جاھانكەزدى سۈپۈرگە ئۆز خىياللىرى بىلەن يولىنى داۋام قىلماقتا ئىدى . ئۇنىڭ ئېشىكىنىڭ ئاياغلىرىدىن كۆتۈرۈلگەن يىنىك چاڭ يۇقىرى ئۆرلەپ .
ئەتىگەنلىك قۇياشنىڭ قىزغۇچ نۇرلىرىغا سىڭىپ كېتەتتى . سۈپۈرگە تېخى شەھەردىن ئانچىمۇ يىراقلاپ كەتمىگەن ئىدى . ئۇنىڭ ئارقىسىدا ئېگىز شەھەر سېپىلىنىڭ گۈڭگۈرلىرى يىراقتىن كۆرۈنۈپ تۇراتتى . ئۇنىڭ يېنىدىن بەزىدە شەھەرگە قاراپ ماڭغان كارۋانلار .ئېشەكلىك ۋە پىيادە يوليۈرگەن دېھقانلار سايىۋەنلىك مەپىلەردە غادىيىپ ئولتۇرغان قانداقتۇر بايۋەتچىلەر ئۆتۈپ قالاتتى . سۈپۈرگىنىڭ ئېشىكى بىر قۇلىقىنى سالپايتىپ . يەنەبىر قۇلىقىنى دىڭڭىدە
تۇتۇپ ئەتىراپتىكى شەپىگە قولاق سالغىنىچە ئۇششاق چامداپ ئىتتىك مېڭىشىدا كېتىپ باراتتى .
سۈر ئېشەك ھەر قېتىم ئەنەشۇنداق تۇز يولغا چىقىپ ئۆزىنىڭ سىلىق مېڭىشىغا چۈشكەندە . سۈپۈرگىنىڭ ئېشەكنىڭ ئۈستىدە بىردەم ئارام ئېلىۋالىدىغان ئادىتى بار ئىدى .
« خوش سۈپۈرگە._ دەپ ئۆز ئۆزىگە مۇراجەت قىلدى سۈپۈرگە ئېشەكنىڭ ئۈستىدە كۆزىنى يۇمۇپ ئولتۇرۇپ ،_تالاي يوللارنى باستىڭ ، قانچە يۇرتلارنى ئارلىدىڭ خلىمۇ خىل خەلىقلەرنى كۆردۈڭ . بۇ ئالەم سىرىنىڭ تېگىگە يېتەلىدىڭمۇ ؟ ياق . ئېھتىمال كۆكتىكى سانسىز يۇلتۇزلار بىلەن زىمىندىكى ھەر بىر تاش ، سۇسىز قۇملۇقلار بىلەن ئۆركەشلەپ تۇرغان دېڭىز ئەسلىدە بىر تۇغقاندۇر ... خۇدا نېمە ئۈچۈن بۇ زىمىنغا جانلىقلارنى ئاپىرىدە قىلىپ يەنە دەرگاھىغا قايتۇرۇپ ئەكىتىدۇ؟ قاراڭغۇ كېچىلەرنىڭ بىرىدە ئانىمىزنىڭ قورسىقىدىن يىغلاپ، قاخشاپ تۇرۇپ يەرگە چۈشىمىزكەن . بەزىدە قايغۇرۇپ . بەزىدە خوشال بولۇپ بەزىدە ساۋابلىق ئىش قىلىپ بەزىدە گۇناھقا پېتىپ ياشايمىزكەن . ياشايمىزكەن . ئاخىر بىر كۈن ئۆلۈپ كېتىمىزكەن . تىرىكلىكنىڭ مەنىسى نىمە؟ .........بەلكىم
ياراتقان ئىگەم بۇ زىمىندا بىزنىڭ ھەر بىرىمىزنىڭ خۇي پيلىنى ، نىيەت ئىقبالنى سىنىماقچىدۇر، ھەر بىرىمىز بۇ ئالەمگە كېلىپ كېتىدىغان بىر ئۆتكۈنچى مىھماندۇرمىز، ... ئەجەبا ، ھېلىقى قەلەندەرلەر شاھىنىڭ ئۇ دۇنيادىكى ئورنى ھەممىمىزدىن ئۈستۈن بولسا ؟ ئۇ نىمە ئۈچۈن بۇ سۆزنى شۇنچە ئىشەنچىلىك دەيدۇ ؟ ئۇ چاغدا ھەممىگە ۋەھىمە سېلىپ تۇرغان (قۇياش شاھى) نىڭ ئورنى نەدە بولار؟ ئەگەر ئۇنىڭ ئورنىمۇ جەننەتتە بولىدىغان بولسا ، ئۇ ەننەتكىمۇ
شاھلىق كېبىرسى بىلەن قەدەم بېسىپ خۇدالىق دەۋاسى قىلىشتىنمۇ يانماس. ياق بىلگۈچى خۇدا ، مېنىڭچە ئۇنىڭ ئورنى دوزاختا بولغىنى تۈزۈك . قىپقىزىل يالقۇن ئۇنىڭ شاھلىق تونلىرىنى ئۆرتەپ . ئۇنى قىپيالاڭاچ قىلىپ قويغاندىلا ئۇ ئۆزىنىڭ ئاددىي پۇخرادىنمۇ تۆۋەن . گۇناھقا پاتقان بىر پاسىق ئىكەنلىكىنى تونۇپ يېتىدۇ .........ئەمىسە مىنىڭ ئورنۇمچۇ؟ »سۈپۈرگىنىڭ كۆزى ئەمدىلا ئۇيقىغا ئىلىنغاندەك بولىۋىدى . ئىتتىك مېڭىۋاتقان ئېشەك تۇيۇقسىز توختاپ .سۈپۈرگە ئالدىغا ئۇچۇپ چۈشكىلى تاس قالدى . ئۇ نىمە بولغىنىنى ئاڭقىرالماي كۆزىنى ئېچىپ ئەتىراپقا قارىدى . كۈن نەيزە بويى ئۆرلەپ قالغان بولۇپ . ھەممە ياق تىمتاس . يول ئۈستىدىمۇ ھېچكىم كۆرۈنمەيتى .
« نىمە گەپ ؟» دەپ سورىدى ئۇ ئېشىكىدىن .
ئېشەك قولىقىنى مىدىرلاتقىنىچە ئالدىغا قاراپ پەرۋاسىز تۇراتتى .
« مەن سەندىن نىمە گەپ دەپ سوراۋاتىمەن. سەن مېنى ئۈستۈڭدىن موللاق ئاتقۇزۇپ چۈشۈرۋېتىپ ، ئاۋۇ يۇمشاق توپىغا ئېغىنىماقچىمىدىڭ ، ياكى ئېتىزدىكى ئاۋۇ كۆپكۆك زىرائەت مايسىلىرىنى خالىغانچە تىلغاپ ، قىلغان ئەسكىلىكلىرىڭنى ئىگىسىنى بىلمەي قالمىسۇن دەپ ئاۋازىڭنى بولىشىغا قويۇپ بېرىپ ھاڭراپ مېنى بىر بالاغا تىقاي دىگەنمىدىڭ ؟ بىر ھېسابتا سەھەر دەرۋازىسىدىكى جېسەكچىلەرنىڭ تېپىكلىرىمۇ ساڭا ھالال . ئەگەر مەندىن باشقا ئادەم بولغان بولسا مۇشۇ تاپتا بېقىنلىرىڭغا مۇشلىغان بولاتتى . خىت .» دەپ ئېشەكنىڭ بېقىنىغا تاپانلىرى بىلەن قاتتىقراق تەپتى سۈپۈرگە، شۇ چاغدا بىرسىنىڭ ۋارقىرغان ئاۋازى ئاڭلاندى .
_ توختا ، ھەي يولوچى ، توختا . ئېشىكىڭنى بىر تەرەپكە تارتقىن .
_ ھوپ چۈشە._ دەپ ئېشىكىنى توخىتاتماق بولۇپ كەينىگە غادايدى سۈپۈرگە ھېلىلا بېقىنىغا يىگەن تىپىكتىن رەنجىگەن ئېشەك جاھىللىق بىلەن مېڭىۋەردى
،_ ھوپ چۈشە دەۋاتىمەن ، ئاڭلاۋاتامسەن ، ھېلى ئاغىزىمنى بۇزۇپ سالىمەن .
سۈپۈرگە چۇلۋۇرنى كۈچەپ تارتىپ ، ئاۋاز چىققان تەرەپكە بۇرلۇپ قارىدى .
سۈپۈرگە يولنىڭ چېتىدىكى بۈككىدە باراقسان بولۇپ ئۆسكەن بىر تۈپ دەرەخنىڭ دالدىسىدا تۇرغان ئىككى ئايالنى كۆردى ، ئاياللار باش كۆزىنى ياغلىق بىلەن چۈمكىۋالغان بولۇپ . بىرىنىڭ قولىدا يۆگەكلىك بوۋاق تۇراتتى . ئىككىنجىسى بولسا سۈپۈرگىنى ھە دەپ شەرەت قىلىپ چاقىرماقتا ئىدى .
_ ھەي يولوچى مانا بۇتەرەپكە كەلگىن .
سۈپۈرگە ئېشىكىنىڭ بېشىنى ئاياللار تەرەپكە بۇرىدى ، ئۇ : « مەن بۇ ئاياللارغا نىمىگە كېرەك بولۇپ قالغاندىمەن » دەپ ھەيران قالدى . ياش ۋاقىتلىرىدا _ سەپەر ئۈستىدە سۈپۈرگىنى ئۆزىگە شەرەت قىلىپ چاقىرغان قىز جۇۋانلار بولغانىدى . مۇنداق ئۇچۇرشىشلار ئۇزاققىچە سۈپۈرگىنىڭ ئېسىدىن كۆتۈرۈلمەيتى . بەزىدە سۈپۈرگە ناز بىلەن باققان ئۇ جانانلارغا كۆز قىرىنى سالماي ئۆتۈپ كەتكەندەك قىلسىمۇ . يەنە ئۇلار بېغىشلىغان شادلىقنىڭ تەسىرىدە ئېشىكىنىڭ ئۈستىدە ئۇزاقتىن ئۇزاق مۇھاببەت ناخشىلىرىنى ئېيتاتتى . لېكىن ئۇ تولمۇ ئۇزاقتا قالغان كەچۈرمىشلەر ئىدى . ماۋۇ ئاياللارنىڭ جىددى شەرەتلىشى مۇھاببەت زۆرۆريىتىدىن ئەمەستەك قىلاتتى . ئۇ ئاياللار تەرەپكە يېقىنلاپ كەلدى .
_ خوش خېنىملىرىم ، مېنى چاقىرىشتىلىمۇ ؟
_ شۇنداق سېنى چارقىرىۋاتىمىز ، مېھرىبان يولوچى،_ سۈپۈرگە يېقىنلاپ كېلىپ توختىشى بىلەن ، ئاياللارنىڭ بىرى ئالدىراپ سۆزلەپ كەتتى . _ سەن مۇسۇلمان كۆرۈنىسەن ، مۇسۇلمانلارنىڭ دىلى يۇمشاق بولىدۇ ، ماۋۇ بوۋاقنى ئۆزۈڭ بىلەن بىرگە ئېلىپ كەت ، ماۋۇ خېنىمنىمۇ ساڭا قوشۇپ بېرىمەن ، ئۇ بالىغا قارايدۇ .
ئېشەككە ھەلەپ ئېتىپ ، چۆپ تاشلايدۇ . سېنىڭمۇ بارلىق ھاجەتلىرىڭدىن چىقىدۇ ........
ئايالنىڭ سۆزلىرى سۈپۈرگىنى گاڭگىرىتىپ قويدى .
_ توختا توختا دېدى سۈپۈرگە ئاياللارغا تېخىمۇ يېقىنلىشىپ ،_ مەن ھېچنىمىنى چۈشەنمەيۋاتىمەن . مەن بۇ بالىنى نىمىشقا ئەكەتكۈدەكمەن ؟ سىلەر ئۇنى نىمىشقا بىراۋغا بېرىۋەتمەكچى بولۇپ قالدىڭلار . ؟
_ ۋاي ساڭا نىمە دەپ چۈشەندۈرسەم بولار ،_ دېدى سۈپۈرگىنى چاقىرغان ئايال بېشىدىكى ياغلىقىنى تۈزەپ تۇرۇپ ،_ بۇ نارسىدە ھازىر خەتەر ئىچىدە قالدى ،
ئۇنى پەقەت سەنلا قۇتۇلدۇرۇپ قالالايسەن .
_ مەن ؟ نىمىشقا ئۇنى پەقەت مەنلا قۇتۇلدۇرۇپ قالالىغۇدەكمەن ؟ ئۇنىڭ ئاتىسىچۇ؟ ئاتا-ئانىسى كىم ؟ ئۇرۇق تۇغقانلىرى قېنى ؟ .. مەن ناھايىتى يىراقتىكى يۇرتلاردىن كەلگەنمەن . بۇ بالىنى نەگە ئەكىتىمەن .
_ سېنىڭ مۇنچە كۆپ سۇئاللىرىڭغا جاۋاپ بېرىشكە ۋاقتىم يوق . مەنمۇ سېنىڭ كىمىكىڭنى ، نەدە تۇرىدىغانلىقىڭنى ، نىمە ئىش قىلىدىغانلىقىڭنى سورىمىدىم . سەنمۇ ئوشۇقچە سۇئاللارنى سورىما ، ھۆرمەتلىك يولوچى . سەن بۇ بالىنى قانچە يىرققا ئەكەتسەڭ شۇنچە ياخشى . بۇ بالا مىنىڭ يۈرەك پارەم . ئۇ نەدە بولسا ھاياتلا بولسا بولدى ، ....ئۆتۈنۈشۈمنى رەت قىلما . سەن ئەقىللىق ئادەم كۆرۈنىسەن . مەن ئېيتقان گەپلەردىن ئېيتمىغان مەنىلەرنىمۇ چۈشۈنۈپ بولدۇڭ .
