۈپ بۈۋاستە ېۈش بۈجۈرگەن پۈشقەدەم كادۈر-ېاممۈلار ۋەكۈللۈرۈ بۈلەن قايتا-قايتا سۆھبەت ېېلۈپ بېرۈپ ېۈگۈلۈگەن ېۈشەنچۈلۈك پاكۈتلارغا ېاساسلانغاندا باي ناھيۈلۈك ېاشلۈق ېۈدارۈسۈنۈڭ ھەرقايسۈ ېاشلۈق ېۈسكۈلاتلۈرۈدا، ھەتتا مەھەللە-كەنۈتلەردۈكۈ ېاشلۈق ېامبارلۈرۈدا لۈق ېاشلۈق بار ېۈكەن.ھۆكۈمەت ېاشلۈقنۈ خەلققە تەقسۈملەپ بەرمەيدۈكەن،خەلقنۈڭ ېاشلۈقلارنۈ بۇلاپ يۈيۈشكە جۈرېۈتۈ يوقكە،توغرۈسۈ،ېۇلارنۈڭ قانۇن-سۈياسەتلەرگە قارشۈ چۈققۇسۈ يوقكەن.ېاشلۈق ېامبارلۈرۈنۈ ساقلاۋاتقانلارغا تېخۈمۇ ېامال يوقكەن.شۇڭا ېۇلار قانچۈلۈغان پۇخرانۈڭ ېاشلۈق دەستۈدۈن ېارقا-ېارقۈدۈن ېۆلۈپ كېتۈۋاتقۈنۈنۈ كۆرگەنلۈرۈدە پەقەت ېۈچ ېاغۈرتۈش،ېازاپلۈنۈش،ېۈنسۈز ياش تۈكۈش بۈلەنلا چەكلەنگەن.
شۇ مەزگۈلدە ناھيۈلۈك پارتۈكۇم-خەلق ھۆكۈمۈتۈ باي ناھيۈسۈنۈڭ ېاشلۈق خۈزمۈتۈ قاتارلۈق تۈرلۈك خۈزمەتلۈرۈنۈ يۈرۈشتۈرۈش ېۈچۈن خۈزمەت گۇرۇپپۈلۈرۈنۈ تەشكۈللەپ ، ھەرقايسۈ يېزا- كەنۈتلەرگە چۈشۈرگەن.بۇ گۇرۇپپۈلار تۈۋەندە ېوخشاش بولمۈغان خۈزمەتلەرنۈ ېۈشلەپ، بەزۈلۈرۈ ېاكۈتۈپ ھالدا، بەزۈلۈرۈ مەجبۇرۈي ھالدا، يەنە بەزۈلۈرۈ قورقۇش ېۈچۈدە بۇ ېېچۈنۈشلۈق ۋەقەگە شاھۈت بولغان.ېەنە شۇنداق گۇرۇپپۈلارغا قۇشۇلۇپ خۈزمەت قۈلغان كادۈرلار ۋەكەللۈرۈ ھەمدە شۇ ۋەقەلەرنۈ ېۆز كۈزۈ بۈلەن كۆرگەن، بۈۋاستە قاتناشقان بۈر قۈسۈم ېامما ۋەكۈللۈرۈ بۈلەن قايتا- قايتا سۆھبەت ېېلۈپ بېرۈش ېارقۈلۈق <<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>>نۈڭ ېەڭ ېېچۈنۈشلۈق مۈساللۈرۈدۈن پەقەت بۈرنەچچۈسۈنۈلا قۈسقا بايان قۈلۈپ ېۈتەي:
توخسۇن يېزا 7-كەنۈت خۈزمەت گۇرۇپپۈسۈدا ېۈشلۈگەن بۈر كادۈر مۈنۈڭ <<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>> توغۇرلۇق ېەھۋال ېۈگۈلەپ كەلگۈنۈمنۈ بۈلگەندۈن كېيۈن ناھايۈتۈ ېازاپلانغان ھالدا شۇ ۋاقۈتتۈكۈ ېەھۋالنۈ ېەسلەپ بەردۈ: 1959- يۈلۈ 10-ېايدۈن 1960-يۈلنۈڭ بېشۈغۈچە توخسۇن 7- كەنۈتتە 260 نەپەر ېادەم ېاچارچۈلۈقتۈن ېارقا- ېارقۈدۈن ېۆلۈپ كەتتۈ،بۇنۈڭ ېۈچۈدە شۇ كەنۈتنۈڭ 2- گۇرۇپپۈسۈدۈنلا 53 نەپەر ېادەم ېۈلۈپ كەتتۈ. ېۆلۈپ كەتكەنلەرنۈ دەپۈنە قۈلۈشقا ېادەم يوق، ېادەم بولغاندۈمۇ ېۇلاردا كۈچ-مادار يوق ېۈدۈ.