دورال قەدىمى شەھەرى

قورغاس

لوپتېكىن

دورال قەدىمى شەھەرى لوپنۇر ناھىيىسىنىڭ شەرقىي جەنۇبىدىكى تىكەنلىككە جايلاشقان بولۇپ،لوپنۇر ناھىيىسىگە 180كلومىتىر كىلىدۇ.ھازىرقى يىزا ئېگىلىك 2-دىۋىزىيەسى 34-پولىكنىڭ 5-لىيەنىگە توغرا كىلىدۇ.لوپنۇر چارقىلىق تاش يولى 218دۆلەت يولىنىڭ ياقىسىغا جايلاشقان.
دورال شەھىرىنىڭ دائىرسى  97 مىڭ 564 كوۋادىرات مىتىر بۇلۇپ، تۆت  تەرىپىگە سىپىل سىلىپ چىققان، سىپىلنىڭ  شىمالىدىن جەنۇپقا بولغان ئارلىغى 328.5 مىتىر،  شەرقتىن – غەرىپكە بولغان ئارلىغى 297 مىتىر،  سىپىلنىڭ ئاستى ھۇلىنىڭ كەڭلىگى 6.9 مىتىر ، ئۈستى كەڭلىگى 4 مىتىر ئەتىراپىدا بولغان.  سىپىلنىڭ ئىگىزلىگى  12 مىتىر بۇلۇپ،  سىلىپنىڭ  ئۈستىگە  50 مىتىر  ئارىلىقتا قوغدۇنۇش ئۆيلىرى  ئورۇنلاشتۇرۇلغان. تۆت بولۇڭىغا ئوخشاشلا قاراۋۇلخانىلار ئورۇنلاشتۇرۇلغان. قوغدىنىش ئۆيلىرىنىڭ تۆت تەرىپىگە چوڭ  – كىچىك  توشوكچىلەر  قۇيۇلغان. سىپىلنىڭ غەربىي تەرىپى ۋە شىمال تەرىپىگە  ئىككى چوڭ دەرۋازا قۇيۇلغان  دەرۋازىنىڭ كەڭلىگى 8.5 مىتىر ،  ئىگىزلىگى 8.5 مىتىر بولغان، دەرۋازىنىڭ ئىككى تەرىپىگە  قاراۋۇلخانا ئۇرۇنلاشتۇرۇلغان ، سىپىل ئىچىگە  كىسىپ ئۆتىدىغان  تۆت چوڭ يول سىلىنغان بۇلۇپ،  يول ئەتىراپىغا تۆتكە بۆلۇنگەن ئۆيلەر سېلىنغان، شىمال تەرىپىگە ھەربىي ، مەمۇرى باشقۇرۇش بىناسى ، ئىككى تەرىپىگە  ھەربىي مۇھاپىزەتچىلەر بىناسى، لەشكەرلەرنىڭ تۇرالغۇ ئۆيلىرى، ئەمەلدارلار ۋە لەشكەرلەرنىڭ  ئائىلە تۇرالغۇ ئۆيلىرى رەتلىك سىلىنىپ ئورۇنلاشتۇرۇلغان. سىپىل سىرتىدا رەتلىك سىلىنغان شەھەر ئاھالىلىرىنىڭ  ئولتۇراق ئۆيلىرى ، سودا سىتىق دوكانلىرى رەتلىك سىلىنىپ ئاۋات شەھەر بىنا قىلىنغان.
1893 – يىلى ۋىي گاڭتۇ دىگەن  ئادەم مەسئول بۇلۇپ پىلانلاپ، دورال شەھىرىنى سالدۇرغان، شەھەر قۇرۇلۇشىنى تامو دىگەن ئادەم مەسئول بۇلۇپ پۇتتۇرگەن، دورال شەھىرىنىڭ ئورنى ئەسلى دىگەن  يەر بۇلۇپ، بو جايغا شەھەر بىنا قىلىشتىكى مەقسەت، بو جاي كۆنچى  دەرياسىنىڭ   دوقمۇشىغا  تارىم دەرياسىغا يىقىن بولغانلىغى ئۈچۈن،  بوز يەر ئىچىشقا بەكمۇ  قولايلىق ئورۇن بولغان ھەمدە كورلىدىن  چاقىلىققا بارىدىغان قاتناش  يولىنىڭ  ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان بۇلۇپ، دورالدىن شەرقى جەنۇپقا چاقىلىق ئارقىلىق چەرچەن، خوتەنگىچىلىك بارغىلى بولاتتى.  شەرقى شىمال يولنى بويلاپ، چاقىلىق ئارقىلىق  دوڭخۇاڭ، چىڭخەيگە بارغىلى بولاتتى. شىمال تەرىپى تۇرپان، پىچان، ئۇرۇمچى تەرەپلەرگىمۇ بارغىلى بولاتتى. كورلا  ئارقىلىق شىنجاڭنىڭ ھەممە تەرىپىگە بىرىش ئىمكانىيىتى بار  بولۇپ،  دورال شەھىرى شۇنداق قاتناش تۈگۈنىگە جايلاشقان، باشقۇرۇش  دائىرىسىدىن ئالغاندا ، بۇ شەھەرنىڭ  ئورۇنلىشىشى ئوتتۇرىغا جايلاشقان بۇلۇپ، باشقۇرۇشقا قويلايلىق ئىدى.
دورال  شەھىرىدە  ۋە مەمۇرى ھەھكىمە قۇرۇلۇپ، ناسىر گوڭ دىگەن  كىشىنىڭ  ئۇزۇن مۇددەت باشقۇرۇشىدا بۇلۇپ كەلگەن. باشقۇرۇش دائىرىسى كەڭ بۇلۇپ، چاقىلىق، چەرچەن، شايار، كورلا قاتارلىق جايلارنى باشقۇرغان.  ئو تەۋەسىدىكى  لوپنۇرنىڭ ھەرقايسى جايلىرىنى  يەنى دوڭقۇتان  رايونى، شىڭ پىڭ رايونى، چارا، ئاقسۇپا، تىيىز كۆل ، ئولۇقكۆل، كۆزلەك، يىڭسۇ قاتارلىق جايلارنى ئومومىيۇزلۇك باشقۇرغان.