ئايال بۇقۇلداپ يىغلىۋەتتى . جاھانكەزدى سۈپۈرگە قۇتقۇزىۋېلىش شۇنچە زۆرۆر بولغان نارسىدىگە كۆزىنىڭ قۇيرۇقىدا قارىدى ، بالا شۇنچىلىك پاك ۋە سەبىي ئىدى . ئۇ ھېچنىمىدىن بىخەۋر ، ئىككىنچى خېنىمنىڭ قولىدا تاتلىق پۇشۇلداپ ئۇخلاۋاتاتتى ، بۇ نارسىدە مەيلى قايسى دىندىن ، قايسى تەبىقىنىڭ ئادەملىرىدىن تۆرەلگەن بولسۇن ، شۇ تۇرقىدا ئاللانىڭ ئالدىدا ئۇ پەرىشتىدىنمۇ ئۇلۇغ ئىدى ، چۈنكى ئۇ تېخى ھېچبىر گۇناھ ئۆتكۈزۈشكە ئۈلگۈرمىگەن ، ئۇنىڭ كاللىسى بۇ دۇنيادىكى شەيتان ، ئىبلىس ، ۋە يەنەقانداقتۇر بالايىبەتتەرلەرنىڭ ئېزىقتۇرۇشلىرىدىن خالىي ، قەلبى جىنايى نىيەتلەردىن پاك ئىدى ...........سۈپۈرگە بالا ۋاقتىدا مەھەللىسىنىڭ كوچىلىرىدا ئۇچىرايدىغان ھېلىقى توختى ئاشىق توغرا ئېيتقانىكەن . كىشى بەزىدە شۇنداق سەبىي ۋاقتىدا ئۆلۈپ كەتمىگەنگە پۇشايمانمۇ قىلىپ قالىدۇ . ئەگەرچەندە ، تېخى جاھاننىڭ راھەت مۇشەققىتىنىڭ نىمىلىكىنى بىلمىگەن ، باھارنىڭ خۇش بۇي چېچەكلىرىنى تېخى ھىدلىمىغان . قارنىڭ دەسلەپكى ئۇچقۇنلىرى ۋە ياكى كۈز يۇپۇرماقلىرىنىڭ تۆكۈلۈشىنى كۆرمىگەن پاك بەندىنىڭ بېشىغا راستىنلا بالا قازا كېلىۋااتقان بولسا، ئەلۋەتتە سەن بىر مۇسۇلمان تۇرۇپ ئۇنى قۇتۇلدۇرۇپ قېلىش مەجبۇرىيىتىدىن ئۆزۈڭنى قاچۇرساڭ دۇنيادا بۇنۇڭدىنمۇ ئېغىر گۇناھ بولماس .
سۈپۈرگىنىڭ ئىككىلىنىپ تۇرۇپ قالغانلىقىنى كۆرگەن ئايال دەرھال قوينىدىن بىر خالتىنى ئېلىپ يولوچىنىڭ ئېشىكى ئۈستىدىكى خۇرجۇننىڭ كۆزىگە تاشلىدى ، ئۇ :
_ خالتىدىكى تىللالارنى يېتىشىچە خىراجەت قىل . بۇ خېنىمنى خالىساڭ خوتۇن قىلارسەن . ساڭا ئاق يول بولسۇن مېھرىبان ئادەم . بالامنى ساڭا ۋە خۇدايىمنىڭ ئۆزىگە تاپشۇردۇم . _ دېدى ، دە دەرەخلىكلەر ئارىسىدىن كەتكەن ئاياغ يول بىلەن شەھەر سېپىلى تەرەپكە قاراپ يۇگۈرۈپ كەتتى ،
_ ماڭا مال دۇنيانىڭ خوتۇننىڭمۇ لازىمى يوق ئىدى ._ دەپ غودوڭشىغىنىچە قالدى سۈپۈرگە . بالا كۆتۈرۈپ تۇرغان خېنىم لاپ قىلىپ سۈپۈرگىگە قارىدى -، دە:
_ قېنى ماڭايلى ، بۇ يەردە قاراپ تۇرۇش خەتەرلىك ._ دەپ ئالدىراتتى ۋە بالىنى كۆتۈرگىنىچە سۈپۈرگىنىڭ ئېشىكىگە ياندىشىپ يولىغا چۈشتى .
(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((_0_)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))
شۇ تۇرقىدا ئۇلارنى كۆرگەن ھەرقانداق كىشى ئۇلارنى شەھەردىن چىقىپ . شۇ ئەتىراپتىكى بىرەر يېزىغا كېتىپ بارغان ئەر خوتۇنلار بولسا كېرەك . دەپ قارايتى .تەقدىرنىڭ قىسمەتلىرىگە ھەيران بولماي مۇمكىن ئەمەس،- دەپ ئويلايتى سۈپۈرگە ،- مانا ئۇ ھېلىلا يالغۇزچىلىقتىن ئېشىكى بىلەن مۇڭدىشىپ كېتىپ باراتتى ، يېڭى ھەمسەپەرلەرگە ئېرىشتى ، ئۆمرىدە بالا يۈزى كۆرمىگەنىدى . خۇدا ئۇنىڭغا بۇ نارسىدىنى ھەمرا قىلدى : شۇ ياشقىچە ئۆيلىنىش توغرىسىدا ئويلىشىپمۇ باققان ئەمەس ئىدى ، ناتۇنۇش ئايالنىڭ غېمى ئۇنىڭغا يۈكلەندى . ھاياتنىڭ ئۆزىمۇ بىر سەپەرگە ئوخشايدۇ . بۇ سەپەردە كىملەردۇر يېنىڭدىن كېتىپ قالىدۇ .
يەنە كىملەردۇر كېلىپ ساڭا ھەمراھ بولىدۇ .
سۈپۈرگە ئېشىكى ئۈستىدە ئولتۇرۇپ بالا كۆتۈرۈپ كېتىۋاتقان خېنىمغا سەپسالدى . ئۇ بېشىدىكى ياغلىقىنى قايرىپ يۈزىنى ئېچىۋەتكەن بولۇپ ، ياش ۋە قاۋۇل ئايال ئىدى . سەپەردە كىشىگە يۈل بولىدىغان ئىنجىق خوتۇنلاردىن ئەمەستەك قىلاتتى . ئايال بالىنى مەھكەم باغرىغا بېسىپ . سۈپۈرگىنىڭ ئېشىكىنىڭ كەينىدىن قالماي كەلمەكتە ئىدى ، پات پات سۈپۈرگىگە چوڭ يولدىن چىقىپ . ئارقا يول بىلەن مېڭىشنى ئەسكەرتىپ قوياتتى . ئۇلار ئېتىزلىقلارنى ئارلاپ كەتكەن چىغىر يوللار بىلەن مېڭىپ يەنە چوڭ يول ئۈستىگە چىقىپ قېلىشاتتى ،-دە يەنەقانداقتۇر بىر پىيادىلەر يولىغا ئەگىپ كىرىپ كېتىشەتتى . قىيسايغان دېھقان كەپىلىرى ، ئۇ يەر بۇيەردە مۈكچىيىپ ئىشلەۋاتقان دېھقانلار كۆزگە غىل پال تاشلىنىپ قالاتتى . ئايال پات پات ئالاقىزادىلىك ئىچىدە ئارقىسىغا قارايتى . سۈپۈرگە ئۆزىنىڭ كۆڭلىدە خەتەرلىك بىر ئىشقا چېتىلىپ قالغانلىقىنى چۈشەنگەنىدى . ئايالنىڭ قولىدىكى ئاشۇ بىگۇناھ نارسىدىگە بولغان غەرەزسىز مۇھاببەت ئۇنى خېيىم خەتەرگە ئۆز رازىلىقى بىلەن قەدەم قويۇشقا ئۈندەيتى . بەزىدە سۈپۈرگە :
- نىمىشقا بىز چوڭ يول بىلەن ماڭمايمىز ؟ _ دەپ ئۆزىنى ھەيران بولغانغا سېلىپ ، ئۈنچىقماي كېتىپ بارغان ئايالنى گەپكە سالاتتى ،_ سەن نېمىدىن قورقىسەن ؟ ھېلىقى خېنىم سېنىڭ نىمەڭ بولىدۇ ؟
_ئۇ خېنىم مېنىڭ خوجايىنىم ، مۇشۇ بوۋاقنىڭ ئانىسى .
_ سېنىڭ خوجايىنىڭ . مۇشۇ بوۋاقنىڭ ئانىسى ؟ ئۇنداقتا سەن بۇ بوۋاقنىڭ نېمىسى ؟
-مەن بۇ بوۋاقنىڭ ئىنىك ئانىسى .
_ يا قۇدىرەت ._ دەۋەتتى سۈپۈرگە ، _ مەن ئۆزىنىڭ بالىسىنى ئىنىك ئانىسى بىلەن قوشۇپ بېرىۋىتىدىغان مۇنداق ئىشنى تېخى ئۇچراتمىغان ئىكەنمەن ......
ئەمىسە بۇ بوۋاقنىڭ ئاتىسى كىم ؟
_ ئۇنىڭ ئاتىسى ئۆلۈپ كەتكەن .
_ بوۋاقنىڭ ئاتىسى يوق بولسا ، ئانىسى بالىنى ۋە ئۆزىنى ۋە سېنى ماڭا ھەدىيە قىلغان تۇرسا ، بىر يەنە نىمىشقا ئوغرىلاردەك مۆكۈنۈپ يۈرۈيمىز ؟
_ۋاي خۇدايىمەي سەن نىمانداق ساددا ئادەمسەن ؟ _ دېدى ئايال ،_ مەن كۆتۈرۈپ كېتىۋاتقان بوۋاقنىڭ كىملىكىنى بىلەمسەن ؟
_ بىلمەيمەن .
_ بىلمىگەندىن كىيىن سورىمايلا قوي .
_ بۇ نېمە دىگىنىڭ ؟ _ دەپ ھەيران بولدى سۈپۈرگە _ بىلمىگەننى سوراپ بىلىۋېلىش كېرەك ، _ دە .
ئايال سۈپۈرگىنىڭ ئېشىكىگە يېقىنلاپ كېلىپ پىىچىرلىدى :
_ سىر ساقلىيالامسەن ؟
_ ئۇ تەرەپتىن ئەندىشە قىلما ، باشقىلارغا ئېيتماسلىققا تىگىشلىك مەخپىيەتلىكنى ئاڭلاپلا قويىمەندە مەڭگۈگە ئۇنتۇپ كېتىمەن . سىر ساقلاشنىڭ ئەڭ ياخشى ئۇسۇلى ئۇنتۇپ كېتىش .
_ ئۇنداق بولسا ساڭا ئېيتاي ، مېنىڭ قولۇمدىكى بۇ بوۋاق پادىشاھ .
سۈپۈرگىنىڭ ئېشىكى مۈدۈرۈپ ، ئۇ ئېشەكنىڭ ئۈستىدىن يەنە بىر قېتىم ئۇچۇپ چۈشكىلى تاسلا قالدى .
_ نىمە دېدىڭ ؟
_ سىنىڭ قۇلىقىڭ ئېغىرمۇ يولوچى ؟
_ خۇداغا شۈكرى ، ھازىرغىچە قۇلىقىمدىن رازىمەن . قاراڭغۇ كېچىلەردە يىراقلاردىن كېلىۋاتقان كارۋانلارنىڭ كولدورمىلىرىنىڭ ئاۋازىدىنلا ئۇلارنىڭ قايسى يۇرتنىڭ كارۋىنى ئىكەنلىكىنى ۋە ئۇلارنىڭ قاياققا قاراپ كېتىۋاتقانلىقىغا ھۆكۈم قىلالايمەن . بىراق سەن بۇ بوۋاقنى پادىشاھ دېۋىدىڭ قولىقىمغا ھەقىقەتەن ئىشەنمەي قالدىم .
_ شۇنداق بىز پادىشاھ ئالىيلىرىنىڭ ئۆزىنى كۆتۈرۈپ كېتىۋاتىمىز . بۇ سىرلارنى ساڭا ئېيتماسلىقىم كېرەك ئىدى ، ئاغىزىمدىن چىقىپ كەتتى ، سەن بۇ توغۇرلۇق ئاستىراق سۆزلە ياكى ئۆزۈڭ ئېيتقاندەك ئۇنتۇپلا كەت .
_ مېنىڭ دىمەكچى بولغىنىم ،_ دېدى سۈپۈرگە _ بۇ كىچىككىنە بوۋاق قانداق قىلىپ پادىشاھ بولۇپ قالدى ۋە ئۇ نىمە ئۈچۈن تەختىدە ئولتۇرماي مېنىڭ ئەرزىمەس بۇ ئېشىكىمنىڭ تۇياقلىرىدىن كۆتۈرۈلگەن چاڭغا كۆمۈلۈپ بۇ يەردە كېتىپ بارىدۇ . ؟ نېمىشقا بىز ئۇنىڭغا تىز چۆكۈپ تازىم قىلمايمىز ؟ ... يەنە ساڭا ئېيتسام ، سىلەرنىڭ شەھەردە نىمانداق پادىشاھ تولا ؟ « قۇياش شاھى » ، « قەلەندەرلەر شاھى » ، ئۇنى ئاز دەپ يەنە بۇيەردە بوۋاقلار شاھىدىن بىرى چىقتى ياكى سەن مېنى ئەخمەق كۆرىۋاتامسەن ؟ ..
ئايال ئېيتماسلىققا تىگىشلىك سىرنىڭ بېشىنى ئاللىبۇرۇن ئېچىپ قويدى ، ئەمدى ئۇنىڭ سۈپۈرگىگە قالغان ھەممە ئىشلارنى چۈشەندۈرۈپ قويماقتىن باشقا ئىلاجى يوق ئىدى .