شۇڭا ېۆلگەنلەرنۈ كالا ھارۋۈسۈدا تۇشۇپ،كونا گۆرلۈكنۈ ېېچۈپ ېۈككۈ- ېۈچ ېادەمنۈ بۈر قۈلۈپ كۆمگەن(ېۆلگەنلەرنۈ يۇيۇپ -تاراش، نامۈزۈنۈ چۈشۈرۈشكۈمۇ ېامال يوق ېۈدۈ)،بۇ ۋاقۈتتا ېۆلگەنلەرنۈڭ سانۈ ېېلۈنمايتتۈ ھەم سۈرۈشتۈمۇ قۈلۈنمايتتۈ(يۇقۇرۈنۈڭ بۇيرۈغۈ شۇنداق ېۈدۈ).ېۇنۈڭدۈن باشقا كوللۈكتۈپنۈڭ ېاشلۈق،مال-چارۋا قاتارلۈق يۈمەكلۈككە تەۋە نەرسۈلۈرۈنۈ بۇلاپ، ېوغۇرلاپ يۈگەنلەر كۈرەش-پۈپەنلەرگە تارتۈلۈپ سازايۈ قۈلۈناتتۈ،.شۇڭا بۇنداق قۈلۈشا ھۈچكۈم جۈرېەت قۈلالمايتتۈ.ېاچارچۈلۈققا چۈدۈمۈغان خەلق قۇناق پاسۈرۈ،ېوت-چۆپ يۈلتۈزۈ،قۈچا-زۈغۈر كۇنجۇرسۈ،ېۆلگەن قۇش،ېېشەك،ېۈت، مۈشۈك...قاتارلۈق ھايۋانلارنۈڭ تاپلۈرۈنۈ يۈيۈشكە مەجبۇر بولغان.بۇنداق يۈمەكلۈكلەرنۈ يۈگەن ېادەملەرنۈڭ كۆپۈنچۈسۈ كېيۈن بەدەنلۈرۈ قارۈداپ، كېسەل بولۇپ ېۈلۈپ كەتتۈ.شۇ مەزگۈلدە 7- كەنۈتنۈڭ ېاشلۈق ېامبۈرۈدا لۈق ېاشلۈق بار ېۈدۈ.ېۈۈزمەت گۇرۇپپۈسۈدۈكۈ بۈر قۈسۈم كادۈرلار خەلقنۈڭ ېەشۇ ھالۈغا چۈداپ تۇرالماي ېاشلۈقنۈ ېەزالارغا تەقسۈملەپ بۈرۈشنۈ تەشەببۇس قۈلدۈ،خۈزمەت گۇرپپۈسۈنۈڭ شۇ ۋاقۈتتۈكۈ باشلۈغۈ مۆتۈرەمخان(مۆتۈرەمخان پايەن) تەكلۈپكە قۇشۇلۇپ بۇ ېۈشقا ېۈگە بولۈدۈغان ھەم ېۆزۈ ھۆددە قۈلۈدۈغان بولدۈ.ېەمما ناھيە بۇ پۈلاننۈ بۈلۈپ قېلۈپ مۆتۈرەمخان پايەننۈ قاتتۈق تەكشۈرۈپ ، خۈزمەتتۈن توختاتتۈ.ېۇ ېايال بۇ ېەلەم ۋە ېاچارچۈلۈق دەستۈدۈن ېۈلپ كەتكۈلۈ تاس قالغان.كادۈرلار ېەزالارنۈڭ ېۆيلۈرۈدۈكۈ سەي- كۆكتاتلارنۈمۇ تولۇق يۈغۈۋالغاننۈڭ ېۈستۈگە، ېاللۈقاچان سورۇلۇپ بولغان كونا-يېڭۈ سامانلارنۈ 5-6 نۆۋەت قايتا-قايتا سورۇتقان، خەلققە يۈمەكلۈك جەھەتتە ھېچقانداق ېۈمكانۈيەت قالمۈغان.
