جاللات خېنىم  ( تارىخىي رومان )

  
















ياش يازغۇچى ياسىنجان  سادىق چوغلان 1966 - يىلى 3  ئايدا يەكەن ناھىيە بازىرىدا ئىشچى ئائىلىسىدە تۇغۇلغان . باشلانغۇچ مەكتەپ  ۋە تولۇقسىز ئوتتورا  مەكتەپلەرنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن 1983- يىلى شىنجاڭ سۇ - ئېلېكتر تېخنىك مەكتىپىنىڭ سۇ باشقۇرۇش  كەسپىگە قوبۇل قىلىنغان .  1986 - يىلى ئوقۇش  پۈتتۈرۈپ يەكەن دەريا  باشقارمىسىغا ئورۇنلاشقان ، ھازىرغىچە  مۇشۇ ئورۇندا خىزمەت قىلىۋاتىدۇ .
   ياسىنجان سادىق چوغلان 1988- يىلى 4- ئايدا « يەكەن گېزىتى» دە ئېلان قىلىنغان «ئاددىي -ساددا باشلىق »  ناملىق ھېكايىسى بىلەن ئەدەبىي ئىجادىيەت  ئېلىپ بېرىپ  ئۇيغۇر  ئەدەبىياتىنىڭ تەرەققىياتى ئۈچۈن بەلگىلىك تۆھپە  قوشۇپ كەلدى . ئۇنىڭ « ئېھ ، سەھرا» ، « ئەتە يەنە پوچتالىيون كېلىدۇ » ، « كالا» ، « چاشقان ئاپىتى » ، « قارا قۇمچاق » « ئېچىل پاختام » ، « تاز ۋە چىۋىن » قاتارلىق ھېكايىلىرى ؛  «  قۇرۇپ كەتكەن دەريا » ،« قۇملۇق » « كاككۇك بالىسى » ، « سۆيگۈ قېرىمايدۇ » قاتارلىق  پوۋېستلىرى  ئوقۇرمەنلەرنىڭ ۋە ئەدەبىيات تەتقىقاتچىلىرىنىڭ ياخشى باھاسىغا سازاۋەر  بولدى . ئۇنىڭ  «ئېھ سەھرا » ناملىق ھېكايىسى 1994- يىلى ئاپتونوم رايونلۇق 6- نۆۋەتلىك  « خانتەڭرى ئەدەبىياتى مۇكاپاتى » غا «ئاي مۆككەن كېچە »  ناملىق ھېكايىلەر توپلىمى 1999 - يىلى مەملىكەتلىك 6- نۆۋەتلىك « تۇلپار ئەدەبىياتى  مۇكاپاتى» غا ، « قۇملۇق » ناملىق  پوۋېستى « تارىم  مۇكاپاتى » غا ،  « قۇرۇپ كەتكەن دەريا » ناملىق  پوۋېستى 2001- يىلى  «ئالتۇن توي » مۇكاپاتىغا  ئېرىشتى .
   ئۇنىڭ  ھازىرغىچە  « يۈرۈكۈم يىغلايدۇ » (ھېكايە - نەسىرلەر توپلىمى ) ، « ئاي مۆككەن كېچە » ( ھېكايىلەر توپلىمى ) « جانانغا يېزىلغان خەت» ( پوۋېستلار توپلىمى ) ، « كاككۇك بالىسى »  ( پوۋېستلار توپلىمى ) « سۈكۈتتىكى زېمىن » ( پوۋېست - ھېكايىلەر توپلىرىمى )« داۋان » ( رومان ) « كۈيلەر خانىشى - ئاماننىساخان » ( بالىلار پوۋېستى ) « ئاتەش قەلىب ، ساخاۋەتلىك زېمىن » ( ماكرو ئەدەبىي ئاخبارات ) ،  « يوللار ئېسىڭدە بولسۇن » (ئەدەبىي ئاخباراتلار توپلىمى ) ،  قاتارلىق كىتابلىرى  ھەر قايسى  نەشرىياتلار تەرىپىدىن  نەشىر قىلىندى . « شېرىن سۆيگۈ »  « قەشقەردە  توي » ،  « ئۇيغۇر پوۋېستلىرىدىن تاللانمىلار »  « ئۇيغۇر ھېكايىلىرىدىن تاللانمىلار » قاتارلىق  كىتابلارغا بىر قىسىم ئەسەرلىرى تاللاپ  كىرگۈزۈلدى .