_ سەن بىرنىڭ « قۇياش شاھى» مىز ھەققىدە ئاڭلىغانمۇ ؟
_ ئاڭلىغانمەن ، _ دېدى سۈپۈرگە ،_ بۇ قېتىم شۇ ئۇلۇغ شاھنىڭ ئوردىسىنى زىيارەت قىلىش ئۈچۈن كەلگەنىدىم . ھەشەمەتلىك ساراي ، تۈمەنلىگەن لەشكەر ، مىڭلاپ قۇللارنى كۆردۈم . ھاشارغا تۇتۇلۇپ تاش چاقتىم ، مۇنۇ بىچارە ئېشىكىممۇ ئېغىر يۈكلەرنى توشىدى . شەھەر دەرۋازىسىدىكى قورۇقچىلار يانچۇقۇمنى قۇرۇغداپ قويۇشتى . مەن ئۇ يەردە ئالارمەن ساتارمەنلەرنىڭ شەھەرنى زىلزىلگە سالىدىغان ئەركىن چۇقانلىرىنى ، ئادەملەرنىڭ ئازادە كۈلكىلرىنى ، گۈرۈلدەپ تۇرىدىغان بازارلارنى كۆرمىدىم . شۇنداق شەھىرىڭگە ، ئۇلۇغ پادىشاھىڭغا لەنەت دەپ قايتىپ چىقىۋاتىمەن .
_ ئۇلارنىڭ تېرەڭنى شىلىۋالمىغىنىغا خوش بولساڭ بولىدۇ .
_ ئەجەپ شۇ ئالەمگە مەشھۇر قۇياش شاھى نىڭ ئۆزى مۇشۇ كىچىككىنە بوۋاق بولسا - ھە . ؟
_ « قۇياش شاھى » ئۈچ كۈننىڭ ئالدىدا ئالەمدىن ئۆتتى .
_ نىمە دېدىڭ ؟
_ ئاۋازىڭنى پەسەيت . بۇ گەپلەرنى ئىككىمىز پەقەت پىچىرلىشىپلا ئېيتىشساق بولىدۇ . خەتەر ئۈستىدە كېتىپ بارغىنىمىزنى ئۇنۇتما .
_ ئۇنداقتا بۇ بالا قەيەرنىڭ پادىشاھى ؟
_ بۇ بالا « قۇياش شاھى » نىڭ ئەڭ كىچىك ئوغلى . مانا ئۈچ كۈندىن بېرى ئوردىنىڭ ئىچى قان بىلەن تولدى ، شاھنىڭ چوڭ ئوغۇللىرى بىر بىرنى قىرغىن قىلىشىۋاتىدۇ .
_ تەخىتنى تالىشىپ ؟
_ شۇنداق ، مەنمۇ بۇ ئىشلارنى تازا چۈشىنىپ كەتمەيمەن ، تەرتىپ بويچە « قۇياش شاھى» نىڭ چوڭ ئوغلى تەخىتتە ئولتۇرىشى كېرەك ئىكەن ، لېكىن مەن ساڭا ئېيتسام ، شاھنىڭ ئۇ چوڭ ئوغلى شۇنچىلىك زالىم ، قارانىيەت ، بۇزۇقچىلىقتا ئۇچىغا چىققان ، بەزىلەر « دادىسىنى ئۇنىڭ ئۆزى قەستلەپ ئۆلتۈرگەن بولىشى مۇمكىن » دەپ گۇمان قىلىشىدۇ . بۇزۇقچىلىقتا ئۇ شۇنچىلىك رەسۋاكى . ئۆزىنىڭ قانچە ئاياللىرى تۇرۇپ . يەنە قېرىنداشلىرىنىڭ ئاياللىرىغا كۆزىنى قىزارتىدۇ ، ھەتتا ئاتىسىنىڭ كىچىك خوتۇنلىرىغىمۇ چېقىلىدۇ ، مۇنداق شاھزادىنى شاھلىق ئورنىغا كۆتۈرۈشكە قالغان ئوغۇللار قوشۇلمىدى . شۇنىڭ بىلەن ئوردىدا قىرغىنچىلىق باشلاندى .
_ يائاللا نىمە دەيدىغانسەن ؟ _ دەپ ياققىسىنى تۇتتى سۈپۈرگە _ مانا مەن بىر ئايدىن بېرى شۇ شەھەردە يۈرۈپتىمەن . ھېچكىمدىن مۇنداق ئەندىشىلىك گەپلەرنى ئاڭلىمىدىم .
_ ھەممە ئىش ئوردىدا مەخپىي بولىۋاتىدۇ . مەن تۇرماق ئوردىنىڭ تاشقىرى ھويلىسىدىكىلەرمۇ ھازىرغىچە ھېچنىمىدىن خەۋەرسز . ئىچكىرىكى ئوردىنىڭ دەرۋازىسى مەھكەم ئېتۋېتىلگەن . بارلىق شاھ ئوردىلىرىنىڭ نىزامى مۇشۇنداقمىش . يېڭى شاھ بەلگىلىنىپ تەخىتتىن ئورۇن ئېلىپ بولمىغۇچە كونا شاھنىڭ ئۆلۈم خەۋىرى سىرتقا ئۇختۇرۇلمايدىكەن . بولمىسا مەملىكەتتە ، ئېسيان كۆتۈرلۈپ ، تەخىت تەۋرەپ كېتىدىكەن .
_ چۈشەندىم ،_ دېدى سۈپۈرگە _ ھەرقانداق پادىشاھنىڭ تەختى پارتلاشقا تەييار تۇرغان ۋولقاننىڭ ئۈستىدە بولىدۇ ....ئايال سۈپۈرگىنىڭ چوڭقۇر مۇلاھىزىلىرىنى چۈشەنمەي ئۆز سۆزىنى داۋام قىلىۋەردى . :
_ ساڭا مېنى قېتىپ بەرگەن خېنىم « قۇياش شاھى» نىڭ كىچىك خوتۇنلىرىنىڭ بىرى بولىدۇ ، بولىۋاتقان قىرغىنچىلىقلاردىن قورقۇپ ئۇ كىچىك شاھزادىنى قۇتۇلدۇرۇپ قېلىش ئۈچۈن مېنى ياردەمگە چاقىرغان . بىز خېنىمنىڭ شاھنى قۇبۇل قىلىدىغان خاس ھوجىرىسىدىكى مەخپىي ئىشىكتىن يەر ئاستى يول بىلەن قېچىپ چىقتۇق . ....
ئايالنىڭ كىيىنكى سۆزلىرى سۈپۈرگىنىڭ قۇلىقىغا كىرمىدى . ئۇ ئىشنىڭ تىگى تەكتىگە يىتىپ بولغانىدى . « دۇنيادا شاھ ئوردىلىرىدىنمۇ سىرلىق ئورۇن بولمىسا كېرەك ،_ دەپ پىكىر قىلاتتى ئېشىكى ئۈستىدە سۈپۈرگە ،_ ئۇ يەردە ھەركۈنى ، ھەر سائەتتە ئاجايىپ ئۇيۇنلار ئوينىلىپ ، قىززىق ئىشلار سادىر بولۇپ تۇرىدۇ . كېيىن تارىخچىلار يۈز بەرگەن بۇ سىرلىق ۋەقەلەر توغرىسىدا تارىخ پۈتۈشىدۇ ، لېكىن ، بىزگىچە يېتىپ كەلگەن يازما خاتىرىلەرنىڭ زادى قانچىلىكى راست ؟ ........ بۇنىڭغا بىر نىمە دېمەك تەس. قانلىق جەڭلەر ئۆتۈپ كەتكەندىن كېيىن ، غەلبە قىلغۇچىلار ئالدى بىلەن يېزىلغان تارىخلارنى كۆزدىن كەچۈرىدۇ ، ئۆزىنى بېزەپ كۆرسىتىدىغان سەھىپىلىرىنى قالدۇرۇپ ياكى تۇللۇقلاپ يازدۇرۇپ ، جىنايەت ئىزلىرىنىڭ ھەممىسىنى ئۆچۈرۈپ تاشلىشىدۇ ، تارىخنىڭ يېزىلغان
قىسىملىرىدىن يېزىلمىغان ياكى ئۆچۈرۈپ تاشلانغان قىسملىرى چىنراق بولىدۇ .............»
00000000000000000000000000000((((((((((((((((((((((()))))))))))))))))))))0000000000000000000000000
تۆتىنجى باب
ئايدىڭ كېچە
سۈپۈرگە بىلەن ھېلىقى خېنىم قانداقتۇر بىر بۇغداي ، قۇناق ، كۆكتاتلار تېرىلغان ئېتىزلار ، ئېگىز پەس دۆڭلۈكلەرنى ئارلاپ كەتكەن ئاياغ يوللار بىلەن بىر قانچە كۈن مېڭىشتى ، ناتۇنۇش مەھەللىلەر ، ياغاچلىرى چىرىپ قىيسىيىپ كەتكەن كۆۋرۈكلەردىن ئۆتۈپ ، چەت ياقىلاردىكى قونالغۇلاردا تۈنىدى . خېنىم ئۈستىدىكى يېپىنچىلىرىنى يىغىشتۇرۇپ قويۇپ خېلى ئازادىلىشىپ قالغانىدى . سۈپۈرگە ئۇنىڭ قاۋۇل ، ياش چوكان ئىكەنلىكىنى بايقىدى . ئۇ ھەقىقەتەنمۇ ئىشچان كۆرۈنەتتى . قونالغۇلاردا سۈپۈرگىنىڭ پۇت قولىنى يۇيۇشقا سۇ ھازىرلايتى . تاماق ئېتەتتى . يېتىشىغا ئۇرۇن تەيارلايتى . چوكان قاشتېشىدەك سۈزۈك ، ئاپپاق بەدەن گۈزەللەردىن بولمىسىمۇ ، قاش كۆزى جايىدا ، تېرىسى قىزىل ئارلاش قارىغا مايىل ، قارقۇمچاق ئاياللاردىن ئىدى . ئۇ بەزىدە ئاپتاپتەك ئېچىلىپ ، سۈپۈرگىگە يېقىملىق جىلۋە قىلىپ ، ئۇنىڭ ھەرقانداق ھاجىتىگە تەييار ئىكەنلىكىدىن بىشارەت بەرگەندەك قىلاتتى ، بەزىدە بولسا جىمىپ ، خىيالچان بولۇپ قالاتتى . ئايالنىڭ بەدىنى چىڭ ، ئۆزى بەستلىك بولغاچقىمۇ ، سۈپۈرگە ئۇنى ئېشككە مىندۈرىۋالغۇدەك بولسا ئېېشەكنىڭ بىلى ئىگىلىپ كېتەتتى . مۇنداق چاغلاردا سۈپۈرگە ئېشەكنىڭ يېنىدا پىيادە ماڭاتتى . سۈر ئېشەك قولاقلىرىنى مىدىرلىتىپ ، ئۆزىنىڭ ئۈستىدە بالا تۇتۇپ ئولتۇرغان بۇ ناتۇنۇش مىھمانغا ھەيران
بولۇپ قاراپ قوياتتى . يول ئۈستىدە ئۇلار سايىداپ ئارام ئالغۇدەك بىرەر تۈپ دەرەخ ياكى سۇ ئېقىپ تۇردىغان ئۆستەڭ بويلىرىغا بارغاندا بىردەم توختاپ دەم ئالاتتى . مۇنداق چاغلاردا چوكان شاھزادىنىڭ لاتىلىرىنى قۇرۇقداپ ، ئۇنىڭغا ئەمچەك سالاتتى . ئايالنىڭ كۆكسىمۇ ئۆزىگە لايىق يوغان ۋە چىڭ ئىدى . بوۋاق ئۇنىڭغا مەھكەم يېپىشىۋېلىپ ئاچكۆزلۈك بىلەن ئىمەتتى. ئاپئاق سۈت ئۇنىڭ جاۋغايلىرىدىن كۆۋەجەپ چىقاتتى . نىمىشقىدۇر ئايال بەزىدە شاھزادىنى ئىمىتكەندە ئۇنىڭ بېشىنى سىلاپ تۇرۇپ ئۈنسىز كۆز يېشى قىلاتتى . ...
ئۇلار چەت ياقىلاردىكى ساراي ياكى دەڭلەرگە پەقەت كۆز باغلانغان چاغلاردىلا يېتىپ كىلەتتى . _دە، بىر كېچە قۇنۇپ ، ئەتىگىنى يەنە سەھەردە كۆزدىن غايىپ بولۇشاتتى ، ئايال بالىنى كۆتۈرۈپ مېڭىش ئۆزى ئۈچۈن ھىچقانچە مۇشەققەت ئەمەستەك ئىتتىك ماڭاتتى . بەزىدە ئۇ سۈپۈرگىنىڭ ئېشىكىدىنمۇ ئۆتۈپ كېتىپ ، ئارقىغا قاراپ سۈپۈرگىنىڭ يېتىپ كېلىشىنى كۈتەتتى .
_ ياقۇدىرەت ._ دەيتى سۈپۈرگە ئايالغا قاراپ ،_ خۇدايىم ساڭا يېتەرلىك كۈچ قۇۋەت ئاتاقىلغانىكەن ، ئەكەل قولۇڭدىكى بالىنى مەن بىردەم ئالاي ، چارچىغانسەن ؟
_ ئۆزۈم كۆتۈرەي ._ دەيتتى ئايال ،_ ئوردا قائىدىسىدە شاھزادىنى باشقىلارغا بېرىشكە بولمايدۇ .
