تاتارىستان ئاپتونوم جۇمھۇرىيىتى

admin

تاتارىستان ئاپتونوم جۇمھۇرىيىتى

بايرىقى

زىمىنى

تاتارىستان 1991- يىلى 8 - ئاينىڭ 30 - كۈنى مۇستە%قىل%لىقىنى جاكارلىغان ئىدى. موسكۋا رۇسىيە فىدىراتسىيىسى ئىچىدىكى جۇمھۇرىيەتلەرنىڭمۇست%ەقىلل%ىقىنى ئېتىراپ قىلمايدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى. تاتارىستان ۋە چېچ%ېنىيە مۇس$تەقىللىقىنى قەتئى قوغداش پرىنسىپىدا چىڭ تۇردى.بارلىق ئەسكەر ۋە خەلقنى، ۋەتەننى قوغداشقا سەپەرۋەر قىلدى. رۇسىيە تاتارىستان بىلەن كۆپ قېتىم سۆھبەت ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق، تاشقى دىپلوماتىيەدىن باشقا بارلىقھوقۇقلارنى تاتارىستانغا بېرىش شەرتى بىلەن تەكرار كېلىشىم ھاسىل قىلدى.تاتارىستان مۇس$تەقىللىقتىن ۋاز كەچتى.

تاتارىستاننىڭ يەر مەيدانى68000 كۋادرات كىلومېتىر.(ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ 24 تىن بىرىگە توغرا كېلىدۇ)

نوپۇسى (2005.يىلدىكىمەلۇمات) 3.642.000.

پايتەختى – قازان

تاتارلار 13-ئەسىردە ئوتتۇرا ئاسىيادىنبۇ رايونغا كەلگەن تۈركى مىللەتلەرگە مەنسۇپ قىپچاقلارنىڭ بىر قولىدۇر. 922-يىلىئىسلامىيەتنى قوبۇل قىلدى ۋە قېرىمدىن سىبىريىگىچە سوزۇلغان پايانسىز زېمىنلاردا ئالتۇن ئوردا خانلىقىنى قۇردى.

15-ئەسىردە ئاقساق تۆمۈرنىڭ ھۇجۇمى ۋە ئىچكى ئىتتىپاقسىزلىقتىن خانلىق پارچىلاندى. قازان،قېرىم، قاسىم، ئاستىراخان، نوغاي خانلقلىرى ئورنىغا چىقتى.

تاتار خانلىقلىرىنى بىر-بىرلەپ يۇتۇش ئارقىلىق كۈچەيگەن رۇس كىنەزلىكى 1552-يىلى 10-ئاينىڭ 15-كۈنىتۈركى مىللەتلەر مەدەنىيىتىنىڭ ئەڭ مۇھىم بۈشۈگىدىن بىرسى بولغان قازاننى ۋەتاتارسىتاننىڭ زېمىنىنى ئى%شغال قىلدى.

تاتارىستاندا رۇسلارغابولغان قوراللىق قارشىلىق ھەرىك$ەتلىرى توختاپ قالمىدى. 1917-يىل، رۇسسىيەدەبولشىۋىك ئىنقىلابى باشلانغاندا، تاتارلار دەرھال ھەرىكەتكە ئۆتتى. 1917-يىلى6-ئايدا رۇسىيە-سىبىرىيە تاتار قۇرۇل$تىيى قازاندا ئېچىلدى. 120 كىشىلىك خەلققۇرۇل$تىيى ۋەكىللىرى سايلاندى. خەلق قۇرۇل$تىيى “مۇسۇلمان تۈرك-تاتارمۇختا$رىيىتى”نى ئېلان قىلدى. 1917-يىلى 11-ئاينىڭ 29-كۈنى “ئىدىل-ئۇرال دۆلىتى”قۇرۇلغانلىقىجاكالاندى. بۇ دۆلەت 1918-يىلى بولشېۋىكلار تەرىپىدىن ئاغدۇرۇپ تاشلاندى.بولشېۋىكلار مەۋجۇت تاتارىستاننى ئىككى گە بۆلۈپ، بىرىنىڭ ئىسمىنىباشقۇرۇتسىتان(باشقۇرت-بۆرىنىڭ باشلۇغۇچىسى ياكى بۆرىنىڭ سەركىسى-دېمەكتۇر)ئاتىدى. باشقۇرتىستان سوۋىت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى 1919-يىلى3-ئاينىڭ 23-كۈنى، تاتارىستان سوۋىت سوتسالىستىك جۇمھۇرىيىتى 1920-يىلى5-ئاينىڭ20-كۈنى ئېلان قىلىندى.

