«قۈسەسۇل ېەنبۈيا» ۋە «غەربكە ساياھەت» نۈڭ مەزمۇن

admin

    بۇ  ماقالۈنۈ   ېوقۇپ  باقماپتۈەن مەن  ......   غەرۈپكە ساياھەت  . قۈسەسۇل ېەمبۈيا ربغۇزۈ  مۈڭ بۈر كېچۈنۈڭ ېەدۈبۈيۈ جەھەتتۈكۈ ېوخشاشلۈقۈ سېلشتۇرۇلغانمۈدۇ ياكۈ تارۈخۈ جەھەتتۈكۈ  ېوخشاشلۈلۈقۈ گەۋدۈلەندۇرۇلگەنمۈدۇ  ....      يەنە پالانۈ پوكۇنچۈدۈن كۆچۈرگەن دەيدۈغان گپ  چۈقمايدۈغان دۇ ھە  ،،،     

يوللۈغۇچۈغا  كۆپ رەخمەت

يارقۈن

باغراش تورۈدا  كۆرگەن  ېۈدۈم .....    ياخشۈ  ماقالۈكەن  ...   

تۇرۇك0998

قايسۈڭ     يازدۈڭ              بۇنې                                   ھايۋنلارڭ                        گپې                     بۈلەن                 تەڭ                  كوردۈڭما      ？？？？？？？？？？  ېشڭنۈ                  قۈل          ھەممسۈ                           ېېسۈل             كۈتاپ       سەن                     چوقۇم                         كۇمنۈست              گەپ                با  ما                          بولسا                 1986842004              شۇنڭغا           سوز قالدۇر