سىپىل ئىچىگە  تۇرپان، كورلا  قاتارلىق جايلاردىن ھەر خىل مىۋىلىك دەرەخلەرنى ، زىننەت دەرەخلىرىنى  ئەكىلىپ تىكىپ ئۆستۇرگەن.  دۇرال شەھىرىنى سالدۇرۇش ئۈچۈن ئۈچ يىل ۋاقىت كەتكەن. سىپىل ئومومىيۇزلۇك  ئادەم كۈچى بىلەن سېلىنغان ، سىپىل سىلىشقا ھەر يىلى 2 مىڭ ئادەم قاتناشقان، سىپىلنى سىلىش ئۈچۈن  تۇرپان، پىچان ، لۈكچۈن تەرەپلەردىن كورلا ، چاقىلىق، كۈچا تەرەپلەردىن كۆپلىگەن ئادەملەرنى يۆتكەپ كىلىپ،  سىپىل قۇرۇلۇش ئەمگىگىگە  يەرلىك خەلق بىلەن بىرگە  مەجبۇرى قاتناشتۇرغان. لەشكەرلەر ئەمگەكچىلەرنى كىچە – كۈندۇز  مەجبۇرى  ئەمگەككە سالغان. نارازى بولغۇچىلار ۋە قاچقانلارنى سىپىل تامنىڭ ئىچىگە تىرىك  كومۇۋاتقان. نۇرغۇن ئادەملەر ئۆي مانالىرىدىن ، ئۇرۇق – تۇققانلىرىدىن ئايرىلغان. سىپىل ھەر مىللەت خەلقلىرىنىڭ قان – تەرى ، جاپالىق ئەمگەك قىلىشى  بىلەن پۈتۈپ چىققان. ئەينى ۋاقىتتا دۇرال شەھىرىنىڭ  ئاھالىسى 9 مىڭ 600 دەك كىشى بۇلۇپ،  بۇنىڭ ئىچىدە  يەرلىك خەلق 1 مىڭ 200 ئەتىراپىدا، خەنزۇلار 200 ئەتىراپىدا، تۇرپان، تۇقسۇن، پىچان، لۈكچۈندىن  يۆتكەپ كەلگەنلەر 200  ئائىلە ئەتىراپىدا، بۆز يەر ئۆزلەشتۇرۇش ئۈچۈن كەلتۇرۇلگەن  خويزۇلار 8 مىڭ ئەتىراپىدا بولغان. دۇرال شەھىرى  1911 – 1912 –يىلغا كەلگەندە  سۇئاپىتى  يۇز بىرىپ، دۇرال دەريا توسمىسىنى بۆسۇپ كىتىش بىلەن دۇرال ئەتىراپى كۆلگە ئايلىنىپ، دۇرال شەھىرى ۋايران بولغان.  دۇرال شەھىرى باشقۇرۇش مەھكىمىسى تىكەنلىك  رايونىنىڭ شىمال تەرىپىدىكى چاڭقۇلى دىگەن  جايغا يۆتكىلىپ بۆز يەر ئىچىپ، دىھقانچىلىق قىلغان بولسىمۇ، قۇرغاقچىلىق  ئاپىتىنىڭ  داۋاملىشىشى بىلەن  بۇ يەرنى تاشلاپ كىشىكە مەجبۇر بولغان.
        1912 – يىلغا كەلگەندە ، دۇرالدا سۇ قىس بۇلۇپ، تىرىقچىلىق  ئىشلىرى راۋاج تاپماي، دۇرالنى بىر مەزگىل ئاۋات قىلغان كىشىلەر ، ھاياتلىق يولى ئىزدەپ تەرەپ – تەرەپكە  تارقىلىشقا باشلىغان.
        دۇرالدىكى ئادەملەر توپى  تارقالغاندىن كىيىن، تۇرپان ،لۇكچۇنلەردىن  دۇرالغا كەلگەن كىشلەر ، بىر – بىرلەپ  ھازىرقى لوپنۇر ناھىيسىنىڭ 210 كىلومىتىر  شەرقى جەنۇپى، قۇرۇق تاغ شىڭدىنىڭ 150 كىلومىتىر جەنۇبى، تەكلىماكان قۇملۇقىنىڭ 40 – 50 كىلومىتىر شەرقى شىمالىغا كىلىپ ، كۆنچى دەريسىنىڭ 40 كىلومىتىر جەنۇبى تەرىپىدىن باشلاپ، تارىم دەرياسىنىڭ ئالىم سالغان دىگەن يىرىدىن ئايرىلىپ شەرقى جەنۇپقا ماڭغان بۆلىكى  تىكەنلىك دەريسىنىڭ جەنۇبى قىرغىقىنى بويلاپ  ئولتۇراقلاشقان ، بارا – بارا  تۇرپاندىن كەلگەن  كىشلەر بىر  يەرگە توپلۇشۇپ تۇرپانلىقلار مەھەللىسىنى تەشكىل قىلغان. كىيىن ۋاقتىنىڭ ئۆتۇشى بىلەن تۇرپان  مەھەللىسى دەپ ئاتالغان. لۈكچۇن تەرەپتىن كەلگەن  كىشلەر بىر يەرگە توپلۇشۇپ لاشىنلىقلار مەھەللىسىنى تەشكىل قىلغان ، كىيىن ۋاقتىنىڭ ئۆتۇشى بىلەن لاشىن  مەھەللىسى دەپ ئاتالغان.