_ ھازىر سەن ئوردىدا ئەمەس ، ئاللانىڭ ئاسمىنى كەڭ ئوچۇقچىلىقىدا كېتىپ بارىسەن . قارىىغىنە، ئەتىراپتىكى ھەممە نىمە قۇياشنىڭ نۇرىدا يېقىملىق تاۋلىنىپ يېتىپتۇ . ئەنە، يىراقتىكى دەرەخلەردە كاككۇك سايراپ تۇرۇپتۇ . تورغايلارنىڭ قانچىلىك خۇشخۇي چۇرقىرىشىۋاتقانلىقىنى ئاڭلاۋاتامسەن ؟ بۇ يەردە سەنمۇ ، مەنمۇ ، ھەممە نىمە ئەركىن . مىنىڭ كىملىكىمنى بىلمەكچى بولساڭ ، مۇشۇ ئەركىنلىكنى قوغلىشىپ سەيياھ بولۇپ كەتكەن ئادەممەن . خاتىرجەم بول ، بۇ
يەردە ھېچكىم بىزگە كۆز قۇلاق بولۇپ تۇرغىنى يوق .
_ بىلەمسەن ؟ _ دېدى چوكان ،_ بۇ شاھزادە كۈنلەرنىڭ بىرىدە چوقۇم پادىشاھ بولىدۇ .
_ ئاللا نىسىپ قىلسا، _ دەپ ئۇنىڭ سۆزىنى تۈزەتتى سۈپۈرگە .
_ پادىشاھ بولغۇچىنى پەقەت بەلگىلەنگەن ئادەملا كۆتۈرۈشى شەرت .
_ جاھاندا مەن نۇرغۇن ئىشلارنى كۆرگەن ، لېكىن مۇنداق لەشكىرى يوق ، ئىنىكئانىسىنى ئىمىپ كېتىۋاتقان پادىشاھنى كۆرمىگەنمەن ،_ دەپ كۈلدى سۈپۈرگە ،_
راست ئېيتىسەن ، پادىشاھنى كۈتۈشنىڭ قائىدە نىزاملىرىدىن مىنىڭ قىلچە خەۋىرىم يوق . شاھزادىگە كۆز يېشى قىلىپ تۇرۇپ ئەمچەك سېلىشمۇ ئوردىنىڭ قائىدىسىمۇ ؟ نىمە ئۈچۈن بەزىدە سەن ھۆرمەتلىك ، بولغۇسى پادىشاھىمىزنى ئىمىتكەندە يىغلايسەن . ؟
چوكان ئۇزاق جىمىپ كەتكەندىن كېيىن ئاخىر ئېغىز ئاچتى .
_ بىلەمسەن ؟ مەنمۇ ساڭا ئوخشاشلا ياقا يۇرتلۇق ، مىنىڭ يۇرتۇم ئاۋۇ قارلىق تاغلارنىڭ ئارقىسىدىمۇ ياكى ئاۋۇ يېشىل دۆڭلەرنىڭ ئۇ تەرىپىدىمۇ ئۆزۈممۇ بىلمەيمەن . ئىشقىلىپ مەن تۇغۇلغان يەرنىڭ ئاياللىرى شۇنداق بەستلىك . كۆكسى چوڭ ، سۈتلۈك كېلىدىكەن ، شاھ ئوردىسىغا لازىم ئىنىكئانىلارنى ئەنە شۇ يۇرتلاردىن تاللاپ ئەكەلگۈزىدىكەن . مەن ئۆزۈمنىڭ قانچە ياشتا ئوردىغا كىرگىنىمنى ئەسلىيەلمەيمەن . بىر ئايالنىڭ بېشىمنى سىلاپ ، يىغلاپ تۇرۇپ خوشلاشقىنىنى ، ئەتراپى چۈمكەلگەن ھارۋىدا ئېرغاڭشىپ ئولتۇرۇپ ئۇزاق يول ماڭغىنىمنى خۇددى چۈشۈمدەك كۆز ئالدىمغا كەلتۈرىمەن . ئېھتىمال ، بالا ۋاقتىمدا ناھايىتى چىرايلىق بولسام كېرەك ، خاننىڭ ئادەملىرى مېنى توپتوغرىلا ئوردىغا يەتكۈزۈپ كېلىپ ، خاننىڭ خىزمىتىگە تۇتۇپ بەرگەن .
_ ھېلىمۇ گۈزەل تۇرۇپسەن سىڭلىم .
سۈپۈرگىنىڭ ماختىشىنى بىرىنجى قېتىم ئاڭلىغان چوكان جىلۋە بىلەن لاپ قىلىپ ئۇنىڭغا قارىدى - دە سۆزىنى داۋام قىلدى .
بەلكىم تاللىىنىپ شاھ ھەرىمىگىمۇ كىرىشكە مۇيەسسەر بولاتتىممىكىن . بىراق مەندەك پۇقرالارنىڭ قىزلىرىنى تۆۋەن نەسەبتىن كېلىپ چىققان دەپ ، ھەرگىز شاھ ئوردىسىغا تاللاشمايدۇ . مەن پەقەت خېنىملارغا دېدەكلا بولالىدىم . ساڭا ئېيتسام ، ئوردىدا بىزدەك دېدەكلەرنىڭ ھالى شۇنچە خاراپ . مانا مېنى ئۇلار 11-12يېشىمدىلا ئاياغ ئاستى قىلىشقان .
_ كىملەر؟
_ كىملەر بولاتتى ؟ باشتا مەرتىۋىلىكرەك بىرى ئاياغ ئاستى قىلىدۇ . ئاندىن ئوردا خادىملىرى، قورۇقچىلار، ھارۋىكەش، ئاشپەز ، چاكارلار، ھەتتا بەزىدە بالاغەتكە يېتىپ قالغان بەڭۋاش شاھزادىلەرمۇ بىزگە چېقىلىۋېرىدۇ . شۇنىڭ بىلەن بىز ئاتىسىز بالىلارنى تۇغىمىز . بالا تۇغۇلىشى بىلەنلا نازارەتچىلەر ئەچىقىپ كېتىپ بۇغۇپ تاشلىشىدۇ . مۇشۇ يوغان ئەمچەكلىرىمىزگە سۈت تولۇپ تۇرسۇن دەپ ئۇلار بىزنىڭ تۇغىشىمىزغا يول قويىشىدۇ . ئاندىن بالىلىرىمىزنى ئۆلتۈرۈپ ، بىزنى خېنىملارنىڭ بالىلىرىنى ئېمىتىشكە قويىدۇ . « قۇياش شاھى » نىڭ ئارزۇلۇق خوتۇنلىرى ھەتتا ئىنىكئانىلارنى سېغىپ سۈتىنى ئىچىدۇ . ئادەم سۈتىدە بەدەنلىرىنى سۈرتىشىدۇ . ........مەن بۇ شاھزادىنى ئىمىتىۋاتقاندا ئۆزەمنىڭ بالىلىرىنى ئويلاپ قالىمەن . .....
_ نىمە دېدىڭ ؟ سۈپۈرگە ئېشىكى ئۈستىدە قىيسىيىپ ئولتۇرۇپ ئايالدىن سورىدى ،- سېنىڭ ئۆز بالىلىرىڭمۇ بارمىدى ؟ بىز نىمىشقا ئۇلارنىمۇ بىللە ئېلىپ ماڭمىدۇق ؟
مەن بىر ئوغۇل بىر قىز تۇغقان ، قانداق چىرايلىق بالىلار ئىدى دېگىن : ئۇلارنىڭ ئۇزۇن كىرپىكلىرى ، كىچىككىنەكۆزلىرى ، ماڭا تەلپۈنگەن بۇدۇرۇق قوللىرى كۆز ئالدىمدىلا تۇرۇپتۇ . ھەر ئىككىسىدىن ئايرىلدىم .قولۇمدىن يۇلىۋېلىشتى-دە، ئەكىتىپ يوق قىلدى . مەن نىمىشقا يىغلىماي ، قارا، مېنىڭ كۆكسۈمدىن
ئېقىۋاتقان ئاپئاق سۈتلەر شۇ بالىلىرىمنىڭ رىزقى ئەمەسمىدى . ........؟
ئايال بۇقۇلداپ يىغلىۋەتتى . سۈپۈرگىنىڭ قەلبىنى بۇ ئايالغا بولغان ئېچىنىش ، ھېسداشلىق چۇلغىۋالغانىدى . ئۇلار ئىككىسى ئۇزاققىچە جىمىپ كەتتى . سۈپۈرگە ئىككىنچىلاپ ئايالدىن بۇھەقتە گەپ سورىمىدى .
كىچىك شاھزادىنى كۆتۈرۈپ كېتىۋاتقان چوكان بىر كۈنى ناھايىتى خۇشخۇيلىشىپ كەتتى . ئۇلار سۈپسۈزۈك تاغ سۈيى يېيىلىپ ئېقىۋاتقان چىمەنلىككە يىتىپ كەلگەندە ، ئايال قائىدىنى بۇزۇپ شاھزادىنى سۈپۈرگىگە تۇتقۇزدى ، شاھزادە كۆزىنى يوغان ئېچىۋالغان بولۇپ ، ساقاللىق بۇ كىشىگە چەكچەيگىنىچە قاراپ قالغانىدى .
_ ئۇھ ، بۇ يەر نىمە دىگەن چىرايلىق ، مەشەدە بىردەم ئارام ئالمايلىمۇ ؟ _ دېدى ئايال .
_ شۇنداق قىلايلى دېدى سۈپۈرگە . ئايال :
_ ئۆتۈنۈپ قالاي ، سەن مەن تەرەپكە قارىما ، _ دېدى دە ، سۇنىڭ ئاياغ تەرىپىگە قاراپ كەتتى .
ئېشەك ئەتراپتىكى چۆپلەرنى قېلىن كالپۇكلىرى بىلەن يالماپ ، ئىشتىھا بىلەن ئوتلاشقا باشلىدى ، ئاز ئۆتمەي سۈپۈرگىنىڭ قۇلىقىغا سۇنىڭ شالاپشىغان ئاۋازى ئاڭلاندى ، ئايال نېراققا بېرىپ ئۆزىنى دالدىغا ئېلىپ يۇيۇنماقتا ئىدى . سۈپۈرگە قولىدىكى بوۋاققا قارىدى . كەلگۈسىدە پادىشاھ بولۇشقا تىگىشلىك بولغان بۇ بوۋاقنىڭ سۈپۈرگە ئۆز ئۆمرىدە ئۇچراتقان نارسىدىلەردىن ھىچقانداق پەرقى يوق ئىدى .
خوش شاھزادەم ،_ دېدى سۈپۈرگە بالىغا قاراپ ، شاھزادە يۆگىكىدە پۇتلىرىنى پىلتىڭلىتىپ تىپىرلاپ قويدى . _ سېنىڭ ھېلىقى بارلىق تەخت ۋارىسلىرىنى يوقاتماقچى بولۇپ قۇترىغان چوڭ ئاكاڭ شۇ تاپتا ئوردا ئىچىدىن سېنى ئىزدەپ تاپالماي قانچىلىك غەزەپكە كېلىۋاتقاندۇر ، ھە؟ بەلكىم ئۇ قېلىچىنى يالاڭاچلاپ ئوردا ئىچىدىكى ئۇچىرغانلا بوۋاقنى قانغا بوياۋاتقاندۇر؟ يا بولمىسا ئۇ ئەڭ ئاۋال سېنىڭ مىھرىبان ئاناڭنى دارغا ئاسقاندۇر . ؟ ... پادىشاھلىق ئەڭ ئالىي دۆلەت دېسە مەن ھەرگىز ئىشەنمەيمەن . زوراۋانلىق ، مۇستەبىتلىك بەدىلىگە ئۆرە تۇرغانلارنىڭ بىر كۈنمۇ كۆڭلىنىڭ ئارامى يوق . ئۇنىڭغا قارىغاندا ئېتىزدا سۆرەم سۆرىگەن دېھقان تاتلىقراق ئۇخلايدۇ ، دالىدا يالاڭئاياغ كېتىپ بارغان نامرات ئەركىنرەك نەپەس ئالىدۇ . ... خۇدانىڭ تەقدىرىنى قارا ، مىڭلاپ قوشۇن قوغداشقا تىگىشلىك سەندەك شاھزادىنى ئۆزىنىمۇ قوغدىيالمايدىغان مېنىڭدەك بىر ئاجىزنىڭ قۇچىقىغا تاشلاپتۇ . ...سەن كۈنلەرنىڭ بىرىدە راستىنلا شاھلىق تەختىدە ئولتۇرۇپ قالساڭ ، بىزنىڭ سېنى كۆتۈرۈپ يۈرگىنىمىزنى ، سەن ئۈچۈن بېشىمىز كېتىدىغان خەتەرگە تەۋەككۈل قىلغانلىقىمىزنى ئېسىڭگە ئالارسەنمۇ ؟
بوۋاق بۇدۇرۇق قوللىرىنى سۇنۇپ سۈپۈرگىنىڭ ساقىلىنى تۇتىۋېلىشقا تىرىشاتتى .
_ ياق ،_ دەپ ئۆز پىكىرىنى رەت قىلدى سۈپۈرگە ، _ شاھلاردىن شاپائەت كۈتۈش ئەخمەقنىڭ ئىىشى ، ھۆكۈمرانلار ئۆز سىرىنى بىلگۈچىلەرنى ئەڭ بۇرۇن كۆزدىن يوقىتىدۇ . بەندىنىڭ ھەقىقىي شاپائەتچىسى رەھىملىك ئاللانىڭ ئۆزى .........