   ياسىنجان  سادىق چوغلان ھازىر  شىنجاڭ  يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى ،  قەشقەر ۋىلايەتلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ھەيئەت ئەزاسى .  قولىڭىزدىكى « جاللات خېنىم »  ناملىق بۇ ئىككى  قىسىملىق تارىخىي رومان ياش قەلەم ساھىبىنىڭ ئون  بەش يىللىق ئەدەبىي ئىجادىيىتىدىكى ۋەكىللىك   ئەسەر بولۇپلا قالماستىن ، بەلكى تارىخىي رومانچىلىقىمىزدا مەيدانغا كەلگەن يەنە بىر مۇنەۋۋەر  ئەسەر بولۇپ ھېسابلىنىدۇ .  بىز بۇ  روماننىڭ نەشىر قىلىنىش مۇناسىۋىتى بىلەن ئۇيغۇر  ئەدەبىياتىمىزنى تەرەققىي قىلدۈرۈش  يولىدا تىنىمسىز ،  مىننەتسىز ، تەمەسىز ھالدا ئۈن - تىنسىز ئەجىر سىڭدۈرۈۋاتقان  بۇ تۆھپىكار  ياش يازغۇچىنىڭ تېنىگە  سالامەتلىك ،  بەخىت  ئىجادىيىتىگە مۇۋەپپەقىيەت تىلەيمىز .


    

مىلادىيە 1666  - يىلى تومۇز ئايلىرى .  چىڭقىچۈش .  
قۇياش  كۆيدۈرگۈچ نۇرلىرىنى گويا  مۇشۇ زېمىنغىلا چېچىۋاتقاندەك  يەر - جاھان  تونۇردەك قىزىپ  كەتكەنىدى . سۇسىز چۆلنىڭ كۆز  يېتىم دائىرىسىدە سەراپ كۆل سۈيىدەك زاھىر بولۇپ ،  ئەينەكتەك جۇلالىناتى . تاش - داڭگاللار گۆش قويسا كاۋاپ بولغۇدەك قىزىپ كەتكەنىدى . باھار يامغۇرىدا كۆكەرگەن قومۇش ، يانتاق ، قامغاق ، ئازغان ، چاكاندىلار تومۇزنىڭ كۆيۈك ئاپتىپىدا سارغىيىپ قۇرۇشقا باشلىغانىدى . قىپقىزىل  يۇلغۇن چېچەكلىرى خۇددى كۆيۈۋاتقاندەك قىزغۇچ يالقۇن چاچاتتى .  زېمىندىن كۆتۈرۈلگەن ئىسسىق شامال ئادەمنىڭ نەپىسىنى بوغاتتى . بەئەينى  ئۆلۈم  ۋەھىمىسىدەك مۇدھىش  تىمتاسلىققا چۆمگەن  بۇ ساينىڭ جىمجىتلىقىنى يىراقتىن ئاڭلانغان تۇچ كولدۈرمىنىڭ يېقىملىق جىرىڭلاشلىرى بۇزۇۋەتتى .  شۇ ھامان يۇلغۇن  سايىسىدە زېمىننىڭ  ھارارىتىگە  بەرداشلىق بېرەلمەي  گاھ ئالدى  ئوڭ پۇتى بيىلەن ئارقا سول پۇرتىنى كۆتۈرۈۋېلىپ ، ئالدى  سول پۇتى بىلەن ئارقا ئوڭ پۇتىدا يەر دەسسەپ ،  گاھ ئالدى سول پۇتى بىلەن  ئارقا ئوڭ پۇتىنى كۆتۈرۈۋېلىپ ، ئالدى  ئوڭ پۇتى  بىلەن ئارقا سول پۇتىدا يەر دەسسەپ تۇرغان پاتمىچۇق ، كەسلەنچۈكلەر  چۆچۈشكىنىچە بوغۇم - بوغۇم قاسراقلىق قۇيرۇقلىرىنى تىك كۆتۈرۈشكىنىچە يەر بېغىرلاپ قېچشىقا  باشلىدى.   