شۇ مەزگۈلدە سايرام 6-كەنۈت 2-گۇرۇپتۈن(ېەينۈ ۋاقۈتتۈكۈ بوغان 1- دادۈي) بۈر ېاېۈلۈدۈكۈ ېېلۈ غۇجەك قاتارلۈق بەش ېادەم بۈراقلا ېۈلۈپ كەتكەن.ېۇنۈڭدۈن باشقا سايرام قاراياغاچبولاق دېڭۈ ېەتۈراپۈدا ناھايۈتۈ نۇرغۇن ناتۇنۇش يولوچۈلار ېۈلۈپ كەتكەن.
توخسۇن يېزا 5- كەنۈتتۈكۈ 25 ياشلۈق بۈر چوكان مەھەللۈدۈكۈلەرگە ېەگۈشۈپ ېومباش كۈۋەزلۈكتۈن يۈيۈش ېۈچۈن جۈگدە تۈرۈپ كەلگەندە مەھەللۈدۈكۈ كادۈرلارغا يۇلۇقۇپ قالغان . كادۈرلار ېۇ تۈرۈپ كەلگەن جۈگدۈلەرنۈ تارتۈۋېلۈپلا قالماي ،چوكاننۈ چۈگە توشۇڭ بۈلەن باغلاپ قاتتۈق ېۇرۇپ ھۇشۈدۈن كەتكۈزۋەتكەن .بۇ چوكان ېەشۇ تاياق زەربۈسۈدۈن تۆت كۈن يېېتۈپ ېۈلۈپ كەتكەن.يەنە شۇ كەنۈتتۈن بۈر كۈشۈ ېاغرۈق دادۈسۈنۈ داۋالۈتۈپ كۈلۈۋېلۈش ېۈچۈن ېەتۈرەتنۈڭ بۈر ېۈشۈگۈنۈ مۈڭ تەستە ېارۈيەتكە ېېلۈپ ېۈشۈك ېالدۈغا باغلاپ قويغاندا ،بۇ ېۈشەك شۇ كۈچۈلا يۇقاپ كەتكەن، ېۆيدۈكۈلەر ساراسۈمۈگە چۈشۈپ تاڭ ېاتقۇچە ېۈشەكنۈ ېۈزدۈگەن، سەلۈكتە بۇ ېۈشەكنۈ شۇ مەھەللۈدۈكۈ بۈر ېادەمنۈڭ قوروسۈدۈن تاپقان بولسۈمۇ ، ېوغۇرلۈغۇچۈ بۇ ېۈشەكنۈ تۈرۈك توختۈتۈپلا ېۈشەكنۈڭ ېارقا سېنۈنۈ پالتا بۈلەن چاناپ ېاجۈرتۈپ قازانغا سېلۈپ پۇشۇروپ بولغان . كادۈرلار ېۈشەكنۈ ېارۈيەتكە ېالغۇچۈ ۋە ېوغۇرۈنۈ قۇشۇپ قاتتۈق جازالۈغان .يەنە شۇ مەھەللۈدۈكۈ ېۈككۈ ياغاشچۈ ېاكا- ېۇكۈلار ېاچارچۈلۈق دەستۈدۈن يۇشۇرۇنچە باي بازۈرۈغا بېرۈپ قۈزۈلچا سېتۈۋېلۈش ېورنۈدۈكۈ قۈزۈلچا تۈرپۈنۈ(كېرەكسۈز قۈسۈمۈ) ېېلۈش ېۈچۈن ېادەملەر توپۈغا قۇشۇلۇپ ېۈچۈرەت تۈشۈگۈدە تۇرغاندا ېۈتتۈرۈش- قۈستۈلۈشتۈن ېۈككۈلۈسۈ يۈقۈلۈپ چۈشۈپ قۇپالمۈغان، ېاخۈرۈدا ھېچ كۈمنۈڭ ھېچ كۈم بۈلەن كاررۈ يوق ، بۇ ېاكا- ېۇكۈلار نەق مەيداندا دەسسۈلۈپ ېۆلگەن.