سۈپۈرگە تېخى بالا شاھ ئۈستىدىكى مۇلاھىزىلىرىنى ئاياغلاشتۇرماي تۇراتتى . يىراقتىن ئايال چىقىپ كەلدى . سۈپۈرگە ھەيران بولۇپ قاراپلا قالدى ، ئايال يۇيۇنۇپ ، تارىنىپ تولىمۇ گۈزەللىشىپ كەتكەنىدى . سۈپۈرگىنىڭ تەسەۋۇرىدا پورەكلەپ ئېچىلىۋاتقان قىزىل گۈل ، دەرەخلەر ئارقىسىدىن كۆتۈرۈلىۋاتقان تۇلۇن ئاي پەيدا بولغاندەك بولدى ......شۇ چاغدا سۈپۈرگە بالىنىڭ يۆگىكى ئاستىدا تۇرغان قولىغا ئىسسىق بىر نەملىكىنىڭ تەگكەنلىكىنى سەزگەندەك بولدى -دە، دەرھال ئېسىگە كېلىپ ، بالىنى يەرگە قويۇپ ئورنىدىن تۇرۇپ كەتتى .
_ ۋاي نىمە قىلىۋاتىسەن ؟ _ دېگىنىچە يۈگۈرۈپ يېتىپ كەلدى ئايال .
_ نىمە بولدى ؟
_ سەن شاھلارنى قانداق كۈتۈشنى بىلەمسەن ، مەن ساڭا ئېيتمىدىممۇ، نىمىشقا شاھزادىنى يەرگە قويسەن ؟
_ سەن ئۇنىڭ ئاستىنى قۇرۇقدا ، _ دېدى سۈپۈرگە كۈلۈپ ،_ ئۆمرۈمدە مەن مۇنداق ئورنىغا سىيىپ ، چىچىپ ياتىدىغان پادىشاھنى كۆرمىگەنىكەنمەن .
ئايالمۇ ئىختىيارسىز كۈلىۋەتتى . نىمىشقىدۇر ئۇ بۈگۈن خۇشخۇي بۇلۇپ قالغانىدى . سۈپۈرگىگە مۇلايىم مۇئامىلە قىلغۇسى ، ئۇنىڭغا سۈركىلىپ ئەركىلىگۈسى كېلىپ تۇراتتى . ئۇمۇ يەردە ياتقان شاھزادىنى دەرھال قولىغا ئېلىشىنى ئۇنتۇپ سۈپۈرگىنىڭ كۆزلىرىگە تىكىلدى -دە:
_ قارا شۇ تاپتا بىز مۇشۇ بالىنىڭ ئاتا ئانىسىغا ، بىر جۈپ ئەر ئايالغا ئوخشاپ قاپتىمىز ،_ دېدى .
مۇشۇ بىر نەتچە كۈنلۈك سەپەر جەريانىدا سۈپۈرگىنىڭ مىجەزى ئايالغا يېقىپ قالغانىدى . ئۇ بىر ئاز غەلىتە ، قوپال ، ساددا كۆرۈنىدىغان بۇ ئادەمىنىڭ ھۇجۇدىدىكى ئەرلەرگە خاس ئاق كۆڭۈللۈك ۋە يوشۇرۇن ئەقىلنى كۆرۈپ يەتكەنىدى ، ئايالنىڭ قەلبىدە كۈندىن كۈنگە ھاۋائانام زامانىسىدىن قالغان شۇ ئەرنى ئىگىلەش ، قولغا كەلتۈرۈش ، ئۇنىڭ مۇھاببىتىگە ئېرىشىش ئىستىكى يېتىلىۋاتاتتى . سۈپۈرگە ئايالنىڭ ئەر خوتۇن توغرىسىدىكى گەپلىرىنىڭ مەنىسىگە
چۈشەنمىدىمۇ ؟ ياكى چۈشەنسىمۇ چۈشەنمەسلىككە سالدىمۇ ، ئايالدىن كۆزلىرىنى قاچۇرۇپ ، قولىنى يۇيۇش ئۈچۈن سۇ تەرەپكە قاراپ ماڭدى .
ئۇلار يەنە يولغا چىقتى . ئايال تۇرۇپ كۈلەتتى . دالا گۈللىرىنى ئۈزىۋېلىپ قۇلىقىىغا قىساتتى . بەزىدە غىڭشىپ ناخشا ئېيتاتتى .
بۇ بېشىمغا چۈشكەن كۈننى ھېچكىم بىلمەيدۇ ،
توۋا دەيمەن دەرت تارتقانغا كىشى ئۆلمەيدۇ .
ئوردىدىكى خېنىملارنى شاد خورام دىمەڭ ،
زىبۇ زىننەت يۈك ئۇلارغا قەلبى كۈلمەيدۇ .
ئۇ ئۆز ناخشىسىدا ئوردىدىكى دىدەكلەرنىڭ كۈلپەتلىرى، ئېگىز تاملار ئىچىگە بەنىت بولغان خانىشلارنىڭ ئىچ پۇشۇغى ، بالىسىدىن ئايرىلغان ئانىنىڭ ھەسرەتلىرىنى سۆزلەيتى .
شۇ كۈنى ئۇلار خالىي بىر قونالغۇغا كېلىپ چۈشتى . ئايال ئۆزىنىڭ قەلبىدە باش كۆتۈرىۋاتقان ئىستەك ، يېڭىدىن يېتىلىۋاتقان مۇھاببەت ھېسىياتى توغرىسىدا كۈيلەيتى ، ئۇنىڭ كەيپىياتىغا جۆر بولۇپ قۇشلار خۇشخۇي چۇرۇرلىشىپ ، سۇلار قىرغاقلارغا ئۇرۇلۇپ شىلدىرلاپ ، يۇپۇرماقلار يىنىك شىۋىرلىشىپ پۈتۈن تەبىئەت تەڭ ناخشا ئېيتىۋاتقاندەك قىلاتتى ...........ئۇ سۈپۈرگىنى مەزىلىك تاماقلارنى تەيارلاپ كۈتتى ، كېچىسى ئۇ سۈپۈرگىنى ئۆز قوينىغا چارقىردى .
_ ماڭا قارا يولوچى ، -دېدى ئايال ياستۇقىغا جەينەكلىنىپ تۇرۇپ ، سەن مېنى نىمىشقا ئەركىلىتىپمۇ قويمايسەن ؟
_ ئەركىلىتىپ دەمسەن ؟ .... سېنىما؟ - سۈپۈرگە كۈتۈلمىگەن سۇئالدىن ھەيران بولدى ،- سەن كىچىك بالا بولمىساڭ ؟
_ لېكىن مەن ئايال كىشى - دە؟
_ توغرا سەن ئايال كىشى .
_ قوينۇمغا كىرىش خىيالىڭغىمۇ كىرمەمدۇ ؟ ياكى مەن ساڭا يارىمىدىممۇ - يە؟
جاھانكەزدى سۈپۈرگە تېڭىرقاپ تۇرۇپقالدى . كىچىك شاھزادە چوكاننىڭ ئۇتەرىپىدە تاتلىق ئۇخلاۋاتاتتى . تۈن يېرىملىشىپ قالغان بولۇپ ئاي نۇرى ئۇلار ياتقان ھۇجۇرىنى غۇۋا يورۇتۇپ تۇراتتى . ئايال بولسا كۆرپىنىڭ ئۈستىدە سۈپۈرگىگە قۇچاق ئېچىپ ياتاتتى . تەڭلىكتە قالغان سۈپۈرگە نىمە دېيىشىنى بىلمەي قالدى .
_ ياق ، ياق ، سەن ........سەن ھار قانداق ئەرگە يارايدىغان چوكانسەن ،- دېدى ئۇ دۇدۇقلاپ .
_ ئۇنداق بولسا نېمىشقا قوينۇمغا كەلمەيسەن ؟ دەسلەپكى كۈنلەردە مەن سېنىڭ زورلۇق قىلىشىڭدىن ئېھتىيات قىلدىم ، كىيىنكى كۈنلەردە مەن سېنى كۈتتۈم . بەزى كۈنلىرى سەن يېتىپلا ئۇخلاپ كېتىسەن . مەن ئۇزاققىچە كۆز يۇممايمەن ......... خوجايىن خېنىم مىنى ساڭا قوشۇپ يولغا سالغاندا «خالىساڭ خوتۇن قىلارسەن » دېگىنىنى ئاڭلىغان بولغىيتىڭ ؟
_ شۇنداق ئاڭلىغان .
_ دىمەك بىزگە رۇخسەت قىلىنغان . سەن يەنە نېمىدىن ئېھتىيات قىلىسەن ؟
_ .....
_ ياكى سەن ئاياللارغا يېقىنلاشماسلىققا قەسەم قىلىۋەتكەنمۇ ؟ ياكى سېنىڭ دىنىڭدا ئۆيلىنىشكە بولمامدۇ ؟ ئەگەر شۇنداق بولسا ، سەن ئۇنداق يارىماس دىندىن چىقىپ كەت . ئاللانىڭ ئۆزى ئەر بىلەن ئايالنى بىر بىرىگە ھاجەتلىك قىلىپ ياراتقان .
_ ...........
_ نىمىشقا ئۈنچىقمايسەن ؟ مېنى خوتۇنلۇققا ئالساڭ زىيان تارتمايسەن ، ئايىغىڭدا يۈرۈپ خىزمىتىڭنى قىلىمەن ، مەن شاھ ئوردىسىدا ئەڭ ئېسىل تاماقلارنى پىشۇرۇشنى ئۆگەنگەن .......
سۈپۈرگىنىڭ دېمى ئىچىگە چۈشۈپ كەتتى . ئۇ ئۆزىنى ئاياللارغا ھەۋەس قىلىدىغان چاغلىرىم ئۆتۈپ كەتتى دەپ قارايتى . سۈپۈرگە بۇ ياش ھەم ساغلام نوتىغا ئۇرۇنۇپ ئۆزىنىڭ قەدىر قىممىتىنى تۆكۈشنى خالىمايتى . ئايال بولسا سۈپۈرگىنى ياخشى كۆرگەنلىكتىن ئەمەس ، ئۆزىدىكى غېرىپلىق ۋە يالغۇزلۇقنى بىردەملىككە بولسىمۇ يىراقلىتىش ياكى بولمىسا كېلىپ كېتىدىغان ئۆتكۈنچى تەشنالىقىنى قاندۇرۇش زۆرۆرىيىتىدىن ئۇنى قوينىغا چاقىرماقچى ئىدى .
بىر چاغلاردا سۈپۈرگىنىڭمۇ يىگىتلىك مەزگىللىرى ئۆتكەنىدى . ئۇنىڭمۇ ئۆزىنى تەقەززالىق بىلەن كۈتكەن مەشۇقلىرى بولغان . ئۇ ۋاقىتلار قانچىلىك گۈزەل ۋە ئۇنتۇلماس ئىدى -ھە؟ ..يالغۇز ئاياغ يول ، كەڭ دالا ياكى شەھەرنىڭ قانداقتۇر بىر تار كوچىلىرىدا ئۇنى دېرىزىسىنى ئېچىپ شەرەتلىگەن جانانلار ، قايناق بازار ئىچىدە چۈمپەردىسىنى بىلىنەر بىلىنمەس قايرىپ قويۇپ كۈلۈمسىرىگەن گۈزەللەر ئۇنىڭ ئېسىدە ، شۇنداقلارنىڭ بەزىلىرى شەھلا كۆزلىرى بىلەن ئۇنىڭ يۈرىكىگە ئوي يېقىپ ، ئۇنى ئەگەشتۈرۈپ كېتىپ قالاتتى . سۈپۈرگە مۇداق جىلۋە قىلغان جانانلارنىڭ ئۆيىدە بىر كېچە ، پەقەت بىر كېچىلا مېھمان بولۇپ ئۆتەتتى ، - دە ، ئىككىنچىلەپ ئاياغ باسمايتى ، چۈنكى ، بىر نىشاننى ئۇزاق ئەگىپ يۈرۈشنىڭ خەتەرگە ئېلىپ بارىدىغانلىقىنى ئوبدان بىلەتتى . ... چوكاننىڭ
جاننى قىينايدىغان ئوتلۇق تەلەپلىرى سۈپۈرگىنى ئەنە شۇنداق خىياللارغا ئەكەتتى .ئايال بولسا توختىماي سۆزلىمەكتە ئىدى .
_ گەپ قىلساڭچۇ ؟ _ دەپ ئالدىرىتاتتى چوكان ،_ ياكى سىنىڭ كىشىگە ئېيتقىلى بولمايدىغان بىرەر ئەيىبىڭ بارمۇ ؟ ياكى بولمىسا....
_ قوي سىڭلىم ، مىنىڭ يېشىم ساڭا مۇناسىپ ئەمەس .
_ يېشىم دېدىڭما؟ _ كۈلۈپ كەتتى چوكان
_ ھەئە ، مېنىڭ بالىلىرىم بولغان بولسىمۇ بەلكىم سېنىڭدىن چوڭراق بولغان بولاتتى .
_ ئوردىدا بىرگە ئىككى پۇتى گۆرگە ساڭگىلىغان قېرىلارمۇ ئېسىلىشىدۇ . خىجالەت بولما ، بۇ ئىشنى مانا مەن ئۆزەم تەلەپ قىلدىم . ...
چوكان شۇنداق دېدى _ دە ، سۈپۈرگىنىڭ قوينىغا ئۆمىلەپ دىگۈدەك كىرىپ كەلدى .
_ مۇنداق قىلما . مۇنداق قىلما. _ دەپ يالۋۇراتتى سۈپۈرگە ئۆزىنى قاچۇرۇپ ، _ مەن سېنى خوتۇنلۇققا ئالساممۇ ئاۋال بىرەر كىشىنى گۇۋاھ قىلىپ تۇرۇپ نىكاھ ئوقۇتۇشىمىز كېرەك .....سەن مېنى گۇناھكار قىلىسەن ...........
ئەمما چوكان سۈپۈرگىگە بارغانسىرى مەھكەم يېپىشىپ ، ئۇنىڭ كىيىملىرىنى يەشمەكتە ئىدى . ئۇ كۈچلۈك قوللىرى بىلەن سۈپۈرگىنى ئۆزىگە تارتاتتى .