بايغۇ

ئاستىغىمۇ مەنبەسىنى ئەسكەرتىپ قويۇڭ .
تارىخى ناھايىتى قىسقا شەھەركەن ، ئۇ جايدىكى خەنزۇ ، خۇيزۇلار نەگە كېتىپتۇ ... داۋامى بارمۇ - يە ؟

ئاقسۇ

دورال قەدىمى شەھەرى ھەققىدە مەلۇمات بەرگىنىڭىزگە كۆپ رەھمەت!!!

ساداقەت

كۆپ تەشەككۈر

پالۋان

ئەسسالاممۇ ئەلەيكۇم ،جاپا چەكتىڭىز

دىيارىم

خەلىقنى قاقشىتىپ قۇرغان شەھەركەنتۇق ،ئەل قىساسى مىنەل ھەق دىگەندەك ئۆمرى قىسقا بوپ قاپتۇ.

جاۋاپ

مۇنداقمۇ بىر شەھەر ئۆتكەن دەڭ،ھازىرقى لوپنۇرلىقلار ئاسەسەن تۇرپانلىقلاردىن تەركىپ تاپقانكەندە

سالمان

ئاڭلاپ باقمىغان شەھەر ئىكەن بۇ ،بۇنى شەھەر دىگەندىن كۆرە ھەربىي ئىشلاردا ئىشلىتىدىغان قورغان دىسەك بولغۇدەك.

قۇش

يېڭى ماتىرياللار بىلەن تەمىن ئەتكىنىڭىزگە رەھمەت قېرىندىشىم .