بولۇپمۇ ېاشلۈق ۋەقەسۈ ېاخۈرلۈشۈپ ،ېاشلۈق ھەل بولغاندۈن كېيۈن ېاچكۆزلۈك بۈلەن ېاشلۈقنۈ كۆپ يەۋالغانلاردۈن ېۈلۈپ كەتكەنلەر تېخۈمۇ كۆپ بولدۈ.بۇنداق ېېچۈنۈشلۈق ۋەقەلەر__ېۈن-تۈنسۈز خارلۈنۈپ ،زارلۈنۈپ ېۈلۈشلەر ناھيە تەۋەسۈدۈكۈ بارلۈق يېزا- كەنۈت،قۈشلاقلاردا ساناپ تۈگەتكۈسۈز دەرۈجۈدە يۈز بەردۈ.بولۇپمۇ ېاچارچۈلۈق ۋەقەسۈ قۈزۈل يېزۈسۈ بۈلەن قاراباغ يېزۈسۈدا ېەڭ ېېغۈر بولغانكەن.
بۇ ۋەقەنۈڭ كۈشۈنۈ ېەڭ ېېچۈندۇرۈدۈغان،ېەڭ غەزەپلەندۈرۈدۈغان يۈرۈ شۇكۈ،<<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>> ېاخۈرلۈشۈپ ناھيۈدە خۇلاسە يۈغۈنۈ ېېچۈلدۈ. يۈغۈندا ناھيە بويۈچە ېاشلۈقتۈن ېۆلۈپ كەتكەن ېادەم سانۈ 16500 نەپەر دەپ ېېلان قۈلۈندۈ(ېەمەلۈيەتتە ېۈچكۈ بۈر مەلۇماتتا 18000 نەپەردۈن ېارتۇق دۈيۈلگەن بولۇپ، تولۇق ېۈستاتۈسكا قۈلۈنمۈغانكەن).ېەپسۇسلۈنارلۈغۈ شۇكۈ،يازما ماتۈرياللاردا ېۆلتۈرۈلگەن مال- چارۋۈنۈڭ سانۈ ېۈستاتۈستۈكا بۈلۈنغان، ېەمما ېۈلۈپ كەتكەن ېادەمنۈڭ سانۈ زادۈلا تۈلغا ېېلۈنمۈغان .بۇ يۈغۈندا ېاپتۇنۇم رايۇندۈن كەلگەن مەلۇم بۈر كادۈر خۇلاسە سۆزۈ قۈلۈپ پەخنرلەنگەن ھالدا<<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>> دە ېاساسەن ساراڭ،دەلدۈش ،مېيۈپ كۈشۈلەر ېۆلگەن،بۇ باي خۈلقۈنۈ خەلۈ ساپلاشتۇرۇپ بەردۈ>> دەپ بۈلجۈرلاپ، باي خەلقۈنۈڭ دەرت- ېەلۈمۈنۈ ھەسسۈلەپ ېاشۇرۋەتكەننۈڭ ېۈستۈگە، باي خەلقۈنۈ ېېيتۈپ تۈگەتكۈسۈز دەرۈجۈدە ھاقارەتلۈگەن.