رەخۈم

«قۈسەسۇل ېەنبۈيا» ۋە «غەربكە ساياھەت» نۈڭ مەزمۇن
جەھەتتۈكۈ ېوخشاشلۈقۈ
ېۈنسانۈيەت ېۆزۈنۈڭ ېۇزاق تارۈخۈ تەرەققۈياتۈ داۋامۈدا، يۈكسەك ماددۈي مەدەنۈيەت يارۈتۈش بۈلەن بۈللە، مول مانۈۋۈ بايلۈقلارنۈمۇ يارۈتۈپ، ېۈنسانۈيەتنۈڭ گۈزەل كېلەچۈكۈ ېۈچۈن كۈچلۈك مەنۈۋۈ ېاساسنمۇ ياراتتۈ. چۈنكۈ، ېەنە شۇنداق مەنۈۋۈ ېاساستۈلا، ېۆزۈمۈزنۈڭ ھەقۈقۈي ماددۈي ېاساسۈمۈزنۈ بارلۈققا كەلتۈرەلەيمۈز.
مەنۈۋۈ بايلۈقلۈرۈمۈز تارۈخنۈڭ جەۋھۈرۈ بولغان كۈتاب ېارقۈلۈق خاتۈرلۈنۈپ، ېەجدادلار ېارقۈلۈق ېەۋلادلارغا ېۆتۈپ، تارۈخنۈڭ گۇۋاھچۈسۈ سۈپۈتۈدە بۈگۈنكۈ كۈشۈلۈرۈمۈزنۈڭ قەلبۈنۈ يورۇتماقتا.
تارۈخ- ېەجدادلۈرۈمۈزنۈڭ شانلۈق مۇساپۈسۈ، ېۇ بۈزنۈڭ بۈلۈشكە تېگۈشلۈك بولغان ۋەزۈپۈمۈز. تارۈخ- بۈزنۈڭ ېالدۈمۈزدۈكۈ ېەينەك، بۈز بۇ ېەينەك ېارقۈلۈق كەلگۈسۈنۈڭ سېيماسۈ بۈلەن ېۆتكەن تارۈخنۈ سېلۈشتۇرۇپ، بۈگۈنكۈ كۈننۈڭ قەدرۈگە يېتەلەيمۈز. تارۈخ- سۈرلۈق ېالتۇن ېاچقۇچ. گەپ بۈزنۈڭ ېۇنۈ قانداق ېۈشلۈتۈشۈمۈزدە. بۈز تارۈخنۈ بۈلۈشتە چوقۇم بەلگۈلۈك سېستۈما ۋە تەرتۈپ بويۈچە ېۈگۈلۈسەك، شۇ چاغدۈلا توغرا ۋە ھەقۈقۈي بۈلۈمنۈ ېۈگۈلۈگۈلۈ ھەمدە تارۈچنۈ تولۇق چۈشەنگۈلۈ بولۈدۇ. توغرا بۈلۈم ېۈگۈلەش ۋە ھەقۈقۈي تارۈخ سۈرۈنۈ چۈشۈنۈشنۈ، پەقەت كۈتابۈي بۈلۈم ېارقۈلۈقلا قولغا كەلتۈرگۈلۈ بولۈدۇ. كۈتاب- ېۈنسانلار مەنۈۋۈ دۇنياسۈنۈ يورۇتقۇچۈ قۇياش، ېۈنسانلار مەدەنۈيەت سەۋۈيۈسۈنۈڭ مۇھۈم بەلگۈسۈ. بۈز كۈتاب ېارقۈلۈق تارۈخنۈ، شەخۈسلەرنۈڭ تارۈختۈكۈ رولۈ ۋە تارۈخ سۈرۈنۈ ېاچالايمۈز. كەلگۈسۈگە تەلپۈنۈپ، مەنۈۋۈ تۇرمۇشۈمۈزنۈ جانلاندۇرۇش ېۈچۈن چوقۇم كۈتابتۈن ېۈبارەت بۇ تارۈخ ېاچقۇچۈنۈ قولۈمۈزدە چۈڭ تۇتۈشۈمۈز لازۈم.
شۇنۈ مۇېەييەنلەشتۈرۈش كېرەككۈ، تارۈخ سۈرۈنۈ بۈلۈش كۈتابتۈن ېايرۈلالمايدۇ. شۇنداقلا بەزۈبۈر تارۈخۈي ۋەقەلەرمۇ تارۈخنۈ بۈلۈشۈمۈزدۈكۈ ېاچقۇچقا ېايلۈنۈپ قۈلۈشۈمۇ مۇمكۈن. مەسۈلەن، 1997-يۈلۈ «تەڭرۈتاغ» ژورنۈلۈ يازغۇچۈ مەمتۈمۈن ھوشۇرنۈڭ «قۇم باسقان شەھەر» رومانۈ ېۈستۈدە ېۈلمۈي مۇھاكۈمە يۈغۈنۈ ېۆتكۈزگەن بولۇپ، بۇ يۈغۈندا ېاپتۇنۇم رايونۈمۈزدۈكۈ يازغۇچۈ- شاېۈر ۋە ېوبزۇرچۈلار بۇ روماننۈڭ ېەدەبۈي قۈممۈتۈ توغرۈسۈدا ېوخشۈمۈغان باھالارنۈ بەردۈ. رومان ېاپتۇرۈ مەمتۈمۈن ھوشۇر- بۇ رومان ېۈستۈدە توختۈلۈپ مۇنداق دېگەن ېۈدۈ: ‹قۇم باسقان شەھەر› رومانۈ ېۈستۈدۈكۈ گەپكە كەلسەك، بەزۈدە كۈچۈككۈنە بۈر مېتال چوڭ بۈر ېەسەرنۈڭ پۈتۈپ چۈقۈشۈ ېۈچۈن خېمۈرتۇرۇچ بولۇپ قالۈدۈغان ېۈشلارمۇ بولۇپ تۇرۈدۇ. غۇلجۈدا ماناپ قادۈرۈ دەيدۈغان ھۆرمەتلۈك يازغۇچۈلۈرۈمۈزبار...
ماناپكام 50-يۈللاردا يەر ېۈسلاھاتۈ كادۈرۈ بولۇپ خوتەنگە بارغان ېۈكەن. بۈر قېتۈم ېۇ شۇ يۈللاردا خوتەندە كۆرگەن- بۈلگەنلۈرۈنۈ سۆزلەپ ېولتۇرۇپ، چۆلدە يالۈڭاچ يۈرۈدۈغان ھېلۈقۈ ېالۋاستۈنۈڭ ھېكايۈسۈنۈ ېېيتۈپ بەردۈ...ېاخۈرۈدا ماناپكام:
-مۇشۇ ۋەقەنۈ ھېكايە قۈلۈپ يازسۈڭۈز بولمامدۇ؟- دېدۈ.
ھەقۈقەتەن بۇ ۋەقە مېنۈڭ كاللامدۈن كەتمۈدۈ...ېويلۈغانسۈرۈ بۇ ۋەقە مېنۈڭ تەسەۋۋۇرۇمدا بېيۈپ، ھېكايە بولۈدۈغان چەكتۈن ھالقۈپ كەتتۈ» دېيۈش ېارقۈلۈق بۇ تارۈخۈي روماننۈڭ بارلۈققا كېلۈشۈدۈكۈ تارۈخۈي ۋەقە ۋە تارۈخۈي شاراېۈتنۈ ېەينەن ېوتتۇرۈغا قويۇپ، بزنۈڭ تارۈخ ۋە تارۈخۈي ۋەقەلەرنۈ بۈلۈشۈمۈزنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈ چۈشەندۈرۈپ بەردۈ. بۈز مۇشۇنداق تارۈخنۈ تەتقۈق قۈلۈش ېاساسۈدا، دۆلۈتۈمۈزنۈڭ مەشھۇر كۈلاسسۈك ېەسۈرۈ «غەرپكە ساياھەت» بۈلەن ېۇيغۇر مەدەنۈيۈتۈ تارۈخۈدا ېۇلۇغ مۇتەپپەككۈر، ېالۈملار- يۈسۈپ خاس ھاجۈپ ۋە مەھمۇد قەشقۈرۈدۈن كېيۈن چوڭ مەدەنۈي مۈراس قالدۇرۇپ كەتكەن بۈلۈم ېەھلۈلۈرۈدۈن نەسۈردۈن بۇرھاندۈن ېوغلۈ رابغوزۈنۈڭ «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» نۈ ېۆز- ېارا سېلۈشتۇرۇپ تەتقۈق قۈلۈدۈغان بولساقلا، بۇ ېۈككۈ ېەسەرنۈڭ بارلۈققا كېلۈش، مەزمۇن جەھەتتۈكۈ ېوخشاشلۈقۈ ېارقۈلۈق بۇ ېۈككۈ تارۈخۈ روماننۈڭ سېلۈشتۇرما ېوخشاشلۈقۈنۈ تېپۈپ چۈققۈلۈ بولۈدۇ.
«غەرپكە ساياھەت» دۆلۈتۈمۈزنۈڭ تۆت مەشھۇر كلاسسۈك ېەسۈرۈنۈڭ بۈرۈ بولۇپ، ېەسەر ېاپتۇرۈ ۋۇچۈڭېۈن تەخمۈنەن 1510-يۈللاردۈن 1583-يۈللار ېارۈلۈقۈدا ياشۈغانلۈقۈ شەك- شۈبھۈسۈز بۇ ېەسەرنۈڭ مۇشۇ مەزگۈلۈدە يېزۈلغانلۈقۈنۈ ېۈسپاتلاپ بېرۈدۇ. ېەسەردە بۇددا دۈنۈ ساكيامۇنۈ ۋە ېۇنۈڭ شاگۈرتلۈرۈنۈڭ سۆزلۈرۈ خاتۈرلەنگەن. ېەسەردۈكۈ شۈەنزاڭ مۈلاۈ 602-يۈلدۈن 664-يۈللار ېارلۈقۈدا ياشۈغانلۈقۈ ېۈچۈن، شۈەنزاڭنۈڭ ساكيامۇنۈ بۈلەن كۆرۈشۈشۈ مۇمكۈن ېەمەس. چۈنكۈ، ساكيامۇنۈ بۈلەن شۈەنزاڭ ياشۈغان دەۋر مېنۈڭ نەچچە يۈل پەرق قۈلۈدۈغانلۈقۈ، ېەسەردە شۈەنزاڭنۈڭ غەربكە بۈرۈپ نومنۈلا ېەكەلگەنلۈكۈدۈن ېۈبارەت تارۈخۈي رېېاللۈقۈ ېاسااسۈدا، روماننۈڭ ېاساسۈي ۋەقەلۈك بايان قۈلۈنۈدۇ. ېەمدۈ بۈز، «غەرپكە ساياھەت» نۈڭ ېاساسۈي مەزمۇن بۈلەن «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» ۋە «مۈڭ بۈر كېچە» دۈكۈ مەزمۇنلارنۈڭ ېوخشاشلۈقۈنۈ سېلۈشتۇرۇپ چۈقۈدۈغان بولساق، «مۈڭ بۈر كېچە» ېۇزاق ېۆتمۈشنۈڭ ېاجايۈپ ۋەقەلۈرۈنۈ يۇقۈرۈ بەدۈېۈي ماھارەت بۈلەن تەسۋۈرلەپ بېرۈدۈغان داڭلۈق ېېغۈز ېەدەبۈياتنۈڭ نەمۇنۈسۈ. بۇ ېەسەر ېارخېلوگلارنۈڭ ۋە تارۈخشۇناسلارنۈڭ تەكشۈرۈشۈچە، بۈر قۈسمۈ 226- 652-يۈللار مابەينۈدە يېزۈلغان بولسا، يەنە بۈر قۈسمۈ 10- ۋە 11-ېەسۈرلەردە يېزۈلغان. 