چار رۇسىيەنىڭ قەشقەرىيە دۆلىتىنى قايتا قۇرۇش......

سالمان

چار رۇسىيەنىڭ قەشقەرىيە دۆلىتىنى قايتا  قۇرۇش  پىلانى ۋە ئۇنىڭ تەقدىرى



يېقىندا چار رۇسىيە ھۆكۈمىتىنىڭ 19-ئەسىرگە ئائىت مەخپىي ئارخىپلىرى ئارىسىدىن 1880-يىلى، چار رۇسىيە ھۆكۈمىتىنىڭ چىڭ سۇلالىسىگە قارشى قەشقەرىيە دۆلىتىنى قۇرۇپ، ئۇنىڭغا ياقۇپ بەگنىڭ ئوغلىنى باش قىلىش پىلانىغا ئائىت ھۆججەتلەر تېپىلغان بولۇپ، رۇس ئالىملىرى بۇ ئارخىپلارنى ئاشكارىلىدى.  
    مەلۇمكى 1878-يىلى، زو زۇڭتاڭ قوماندانلىقىدىكى چىڭ سۇلالىسى قوشۇنلىرى ياقۇپ بەگ رەھبەرلىكىدىكى قەشقەرىيە- يەنى يەتتە شەھەر دۆلىتىنى ئۈزۈل-كېسىل يوقىتىش بىلەن بىر ۋاقىتتا چىڭ ئىمپېرىيىسى چار رۇسىيەدىن ئىلىنى قايتۇرۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلدى. نەتىجىدە، چار رۇسىيە ھەربىي-مەمۇرىي ھاكىمىيەت قاتلىمىدا ئىلىنى قايتۇرۇپ بېرىش كېرەكمۇ ياكى داۋاملىق رۇسىيە كونتروللۇقىدا تۇتۇپ تۇرۇش لازىممۇ دېگەن مەسىلىدە جىددىي تالاش-تارتىش كېلىپ چىقتى. ئىلى كرىزىسى دەپ ئاتالغان بۇ ۋەقە نەتىجىسىدە چار رۇسىيە بىلەن چىڭ سۇلالىسى ئارىسىدىكى مۇناسىۋەتلەر جىددىيلەشتى.  
    چار رۇسىيەنىڭ ئۇزۇن مەزگىل مەخپىي ساقلانغان ئارخىپلىرىدىن ئاشكارىلىنىشىچە، چار رۇسىيە ھۆكۈمىتى چىڭ سۇلالىسىنى ئۆز پىلانىغا بويسۇندۇرۇش ئۈچۈن ياقۇپ بەگنىڭ ئوغلى بەكقۇل بەگ باشچىلىقىدا قەشقەرىيە دۆلىتىنى، بەيياڭخۇ باشچىلىقىدا ئۈرۈمچى ۋە ماناسنى ئاساس قىلىپ تۇڭگان دۆلىتىنى قايتىدىن قۇرۇشنى پىلانلاپ، بىر قىسىم ئۇيغۇرلارنى توپلاپ ھەرىكەت باشلىغان بولسىمۇ، ئەمما 1881-يىلى چار رۇسىيە بىلەن چىڭ سۇلالىسى ئارىسىدا «ئىلى شەرتنامىسى» ئىمزالىنىپ، رۇسىيە ئۆز كۆزلىگەن مەقسەت چىڭ سۇلالىسى ئىلىغا ئىگە بولغاندىن كېيىن پېتېربۇرگ قەشقەرىيە دۆلىتىنى قايتا قۇرۇش پىلاندىن ۋاز كەچكەن.  