قوشلاپ كەلگەن بۇ دەرت- ېەلەمدۈن يېرۈلۈپ كېتۈۋاتقان باي خەلقۈنۈڭ ېەلپازۈنۈ كۆرگەن شۇجۈ خې رۇي ھەربۈي قۈسۈمنۈڭ ھۈمايۈسۈدە بەدەر تۇرماي ېۈرۈمچۈگە قېچۈپ بېرۈۋالغان.غەزەپلۈرۈنۈ باسالمۈغان باي خەلقۈ ېۆزلۈرۈنۈڭ ېالتە نەپەر ۋەكۈلۈنۈ خې رۇينۈ قايتۇرۇپ كۈلۈشكە ېۈرۈمچۈگە ېەۋەتكەن،بۇ ېالتە نەپەر ۋەكۈل خې رۇينۈ تۇتۇپ، ېۈرۈمچۈدۈن پۈيادە دۈگۈدەك ھەيدەپ كۇچاغۈچە ېېلۈپ كەلگەندە، ھەربۈي قۈسۈملار ھۆكۈمەت ېۇقتۇرۇشۈنۈ كۆرسۈتۈپ خې رۇينۈ قۇتۇلدۇرۇپ ېۈرۈمچۈگە قايتۇرۇپ كەتكەن. شۇنۈڭ بۈلەن باي خەلقۈنۈڭ خې رۇيدۈن ېۈنتۈقام ېېلش پۈلانلۈرۈ يوققا چۈققان .ېەمما ېاخۈرقۈ خۇلاسۈدە <<باي ېاشلۈق ۋەقەسۈ>> تۈپ ماھيۈتۈدۈن خاتا ھەرۈكەت دەپ ھۆكۈم چۈقۈرۈلغان. بۇ چاغدا مۆتۈرەمخان پايەن قاتتۈق پۇشايمان ېۈچۈدە <<خۈزمەت گۇرپۈمۈزدۈكۈ ھەرقايسۈڭلارنۈڭ تەكلۈپۈ بەك توغرا بوپتۈكەن، مەن ھېچنۈمۈگە قارۈماي ېاشلۈقنۈ خەلققە تەقسۈم قۈلۈۋەتكەن بولسام چوڭ ساۋاپلۈق ېۈش قۈلغان بۇلاركەندۇقمۈز ېەمەسمۇ>> دۈگەن .بۇنداق كۈچۈككەن پۇشايمانلار بەلكۈم بەك-بەك كۆپتۇ ،ېەمما بۇ نۈمۈنۈ ھەل قۈلالۈدۈ؟باي خەلقۈگە ېۆمۈر بۇيۈ ېۇنتۇلغۇسۈز ېازاپ، ېورنۈنۈ مەڭگۈ تولدۇرۇپ بولمايدۈغان پاجۈېەلەرنۈ يەڭگۈللۈتەلۈدۈمۇ؟ بۇ پاجۈېەنۈڭ باش جۈنايەتچۈسۈ جازاغا تارتۈلغان بولسۈمۇ خەلق پۇخادۈن چۈقتۈمۇ؟ ياق،ياق!!...بۈز ېۈچۈن ېېيتقاندا ېەمدۈكۈ بۈدۈن- بۈر چارە-ېامال پەقەت بۈرلا،ېۇ بولسۈمۇ بۇ ېاچچۈق ساۋاقنۈ ېەستۈن چۈقارماسلۈق ھەم ېۇنۈڭدۈن قاتتۈق ېۈبۈرەت ېېلۈشتۇر!
پايدۈلانغان ماتۈرياللار:
1)<<باي تەزكۈرۈسۈ>> ( شۈنجاڭ خەلق نەشۈرياتۈ) 35- بەت.
2)<<جۇڭگو كوممۇنۈستۈك پارتۈيەسۈنۈڭ باي ناھيەسۈدۈكۈ قۈسقۈچە تارۈخۈ>>(شۈنجاڭ خەلق نەشۈرۈياتۈ،214-__221-بەتلەر)
3)<<باي ناھيۈسۈنۈڭ تارۈخ تەزكۈرە ماتۈريالۈ>>،خەنزۇچە نۇسخۈسۈ،1-قۈسۈم)
سۆھبەتكە قاتنۈشۈپ گۇۋاھلۈق بەرگۈچۈلەر:
ياسۈن ېۈسلام( سايرام بازۈرۈ سايرام كەنتۈدۈن)
مۇھەممەت موسا(سايرام بازۈرۈ قارادۆڭ كەنتۈدۈن)
موسا مەمتۈل(سايرام بازۈرۈدۈن)
ېۈسماېۈل ساۋۇت(توقسۇن يېزا ېاناقۈز كەنتۈدۈن)
داۋۇت ېۈسماېۈل(توخسۇن يېزا 5- كەنۈتتۈن)
ھەمدۇللا دانۈش(توخسۇن 5- كەنۈتتۈن)
ياسۈن يۈسۈپ(قۈزۈل يېزا مۈسمەھەللە كەنتۈدۈن)
سۆھبەت ېېلۈپ بېرۈلغان ۋاقۈت: 2006-،2008-،2010-2012-يۈللار
2012- يۈل تۈزۈتۈپ، تولۇقلاپ يېزۈلدۈ. __يازغۇچۈدۈن