پاكىستاننىڭ ۋەزىيىتىدىكى جىددى ۋەقەلەر پاكىستاندا جىددى ئۆزگىرىشلەر بارلىققا كەلمەكتە سىياسىي ۋە ئىقتىسادىي داۋالغۇشلار تۈپەيلىدىن خەلقئارا جامائەتچىلىكنىڭ دىققەت ئېتىبارىنى ئۆزىگە تارتىۋاتقان پاكىستاننىڭ ۋەزىيىتىدە جىددى ۋەقەلەر يۈز بەرمەكتە.
پاكىستان بىر تەرەپتىن ئىقتىسادىي كىرزىس ۋە سىياسىي مۇقىملىق ئۈچۈن ئىزدىنىش ئىچىدە داۋالغۇۋاتقان بولسا ، يەنە بىر تەرەپتىن ھەم ئىچكى ھەم تاشقى سىياسىتىنىڭ نىشانىنى بەلگىلەيدىغان ئورگانلاردا ئىسلاھات باسقۇچىنىڭ يېتىپ كەلگەنلىكى پەرەز قىلىنماقتا. پاكىستاننىڭ ھەم ئىچكى ھەم تاشقى سىياسىتىگە ئەڭ زور تەسىر كۆرسىتىدىغان دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتى بولغان دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتىنىڭ ئىچكى بىخەتەرلىككە مەسئۇل بۆلۈمىنى تارقىتىۋېتىش قارارى بۇ نۇقتىدىن ئېيتقاندا ، بېسىلغان مۇھىم قەدەم بولۇپ، ھېساپلىنىدۇ. بۇ قەدەمنىڭ ئارقىسىدا ئارمىيە ۋە باشقا بىخەتەرلىك تەشكىلاتلىرىنى ئىچكى سىياسەتتىن يىراقلاشتۇرۇش ئارزۇسى ياتماقتا.
دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتىنىڭ ئىچكى بىخەتەرلىك ۋەزىپىسىگە خاتىمە بېرىلگەندىن كېيىن، رايۇندا ئەڭ كۈچلۈك بولغان مەزكۇر تەشكىلات، پۈتۈن دىققىتىنى پاكىستاننىڭ ئاخىرقى مەزگىللەردە مۇھىم مەسىلىلىرىدىن بىرى بولغان رادىكال دىنى گۇرۇپپىلارغا قارشى كۈرەشكە قارىتىشنى پىلانلىماقتا. بولۇپمۇ، ئافغانىستان- پاكىستان چېگرىسىدىكى قەبىلە رايۇنلىرىدا كونتروللۇقنىڭ قولغا كەلتۈرۈلۈشى ۋە بۇ رايونلاردىن تېررورىزمغا ياردەم بېرىش پائالىيەتلىرىگە خاتىمە بېرىش ئۈچۈن ئېلىپ بېرىلىدىغان كۈرەشنىڭ مۇھىم بىر قىسمىنى دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتى ئۈستىگە ئالىدۇ.
ئىچكى بىخەتەرلىك پائالىيەتلىرىنىڭ توختىتىپ قويۇلىشىدا مۇشەررەفتىن كېيىن ھاكىمىيەت بېشىغا چىققان ئاسىف ئەلى زەردارى ۋە ئۇنىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ تەسىرى بار، دېيىش مۇمكىن. ئەسلىدە مۇشەررەفتىن كېيىنكى ئەڭ ئاساسلىق ئەندىشىلەرنىڭ بىرى، دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تەشكىلاتلىرىنىڭ خەلق ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن كونترول قىلىنىشىدۇر. بۇ مەنىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، خەلق ھۆكۈمىتىگە ئەڭ پايدىلىق ئامىل، پەرۋەز مۇشەررەف دەۋرىدە ئارمىيىنىڭ باش قوماندانلىق ۋەزىپىسىگە تەيىنلەنگەن گېنېرال قايانىدۇر. گېنېرال قايانىڭ ئارمىيىنى سىياسەتتىن يىراقلاشتۇرماقچى بولغانلىقى ۋە بۇ ھەقتە كەسكىن پوزىتسىيە بىلدۈرگەنلىكى بىلىنمەكتە.
