بىزدىمۇ شۇنداق ياخشى ھېكايىلەر بار(ئوبزور)-سىدىق نۇر

ئەرچىن

بىزدىمۇ شۇنداق ياخشى ھېكايىلەر بار
(ئوبزور)
سىدىق نۇر
«مەدەنىيەت ئىنقىلابى»دەپ ئاتالغان مەدەنىيەت مۇستەبىتلىكىدە  سېسىق نامى پۇر كەتكەن، ئىنتايىن سولچىل رادىكال گۇرۇھ  خەلقنى كىتابسىز قويغان ئىدى. ئۇ چاغدا پېشقەدەم ئۇيغۇر ئەدىبلىرى سولاقتا ياكى سۈرگۈندە بولۇپ، يېزىش ھوقۇقىدىن مەھرۇم قىلىنغاچقا، ياش ئەدىبلەرنىڭ«كاككۇك قونغان تال»،« پۇل» قاتارلىق ھېكايىلىرىنى  خاتىرىدىن-خاتىرىگە كۆچۈرۈپ، يېنىش-يېنىشلاپ ئوقۇيتۇق.
ج. ك. پ مەركىزىي كومىتېت «3-ئومۇمى يىغىن»ىدىن كېيىن، ئەدەبىيات سەنئەتنىڭ يېڭى باھارى يىتىپ كېلىپ، زوردۇن سابىرنىڭ«قەرزدار»، ئابلىمىت ھاجىنىڭ «يېتىمە»، مۇھەممەت باغراشنىڭ «سەبداش»، توختى ئايۇپنىڭ «قۇربانلىق»، يولۋاس راشىدىننىڭ «دەۋا ئۈستىدە» ...قاتارلىق ھېكايىلىرى ئېلان قىلىنىپ، ئۇيغۇر پىروزىسى زېمىنى دەسلەپتىكى قەدەمدە ئىسسىق باستى. قاتماللىقنى تۈگىتىپ، ئىدىيەنى ئازات قىلىپ، يەنە مەمتىمىن ھوشۇرنىڭ «قارا قورساق سەركە»،«ساراڭ»،«ئالتۇن چىشلىق ئىت»،«مۇساپىرلار قاۋىقىدا»، ئەختەم ئۆمەرنىڭ «قىزىل قورت»، ئابدۇراخمان مامۇت دىيارىنىڭ«خانلىق ئېشەك»...قاتارلىق ھېكايىلىرى ئېلان قىلىنىپ، ئىنسان تەبىئىتىدىكى چىركىن چاكىنىلىق، خەلقنىڭ ساداسىنى ئاڭلاشقا توسقۇن بولىۋاتقان بيۇروكراتلىق كەسكىن تەنقىد قىلىندى.
يۇرتىمىز باي ناھىيەسىدە «مۇزات دولقۇنلىرى» رەسمى يەرلىك ژۇرنال سىياقىغا كىرگەن ئىككى يىلدىن بويان، نەزمىي ئەسەرنىڭ مەزمۇن ۋە بەدىئىيلىكى   يوقۇرى كۆتۈرۈلۈپلا قالماي، نەسرىي ئەسەرنىڭ مەزمۇن ۋە بەدىئىيلىكى،  نەسىرىي ئەسەرنىڭ كۆلىمى كېڭىيىپ، تېمىسى يېڭىلىنىپ، تارىخىي تېمىلاردىن رېئال  تېمىلارغىچە  بىر قاتار ياخشى پوۋېست، ھېكايىلەر مەيدانغا كەلدى. ئېلى نىياز دەرمانىنىڭ «غەزەپ ئوقى تەككەندە»، قۇربان ئەلىنىڭ «توختىكامنىڭ ھېكايىسى»، ئوسمانجان ھۈسەننىڭ «ئېشەك سۈتى»، مۇختار مۇھەممەدئىمىن نەزەرىڭ «گۇناھ»، ئابلىزجاپپارنىڭ«ئەندىشە»، نۇرگۈل سەپەرنىڭ«چۈش»، ئامانگۈل تۇنىيازنىڭ «قىزلىق قىساسى»، ئابدۇللا مۇھەممەتنىڭ« بىتەلەي قوشنام»، پەرھات كېرەمنىڭ« مىسكىن قوۋۇز»...قاتارلىق پوۋېست، ھېكايىلەر ۋە ئابلا يۈسۈپنىڭ ئۈزۈلدۈرمەي ئېلان قىلىنىۋاتقان «كتاب-خاسىيەتلىك ئەڭگۈشتەر»  ناملىق يۈرۈشلۈك ئىزدەنمە مۇلاھىزىلىرى، «مۇزات دولقۇنلىرى» ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنىپ، ئىستېتىك زوقلۇق مېۋە سۈپىتىدە كىتابخانلارغا سۇندى. مەن ژۇرنال تەھرىر ھەيىئتىگە، مۇھەررىر، ماشىنىست، بەتچىلەرگە  بىر ئوقۇرمەن سۈپىتىدە تەشەككۇر   ئېيتىمەن، شۇنداقلا بارغانسېرى سەرخىللىشىۋاتقان ھېكايىلەرنىڭ راۋاجى بولغان  ئەڭ ياخشى ئىككى ھېكايە ئۈستىدە  ئويلىغانلىرىمنى كۆپچىلىك بىلەن ئورتاقلاشماقچىمەن.
ئابلىز جاپپارنىڭ« ئەندىشە» ناملىق ھېكايىسى نۆۋەتتىكى كادىرلار تۈزۈلمە ئىسلاھاتىدا يېڭىدىن ۋەزىپىگە تەيىنلەنگەن «ئۇ» نىڭ ئەسلىدىكى نورمال ئادىمىيلىك خارەكتىرى بىر كېچىدىلا ئۆزگىرىپ كەتكەن، يۇمۇرىستىك «يوغىناش»قىياپىتى ئەكىس ئەتتۈرۈلگەن. «ئۇ» مۇدىر بولغاندىن كېيىن، كىيىمدىن يوتقانغىچە، خوتۇنىدىن خىزمەتداشلىرىغىچە، ئىدارىسىنىڭ دەرۋازىسىدىن ئولتۇرىدىغان ئورۇندۇقىغىچە ھەممە نەرسە كىچىك كېلىپ،  قايتا-قايتا ئالماشتۇرسىمۇ، كۈندىن-كۈنگە يوغىناۋاتقان بەستىگە ماس كەلمەيدۇ. شۇڭا خوتۇنى داۋامىلىق، چوڭم رازمىرلىق ئىشتان ئىزدەيدۇ، ھىكايىدا خوتۇنى ئۆزى بىلەن تەڭ كىلدىغان مەنسەپ ئەمىلى بار خوتۇنغا ئالماشتۇرۇش يېزىلمىغان بولسىمۇ، خوتۇنىنىڭ بۇ خىل ئاقىۋىتىدىن ئەنسىرەيدىغانلىقى، ھېكايىنىڭ تېمىسى «ئەندىشە» دىن بىلىنىپ تۇرىدۇ.