ئۇلۇغ شاھزادە بولسا يېنىدىلا سادىر بولىۋاتقان مۇھاببەت پاجەسىدىن بىخەۋەر تاتلىق پۇشۇلدايتى ، ئاي بۇلۇتلار ئارىسىدا بىر كۆرۈنۈپ . بىر مۆكۈنەتتى .
ئايالنىڭ ئوتلۇق ۋە تەشنالىق ئىچىدە پىچچىرلاشلىرى تەسرىدە يۇلتۇزلار تېخىمۇ روشەن چاقناپ ، كۆزلىرىنى چىمچىقلىشاتتى .... سۈپۈرگىگە چوكاننىڭ مۇھاببىتىنى بۈگۈنگە . مەڭگۈگە ، ياكى بىر نەتچە مىنۇتقا بولسىمۇ قۇبۇل قىلماقتىن باشقا چارە يوق ئىدى . .. ئۇنىڭ ۋۇجۇدىدىكى يوقالغان ، ئۇنتۇلغان سېزىملار ئويغۇنۇشقا باشلىدى ............
بەشىنجى باب
ياخشى قال ، يولۇچى
يەنە بىر يېڭى تاڭ ئاتتى . سۈپۈرگە ئورنىدىن سەھەر تۇرۇپ يۇيۇندى . بامدات نامىزىنى ئوقۇپ خۇدادىن ئۆز گۇناھلىرىنى كەچۈرۈشنى تىلىدى . ئۇلار يەنە يولغا چىقىشتى . چوكان ئۆزىدىكى تەشنالىق ئوتىنى ئازىراق بولسىمۇ پەسەيتكەن بولۇپ ، بۈگۈن نىمىشقىدۇر كەمسۆز بۇلۇپ قالغانىدى . ئۇ پات پات ئېشەك ئۈستىدە كېتىپ بارغان سۈپۈرگىگە يەر تىگىدىن قاراپ قوياتتى .
ئوردىدىكى چاغدا چوكان ئۆزىنىڭ ئەنسىز كىشىنى بىزار قىلىدىغان خورلۇق تۇرمۇشىدىن جاق تويغانىدى . ئۇ قانچە قېتىم شۇنداق بىر كىشىنىڭ غايىپتىن پەيدا بولۇپ ، ئۆزىنى يىراق ، خاتىرجەم بىر ماكانغا ئەكىتىشىنى تىلىگەنىدى ، ئۆزىنى ئەكىتىدىغان ئۇ كىشىنىڭ چىرايىنىڭ قانداق بولىشى ، ياش قورامنىڭ قانچىدە ئىكەنلىكى ئۇنىڭ ئۈچۈن بەرىبىر ئىدى . ئۇنىڭغا لازىمى پەقەت ئۆزىگە پاناھ بولالايدىغان بىرەر ئەر كىشى . شۇنداق ئادەم بولسا ، ئۇنى دۇنيانىڭ قانچىلىك يىراق يەرلىرىگە ئەكەتسىمۇ مەيلى ئىدى . ئۇ ئۇيەردە ئۇ ئېرىنىڭ ئاش تامىقىنى ئېتەتتى ، ساغلام بۇدۇرۇق بالىلارنى تۇغاتتى ، ئۇنىڭ بالىلىرىنى ھېچكىم بۇغۇپ قويمايتى . ئۇ ئۆز بالىلىرىغا قېنىپ ئەمچەك سالاتتى . بالىلار چوڭ بولۇپ ، ئۇنىڭ ئەتراپى ۋاڭ چۇڭغا تولاتتى . ... چوكان ئۆزىنىڭ ئوردا ئىچىدە ئەسلىگۈسىمۇ كەلمەيتى . ئوردىدىكى دېدەكلەر ، ئىنىكئانىلار ، ئايال چاكارلار بىلەن ئوردا خىزمەتچىلىرىنىڭ ئوغۇرلۇقچە قىلىشىدىغان مۇناسىۋەتلىرى كىشىنى بىزار قىلاتتى . ئوردىدىكى ئېسىلزادىلەر كۆزى چۈشكەن ئايال خىزمەتكارلارنى خۇشى تۇتقاندا چاقىرىپ بىر كېچە قوينىغا ئالىدۇ -دە، بۇ ئىشنى بىرەرىگە تىنىپ قويسىلا كاللىسىنى ئالىدىغانلىقىنى ئېيتىپ ، تەھتىپ سېىلپ ئەتىسىلا ھەيدەپ چىقىرىدۇ . ئوردا خىزمەتكارلىرى بىلەن بۇلۇڭ پۇچقاقلاردا قورقۇپ ، تىتىرەپ تۇرۇپ قىلىشقان ئىشلارنىڭمۇ قىلچە لەززىتى بولمايدۇ . ئاھ ، شۇ ھەشەمەتلىك ئوردىدا ئاددى بىر دېھقاننىڭ خوتۇنى
بولۇشنى ئارزۇ قىلمايدىغان بىرەر كېنىزەك تېپىلارمۇ ؟ ....
ئوردىدىن مانا بۇ شاھزادىنى ئېلىپ قېچىش ئىشىغا شۇڭلاشقا بۇ چوكان ئۆز ئىختىيارى بىلەن قوشۇلغانىدى . ئۇ خەۋىپ ئىچىدە قالغان شاھزادىنى قۇتۇلدۇرماقچى، راستىنى ئېيتقاندا ، ئوردىدىن يېراق بىرەر جايدا ئۆزىنىڭمۇ خاتىرجەم تۇرمۇشىنى تىكلىمەكچىدى . ....چوكان خىيال ئىچىدە سۈپۈرگىگە قارايتى . بۇ ئادەمنىڭ يېشىنى ئانچە چوڭ دەپكەتكىلىمۇ بولمايتى . ئۇنىڭدا ئەركەكلەرگە خاس ھەممە خىسلەت تېپىلاتتى ، ئەمما بۇ چوكانغا نىسپەتەن ئۇنىڭ
مۇناسىۋەتلىرى بىر ئەر بوغۇچىغا ئەمەس ، مېھرىبان قېرىنداشقا ئوخشاپ كېتەتتى . بۇ ئادەم يەر تېرىپ ، خاتىرجەم تۇرمۇش كەچۈرىدىغان دېھقان ئەمەس ، تۈگىمەس سەرگەردانلىقنى ئۆزىگە ھەمراھ قىلغان سەيياھ ، چۈشۈنۈپ بولمايدىغان غەلىتە ئادەمدەك قىلاتتى .
سۈپۈرگە بىلەن چوكان قانداقتۇر بىر تاشلىق ساي ، تاشلاندۇق يوللار بىلەن كەڭ ئېدىرلىقنى كېسىپ ئىلگىرلىمەكتە ئىدى . يىراقتا يېشىللىقلارغا پۈركەنگەن دۈمچەك دۈمچەك دۆڭلۈكلەر ، ئۇنىڭمۇ ئارقىسىدا قارلىق ئېگىز تاغلار كۆرۈنەتتى . ئاشۇ دۆڭلۈكلەر تەرەپكە ئەكىتىدىغان يولغا قاراپ چوكاننىڭ كۆزلىرى نۇرلىنىپ كەتتى .
_ بىلەمسەن ؟ - دېدى ئۇ سۈپۈرگىگە،_ بۇ يەرلەر ماڭا تونۇشتەك بىلىنىدۇ . مېنى لەشكەرلەر ئوردىغا ئېلىپ ماڭغاندا ، ھارۋا بىلەن ئەن شۇنداق دۆڭلۈكلەرنى ئارلاپ ماڭغاندەك قىلغان . بىز ئۇزاق يول يۈرگەن ، ھارۋىدا يەنە قانداقتۇر يۈكلەرمۇ باردەك قىلاتتى ، مەن يوغان ساندۇقلارنىڭ ئوتتۇرسىدا چايقىلىپ ئولتۇرۇپ ، مەپە مىلەڭزىسىنىڭ يوچۇقىدىن ئوغۇرلۇقچە سىرتقا قارىغانىدىم . بەلكىم ، ئاشۇ دۆڭلۈكلەردىن ھالقىپ چۈشسەكلا بىزنىڭ يۇرتقا بارارمىزمىكىن . ئۇلار مېنى ئوردىغا ئېلىپ ماڭغاندا مەن كىچىك ئىدىم ، كېيىن ئاڭلىسام ، ئاتا ئانام ھەسرەت چېكىپ ئالەمدىن ئۆتۈپتۇ . ھازىر يۇرتۇمدا قانداق ئۇرۇق تۇققانلىرىمنىڭ بارلىقىنىمۇ بىلمەيمەن . ....
_ سەن ئۇ تەرەپلەرنى ئۆزۈڭنىڭ يۇرتلىرىغا ئوخشىتىۋاتساڭ كېرەك ، _ دەپ كۈلدى سۈپۈرگە ، _ دۇنيادا بىر بىرىگە ئوخشايدىغان دۆڭلۈكلەر ئازمۇ ؟
_ سېنىڭ دىگىنىڭ توغرىدۇر ، -دېدى چوكان ،- ئەمما ، شۇ ئەتىراپ كۆزۈمگە ئىسسىق كۆرۈنىۋاتىدۇ . شۇ ئەتىراپتىن بىر پارچە يەر سېتىۋېلىپ تېرىغان بولساق ، ساپاننى مەن ئۆزۈم سۆرەيتىم .
_ ئەتىدىن باشلاپ بىز ئۇ تاغ تەرەپكە ئەمەس ، مانا ماۋۇ چۆللۈكلەرگە قاراپ كەتكەن يول بىلەن ماڭىمىز ، _ دېدى سۈپۈرگە ، _ ئالدىمىزدىكى بۇ يوللاردا ئەمدى بىزگە بەزىدە كۈنلەپ بىرەر كارۋان ، ياكى بىرەر يولوچى ھەتتا بىرەر قونالغۇمۇ ئۇچۇرمايدىغان ئىشلار بولۇپ تۇرىدۇ . ئۇ يوللاردا ئادەم شالاڭ ، شاھ ئايغاقچىلىرىنىڭ تۇتۇپ كېتىشىدىن ئەنسىرەشنىڭمۇ ھاجىتى يوق ، مەن قۇملۇقلاردىكى ئەڭ يېقىن ، ئەڭ مەخپىي يوللارنى بىلىمەن .
« قۇياش شاھى » نىڭ تەۋەلىكىدىن چىقىپ كېتىدىغان ئاخىرقى كېچىسى يولوچىلار قونالغۇ تاپالماي ، ئېتىزلىقتىكى تاشلىنىپ تۇرغان بىر كونا كەپە ئىچىدىلا تۈنىدى ، كەپىنىڭ ئۈستىگە ياپقان ياغاچلار چىرىپ قارداپكەتكەن . كەپىنىڭ بۇلۇڭ پۇچقاقلىرىنى قېلىن تور باسقان بولسىمۇ ، كەپىنىڭ ئاستىغا قۇرۇق ۋە يېڭى مەڭگەن يېيىتىلغانىدى . بۇ شۇ ئەتىراپتىكى بىنەم يەرلەرنى تېرىيدىغان دېھقانلارنىڭ يىغىم تېرىم ۋاقتىدا پايدىلىنىدىغان تۇرالغۇسىدەك قىلاتتى . بىر
ئىككى كۈندىن بېرى ماڭغان ئوڭغۇل دوڭغۇل تاشلىق يول سۈپۈرگىنى ئوبدانلا چارچاتقانىدى . ئۇ ئېشىكىنى چۈشەپ قويۇپ ، كىرىلا ئۇخلاپ كەتتى . چوكاننىڭ كۆزىگە بولسا زادى ئۇيقۇ كېلىدىغاندەك ئەمەس ئىدى .
« كۈندۈزى يول بويىدا كۆرۈنگەن دۆڭلۈكلەردىن ھالقىساقلا بىزنىڭ يۇرتقا يېتىپ باراتتۇق . » دەپ ئويلايتى چوكان . شۇ دۆڭلەرنىڭ ئارقىسىدا راستىنلا ئۇنىڭ يۇرتى بارمۇ ياكى بۇ بىر خىيالى تۇيغۇمۇ ؟ بۇنىسى نامەلۇم ئىدى . نىمىشقىدۇر چوكاننىڭ كاللىسىغا مۇشۇنداق بىر پەرەز ئورنىشىۋالغانىدى . ئۇ يەردە يىراقتىكى ئاق باش تاغلاردىن ئېقىپ كېلىدىغان سۈپسۈزۈك تاغ سۈيى ، ئۇزۇنغا سوزۇلغان جلغىلار بار . بىر قېتىم ئاتىسى چوكاننى شۇ يەرلەرگە باشلاپ بېرىپ سايدىن بېلىق تۇتقان . ئاياغ يوللار ، ئېتىزلار ، ياپيېشىل باراڭلار بىلەن پۈركەنگەن ئاددىي دېھقان ئۆيلىرى ، كۆكتاتلىقلار ھەممىسى ئۇنىڭ ئېسىدە تۇرۇپتۇ .
ئەگەر شۇ ئەتىراپتىكى بىرەر ئىشلەمچىنىڭ خوتۇنى بولۇپ قالغان بولسا قانداق ياخشى بولاتتى . ھە؟ ... بۇ ناتۇنۇش ئادەم ئەمدى چۆل يوللىرى بىلەن ئۇنى قەيەرلەرگە ئەكىتەر ؟ ئېھتىمال ئۇ مۇشۇ كەتكىنىچە مەڭگۈ قايتىپ كېلەلمەس ............