گېنېرال قايا تەرىپىدىن ۋەزىپىگە تەيىنلەنگەن بىخەتەرلىك گۇرۇپپىسى تەشكىلاتىنىڭ يېڭى باشلىقى ئەھمەد شۇجا پاشانىڭ ۋاشىنگتونغا قىلغان زىيارىتىنىڭ بۇ دەۋرگە قانچىلىك ھەسسىسى قوشۇلغانلىقى توغرىسىدا ئايرىم ئويلىنىشقا توغرا كېلىدۇ. ئامېرىكا قوشما شىتاتلىرىنىڭ بىخەتەرلىك گۇرۇپپىسى تەشكىلاتىنى ئىچكى سىياسەتتىن يىراقلاشتۇرىدىغان ئىسلاھات پىلانى تۈزۈپ چىقىش ئۈچۈن بېسىم ئىشلەتكەنلىكى، ھەمدە تېررورېزمغا قارشى كۈرەش قىلىشنى زىچلاشتۇرۇشنى تەۋسىيە قىلغانلىقى بىلىنمەكتە. بۇ خىل بېسىملارنىڭ پەردە ئارقىسىدا،دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتىنىڭ پاكىستان ۋە رايوندىكى بەزى رادىكال ئۇنسۇرلار بىلەن ئالاقىسى بار، دېگەن قاراش ياتىدۇ. بۇ ئارقىلىق، ۋاشىنگتون ھەم دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتىنىڭ خەلق ھۆكۈمىتىگە تەسىر كۆرسىتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى، ھەمدە مۇناسىۋەت دائىرىسىنى ئۆزگەرتىش ئارقىلىق رادىكال ئۇنسۇرلار بىلەن بولغان ئالاقىسىنى ئۈزۈشنى مەقسەت قىلماقتا.
بۇ قارار ئارقىلىق، ھازىرغىچە پاكىستاننىڭ ھەم ئىچكى ھەم تاشقى سىياسىتىدە بۇنچىلىك مۇھىم رول ئوينىغان تەسىرى كۈچلۈك بىر تەشكىلاتنىڭ ئىچكى سىياسەت بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنىڭ تامامەن ئۈزۈلۈشىنى، ناھايىتى ياخشى ئانالىز دېيىشكە بولىدۇ. پاكىستاننىڭ مۇستەقىللىق كۈرىشىدە، ئارمىيە بىلەن دۆلەت ئاخبارات ئورگانلىرىنىڭ ناھايىتى زور رول ئوينىغانلىقى ھەممىگە ئايان. بۇ مەنىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، پاكىستان قۇرۇلغاندىن تارتىپ ھازىرغىچە باشقا دۆلەتلەردىن پەرقلىق ھالدا بۇ ئورگانلارنىڭ كۈچلۈك تەسىرىگە ئۇچراپ كەلگەن، دېيىش مۇمكىن. كۆپىنچە ھاللاردا، ئارمىيە بىلەن دۆلەت بىخەتەرلىك ئورگانلىرى ئۆزلىرىنىڭ ئىچكى سىياسەتكە مۇداخىلە قىلىش مەسئۇلىيىتى شۇنداقلا كۈچى بار، دەپ قاراپ كەلمەكتە. شۇڭا، پاكىستاننىڭ تەسىرى ئەڭ كۈچلۈك بولغان بىخەتەرلىك تەشكىلاتىنىڭ ئىچكى سىياسەتتىن ئۇزاق تۇرۇشى ئۈچۈن، ئالدى بىلەن چۈشىنىش ئېڭى ئۆزگىرىشى كېرەك، دەپ ئېيتىش مۇمكىن. ئۇنداق بولمىغاندا، چىقىرىلغان بۇ قارارنىڭ ئەمەلىيەتتە ھېچقانداق پايدىسى بولمايدۇ.
دۆلەت بىخەتەرلىك تەشكىلاتى، رايوندا تالىبان ۋە ئەل قائىدە تەشكىلاتىنى ئەڭ ياخشى بىلىدىغان تەشكىلات بولۇپ، بۇ تەشكىلاتنىڭ ئىچكى سىياسەتتىن يىراقلاشتۇرۇلۇپ ، توغرا رەھبەرلىكنى يېتەكچى قىلىپ، پۈتۈن كۈچىنى پەقەت تېررورىزىمغا قارشى كۈچەشكە قاراتقاندىلا ئاندىن ئافغانىستان ئوپېراتسىيىسىنىڭ كەلگۈسىگە تەسىر كۆرسىتەلىگۈدەك تەسىر كۈچكە ئىگە بولالايدۇ، دېگەن گەپ. بىراق، بۇ مەزگىلدە پاكىستاننىڭ ئىچكى قىسمىدا ئوتتۇرىغا چىقىدىغان ئۆزگىرىشلەرنى ئىنچىكىلىك بىلەن كۈزىتىشكە توغرا كېلىدۇ.
يوللىغۇچى: گېنېرال
مەنبە : TRT دۇنيا تورى