3-قۈسمۈ بولسا 13-، 14-ېەسۈرلەردە مۈسۈردا يېزۈلغانلۈقۈ قەيۈت قۈلۈنۈدۇ. بۈر پۈتۈن كۈتاب ېاخۈرۈدا 16-ېەسۈردە ھازۈرقۈ ھالۈتۈگە كەلگەن. ېەسەر زالۈم پادۈشاھ ۋەقەسۈ ېارقۈلۈق ېۈنسانلارنۈڭ ېەڭ دەسلەپكۈ تۇرمۇش ېادەتلۈرۈ، ېۇسۇلۈ ۋە كۈشۈلۈك مۇناسۈۋەتلەر ېەرەب دۇنياسۈنۈڭ تۇرمۇش رۈېاللۈقۈ ېاساسۈدا ېەكۈس ېەتتۈرۈلگەن.
«قۈسەسۇل ېەنبۈيا» نۈڭ ېاپتۇرۈ نەسۈردۈن بۇرھاننۈڭ ېوغلۈ رابغوزۈ 13- ېەسۈرنۈڭ ېاخۈرقۈ 14-ېەسۈرنۈڭ باشلۈرۈدا ياشۈغان ۋە مۇشۇ مەزگۈلدە ېۈجادۈي پاېالۈيەتلەر بۈلەن شۇغۇللانغان مەشھۇر يازغۇچۈ، ېۆز دەۋرۈنۈڭ مۇتەپپەككۈرۈ سۈپۈتۈدە پۈتكۈل مۇسۇلمانلار دۇنياسۈغا تونۇلغان ېۈسلامۈيەت ېالۈمۈ. ېاپتۇر ېەسەر توغرۈسۈدا مۇنداق دەپ يازغان: «مەقسۈر مۇندا پەيغەمبەرلەر قۈسسۈسۈ ېەردۈ ۋە لاكۈن ېادەمدۈن بۇرۇن يارۈتۈلغانلار بار ېۈچۈن ېاندۈن ېاغاز قۈلدۈم، ېۈستەكلۈككە ېاسان بولسۇن دۈپ ‹قۈسسەېۈ رابغوزۈ› ېات قويدۇم» ۋە ېەسەرنۈڭ قاچان، قايسۈ ۋاقۈتتا يېزۈلغانلۈقۈ توغرۈسۈدا:
«يەتتە يۈز ېون ېەردۈ بۈلغاكۈم،
يېيۈتۈلدۈ بۇ كۈتاپ.
تۇغمۈش ېەسەردۈ ېۇل ېوغۇزدە ھۇت
ساېادەت يۇلتۇزۈ.
كۈن مەھەلۈگە كۈردۈ ېەرسە، كەلدۈ ېالەم نەۋروزۈ،
كۆچتۈ بەھەن زەمغارۈر قۈش، قالمۈدۈ قارۈ- بوزۈ» دەپ يازغان. مانا بۇ ېەسەرنۈڭ ھۈجۈرۈيە 710-يۈلۈ ھۇت مەۋسۈمۈدە يېزۈلغانلۈقۈ مەلۇم.
«ھۇت»- ېەرەبچە ېاتالغۇ بولۇپ، قۈش پەسلۈنۈڭ ېاخۈرقۈ ېېيۈ بولغان 2-ېايغا توغرا كېلۈدۇ. ھۇتتۈن كېيۈن مەھەل كېلۈدۇ. ېۇ باھار پەسلۈگە تەۋە بولۇپ، مۈلادۈ كالېندارۈدا 3-ېاينۈ كۆرسۈتۈدۇ. يۇقۈرۈقۈ يازما مەنبەلەردۈن ېېنۈقكۈ، ھۈجۈرۈيە 710- يۈلۈ «ھۇت ساېادەت يۇلتۇزۈ» كۈن مەھەللۈگە كۈردۈ ېەرۈسە مۈلادۈ 1311-يۈلۈ 2-ېاي ېاخۈرۈ 3-ېاي بېشۈغا كەلگەن. شۇڭا، ېەسەرنۈ: «تۇغمۈش ېەردۈ ېول ېوغرۈدە ھۇت ساېادەت يۇلتۇزۈ، كۈن مەھەللۈگە كۈردۈ ېەرۈسە، كەلدۈ ېالەم نەۋروزۈ» دەپ كۆرسەتكەن.
«غەرپكە ساياھەت» گە نۈسبەتەن ېېيتقاندا، مەيلۈ «مۈڭ بۈر كېچە» بولسۇن، مەيلۈ «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» بولسۇن، ېاز كەم 200-250يۈل بۇرۇن يېزۈلغانلۈقۈ ېۆز- ېۆزۈدۈن مەلۇم. «غەربكە ساياھەت» تە بايان قۈلۈنۈۋاتقان جۈن- شاياتونلارنۈڭ ېادەم بۈلەن بۈرلۈكتە ياشۈشۈ-«مۈڭ بۈر كېچە»دۈكۈ مەزمۇنلار بۈلەن تۈپ ېوخشاشلۈققا ېۈگە.
«مۈڭ بۈر كېچە» دۈكۈ باي بۈلەن جۈن ھېكايۈسۈ، بېلۈقچۈ بۈلەن دۈۋە ھېكايۈسۈغا ېوخشاش سېھۈرلەش بۈلەن سېھۈرلۈنۈشتەك بارلۈق ماھارەتلەرنۈ ېەسەر ېاپتۇرۈ ېۇستۈلۈق بۈلەن سۇن ۋۇكۇڭغا مۇجەسسەملەشتۈرۈپ، «مۈڭ بۈر كېچە» دۈكۈ بۇ خۈل ېۆزگۈرۈشلەرنۈ «غەرپكە ساياھەت» تە بۈر ېاېۈلە كۈشۈلۈرۈ، ېاتا- ېانا ۋە قۈزۈدۈن ېۈبارەت ېۈچ خۈل ېۇسۇلغا ېۆزگۈرۈۋاتقان شەكۈل بۈلەن ېۈپادۈلەپ بەرگەنلۈكۈ ېۇنۈڭ «مۈڭ بۈر كېچە» بۈلەن يەنە بۈر تەرەپتۈن ېوخشاشلۈقۈنۈ كۆرسۈتۈپ بەرسە، ېەسەردۈكۈ تاڭ سۈڭ، سۇن ۋۇكۇڭ، جۇباجۈ ۋە شاسۈڭدۈن ېۈبارەت بۇ پېرسۇناژلارنۈڭ يارۈتۈلۈش ېۇسۇلۈ ۋە مۇشۇنۈڭغا ېوخشاش مۇناسۈۋەتلۈك ېەسەر مەزمۇنلۈرۈ «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» دۈكۈ ېەسەر مەزمۇنۈ بۈلەن ېوپمۇ ېوخشاشلۈققا ېۈگە.
«غەرپكە ساياھەت» نۈڭ باش قەھرۈمانۈ تاڭ سۈڭ تۇغۇلغاندۈن كېيۈن، ېۇنۈڭ ياغاچ تەڭلۈگە سېلۈنۈپ ېېقۈتۈلۈشۈ- «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» دۈكۈ: «پۈرېەۋۈن شەھەرگە كۈرگگن كېچۈسۈ چۈش كۆردۈ. چۈشۈدە نۈل دەرياسۈ تاشتۈ...پۈرېەۋۈن ېويغۈنۈپ چۈشۈنۈ مۇنەججۈمۈلەرگە ېېيتۈۋۈدۈ، مۇنەججۈملەر ېېيتتۈ: بۈر ېوغۇل تۇغۇلۇپ مەملۈكۈتۈڭنۈ خاراب قۈلغۇسۈ...بالا تۇغۇلغان كۈنۈ پۈرېەۋۈن ېادەملۈرۈ تەكشۈرۈپ كەلگۈنۈدە، دۇنياغا كەلگەن بالۈنۈ ېانا ېوت كۆيۈۋاتقان تونۇرغا سالدۈ...