###########################################################

19-ئەسىر رۇسىيە-قەشقەرىيە مۇناسىۋەت تارىخىغا نەزەر (1)




19-ئەسىرنىڭ ئىككىنچى يېرىمىدا ياقۇپبەگ «بەدۆلەت» رەھبەرلىكىدە قۇرۇلۇپ، تارىختا يەتتىشەھەر دۆلىتى ۋە ياكى قەشقەرىيە دۆلىتى دەپ ئاتالغان مۇستەقىل ھاكىمىيەتنىڭ رۇسىيە، ئەنگلىيە ۋە ئوسمانلى ئىمپېرىيىسى بىلەن ئېلىپ بارغان دىپلوماتىك مۇناسىۋەتلىرى يېقىنقى زامان ئۇيغۇر سىياسىي تارىخىدىكى مۇھىم سەھىپىدۇر.   
    يېقىنقى ۋاقىتلاردىن بۇيان ياقۇپ بەگنىڭ ئېلىپ بارغان تاشقى سىياسىتى، جۈملىدىن ئۇنىڭ چار رۇسىيە بىلەن بولغان مۇناسىۋەتلىرى رۇس ئالىملىرى تەرىپىدىن قايتىدىن تەتقىق قىلىنىشقا باشلىدى. سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئىدېئولوگىيىلىك كونتروللۇقىدىن قۇتۇلغان رۇس تارىخچىلىرى سابىق چار رۇسىيە ئارخىپلىرى بويىچە رۇس-قەشقەر مۇناسىۋەتلىرى ھەققىدە يېڭى تەتقىقات نەتىجىلىرىنى ئوتتۇرىغا قويماقتا. ئۇلارنىڭ قارىشىچە، چار رۇسىيە ھۆكۈمىتى ئۇلۇغ برىتانىيىنىڭ ئوتتۇرا ئاسىياغا كېڭىيىشىدىن ئەندىشە قىلىپ، قەشقەرىيىنىڭ مۇستەقىللىقىنى ئېتىراپ قىلماسلىق، ھەتتا كېرەك بولسا چىڭ ئىمپېرىيىسىگە ياردەملىشىپ، بۇ جايلارنى ئىشغال قىلىپ، ئۇنى چىڭ ئىمپېرىيىسىگە قايتۇرۇپ بېرىشنىمۇ ئويلاشقان ئىدى.   
    قەشقەرىيە-رۇسىيە مۇناسىۋەت تارىخى ھەققىدە ئىزدەنگەن قازاقىستاندىكى تۇران ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ تارىخ پروفېسسورى ئابلەت كامالوف بۇ مەسىلىلەر ھەققىدە توختالغان.  


مەنبە: ئانا تۇپراق مۇنبىرىدىن  

                                         

ساداقەت

ھەي............ يەنە شۇ  روس  چوشقىلىرى.  ئاللا ئىگەم  جاجاڭلانى  بەرگەي،  نەسلىڭلار قۇرۇپ  كەتكەي..

جاۋاپ

شۇڭا بۇ گۇيلا خەلقئارادا ھازىرغىچە ،دۇنيادىكى يىرگىنىشلىك مەينەت بىر مىللەت دەپ تەرەپلىنىدۇ نىيىتىنىڭ يامانلىغىدىن

2501054881

ھەي............ يەنە شۇ  روس  چوشقىلىرى.  ئاللا ئىگەم  جاجاڭلانى  بەرگەي،  نەسلىڭلار قۇرۇپ  كەتكەي

جاپپار

ئولگۈر ئورۇسلار

سالمان

ساداقەت يوللىغان ۋاقتى  2014-1-7 17:55
ھەي............ يەنە شۇ  روس  چوشقىلىرى.  ئاللا ئىگەم  جاجاڭلا ...

دىمىسىمۇ نەسلى بارا-بارا قۇرىۋاتىدۇ،روسىيىنىڭ نوپۇس ئىشىشى بەك ئاستا ئىكەن.پوتىن نوپۇسنىڭ ئىشىشىنى ئىلگىرى سۈرۇش ئۇچۇن سەۋىت ئىتتىپاقى دەۋرىدىكى ‹‹قەھرىمان ئانىلار›› مىدالىنى ئەسلىگە كەلتۇرگەنلىكىنى ئوقىغاندەك قىلدىم.

قىزىقچى

جۇلا-1

ئالدىرىمىغان ئۇزۇنغا يامان سۇ بىر ئىرىقتا ئىقيۇەرمەس

پالۋان

ھازىر بۇ چوشقىلار  ھاراققا بېرىلىپ  نەسلى قۇرۇش باشلاندى  ، ................

رامبو

چوشقا      بىلەن        نەسىنلەن  دۇسە             8      9       .   كۇچىگلەتتى                   ەمەس مۇ