تۈن يېرىمىدا ئايال ئاستا ئورنىدىن تۇردى ، سۈپۈرگە بىلەن كىچىك شاھزادە شېرىن ئۇيقۇدا ئىدى . چوكان تالاغا چىقتى . ئاي ئەتىراپنى سۈتتەك يورۇتۇپ تۇراتتى . بىراق بىر يەردىن شارقىراپ ئېقىۋاتقان سۇنىڭ بۇغۇق ئاۋازى كېلەتتى . قەيەرلەردىندۇر ئىتلار ھاۋشىپ قوياتتى . دېمەك ، يېقىن ئەتىراپتا بىرەر يېزا باردەك قىلاتتى . چوكان ئىتلارنىڭ ئاۋازى كەلگەن تەرەپنى نىشان قىلىپ ماڭدى . باشتا ئالدى كەينىگە قاراپ ئاستا ماڭدى ، كەپىدىن يىراقلاشقاندىن كېيىن يۈگۈرۈشكە باشلىدى . ئۇ ئۆزىنىڭ نىمىلەرگە دەسسەپ ، قايسى تەرەپكە قاراپ كېتىپ بارغىنىنىمۇ بىلمەيتى .
ئەگەر ئوردىدىن شاھزادىنى ئىزدەپ چىققان لەشكەرلەر بۇ ئەتىراپتىن چوكاننى تېپىۋالىدىغان بولسا ، ئالدى بىلەن ئۇنۇڭدىن شاھزادىنى سۈرۈشتە قىلىدۇ .
ئۇ چاغدا ئۇ نىمە دەپ جاۋاب بېرىدۇ ؟ ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ ئوردىغا نىمە كېرىگى ، ئۇلارغا لازىمى شاھزادە ، ئەگەر كۈنلەرنىڭ بىرىدە ، ئۇ شاھزادە پادىشاھلىق تەختىدە ئولتۇرۇپ قالىدىغان بولسا ، بوۋاق چېغىدا ئۆزىنى تاشلاپ كەتكەن ئىنىكئانىسىنى ئەيىبلەپ كاللىسىنى ئالىدۇ . ئەگەر پادىشاھلىق باشقىلارنىڭ قولىدا بولغان تەقدىردىمۇ ، تەخىتنىڭ كەلگۈسى كۈشەندىسى بولغان شاھزادىنى تاپ دەپ ئۇنىڭغا تۈگىمەس زۇلۇم سالىدۇ . ئەگەر شاھزادىنى ھېلىقى يولوچى ئېلىپ يىراققا كېتىپ قالسا ، ئۇ چاغدا شاھزادىنى ئۇ ئودا ئادەملىرىگە قانداق تېپىپ بېرەلەيدۇ ؟.........
چوكاننىڭ كۆز ئالدىغا ئوردىدىكى سۇغا تۇنجۇقتۇرۇپ ئۆلتۈرۈش جازاسى ، ئەمچەكتىن ئېسىش ، گېلىنى بۇغۇپ كۆزىنى چانىقىدىن چىقىرىش ، قاپقا سولاپ دۇمبالاش ، ئالدى كەينىدىن قوزۇق قېقىش ،تىرىك تۇرغۇزۇپ يۈرىكىنى سۇغۇرىۋېلىش دېگەندەك ھەرخىل جازالار كەلدى . ئۇ بارغانسىرى دەككە دۇككىگە چۈشۈپ ، يۈگۈرۈشتىن توختاپ قالدى . بوۋاقنى ئويلىغانسىرى كۆكسى چىڭقىلىشقا باشلىدى . « ئاز ئۆتمەي شاھزادە ئويغۇنىدۇ ، _ دەپ ئويلىدى چوكان ، _ ئۇ ئېمىشى كېرەك . يولوچى ئۇنى قانداق پەرۋىش قىلىدۇ ؟ ئۇنىڭ يىغىسىنى قانداق پەسلىتىدۇ ؟ شاھزادە ئۆلۈپ قېلىشى مۇمكىن .......»
جاۋابكارلىق تۇيغۇسى ۋە ئانىلىق مېھرى چوكاننى ئارقىغا قايتۇردى ، ئۇ كەپىسىگە يېقىنلىشىپ كەلدى . بالا بىلەن سۈپۈرگە يەنىلا تاتلىق ئۇخلاۋاتاتتى . تىنىچ كېچىدە ئۇلارنىڭ چوڭقۇر تىنىقى سىرتقىمۇ ئاڭلىنىپ تۇراتتى . چوكان پۇتىنىڭ ئۇچىدا دەسسەپ كىرىپ بالىنى قولىغا ئالدى - دە، دېمىنىمۇ چىقارماستىن كەپىدىن يىراقلاشتى ، ئاندىن ئۇ شاھزادىنى مەھكەم قۇچاقلاپ شامالدەك ئىتتىك يۈگۈرۈپ كەتتى . ئايمۇ ئۇنۇڭغا ئەگىشىپ يۈگۈرىۋاتقاندەك
قىلاتتى ..........
سۈپۈرگە سەھەردە ئويغىنىپ يېنىدا ھېلىقى چوكان بىلەن بالىنىڭ يوقلىقىنى كۆردى . ئۇ تالاغا چىقتى . ئەتىراپقا قارىدى . ھەممە ياق جىمجىت ، كېچىچە تۇيۇپ ئوتلىغان سۇر ئېشەك ھورۇنلۇق بىلەن توپىغا ئېغىناپ ياتاتتى . ئېشەك ئىگىسىنى كۆرۈپ ئېرىنچەكلىك بىلەن ئورنىدىن تۇرۇپ ، كېرىلىپ سىلكىندى .
چوكاننىڭ قارىسى كۆرۈنمەيتى . سۈپۈرگىنىڭ كۆڭلىدىن بىر گۇمان كەچكەندەك قىلدى . دە قايتىپ كىرىپ ئايال ياتقان ئورۇننى تۇتۇپ كۆردى ، ئورۇن ئاللىبۇرۇن مۇزلاپ كەتكەنىدى . ئۇ يەنە كەپىدىن چىقتى . يىراق ئۇپۇق سىزىقى ئەتىراپىدا شەپەق لاۋۇلداپ ، يېڭى بىر قۇياشنىڭ كۆتۈرلۈش ئالدىدا تۇرغانلىقىدىن خەۋەر بەرمەكتە ئىدى . ئەتىراپتىكى سەھەرچى قۇشقاچلار چۇرۇقلىشاتتى . سەھەرنىڭ ساپ مۇزدەك ھاۋاسى كىشىنى ئەندىكتۈرەتتى . سۈپۈرگە كەپە ئىچىگە يەنە قايتىپ كىرىپ ، خۇرجۇننىڭ ئاغىزىنى ئېچىپ ، شاھزادىنىڭ ئانىسى خىراجەت قىلىش ئۈچۈن بەرگەن تىللالار سېلىنغان خالتىنى ئىزدىدى، خالتا ئۆز جايىدا تۇراتتى . ئۇ قايتىپ چىقىپ ، كەپىنىڭ ئالدىدا تۇرۇپ خىيالغا پاتتى .
بۇ چوكان قا يەرگە كەتكەن بولىشى مۇمكىن ؟ توغرا ، ئۇ تۆتۆگۈن مۇشۇ يەردە بىزنىڭ يۇرت بار دىگەندەك قىلىۋىدى . دىمەك ، ئۇ ئۆز يۇرتىنى ئىزدەپ كېتىپ قالغان ئوخشايدۇ . ئۇنداقتا ئۇ شاھزادىنىڭ ئانىسى بەرگەن تىللالارنى نىمىشقا ئەكەتمىدى ؟ بەلكىم ئۇ مېنى خۇرجۇندىن تىللا سېلىنغان خالتىنى ئالغۇچە ئويغۇنۇپ كەتمىسۇن دىگەندۇر ياكى ئالدىراشچىلىقتا ئۇنىڭ ئېسىگە خالتىمۇ كەلمىگەندۇر؟ ھىچبولمىغاندا ئۇ تىللالارنى بولسىمۇ ئەكىتىشى كېرەك ئىدى . بۇ پۇللار ماڭا تەئەللۇق ئەمەس ، شاھزادىنىڭ راسخوتى ئۈچۈن بېرىلگەن دۇنيا ئەمەسمىدى .........ھەي كەم ئەقىل خوتۇن ، سەن بۇنچە ئالدىراپ قاچمىساڭمۇ ، ئۆزۈمنىڭ يۇرتىغا كېتەي دىسەڭ ، مەن سېنى توسۇپ قالامتىم ؟
تۇرۇپلا سۈپۈرگىگە غېرىپلىق ۋە يالغۇزلۇق يەتكەندەك بولۇپ قالدى . چوكان ئۆزىنىڭ ئاجايىپ كەچۈرمۈشلەرگە تولغان ئەندىشىلىك پاراڭلىرى بىلەن يول بويى سۈپۈرگىنى زىرىكتۈرمىگەنىدى . ھەر بىر ئۆتەڭ ، قونالغۇلاردا ئۇ سۈپۈرگىگە تاماق ئېتىپ بەرگەن ، ئۇنىڭ ھاجەتلىرىدىن چىققانىدى . ھېلىقى شاھزادىچۇ ؟ بۇ دۇنيادا ئەڭ پاك ، ئەڭ ياۋاش ، تېخى ھىچبىر گۇناھ ئۆتكۈزۈشكە ، ھېچكىمگە زۇلۇم سېلىشقا ئۈلگۈرمىگەن ھۆكۈمران دەپ مانا مۇشۇ
شۇمتەكنى دېسە بولىدۇ . بۇ نارسىدىمۇ ئىنىكئانىسىنىڭ كۆكسىنى مەھكەم قاماللاپ ، ئاچ كۆزلۈك بىلەن ئېمىپ ، ئۇلارنىڭ قېشىدا پۇشۇلداپ ئۇخلاپ ، ئوبدان ھەمراھ بولۇپ قالغانىدى .
سۈپۈرگە چوكاننىڭ قايتىپ كېلىشىنى ئۈمۈد قىلىپ كۈن خېلىلا ئۆرلەپ كەتكۈچە كۈتتى . ئايال قايتىپ كەلمىدى . سۈپۈرگە ھەرخىل پەرەزلەرنى قىلاتتى . « مەن بۇ چوكاننى رەنجىتىپ قويغاندىمەنمۇ يە؟ - دەپ ئويلايتى ئۇ ،- ياق ، مەن ئۇنى خاپا قىلغۇدەك ھېچ ئىش قىلمىدىم ، ئۇنىڭ كۆڭلىنى قايتۇرمىدىم ، بەلكىم ئۇ كېچىسى بالىسىنى تالاغا ھاجەتكە ئاچىققان بولسا ، ئۇلارنى ھايۋانلار يەپ كەتكەندىمۇ ياكى جىن ئالۋاستىلار ئېلىپ قاچقاندىمۇ ؟ ياق ، چوكان ئالتۇن قاچىلانغان خالتىنى ئالمىغان بىلەن شاھزادىنىڭ يۆگەك ، پارچە پۇرات لاتىلىرى چىگىلگەن بوپىنى ئۇنتىماي ئەكىتىپتۇ . دېمەك ئۇ ئەمدى قايتىپ كەلمەيدۇ .»
سۈپۈرگە نەرسە كېرەكلىرىنى ئېلىپ ، ئېشەكنىڭ يېنىغا كېلىپ يولغا چىقىشقا تەيارلىق قىلدى . نىمىشقىدۇر ئۇنىڭ كۆڭلى يېرىم ئىدى .
« خوش ئېشىگىم . _ دېدى ئۇ ئىشىگىگە سەكرەپ مىنىپ ،_ يولدا قوشۇلغان يولداش بولماپتۇ ، دېگەن مانا مۇشۇ . يەنە ئىككىمىز يالغۇز قاپتۇق . قېنى خىت ، ئالغا ، بىزنىڭ ھەقىقىي يولداشلىرىمىز تېخى ئالدىمىزدا . »
سۈپۈرگە شۇنداق دېدى -دە ، بىر نەتچە قەدەم ماڭمايلا ، تۇيۇقسىز بىر ئىش ئېسىگە كېلىپ ئېشەكنىڭ تىزگىنىنى تارتتى .
« توختا ، بەلكىم شۇ خوتۇننىڭ ئۆزى ئالۋاستىدۇر ، بولمىسا ئۇ بىر كېچىدىلا يېنىمىزدىن قانداق غايىپ بولۇپ كەتتى ؟ ئۇنىڭ قالدۇرغان ئىزلىرى قېنى ؟
ھېچبولمىغاندا سەن ئېشىكىم ئۇنىڭ قاياققا كېتىپ قالغانلىقىنى بىلىشىڭ كېرەك ئىدىغۇ ؟ ئۇ ئۇچقاندىمۇ ياكى ....خۇدا ، ئۆز پاناھىڭدا ساقلا . ئۇنداقتا بىز بۇ بىر قانچە كۈندىن بېرى بىر ئالۋاستى بىلەن ھەمسەپەر بولۇپ ماڭدۇقما؟»
سۈپۈرگە بايىلا ئۆزى خۇرجۇن چاقىلىرىنى كۆتۈرۈپ چىققان ئەسكى كەپىگە قورقۇنچ ئىچىدە قارىدى ،_ دە، ئېشىكىنى قاتتىق دېۋىتتى .
« خىت،....تېز بول ئېشىگىم ، بۇ سىرلىق يەردىن دەرھال يىراقلىشايلى . كىم بىلىدۇ بەلكىم ، ھېلىقى نېمىدا؟ ھە، <قۇياش شاھى> دەيدىغان بەتچىغەرنىڭ شەھىرىدىن چىقىپلا يولۇققان خوتۇنلارنىڭ ھەر ئىككىسىلا ئالۋاستىدۇر. بولمىسا نىمىشقا ئۇلار باش كۆزلىرىنى قاپقارا چۈمپەردىلەر بىلەن چۈمكىۋالغان ؟....