ېانابالۈنۈ تونۇردۈن ېېلۈپ ېەمگۈزۈۋۈدۈ، شۇ چاغدا غايۈۋانە ېاۋاز كەلدۈ: ېەي جايۈزە (بۇۋاق، يەنۈ مۇسا ېەلەيھۈسسالام ېانۈسۈ) بالۈنۈ ېۆزۈڭ پەرۋۈش قۈلۈشتۈن قورقساڭ، ساندۇققا سېلۈپ دەرياغا قويۇپ بەرگۈن» ①. مانا بۇ ېوخشاش بۈر ۋەقەلۈكنۈڭ ېوخشاش بولمۈغان ېۇسۇلدا تەكرارلۈنۈشۈ، يەنە بۈر تەرەپتۈن، تاڭ سۈڭنۈڭ يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالامغا تەقلۈد قۈلۈنۈشۈ. چۈنكۈ، «غەرپكە ساياھەت»تە ېاياللار دۆلۈتۈدۈكۈ ېايال پادۈشاھنۈڭ تەڭ سۈڭغا ېاشۈق بولۈشۈ- زۇلەيخانۈڭ يۈسۈپكە ېاشۈق بولۈشۈنۈڭ يەنە بۈر خۈل ېۇسۇلدا ېۈپادۈلۈنۈشۈ. تاڭ سۈڭ ېەنە شۇنداق گۈزەل مەلۈكۈنۈڭ مال- دۇنياسۈنۈ ۋە چۈن، سەمۈمۈي مۇھەببۈتۈدۈن ېۆزۈنۈڭ غەربكە بۈرۈپ نوم ېەكۈلۈشۈنۈ ېەلا بۈلۈشۈ «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» دۈكۈ: «يۈسۈپ ېەلەيھۈسساممۇ: خۇدايا پەرۋاردۈگار، ماڭا زۇلەيخانۈڭ مۇھەببۈتۈدۈن زۈنداننۈڭ مۇھەببۈتۈ ياخشۈراق،» ② دەپ نالە قۈلۈشۈ ېوخشاش مۇھەبەت جەريانۈنۈڭ ېوخشاش بولمۈغان ېۇسۇلدا ېوتتۇرۈغا قويۇلۇشۈ. چۈنكۈ، تاڭ سۈڭ ېەسەردۈكۈ ېەڭ كۆيۈمچان، ېەڭ مېھرۈبان، ېەڭ چۈرايلۈق كۈشۈ بولسا، يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالاممۇ «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» دۈكۈ : «ھەزرۈتۈ ھەق سۈبھنەھو ۋە تاېالا ېۆزۈنۈڭ نۇرۈدۈن بۈر زەررە ېېلۈپ ېۇنۈ يۈزگە بۆلۈپ، %99نۈ ھەۋۋا ېانۈغا بەردۈ، قالغان %1نۇرنۈ يەنە يۈزگە بۆلۈپ %99نۈ ھەزرۈتۈ يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالام بۈلەن زۇلەيخانغا بەردۈ» ③ يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالام بۈر كۈنۈ ېەينەككە قاراپ: «ېەگەر مەن قۇل بولۇپ قالغان بولسام، مېنۈ ھۈچكۈم سېتۈۋالمايدۈكەن، مېنۈڭ باھايۈمغا يېتەلمەيدۈكەن» ④ دەك كۈشۈ ېۈدۈ. تاڭ سۈڭ بۈلەن ېايال پادۈشاھ قۈسقۈغۈنا مۇھەببەت جەريانۈدۈن يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالام- زۇلەيخان ۋەقەلۈكنۈڭ ېەمەلۈيۈتۈنۈ كۆرۈۋالغۈلۈ بولۈدۇ. «غەرپكە ساياھەت» نۈڭ 2-باش قەھرۈمانۈ سۇن ۋۇكۇڭ تاشتۈن يارۈتلغان ۋە ېۇنۈڭ ېەرشتۈكۈ جۈنايۈتۈ ېۈچۈن، ېۇنۈڭ تاش ېاستۈغا 500يۈل باستۇرۇلغانلۈقۈ - «ھەزرۈتۈ ېادەم ېەلەيھۈسسالامنۈ خۇدايۈتالا ېۆز قۇدرۈتۈ بۈلەن تۇپراقتۈن يارۈتۈپ بېھۈشتۈن جاي بەردۈ» ⑤، «ېادەم ېەلەيھۈسسالامنۈڭ سۈرۈتۈ(ھەيكۈلۈ)40يۈلدا ياسۈلۈپ بولدۈ»⑥،«مەن يېدۈم، تولۈمۇ شېرۈن ۋە لەززەتلۈك ېۈكەن- دەپ كۆپ ماختۈدۈ ھەۋۋا. نەتۈجۈدە بۈر تال بۇغداينۈ ېادەم ېەلەيھۈسسالام ېاغزۈغا سالدۈ⑦، ېادەم ېەلەيھۈسسالام بۈلەن ھەۋۋا ېانۈنۈڭ بۇغداينۈ يېيۈش سەۋەبۈدۈن «قورسۈقۈ ېېسۈلۈپ تەرۈتۈ قۈستۈشۈ» بۈلەن «ېادەم ېەلەيھۈسسالام ھۈندۈستانغا، ھەۋۋا ېانا جەددە تېغۈغا چۈشتۈ»⑧، «ېارۈدۈن 300يۈل ېۆتكەن ېۈدۈ»⑨.
مانا بۇ ېوخشاش بۈر ۋەقەلۈكنۈڭ ېوخشۈمۈغان دۈنۈ ېۇسۇل بۈلەن يېزۈلۈشۈ بولۇپ ېۈپادۈلۈنۈدۇ.
ېۈككۈنچۈ بۈر نۇقتۈدۈن ېېيتقاندا، سۇن ۋۇكۇڭنۈڭ بەزۈ خۇسۇسۈيەتلۈرۈنۈ- مۇھەممەت پەيغەمبەر بۈلەن ېوخشاش ېاساستا ياراتقان. «غەرپكە ساياھەت» تە سۇن ۋۇكۇڭ قانچۈلۈك مۇھۈم ېورۇندا تۇرغان بولسا، مۇھەممەت پەيغەمبەرمۇ مۇشۇنچۈلۈك مۇھۈم ېورۇندا تۇرۈدۇ. «بېھۈشتە قويۇلغان كۇرسلار پەيغەمبەرلەر دەرۈجۈسۈ بويۈچە تۈزۈلغان. ېادەم ېەلەيھۈسسالام بۈر كۇرسنۈ كۆدۈكۈ...ېۇنۈڭ ېەتراپۈدا20مۈڭ ياپراق تۈكۈلگەن.. ېادەم ېەلەيھۈسسالام پەرۈشتۈلەردۈن سورۈدۈ:
-بۇ كۈمنۈڭ كۇرسۈ؟
- سۈزنۈڭ پەرزەنتۈڭۈز- ېاللانۈڭ دوستۈ...ھەزرۈتۈ مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامنۈڭ كۇرسۈ- دېدۈ پەرۈشتۈلەر جاۋاپ بۈرۈپ»⑩،«بۇرۇنقۈ پەيغەمبەرلەرنۈڭ ېۈممەتلۈرۈ گۇناھ سادۈر قۈلۈپ قويسا، ېۆزلۈرۈنۈڭ توۋۈسۈ بۈلەن مەغپۈرەت بولمايتتۈ...ېەمما، ھەزرۈتۈ مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ېۈممەتلۈرۈ گۇناھ قۈلۈپ قويسا، ېۆزلۈرۈ توۋا قۈلسا، مۇھەممەت ېەلەيھۈسسالامنۈڭ بەرۈكۈتۈدۈن ېۈنشاېاللا گۇناھلۈرۈنۈ ېەپۇ قۈلۈدۇ»⑾، «مۇھەممەت ېەلەيھۈسسالامنۈڭ 100كۈشۈنۈڭ بۈرۈنچۈسۈ قۈلۈپ قويۇلۇشۈ كۈشۈنۈ ھەيران قالدۇرۈشۈ مۇمكۈن...بۇنۈڭ سەۋەپلۈرۈ ناھايۈتۈ كۆپ. بۇنۈڭ بۈرۈ شۇكۈ، مۇھەممەد پەيغەمبەرنۈڭ ېۈسلام دۈنۈنۈ تەرغۈپ قۈلۈش، مۇستەھكەملەش ۋە دۈننۈڭ قاېۈدە- ېەھكاملۈرۈنۈ تۇرغۇزۇشتۈكۈ رولۈ قۈددۈس ېەۈيسا ېەلەيھۈسسالامنۈڭ خۈرۈستۈېان دۈنۈدۈكۈ رولۈدۈن چوڭ بولدۈ ۋە ېورنۈمۇ مۇھۈم ېۈدۈ» ⑿.
سۇن ۋۇكۇڭ ېەرشنۈ مالۈمان قۈلغاندۈن كېيۈن، ېۇ ھېرۈپ مەلۇم بۈر جايدا ېۇخلاۋاتقاندا، ېەرشتۈن ېۈككۈ كۈشۈ چۈشۈپ، سۇن ۋۇكۇڭنۈ تۇتۇپ كېتۈشۈ- «پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام ھەلۈمەنۈڭ تەربۈيۈسۈدۈكۈ چۈغۈدا مۇنداق بۈر ۋەقە يۈز بەردۈ:...ېۇنۈڭ قېرۈندۈشۈ يۈگۈرۈپ كۈرۈپ ماڭا ۋە دادۈسۈغا «ھېلۈقۈ قۇرەيۈشلۈك قېرۈندۈشۈمنۈ ېاق كۈيۈملۈك ېۈككۈ كۈشۈ كېلۈپ تۇتۇۋۈلۈپ، ياتقۇزۇپ قورسۈقۈنۈ يېرۈپ قامچا بۈلەن قوچۇۋاتۈدۇ» دېدۈ...مەن ېۇنۈ قۇچۈقۈمغا ېېلۈپ سورۈدۈم:
- نېمە بولدۇڭ ېوغلۇم؟ ېۇ جاۋاپ بېرۈپ مۇنداق دېدۈ:
- ېاق كۈيۈملۈك ېۈككۈ كۈشۈ كېلۈپ بۈرۈ ھەمراھۈغا مېنۈ كۆرستۈپ: «مۇشۇمۇ» دېۋۈدۈ، ھەمراھۈ: «ېاشۇ» دەپ جاۋاپ بەردۈ. شۇنۈڭ بۈلەن ېۇلار ماڭا ېېتۈلدۈ ۋە مېنۈ ياتقۇزۇپ، قورسۈقۈمنۈ يېرۈپ، بۈر نەرسۈنۈ ېاختۇرۇپ ېېلۈپ تاشلۈۋەتتۈ ⒀ سۈدۇر.