تاتارىستان نوپۇسىنىڭ 53%تاتار.(1991-يىلى 46% ئىدى)، 40% رۇس. 3.5% چۇۋاش (تۈركى خەلقلەرنىڭ بىر تۈرى)،قالغان قىسمى باشقا ئېتنىك مىللەتلەردىن تەركىب تاپماقتا.

تاتارىستان زېمىنىدېھقانچىلىق ۋە چارۋىچىلىققا مۇۋاپىق، ھۆل-يېغىن مول بولغان بىر مەملىكەت. سانائەتجەھەتتە، نېفىت ئايرىش، گاز، خمىيەۋى ئوغۇت، ئايروپىلان، ماشىناسازلىق، كومپيۇتېر،پاراخۇت، تۆمۈر-پولات، پىلاستىك ...سانائەت تەرەققىياتى دۇنيا بىلەن رىقابەت قىلىشكۇچىغا ئىگە.

تاتارىستان 1994-يىلى موسكۋا بىلەن تۈزگەن كېلىشىم ئارقىلىق، يەر ئۈستى-يەر ئاستىبايلىقلىرىنى ئۆزى ئېچىش ۋە سېتىش ھوقۇقىنى تامامەن ئۆز كونترولىغا ئالغان ئىدى.يىللىق ئىشلەپچىقىرىۋاتقان نېفىت مىقدارى 100 مىليون توننادىن ئارتۇق.

1995-يىلى تاتارىستانپارلامېنتى چەتئەللىك مەبلەخ سالغۇچىلارنى جەلپ قىلىلىدىغان يېڭى قانۇنلارنىچىقاردى. چەتەللىكلەرگە ئۆي، يەر-زىمىن سېتىۋېلىش، باجلارنى كەچۈرۈم قىلىش…قاتارلىق يېڭى ئىمكانىيەتلەر، چەتئەل مەبلىغىنى جەلپ قىلىشتا پەۋقۇلئاددەمۇۋاپپىقىيەتلىك بولدى.

تاتارىستاننىڭ تاشقىتىجارىتىگە رۇسىيە ئارىلاشمايدۇ، ئارىلىشالمايدۇ. ھازىر رۇسىيە فىدىراتسىيەسىئىچىدە ئەڭ كۆپ مەبلەغ كەلگەن ۋە ئەڭ كۆپ تاشقى پىرۋوتقا ئىگە بولغان ئاپتونومجۇمھۇرىيەت تاتارىستاندۇر.

تاتارىستاندا مائارىپئىنتايىن تەرەققىي قىلغان. نوپۇسىنىڭ 99% ساۋاتلىق. تاتارلار 1926-يىلى لاتىنيېزىقىغا ئۆتكەن بولۇپ، ئۇنىڭدىن كېيىنلا تۈركىيىمۇ لاتىن يىزىغىغا ئۆتكەنلىكىئۈچۈن، خەتەرلىك ھېسابلىنىپ، ستالىن تاتارلارنىڭ لاتىن يىزىغىنى ئىشلىتىشىنىبۇيرۇق بىلەن ئەمەلدىن قالدۇردى. 1940-يىلدىن كېيىن تاتارىستاندا رۇس يىزىغىمەجبۇرى يولغا قويۇلدى.

تاتارىستاندا 13ئۇنىۋېسىتىت بار بولۇپ، بۇ ئۇنىۋېسىتىتلەردە 70.000 نەپەر ئوقۇغۇچى ئوقۇماقتا. قازان ئۇنىۋېرسىتېتى ياۋروپانىڭ 3.قەدىمى ئۇنىۋېرسىتېتى ھېسابلىنىدۇ. لېنىنمۇ قازانئۇنىۋېرسىتېتى قانۇن پاكولتىتىنى پۈتتۈرگەن.

تاتارلار، دۇنيادا كىتابئوقۇش نىسبىتى ئەڭ يۇقىرى بولغان بىر مىللەت ھېسابلىنىدۇ. تاتارىستاندا 1800كۇتۇپخانا بار. 135 خىل گېزىت-ژورنال نەشر قىلىنماقتا.

قازان شەھىرىنىڭقۇرۇلغانلىقىنىڭ 1000 يىللىغىنى خاتىرىلەش بايرىمى ئۆتكەن يىلى تاتارىستانجۇمھۇرىيىتى تەرىپىدىن داغدۇغىلىق تەبىرىكلەندى.