ھېكايىنىڭ سيۇژىت قۇرۇلمىسى پۇختا بولۇپ، ۋەقەلىك تەپسىلاتى ئېنىق دىئالوگلار ئارقىلىق ئىپادە قىلىنمىسىمۇ، پېرسۇناژلارنىڭ رېئاللىقتىكى غەم-ئەندىشىسىدىن ئۆزىگە تەمەننا قويىدىغان تەكەببۇر، بيۇرۇكرات ھالىتىنى تېخى ھېلىلا كۆرگەندەك ھېس قىلىمىز.
ئاپتور ھېكايىدە  ئىخچاملىققا بەك ئەھمىيەت بىرىپ كەتكەنمۇ قانداق؟ «ئۇ»نىڭ ئايالى ئېرىنى كۆرۈپ، بىرلا چىقىراپ ھۇشىدىن كېتىپلا، چوڭ رازمېرلىق ئىشتان ئىزدەپ كېتىدۇ. بۇ خىل سەكرەتمە ئىپادىلەش ئۇسۇلى شېئىرىيەتكە ماس كەلگىنى بىلەن نەسرىي ئەسەرلەردىكى تۇرمۇش چىنلىقىغا ئويغۇنلىشالمايدۇ. ئابلىز جاپپار ئەپەندىنىڭ بۇ تەرەپكە سەل قارىماسلىقىنى ئەسكەرتىمەن. «ئەندىشە» ناھايىتى ياخشى چىققان ھېكايە بولغاچقا، ئونىڭدىن سۆيۈنۈپ، زوردۇن سابىرنىڭ تىلى بويىچە دەيدىغىنىم:«بوش كەلمە تۇرپانلىق!»
«مۇزات دولقۇنلىرى» ژۇرنىلىغا ئىزچىل ھېكايە بىرىپ كېلىۋاتقان  نۇرگۈل سەپەرنىڭ «چۈش» ناملىق ھېكايىسىمۇ سەرخىل ھېكايىلەرنىڭ بىرى.
قالايمىقان چۈش كۆرىدىغان، گادىرماش خىياللىق، كۆڭۈلچەك پېرسۇناژ ئۆز ئۇڭىمىزدا زاھىر بولۇش بىلەن، ئۆز نېسىۋىسىنى ئۆزى بېقىۋالغان«يىتىم چۈجە»گە تارتقۇزۇپ قويغان «بىچارە» گەۋدىلىنىدۇ. جەمئىيەتتە ئىنساننىڭ ۋىژدان، غۇرۇر، ئۆزلۈكىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئادىمىيلىكنى بىلىدىغانلار كۆپ بولسىمۇ، چۈشكۈنلىشىپ، ۋاپاغا جاپا قىلىدىغان ھايۋانلىققا يۈزلىنىدىغانلارمۇ بار.
ھېكايىدە رايىش «مەن»گە ئانىسى ئۆزىنى چىڭ تۇتۇپ، تەخسىدىكى ئېشىنى ئوڭلاپ يىيىشنى نەسىھەت قىلسىمۇ، بىپەرۋالىق قىلىدۇ.«يىتىم چۈجە»دىن يېتىلگەن «خوراز»غا ئايلانغان بۇ مەخلۇق باشقىلارنىڭ رىسقىدا سەمىرىپ، توقلۇقتىن شوخلۇق چىقىرىپ،«مېكىيانلار»نى ئەگەشتۈرۇپ قانات سۆرەيدۇ، ئۇنى ئاز دەپ  زاۋالدا چىللاپ، شۇملۇق تىلەپ بىئارام قىلىدۇ.«سويۇلۇپ كېتىش» خەۋپىنى ئاڭلاپ قېلىپ قېچىپ كېتىدۇ، كۈتۈلمىگەندە كۈپكۈندۈزى كوچىدا «مەن»نىڭ  ماشىنىسى ۋە ئادىمىيلىك لىباسى-كىيىمىنى ئېلىۋېلىپ، ئۆزىنىڭ پەي، تېرىلىرىنى «مەن»گە يېپىپ قويۇپ، ئۇنىڭ ئۆيى ۋە خوتۇنىنىمۇ تارتىپ ئالىدۇ. توخۇ پېيى ئاستىدا شەكلى ئۆزگەرگەن «مەن»نى بالسى كۆرۈپ، ئۇنى يېمەكچى بولىدۇ. «مەن» ئۆكۆنۈش، پۇشايمان ئىچىدە 302- نومۇرلۇق ئۆينىڭ پەلەمپىيىدىن قېچىپ چىقىپ، ئويغۇنۇپ كېتىدۇ، يەنە غەلىتە چۈشلەرنى كۆرىدۇ. ھېكايىدە پېرسۇناژلارنىڭ ئادىمىيلىكى بىلەن، ئۆز-ئارا ئالمىشىپ، مەمتىمىن ھۇشۇرنىڭ «ئالتۇن چىشلىق ئىت»،«چار خوزار» ھېكايىلىرىدىكى يۇغۇرۇلما ئوبرازلار  كۆز ئالدىمىزدا گەۋدىلىنىدۇ.
ھېكايىدىكى سىمۋوللۇق كىنايىلەر كىشىنىڭ روھىي دۇنياسىنى تولۇق ئوپېراتسىيە قىلىپ، گۈزەللىك بىلەن رەزىللىكنى ئېنىق كۆرسىتىدۇ. بىزدە  ئەنە شۇنداق ھېكايىلەرنىڭ بولىشىنى ئۆمىد قىلىمەن.
(ئاپتور: باي ناھىيەلىك 1- ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ پېنسونېرى)
«مەنبە :  2011-يىل 4-سان «مۇزات دولقۇنلىرى