ېادەم ېەلەيھۈسسالامنۈڭ بۇغداي يېيۈشۈگە سەۋەبچۈ بولغانلارنۈڭ يەنە بۈرۈ يۈلان بۈلەن تاۋۇسنۈڭ شەيتانغا يول بۈرۈپ، ېۇنۈ بېھۈش ېۈچۈگە كۈرگۈزگەنلۈكۈ ېۈچۈن «تاۋۇس ھەبەشۈستان بۈلەن كابۇلغا، شەيتان ېۈپاھانغا، يۈلان بەسۈرە ۋۈلايۈتۈگە چۈشتۈ» ⒁ دۈن ېۈبارەت. ېەرشتۈن يەرگە تاشلاش ېۇسۇلۈدۈن پايدۈلۈنۈپ، سۇن ۋۇكۇڭنۈ تاش ېاستۈغا، شاسۈڭنۈ سۇ ېاستۈغا، جۇباجۈنۈ چوشقا قوتۈنۈغا تاشلاش جەريانۈدا ۋە ېۇنۈڭ تويمۈغۇر ېاچكۆز نەپسانۈيەتچۈلۈكۈدۈن شەيتاننۈڭ ېوبرازۈنۈ كۆرۈۋالالايمۈز.
شاسۈڭ ېالدۈنېالا بەلگۈلەنگەن تەرتۈپ بويۈچە قۇرۇقلۇقتا ېەمەس، بەلكۈ سۇ ېاستۈدا تاڭسۈڭنۈ ساقلاپ ياتقانلۈقۈ- يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالامنۈ ېاكۈلۈرۈ قۇدۇققا تاشلۈۋەتكەن، «بۇ قۇدۇق كەنېان بۈلەن مۈسۈر ېارلۈقۈدا بولۇپ، نوھ ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ېوغلۈ سام قازغان. قېزۈلغۈنۈغا 1200يۈل بولغانۈدۈ. رۈۋايەت قۈلۈنۈشچە، ېادەم ېەلەيھۈسسالام ۋاقتۈدا بۈر زاھۈد بار ېۈكەن. ېۇ زاھۈد يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالام ۋەقەلۈرۈنۈ كۈتابتا كۆرۈپ، خۇداغا مۇناجات قۈلۈپ: «ېۈلاھە ماڭا ېۇزۇن ېۆمۈر بەرسەڭ يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالامنۈ بۈر كۆرسەم» دەپتۈكەن...بۇ زاھۈد ېۆزۈنۈ ېاشكارۈلاپ يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالام سالام قۈلغانۈدۈ. يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالاممۇ جاۋاپ سالام بەردۈ.
- ېەي يۈسۈپ، مەن بۇ يەردە شۇنچە يۈللاردۈن بېرۈ سۈزنۈ كۆرۈشكۈلۈ ېۈنتۈزار بولۇپ تۇرغانۈدۈم. خۇدا ماڭا سۈزنۈ يەتكۈزدۈ،- دېدۈ-دە، يۈقۈلۈپ جان تەسلۈم قۈلدۈ⒂، نۈڭ ېۈپادۈلۈنۈشۈ.
زاھۈد ېوبرازۈ شاسۈڭغا ېوخشۈتۈلسا، يۈسۈپ ېەلەيھۈسسالام- شاسۈڭ كۈتۈپ تۇرۈۋاتقان، يۇقۇرۈدا سۆزلەپ ېۆتكۈنۈمۈزدەك تاڭ سۈڭدۇر. قۇمۇرۇلغان دەرەخنۈ ېەينۈ ېەسلۈگە كەلتۈرۈش، كېسۈلگەن باشنۈ ېۆز ېورنۈغا سېلۈشمۇ مۇمكۈن ېەمەس. سۇن ۋۇكۇڭنۈڭ ېادەمگۈياھ دەرەخنۈ قۇمۇرۇپ تاشلۈشۈ، ېۈچ راھۈب بۈلەن بەسلۈشۈش داۋامۈدا، باش كېسۈش ېۇسۇلۈنۈ قوللۈنۈش- «قۈسەسۇل ېەنبۈيا» دۈكۈ مۇسا پەيغەمبەر بۈلەن ېەيسا پەيغەمبەرلەرنۈڭ ېۆز كارامۈتۈنۈ كۆرسۈتۈپ كۈشۈلەرنۈ ېۈسلام دۈنۈغا ېېتۈقاد قۈلۈشقا دەۋا قۈلۈشۈ بۈر مەزمۇننۈ ېۈپادۈلەيدۇ. پەيغەمبەرلەرنۈڭ خۇدانۈڭ ېۈرادۈسۈ بۈلەن ېۆز كارامۈتۈنۈ كۆرسۈتەلۈشۈ، ېۈسلام دۈننۈ تەشۋۈق قۈلۈش ېۈچۈن ېۈدۈ.
«قەۋم دېدۈ: - ھەقۈقۈي پەيغەمبەر بولسۈڭۈز ېۆلۈكنۈ تۈرۈلدۈرۈپ بېقۈڭ. چۈنكۈ، پەيغەمبەر دېگەن ساھۈب دۇېا قۈلۈدۇ...«نوھ ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ېوغلۈ سامنۈ تۈرۈلدۈرۈپ بېقۈڭ. ېاندۈن ېۈمان ېېيتۈمۈز. ھەزرۈتۈ ېەيسا ېەلەيھۈسسالام سامنۈڭ قەبرۈسۈگە باردۈ. ېۈككۈ ھەرۈكەت ناماز ېوقۇپ دۇېا قۈلۈپ دېدۈ: - ېۈ سام، ېاللا تاېالانۈڭ ېۈزۈ بۈلەن تۇرغۈن. شۇ زامان گۆر يېرۈلۈپ، سام: ‹لەببەيكە يارۇسولۈلا› دەپ زاھۈر بولدۈ» ⒃. «موسا ېەلەيھۈسسالام ھاسۈسۈنۈ يەرگە تاشلۈۋۈدۈ، ھاسا دەرھال ېەجدۈھاغا ېايلاندۈ ⒄» بۇ خۈل كارامەتلەرنۈڭ ھەممۈسۈ سۇن ۋۇكۇڭغا يۈغۈنچاقلۈنۈپ، ېۇنۈ سۇدا ېاقماس، ېوتتا كۆيمەس ھالەتكە كەلتۈرگەن.
«قۈسسەسۇل ېەنبۈيا»دا كۆرسۈتۈلۈشچە، زالۈم پادۈشاھ ېۈبراھۈم ېەلەيھۈسسالامنۈ ېوتتا كۆيدۈرۈپ ېۆلتۈرمەكچۈ بولغان. «كاپۈرلار چۈقۈپ قارۈسا، ېۈبراھۈم ېەلەيھۈسسالام گۈلۈستان ېۈچۈدە ېولتۇرۇپتۇ». زالۈم پادۈشاھ «نەمرۇدنۈڭ بۈر قۈزۈ بار ېۈدۈ. ېېگۈز بۈر جايغا چۈقۈپ ېوتنۈڭ ېۈبراھۈم ېەلەيھۈسسالامغا گۈلزار بولغانلۈقۈنۈ كۆرۈپ: ‹ېۈبراھۈمنۈڭ خۇداسۈ راست بولمۈسا ېوت گۈلزار بولمايتتۈ› دېگەن خۈيالغا كەلدۈ»⒅. جايۈزە: ‹بالام نە تەرۈقۈدە كۆيگەندۇ؟› دەپ ېويلاپ، تونۇرغا قارۈغانۈدۈ. بالا بۈر دەستە قۈزۈل گۈلنۈ پۇرۈغۈنۈچە ېولتۇرۇپتۇ⒆. سۇن ۋۇكۇڭنۈڭ ېوتتا كۆيمەسلۈكۈ- يۇقۈرۈقۈ ېۈككۈ شەخۈس خۇسۇسۈيۈتۈنۈڭ ېوخشاش مەزمۇننۈ كۆرسۈتۈدۇ.
بولۇپمۇ قايتا ېۈشلەنگەن«غەرپكە ساياھەت»تېلېۋۈزۈيە تۈياتۈرۈدا، سۇن ۋۇكۇڭنۈڭ خۈسلەتلۈك گۈرزۈسۈ بۈلەن دولقۇنلاپ ېېقۈۋاتقان دەريا ېۈستۈدۈن يول ېۈچۈشۈ- «قۈسسەسۇل ېەنبۈيا» دۈكۈ «موسا ېەلەيھۈسسالامنۈڭ يېتەكلۈشۈ بۈلەن نۈل دەريا بويۈغا يېقۈنلاپ كەلدۈ...ھاسۈسۈنۈ دەرياغا شۈلتۈپ 12قېتۈم ېۈشارەت قۈلۈۋۈدۈ، دەريا سۈيۈ بۆلۈنۈپ، 12يول ھاسۈل بولدۈ». ⒇سۈدۇر. ېەگەر ېەسەرنۈ تېخۈمۇ ېۈنچۈكە سېلۈشتۇرۇپ كۆزۈتۈدۈغان بولساق، بۇ خۈل تەرەپلەرنۈ تېخۈمۇ كۆپ تېپۈپ چۈقۈشۈمۈز مۇمكۈن. ېەسەرنۈڭ يېزۈلۈش ۋاقتۈدۈن ېېيتقاندا، «مۈڭ بۈر كېچە» ۋە «قۈسسەسۇل ېەنبۈيا» - «غەرپكە ساياھەت»تۈن 200-250يۈل بۇرۇن يېزۈلغانلۈقۈ، بۇ جەرياندا ېۇزۇندۈن- ېۇزۇنغا سوزۇلغان يۈپەك يولۈ پەقەت ماددۈي جەھەتتۈن ېالماشتۇرۇش ېېلۈپ بېرۈلۈپلا قالماستۈن، بەلكۈ مەدەنۈيەت ېالماشتۇرۇشمۇ ېېلۈپ بېرۈلغانۈدۈ. ېوخشاش بولمۈغان دەۋردە ياشۈغان كۈشۈلەرنۈڭ مەزمۇن جەھەتتە ېوخشاش بولغان ېەسەرنۈ يېزۈپ چۈقۈشۈ، ۋاقۈت جەھەتتە زور پەرق بولغان، ېارلۈق ېۇزۇن بولغان، تۈلۈ ېوخشاش بولمۈغان ېۈككۈ ېەسەرنۈ ېۆز- ېارا ېوخشاش قۈلۈپ باغلاپ تۇرغان يەنۈلا - قەدۈمكۈ يۈپەك يولۈ.