تارىختا، داۋاملىق بېسىم ۋەۋەتىنىدىن كۆچۈپ كېتىشكە مۇجبۇرلانغان تاتارلار دۇنيانىڭ ھەر تەرىپىگە تارقاپكەتكەن بولۇپ، تاتارىستاندىكى تاتار نۇپۇسىدىن 3 ھەسسە ئارتۇق تاتار دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ياشىماقتا. تاتارلار ئەڭ كۆپ ياشاۋاتقان دۆلەتلەر شۇلاردۇر؛ تۈركىيە، فىنلاندىيە، ئامېرىكا، ئاۋستىرالىيە، رۇمىنىيە،پولشا.

تاتارلار،20.ئەسىردە ئەڭئېغىر مىللىي پاجىئەگە ئۇچرىغان خەلق.

ھەقىقى ئاپتونوم4ىيىگەئېرىشكەن تاتار خەلقى، ھەقىقى ئەركىنلىك ۋە باياشاتلىق، ھۇزۇر ئىچىدە ياشىماقتا.ئامما، تاتارىستاندا ۋە چەتئەلدىكى تاتار دىياسپورىسى ئىچىدە، تاتار خەلقىگەھەقىقى ۋە ئەبىدىلىك بەخىت-سائادەت مۇستەقىل بولغاندىلا كىلىدىغانلىغىنى ئىلگىرىسۈرۈپ كېلىۋاتقان سىياسىي پارتىيە، تەشكىلات ۋە گۇرۇپپالار بار. زوراۋانلىقئىشلەتمىگەن بۇ پىكىر-ئىقىملارنى موسكوۋا ئاڭلىق قوبۇل قىلىپ كەلمەكتە.

ئەمگەك كۇچىغا بولغانئېھتىياج كۈندىن-كۈنگە ئېشىپ بېرىۋاتقان تاتارىستان، ئوتتۇرا ئاسىياجۇمھۇرىيەتلىرىدىكى ئىشسىز قېرىنداشلىرىغا كەڭ قۇچاق ئاچماقتا، ئۇلارنى باغرىغاباسماقتا.

قاراخان

قىممەتلىك تېما يوللاپسىز ، رەھمەت.

يارقىن

  تاتارلارنىڭ  مەدىنىيەت  سەۋىيىسى ھەقىقەتەن  ئۈستۈنكەن ھە  ...
ئەمما  بۇلارمۇ  روسلاغا سىڭىشىش باسقۇچىنى باشتىن كەچۈرمەكتىدە  ...  اللە مەدەت قىلسۇن .

admin

يارقىن يوللىغان ۋاقتى  2012-12-30 13:00
تاتارلارنىڭ  مەدىنىيەت  سەۋىيىسى ھەقىقەتەن  ئۈستۈنكە ...

راست  دەيسىز  .... تاتارلارنىڭ  مەدىنيەت سەۋەيىسى ھەقىقەتتەن  يۇقىرىكەن

دۇلدۇل

تاتارلار ھەقىقەتەن مەدەنىيەتلىك مىللەت،بىزنى ئۇلارنىڭ ئەھۋالى بىلەن تۇنۇشتۇرغىنىڭىزغا رەھمەت

لال

ئەلۋەتتە تۇرك قەۋمى ئىچىدى ، تاتار بىلەن ئۇيغۇر بىر قەدەر بىلىملىك مىللەتلەر ئىدى، ھەتتا تاتارلار روسىيەنى يېرىم ئەسىر سورىغان تۇرسا،....قالغىنى ئاشۇنداق قېلىپ قالدى.  تازلىق قەغىزدەكلا.

لال

سىتالىن تاتارلارنى سىبىريەگە پالىغان ، شۇنداقتىمۇ بۇلار يەنىلا ھەقىقەتەن قەيسەر مىللەتتە.

قاسىم1

مەيلى قانداق بولسۇن  تەقدىرنى ئاللا بەلگىلەيدۇ ۇلار رۇسلارنى سوراپتىكەن ەمدى رۇسلار سورىسا بولىدىغۇ.
بىزمۇ شۇنداق

getler

سىتالىن ئۇيغۇرلار بىلەن تاتارلار مەدەنيەتلىك ئۇلار ئايرىم بوسا بولمايدۇ دەپ تۇرۋېلىپ ،ئۇچ ۋىلايەت ئىنقىلابىدا 5 يىل قانلىق قىلغان كۇرەشنى نول قىلدى  بۇنى  ھەرگىز ئۇنتۇماي لى قىرىنداشلار رۇسلار بىزگە قان قەرز بۇ قان قەرىز نى چوقۇم ئىلشىمىز كىرەك

بىباھا

زادى  مۇشۇ  روسلا  بىلەن ......لاردىن بىزگە ۋاپا كەلمىگەن...