مۇخلىسە

سىزنىڭ تېمىلىرىڭىزنى ئوقۇشقا بەك ئامراقمەن. بەك ياخشى ئەسەرلەرنى يوللايسىز.
قولىڭىزغا دەرت كەلمىسۇن

199409

خاپا بولمىسىڭىز بىر ئىشنى سوراپ باقسام؟ ‹‹مۇزات دولقۇنلىرى››ژۇرنىلى كىتابخانىلاردا سېتىلامدۇ؟ ئۇنى قايسى كىتابخانىدىن سېتىۋالىمىز؟
يەنە بىر ئىش: ‹‹مۇزات دولقۇنلىرى››ژۇرنىلىغا ئەسەرلەرنى قانداق يوللايمىز؟ توردىمۇ ياكى پوچتا ئارقىلىقمۇ؟ ۋە ياكى؟؟؟؟؟؟
خاپا بولماي قىسقىچە چۈشەنچە بېرىپ ئۆتكەن بولسىڭىز؟

ئەلى

دېمىسىمۇ مۇزھت دولقۇنلىرى ژورنىلى ناھىيەمىزدە چىقىدىغان بىردىن بىر ئەدەبىي ژورنال، لېكىن مەنمۇ ھىزارغىچە بۇ ژورنالنى تېپىپ ئوقۇيالمىدىم، بۇنىڭغا ھەقىقەتەن ئەپسۇسلىنىمەن.

باتۇر

مەنمۇ  ئەسەر  ئېلان  قلاي  

ئالىيە

ئابلىز جاپپار مۇئەللىم بىزگىمۇ بىر مەزگىل دەرىس ئۆتكەن ئىدى.بۇ مۇئەللىمنىڭ دەرىس ئۆتۇش مىتودىيسى ھەقىقەتەن كىشىنى ئۆزگە جەلىپ قىلدۇ.بۇ مۇئەللىم بىزگە دەرىس ئۆتسە بىر سائەتنىڭ قانداق ئۆتكىنىنى تۇيماي قالاتتۇق.بۇ ئوبزوردىمۇ دىيىلگەندەك بۇ مۇئەللىمنىڭ يېزىقچىلىق قابىليىتىمۇ بەك يۇقرى.