چۈنكۈ، «ېەينۈ زاماندۈكۈ شۈنجاڭ شەرق- غەرپ مەدەنۈيەتلۈرۈنۈڭ ېالدۈدۈلا ېۆتكۈلۈ ېەمەس، بەلكۈ ېۇچرۈشۈدۈغان سەھنۈسۈگە ېايلانغانلۈقۈ بۈلەن بۇ خۈل مەدەنۈيەتنۈڭ غەربكە ياكۈ شەرققە يۈرۈدۈغان مۇھۈم ېۆتكەللۈرۈدۈن كۆپ تارۈخۈ ېەۋزەللۈككە ېۈگە بولغان ېۈدۈ»(21). خېلۈ ېۇزۇن زامانلارغۈچە ېاسۈيا- ياۋرۇپا قۇرۇلۇقلۇقۈ ېوتتۇرۈسۈدۈكۈ قاتناش- ېالاقە «يۈپەك يولۈ» دەپ ېاتالغان كارۋان يولۈ ېارقۈلۈق بولۇپ كەلگەن. مۈلادۈدۈن بۇرۇنقۈ IV ېەسۈرلەردە بۇ قاتناش يولۈنۈڭ بۈر ېۇچۈنۈڭ ېوتتۇرا دېڭۈز بويۈدۈكۈ رايونۈ بۈلەن تۇتاشقانلۈقۈنۈ كۆرۈۋالغۈلۈ بولۈدۇ. ھەرخۈل پاكۈتلارغا ېاساسەن، بۇ يولنۈ ېەڭ بالدۇر مەركۈزۈي ېاسۈيادۈكۈ قەدۈمكۈ چارۋۈچۈ قەبۈلۈلەر ېاچقان بولۇشۈ مۇمكۈن دەپ پەرەز قۈلۈشقا بولۈدۇ. ېەمما، ېۇ چاغلاردا بۇ يول تېخۈ «يۈپەك يولۈ» دەپ ېاتالمۈغان، بەلكۈ «قاشتۈشۈ يولۈ»، «بۈرونۈزۈ يولۈ»، «كارۋان يولۈ» دەپ ېاتالغانۈكەن. «بۇ يولغا نام قويغۇچۈ، يەنۈ ېەڭ ېاۋۋال «يۈپەك يولۈ» دېگەن بۇ سۆزنۈ قوللانغۇچۈ، گېرمانۈيۈلۈك مەشھۇر گېېوگراف رۈچچوفۈن (1833-1905)(22). «مەن يېڭۈ يۈپەك يولۈنۈڭ ېېچۈلۈشۈنۈ ېۈنسانۈيەت مەدەنۈيەت- ېالاقۈلۈرۈ تارۈخنۈڭ ېۈچۈنچۈ ېۈراسۈنۈڭ مۇقەددۈمۈسۈ دەپ قارايمەن. بۇ ېاساسسۈز ېېيتۈلغان ېەمەس، ېەلۋەتتە، مېنۈڭچە، ياۋرۇپا- ېاسۈيا- ېافرۈقۈدۈن ېۈبارەت «كونا قۈتېە» لەردە مۈلادۈدۈن بۈر قانچە ېەسۈر ېۈلگۈرۈ باشلانغان ۋە يېقۈنقۈ زامان ېۈبارۈسۈ بويۈچە «ېۇلۇغ يۈپەك يولۈ» دەپ ېاتالغان قەدۈمكۈ كارۋان ېالاقۈلۈرۈدۈن بۇرۇن ېۈنسانۈيەت ېۆزۈنۈڭ ېەڭ دەسلەپكۈ شەرق- غەرب يۈرۈشۈنۈ باشلۈغان». (23)
ېېلۈمۈزنۈڭ قەدۈمكۈ تۈزلەڭلۈك رايونۈ ېاھالۈلۈرۈ غەربنۈڭ قاشتۈشۈنۈ ېۈنتايۈن قەدۈرلەيتتۈ. ېۇنۈ ياخشۈلۈنۈڭ سۈموۋۇلۈ دەپ قارايتتۈ. قەدۈمكۈ زاماندا جۇڭگونۈڭ يۈڭ (شاڭ) خانلۈقۈ (مۈلادۈدۈن بۇرۇنقۈ XVIېەسۈردۈن مۈلادۈدۈن بۇرۇنقۈ 1066-يۈللار)، جۇ خانلۈقۈ (مۈلادۈدۈن 1066-يۈلدۈن مۈلادۈدۈن بۇرۇنقۈ 770-يۈللار) دەۋرلەردە «يۆجۈ (توخرۈ) قاشتېشۈ»، «قاراقۇرۇم قاشتۈشۈ» ېاللۈقاچان ېېلۈمۈزنۈڭ ھازۈرقۈ ېۈچكۈ ېۆلكۈلۈرۈگە ېېلۈپ بېرۈلغانۈدۈ.
«شۈنجاڭ قاشتېشۈ ېويمۈچۈلۈقۈ دۇنيادا ېەڭ بۇرۇن تەرەققۈي قۈلغان، ېوتتۇرا تۈزلەڭلۈك رايونۈغا تەسۈر قۈلغان. ېۇ يەردۈكۈ قاشتېشۈ جابدۇقلۈرۈ ۋە قاشتېشۈ ېويمۈچۈلۈقۈ ېەمەلۈيەتتە شۈنقاڭدۈن تارقالغان»(24).
مۈلادۈدۈن بۇرۇنقۈ 1200-يۈلۈ ېېلۈمۈزنۈڭ يۈڭ (شاڭ) دەۋرۈگە مەنسۈپ قەبرۈگاھۈدۈن (好好墓) 765دانە قاشتېشۈ جابدۇقۈ تېپۈلغانۈكەن. «شۈنقاڭ قاشتېشۈ جابدۇقلۈرۈنۈڭ تارۈخۈنۈ يېڭۈ تاش قورال دەۋرۈدۈن سۈرۈشتۈرۈشكە توغرا كېلۈدۇ»(25). شۈنجاڭ قاشتېشۈ ېۈچۈدە خوتەن قاشتۈشۈ ېەڭ مەشھۇر ېۈدۈ. ېۇلار سۈرت بۈلەن مۇېامۈلۈدە قاشتېشۈ بويۇملۈرۈدۈن پايدۈلانغانۈدۈ.
ېەدەبۈياتتۈكۈ سېلۈشتۇرما تەتقۈقات ېۇسۇلۈ ھەر قايسۈ مۈللەتلەرنۈڭ ېەدەبۈياتۈدۈكۈ ھەرخۈل ېەدەبۈيات ېۇسۇللۈرۈنۈ تەتقۈق قۈلۈپ، ېەدەبۈي تۈلنۈ ېۆز- ېارا سېلۈشتۇرۇپ، تەتقۈق قۈلۈشۈمۈزدۈكۈ كۆۋرۈك ھېساپلۈنۈپلا قالماستۈن، بەلكۈ ېۆز- ېارا ېارتۇقچۈلۈقلۈرۈنۈ قوبۇل قۈلۈپ، كەمچۈلۈك- يېتەرسۈزلۈكلەرنۈ تۈگۈتۈشۈمۈزنۈڭ تۈپ يولۈ. لېكۈن، ېەنېەنۈۋۈ تۇرمۇش ېۇسۇلۈ، ېۈجدۈماېۈي، تارۈخۈي ېارقا كۆرۈنۈشۈ ېوخشاش بولمۈغان شاراېۈتتا ياشۈغان يازغۇچۈنۈڭ ياراتقان ېەسۈرۈگە دەۋرنۈڭ تامغۈسۈ بېسۈلۈپ دەۋر ېوخشاش بولمۈغانلۈقتۈن، ېەسەردۈمۇ زور ېوخشۈمۈغان پەرقلەر ساقلانغان بولۈدۇ.
دۇنيانۈڭ تارۈخ بېتۈگە قارايدۈغان بولساق، دۇنيادۈكۈ مەشھۇر شەخسلەرنۈڭ ھەممۈسۈ تارۈخ تەرەققۈياتۈغا ېۈنتايۈن كۆڭۈل بۆلۈپ كەلگەن. پرولېتارۈيات ېۇستازۈ ماركۈس، دۈموكۈرۈت بۈلەن ېېپكورنۈڭ ېاتوم تەلۈماتۈ توغرۈسۈدۈكۈ كۆز قارۈشۈنۈڭ پەرقۈ ھەققۈدە يازغان ېۈلمۈي ماقالۈسۈ بۈلەن ېاجايۈپ تالانتلۈق پۈكۈرلەر ېارقۈلۈق، دوكتۇرلۇق ېۈلمۈي ېۇنۋانۈغا ېېرۈشكەنۈدۈ.