سەن ھېلىقى بالىسىنى بىزگە تاشلاپ بېرىپ كەتكەن ئايالنىڭ چىرايىنى كۆردىڭمۇ ؟ مەن غىلپال كۆرۈپ قالغاندەك بولدۇم . ساڭا ئۇنى قانداق تەسۋىرلەپ بەرسەم چۈشىنەرسەن ؟ قىسقىسى ئۇ بالا تۇغقان ئايالغا ئوخشىمايدۇ . سۈرەتتەك گۈزەل . ئالۋاستىلار ئېزىقتۇرۇش ئۈچۈن ئادەملەرنىڭ كۆزىگە ئەنە شۇنداق پەرىلەرنىڭ سىياقىدا كۆرۈنىدۇ ....ئۇنداقتا < قۇياش شاھى> نىڭ ئۆزىچۇ؟ ئۇ ئەلۋەتتە ئالۋاستىلارنىڭ ئەڭ كاتتىسى - ئىبلىس دىگەن گەپ . بولمىسا نىمە ئۈچۈن ئۇنىڭ ئىسمىنى ئاڭلىغانىلكى ئادەم قورقۇپ تىتىرەيدۇ؟ .... ھېلىقى بوۋاق شاھزادىچۇ؟ ئالۋاستى بىلەن ئىنىكانىسى ئالۋاستى بولغاندىن كېيىن ، ئۇ ئەلۋەتتە كىچىك ئالۋاستى دېگەن سۆز . شۇنچە كۈن بىللە يۈرۈپمۇ ئۇنىڭ سەبى بالىلاردەك ۋىلىقلاپ كۈلگىنىنى ياكى قەغىش قىلىپ يىغلاپ باققىنىنى ئاڭلىماپتىمەن . ئاپئاق كۆكرەككە مەھكەم يېپىشىۋېلىپ ئىنىكئانىسىنى شورىغىنى شورىغان . ھېلىقى ئادەملەرنىڭ تاپىنىنى تېشىپ قېنىنى ئىچىدىغان ئالۋاستىلارنىڭ نەق ئۆزى . ئەڭ قورقۇنۇشلىقى ، مەن ھېلىقى ئايال ئالۋاستى بىلەن بىر كېچە قۇچاقلىشىپ يېتىپتىمەن . مەن ساڭا قەسەم قىلىپ بېرەي ، ئېشىگىىم ، ئۇ ئىشقا مېنى ئايالنىڭ ئۆزى زورلىدى . مەن دەسلەپتە خالىمىغانىدىم . »
سۈپۈرگىنىڭ پىكىرى بارغانسىرى قالايمىقانلىشىپ كەتتى .
« ماڭا قارا ئېشىگىم ، _ دەپ ئېشىكىگە مۇراجەت قىلاتتى ئۇ ، - نېمىشقا سەن تۆت پۇتلاپ ماڭىسەن ، مەن نېمىىشقا ئىككى پۇتلاپ ئۆرە ماڭىمەن ؟
نىمىشقا ئىككى پۇتلۇق مەخلۇقلار ئالۋاستىغا ئايلىنىپ كېتەلەيدۇ ، سەن مەڭگۈ ئېشەك پېتىچە قېلىۋېرىسەن ؟ .....سەن دەپباققىنە، زادى ئالۋاستى بولغان ياخشىمۇ ، ئېشەك بولغان ياخشىمۇ ؟........نىمىشقا ئۈندىمەيسەن ؟ سەن مېنىڭ ئۆزۈڭدىنمۇ دۆتلۈكۈمگە ئىچىڭدە كۈلىۋاتقانسەن ھەقاچان ؟»
كېچىچە ھاردۇقىنى ئوبدان چىقارغان ئېشەك ئىتتىك مېڭىشىدا كېتىپ باراتتى . ئۇ ئىگسىنىڭ مۇنداق توختىماي مۇلاھىزە قىلىپ ، نىمىلەر توغرىسىدىدۇر سۆزلەپ مېڭىشىغا كۆنۈپ قالغانىدى .
« بىر ئىش زادىلا ئېسىمدىن چىقمايدۇ ، - دەپ سۆزىنى داۋام قىلدى سۈپۈرگە، - بۇ ئۇزاق يىللارنىڭ ئالدىدا بولغان ۋەقە ، ئۇ چاغدا سەن تېخى ئاناڭنىڭ قورسىقىدىمۇ تۆرەلمىگەن . مەن سېنىڭ داداڭنىڭ دادىسىنى مىنىپ يۈرگەن چاغلىرىم ئىدى . كەڭ ئوچۇقچىلىقتا كېتىپ باراتتۇق . قەيەردىن پەيدا بولۇپ قالدى بىلمىدىم ، ئالدىمىزدىن تۇيۇقسىز توي تارتىپ كېلىۋاتقان بىر توپ چىقىپ قالدى . توپنىڭ ئالدىدا كاناي سۇنايچىلار مېڭىپتۇ ، ئارقىدىكى ھارۋىدا ناغرا دۇمباق چالغۇچىلار ئولتۇرۇپتۇ ، ئۇنىڭمۇ ئارقىسىدا تەختىراۋانغا سېلىپ قىزىنى ئەكىتىشىۋېتىپتۇ . ئايھاي ، مەن ئۆمرۈمدە مۇنداق كاتتا توينى كۆرمىگەنىكەنمەن ، ناغرا سونايلارنىڭ ئاۋازىدىن قۇلىقىم پاڭ بولۇپ قالاي دېدى . بىر چاغدا تەختىراۋاندا ئولتۇرغان كېلىن قىزغا قاراپ قېتىپ تۇرۇپلا قاپتىمەن . ئادەم بالىسىنىڭمۇ شۇنداق چىرايىق بولىدىغىنىغائەقلىم يەتمەيقالدى . تويچىلارنىڭ مېنى قىستاپ يولنىڭ چېتىگە ئەچىقىپ قويغىنىنىمۇ تۇيماي قاپتىمەن . تويچىلار ئۇزاپ ، تېخى يولنىڭ چېڭىمۇ بېسىلماي تۇراتتى ، بىرى مېنى <يىگىت> دەپ چاقىرغاندەك قىلىپ قالدى . بۇرۇلۇپ قارىسام ، ئارقىمدا پۈركەنچىلىك بىر ئايال تۇرۇپتۇ .
_ خېنىم ، مېنى چاقىردىلىمۇ ؟ _ دېسەم ،
_ ئۆيلىنەمدىلا ؟ _ دېدى ئۇ .
بايىقى توينىڭ قىززىقچىلىقى كاللامدىن كەتمىگەن بولسا كېرەك .
_ ئۆيلىنىدىغان ئىش بولسا ئاشۇ تەختىراۋاندا ئولتۇرۇپ ئۆتۈپ كەتكەن قىزدەك قىزغا ئۆيلەنسە، _ دەپ ساپتىمەن .
_ ئۆيلىنىدىغان نىيەتلىرى بولسا ماڭا ئەگىشىپ ماڭسىلا ، مەن سىلىگە ئاشۇ قىزنىڭ سىڭلىسىنى تونۇشتۇرۇپ قوياي ، سىڭلىسى ھەدىسىدىنمۇ چىرايلىق ، - دېدى ئايال .
ئۇ چاغدا مېنىڭمۇ ياش تەلۋە ۋاقتىم . تولا ئويلىنىپ ئولتۇرمايلا ھېلىقى پۈركەنچىلىك ئايالغا ئەگىشىپ ماڭدىم ، قانچىلىك يول باسقىنىمىزنى بىلمەيمەن ، بىر چاغدا چوڭ بىر كۆلنىڭ يېنىدىن چىقىپ قالدۇق . كۆل بويىدا كاتتا بىر ئىمارەت تۇرۇپتۇ . شۇنچىلىك چوڭ ئۆيدە بىرمۇ ئادەم كۆرۈنمەيدۇ . پۈركەنجىلىك ئايال ئىگىلىپ :
_ قېنى خوش ، _ دەپ مېنى ئۆيگە باشلىدى .
ئىشەكنى ئىشىك ئالدىدا قالدۇرۇپ ، مۇشۇنداق ئەسكى چورۇقلىرىم بىلەنلا قىپقىزىل گىلەملەر سېلىنغان ئۆيگە كىرىپ كەتتىم . پۈركەنچىلىك ئايال مېنى ئۇزۇن كەتكەن دەھلىزلەردىن ئۆتكۈزۈپ ، يۇقىرى تۆۋەن پەلەمپەيلەر بىلەن ئالاھدە ياسالغان بىر خاس ھوجىرىغا باشلاپ كىردى . ھۇجىرا ئىچىدىكى قىممەت باھالىق نەرسە كېرەكلەرنىڭ قانچىلىك ئېسىللىكىنى ساڭا ئېيتىپ بەرسەممۇ سەن بەرىبىر چۈشەنمەيسەن .
_ سىلى ئېيتقان ھېلىقى قىز مۇشۇ ئۆيدە تۇرامدۇ ؟- دەپ سورىدىم مەن .
ئايال مېنى قات قات كۆرپىلەر ئۈستىگە ئولتۇرغۇزدى -دە، ئۈستىدىكى چۈمپەردىلەرنى ئېلىۋەتتى . ھەيرانلىقتا ئاغىزىمنى ئېچىپلا قاپتىمەن ، ئالدىمدا ھېلىقى مەن تەختىراۋاندا كۆرگەن كېلىندىنمۇ چىرايلىق ۋە ياش بىر قىز تۇرۇپتۇ . ماڭا قۇياش بۇلۇتلار ئارىسىدىن تۇيۇقسىز چىقىپ چاقناپ كەتكەندەك ، ئاسماندىكى تۇلۇنئاي ئالدىمغا دۇملاپ چۈشكەندەك بىلىندى .
_ سەن ئادەممۇ ، جىنمۇ ؟ _ دەپ سورىدىم .
_ نىمە دىسەڭ شۇ . _ دەپ ئەركلىلىگىنىچە ماڭا تاشلاندى .
شۇ كېچە قىز بىلەن شېرىن بىر كېچىنى ئۆتكەزدىم . ئۇ مېنى تاڭغا يېقىن ئۇزىتپ قويدى . ( پات پات كېلىپ تۇرۇڭ ) دېدى . كەلگەندە ئېزىپ قالماسلىق ئۈچۈن ئۆيىنىڭ پەلەمپەيلىرىنى ساناپ چۈشتۈم . ئۆيىنىڭ ئادىدىكى چوڭ كۆلنى بەلگە قىلىپ ئەتىراپنى ئوبدان كۆرىۋالدىم . ئېشىكىمنى مىنىپ خەيىر دەپ كەتتىم . ئارىدىم بىر كۈن ئۆتمەيلا جاناننى سېغىندىم . ئېشىكىمنىڭ بېشىنى ئارقىغا بۇراپ يېتىپ يېتىپ كەلسەم ، ھېلىقى مەن بەلگە قىلىۋالغان يەردە نەدىمۇ چوڭ كۆل ، كاتتا ئىمارەت بولسۇن ، كەڭ بىر ئوچۇقچىلىق ، تۇتاش كەتكەن چۆل سوزۇلۇپ يېتىپتۇ . ئارىدىن قانچە يىل ئۆتۈپمۇ ھېلىقى قىزنى مەن زادى ئۇنتىيالمىدىم . قانچە يىل ئىزدىدىم ، ئۆمرۈم بويتاقچىلىقتا ئۆتۈپ كەتتى . زادى تاپالمىدىم ........ئېھتىمال ، شۇ چاغدىمۇ مەن ھېچقانداق بىر قىزنى كۆرمىگەندىمەن ، بەلكىم ئۇ بىر چۈشتۇر . بىلەمسەن ، بۇ ھاياتنىڭ تېگىگە ، ئاللانىڭ ياراتقان مۆجىزىلىرىنىڭ چېكىگە يەتكىلى بولمايدۇ . بىز كۆرۈپ تۇرغان بۇ دۇنيا بەلكىم بىزنىڭ كۆزىمىزگە كۆرۈنگەندەكتۇر ياكى ئۇنداق ئەمەستۇر . ياكى ساڭا ئوخشاش ئېشەكلەرنىڭ كۆزىگە باشقىچە ، ھېلىقى « قۇياش شاھى» دەك ئىبلىسلارنىڭ كۆزىگە تېخىمۇ باشقىچە كۆرۈنىدىغاندۇر . ياكى ھەممىمىز شۇنداق بىر خىيالى دۇنيادا ، خاتا تۇيغۇ ئىچىدە ياشاۋاتقاندۇرمىز ، ياكى ئويغاق
تۇرۇپ چۈش كۆرىۋاتقاندۇرمىز ، كىم بىلىدۇ ، بەلكىم بىز ئۈچۈن ھەقىقىي چىن ھايات پەقەت ئاللانىڭ دەرگاھىغا بارغاندىلا باشلىنىدىغاندۇر. ...........
ئۆز مۇلاھىزىلىرىنىڭ تەسىرىدە سۈپۈرگە بىر ھازا جىمىپ كەتتى ، ئۇنىڭ ئېشىكى قانداقتۇر بىر ئېتىز يوللىرىنى ئارقىغا تاشلاپ ، بىر خىل مېڭىشىدا ئىلگىرلىمەكتە ئىدى .
« بىز نىمە پاراڭلارغا چۈشۈپ كەتتۇق ؟.....-دېدى سۈپۈرگە ئۆز ئۆزىگە ، - ھېلىقى چوكان بالىسىنى ئېلىپ راستىنلا كېتىپ قالغاندىمۇ -ھە؟ ناۋادا ئالۋاستى بولماي ئادەم بولغان تەقدىردە ، ھېچبومىغاندا مېنى ئويغىتىپ ( خۇش قال، يولوچى ، مەن كەتتىم .) دەپ قويغان بولاتتى . »
يېڭى يازمىلىق سەھىپە 
ئادەتتىكى سەھىپە 
مەخپىي سەھىپە 