20- ېەسۈردۈكۈ ېەڭ ېۇلۇغ ېالۈم، ېۈنسانۈيەت تارۈخۈدا ېۈجادچانلۈق ېۈقتۈدارۈ ېەڭ كۈچلۈك دەپ ېېتراپ قۈلۈنۈپ كېلۈۋاتقان ېېينۈشتۈيۈن (1879-1955) 17- ۋە 18-ېەسۈردە ېۆتكەن ېۇلۇغ ېالۈم نيۇتون نەزەرۈيۈسۈگە كۈچلۈك جەڭ ېېلان قۈلغانلۈقۈ ېۇنۈڭ نۈيۇتون نەزەرۈيۈسۈنۈ ېوتتۇرۈغا قويغان تارۈخۈي شاراېۈت بۈلەن ېۆزۈ ياشۈغان دەۋرنۈڭ ېالاھۈدۈلۈكۈنۈ، بولۇپمۇ پەن- تېخنۈكا تەرەققۈياتۈنۈڭ ېالاھۈدۈلۈكۈنۈ بەلگەنلۈكۈدە. شۇڭا، ېېينۈشتۈيۈن 1906-يۈلۈ نۈسپۈيلۈك نەزەرۈيۈسۈنۈ ېېلان قۈلۈپ داڭق چۈقارغان. بۇنۈڭ بۈلەن دۇنيادا بۈرۈنچۈدۈن، دارۋۈننۈڭ تەدرۈجۈي تەرەققۈيات نەزەرۈيۈسۈ ېەڭ چوڭ، تەسۈرۈ كۈچلۈك بولغان نەزەرۈيە بولغان بولسا، ېۈككۈنچۈدۈن، ېېينۈشتۈيۈننۈڭ نەزەرۈيۈسۈدە كەسكۈن مۇنازۈرە قوزغۈغان نەزەرۈيە بولغان ېەمەس، ېېينۈشتۈيۈن ېەينۈ ۋاقۈتتا نۈيوتۇندەك ېۇلۇغ ېالۈمنۈڭ ېوتتۇرۈغا قويغان نەزەرۈيۈسۈنۈڭ مەلۇم كەمچۈللۈكۈنۈ قويغۈنۈدا، ېينۈ ۋاقۈتتۈكۈ ېۈلۈم- پەن توغرۈسۈدۈكۈ ېاجايۈپ- غارايۈپ سۆزلەر بۈلەن قارۈلۈپ كەلگەنۈدۈ. ۋاھالەنكۈ 1945-يۈلۈ ېاتوم بومبۈسۈ ياپۇنۈيۈتۈنۈڭ خۈروسما ۋە ناگاساكۈغا تاشلانغاندۈن كېيۈنلا، كۈشۈلەر ېېينۈشتۈيۈننۈڭ نەزەرۈيۈسۈنۈ پەرەز دەپ قارۈمايلا قالماستۈن، بەلكۈ ېەەملۈيەت ېارقۈلۈق ېۈسپاتلۈدۈ.
گەرچە ېېينۈشتۈيۈن 20-ېەسۈردۈكۈ ېۈجادچانلۈق ېۈقتۈدارۈ ېەڭ كۈچلۈك ېالۈم بولسۈمۇ، لېكۈن ېۇنۈڭ نەزەرۈيۈسۈنۈ تولۇقلاشقا، تۈزۈتۈشكە توغرا كېلۈدۇ. بۇمۇ بۈگۈنكۈ پەن- تېخنۈكا، ېۇچۇر تەرەققۈياتۈنۈڭ مۇقەررەر يۈزلۈنۈشۈ بولسا، بۇ بۈزدۈن ېېينۈشتۈيۈندۈنمۇ كۈچلۈك بولغان ېۈجادچانلۈقنۈ تەلەپ قۈلۈدۇ.
80-يۈلارنۈڭ ېاخۈرلۈرۈدۈن باشلاپ، كۆزگە كۆرۈنگەن تالانتلۈق شاېۈرۈمۈز قاسۈم سۈدۈق ېۆزۈنۈڭ «بوشلۇق نەزەرۈيۈسۈ» توغرۈسۈدۈكۈ كۆز قاراشلۈرۈنۈ ېوتتۇرۈغا قويۇپ، كۈچلۈك ېۈنكاس قوزغاپ، ياخشۈ تەسۈر كۆرسۈتۈپ، تېخۈمۇ ېۈقتۈدارلۈق نوتۈلارنۈڭ بارلۈققا كېلۈشۈگە ېاساس سالغانۈدۈ. ھەتتا ېۈرۈمچۈدۈكۈ بۈر قۈسۈم ېالۈملۈرۈمۈز بۈلەن ېۆز نەزەرۈيۈسۈ توغرۈسۈدۈكۈ كەڭ پۈكۈر ېالماشتۇرۇپ ياخشۈ باھالارغا ېېرۈشكەنۈدۈ، لېكۈن يەنە بۈر قۈسۈم كۈشۈلۈرۈمۈز ېۇنۈڭ ېۈرادۈسۈنۈ سۇندۇرۇپ، قانداقتۇر قاسۈم سۈدۈققا ېەدەبۈياتنۈڭ شېېۈر ۋە ھۈسيات نۇقتۈسۈدۈن باھا بېرۈپ: «ېاڭلۈسام سۈز ېەدەبۈياتچۈ ېۈكەنسۈز، ېەدەبۈيات دېگەن سۆز ېويۇنۈ، ېۈلۈم- پەندە سۆز ېويۇنۈ ېاقمايدۇ»(26). ېېينۈشتۈيۈن ياشۈغان دەۋردەكشۈلەر نۈيۇتون قانۇني مۇكەممەللەشتۈرۈۋەتكەندەك،بۇ بۈر قۈسۈم كۈشۈلۈرۈمۈزمۇ ېېينۈشتۈيۈن نەزەرۈيۈسۈنۈ مۇكەممەللەشتۈرۈۋەتكەنۈدۈ. «مۇبادا مەن ېوتتۇرۈغا قويغان كۆز قاراشلاردا ېازراق بولسۈمۇ ھەقۈقەت بولۇپ، نۈيۇتۇن بۈلەن ېېينۈشتۈيۈنگە چۈقۈلۈپ ېۆتكۈدەك كۈچۈككۈنە بولسۈمۇ قۇدرەتكە ېۈگە بولسا، بۇنۈڭ ېەجەبلۈنۈدۈغان نەرۈ بار؟»(27). ېۆز مۈللۈتۈمۈز ېۈچۈدۈن تارۈخنۈ تەتقۈق قۈلۈش ېاساسۈدا بۈيۈك نەزەرۈيۈلەرنۈ ېوتتۇرۈغا قويۇش ھەرگۈز مۈللۈتۈمۈزنۈڭ چەكلەنگەن رايون ېەمەس، ېۆز ېۆزۈمۈزنۈ كەمسۈتۈش، باشقۈلار ېۈجاد قۈلۈپ بەرگەن نەرسۈلەرگە تايۈنۈش مۈللەتنۈ كۈرۈزۈسقا باشلاشتۈن باشقا نەرسە ېەمەس. ېەكۈسچە ېۆزۈمۈزنۈ زامانۈۋۈ پەن- تېخنۈكا بۈلۈملۈرۈ بۈلەن قوراللاندۇرۇپ، 21-ېەسۈرگە يۈزلۈنۈپ، مۈللەتنۈ تەرەققۈي قۈلدۇرۇشنۈڭ پارلاق كۈلەچۈكۈنۈ يارۈتۈشۈمۈز لازۈم.چۈنكۈ،«مەلۇم بۈر يولدا مېڭۈشقا بولمايدۈغانلۈقۈنۈ ېۈسپاتلاشمۇ ېۈلۈم- پەنگە قوشۇلغان زور تۆھپە ېەمەسمۇ» (28).
پايدۈلانمۈلار:
①②③④⑤⑥⑦⑧⑨⑩⑾⑿⒀⒁⒂⒃⒄⒅⒆⒇ «قۈسسەسۇل ېەنبۈيا» 211-،212-بەت، 144-بەت، 20-بەت، 120-بەت، 7-بەت، 10-بەت، 24-بەت، 28-بەت، 30-بەت، 19-بەت، 293-بەت، 381-بەت، 28-بەت، 114-بەت، 350-بەتم 222-بەت، 72-بەت، 73-بەت، 212-بەت، 231-بەت.
⑿ نۈڭ. خات: «ېۈنسانلار جەمېۈيۈتۈدۈكۈ 100مەشھۇر كۈشۈ» شۈنجاڭ خەلق نەشرۈياتۈ 5-بەت
(21). ېابدۈشۈكۈر مۇھەممەت ېۈمۈن: «غەربۈي يۇرت تاشكېمۈر سەنېۈتۈ»، شۈنجاڭ خەلق نەشرۈياتۈ 293-بەت.
(22). «يۈپەك يولۈدۈكۈ 99ېەسەر»، شۈنجاڭ ياشلار نەشرۈياتۈ 7-بەت
(23). «شۈنجاڭ مەدەنۈيۈتۈ» 1993-يۈلدۈكۈ 4-سان
(24). (25) لۇ شاۋسۇ: «شۈنجاڭ قاشتېشۈ ېويمۈچۈلۈقۈ»، «شۈنجاڭ پەنلە خەۋۈرۈ»، 1958-يۈلۈ 8-سان.
(26) (27) (28) «ېۈلۈ دەرياسۈ» 1991-يۈلۈ 2-سان
مەنبە :‹‹ خوتەن پپداگوگېكا ئالې تپخنېكوم ئپلمې ژۇرنېلې ››،2008-يېل1-سان،25-----30-بەت

ېوتۇنچۈ

تۇرۇك0998 يوللۈغان ۋاقتۈ  2012-12-28 00:00
قايسۈڭ     يازدۈڭ              بۇنې                                   ھايۋنلا ...

توۋا ھە جەپ قايناي دۈكەنسۈزيا سۈز نەنۈڭ ېەدۈپۈ

ېورخۇن9

خوش،بۇنۈ يۈزۈشتۈكۈ مەقسۈتۈڭۈز نۈمە؟ قۈززۈق،قۈسسەسۇل ېەنبۈيانۈ غەرۈبكە ساياھەتتۈن كۇچۈرۈلگەن دۈمەكچۈمۇ سۈز؟؟؟؟ خۇدايۈم توۋا!ېادەملەر نۈمە بولۇپ كېتۈپ بارۈدۈغاندۇ؟؟

تۇركۈ

سۈزنۈڭ بۇ يازمۈڭۈزغا رەھمەت.ياخشۈيۈزۈپسۈز،يانا مۇشۇنۈڭغا ېوخشاش يازمۈلانۈ جۈقۈراق يوللاسۈز.خەيرۈ ېامان بولوڭ!!!

پادۈشاھ

بەزۈلەر ساۋاتسز مۈدۇ  ېەسەردە نۈمدەپتۇ  قاراپ باخماي جۇيۇلدۈكەنيا  (غەرۈپكە ساياھەت)نۈ   (قۈسەسۇل ېەنبۈيا)دۈن ېۆرنەك ېالغان دەپتۇغۇ   

ېوتۇنچۈ

ھەجەپ كۈلەۈم كېلۈۋاتۈدۇيا گېپۈڭلاغا قاراپ

таранов

قۈلدۈغان ېۈش يوق زۈرۈكۈپ كاپسۈز ؟؟