قومۇشلارنىڭ سايىسىدە  مۆكۈنۈپ ياتقان تورغايلار پۇررىدە ئۇچۇپ يەنە بىر قومۇشلۇقتىكى يۇلغۇنلارنىڭ ئارىسىغا شۇڭغۇدى. ئىككىدىن خىل ئات قېتىلغان بەش مەپە ئاستانە تەرەپكە قاراپ كېتىۋاتاتتى . بامدات  ۋاقتى بىلەن يېڭىسار  قەوئەسىدىن يولغا چىققان بۇ ئاتلار  تېخى ھېرىپ قالمىغان بولسىمۇ  ، ساينىڭ ئاتەشلىك ھارارىتىگە بەرداشلىق بېرەلمەي  ئېزىلىپ - ئېزىلىپ  قۇشقۇن تارتاتتى .  ئاتلارنىڭ بويۇنلىرىغا ، ئېگەر -  جابدۇقلىرىغا ، مەپىتىنىڭ ئوقىغا ئېسىپ قويۇلغان مىس قوڭغۇراقلارمۇ ئاتلارنىڭ مېڭىشىغا  ماسلشىپ جانسىز  جىرىڭلايتتى . مەپىنىڭ  شادلىق يوغان چاقلىرى  گويا بۇ  سايدىن  ، چۈل  ئاپىتىدىن زارلانغاندەك نالىلىك غىچىرلايتتى .  مەپىلەرنىڭ ئالدىدا جەدە ئارغىماققا مىنگەن ، دۇبۇلغا - ساۋۇت كىيىپ ، يېنىغا قىلىچ ، بوينىغا ئوقيا ئاسقان يول باشلىغۇچى سەركەردىمۇ ، مەپىگە يولىنىپ پۇتلىرىنى ساڭگىلىتىپ  ئورتۇرغان مەپىكەشلەرمۇ ۋە مەپىلەرنىڭ كەينىدىن قۇرۇقداپ تولۇق  قوراللانغان ئەللىككە يېقىن ئاتلىق سەرۋازلارمۇ يۇلۇپ تاشلىۋەتكەن گىياھتەك سولىشىپ  قالغانىدى . مەپىتىنىڭ قۇببە شەكىللىك سايىۋىنى  كۆك مەخمەل  بىلەن قاپلانغان بولۇپ ،  چۆرىسىگە  تەتىللادىن جىيەك تۇتۇلۇپ ،  رەڭلىك چۇچا ،  چىلەنتەكلەر بىلەن بېزەلگەنىدى . سايىۋەننىڭ ئالدى  ۋە ئوڭ - سول ئىككى يېنىدىن باش پاتقۇدەك چوڭلۇقتا كۆزنەك ئېچىلىپ ، ئالتۇن رەڭ تاۋار پەردە تارتىلغانىدى . بۇ كۆزنەكلەردىن  مەپىدە ئولتۇرغۇچىلار ھەم سىرتنى كۆزىتىش  ھەم ھاۋا ئۆتكۈزۈپ شامالداش ئۈچۈن پايدىلىناتتى .  شۇ تاپتا مەپىلەرنىڭ ئىككى يان تەرىپىدىكى  ھاۋادىنىنىڭ پەردىلىرى قايرىۋېتىلگەنىدى .  
- سەركەردە ، ھەي سەركەردە !
باشتىكى مەپىدىن ئاڭلانغان ئايال كىشىنىڭ زىل ئاۋازى مەپىكەشنىڭ مۈگدىشىگە ھېچقانداق تەسىر يەتكۈزمىگەن  بولسىمۇ ، لېكىن ئالدىدا يول باشلاپ كېتىپ بارغان  سەركەردىنى چۆچۈتتى.   ئۇ چاقماق تېزلىكىدە  قەددىنى رۇسلىدى . ئوڭ  قولى يېنىغا ئېسىلغان  قىلىچنىڭ سېپىغا ، سول قولى ئاتنىڭ چۇلۋۇرىغا يۈرۈردى . تاي چېغىدىن تارتىپ كۆڭۈل  قۇيۇپ كۆندۈرۈلگەن ، ھازىرغىچە بىر قانچە قېتىملىق جەڭلەرگە قاتناشقان جەدە ئايغىر چۇلۋۇرنىڭ يەڭگىل سىلكىنىشىدىن چېپپىدە توختىدى . سەركەردە  سەركەردە بۇركۈتنىڭكىدەك ئۆتكۈز كۆزلىرى بىلەن ئەتراپقا چاققانلىق بىلەن تەكشى نەزەر  تاشلىغاندىن كېيىن ،  ئاتنىڭ بېشىنى  مەپە تەرەپكە بۇرىدى - دە مەپىدىن بىر قەدەم  نېرىدا توختاپ ، بېشىنى تۆۋەن سېلىپ  تۇرۇپ  سورىدى :
- لەببەي ، خان ئاغىچا خېنىم .
  سايىۋەننىڭ ھاۋادىنىدىن يۈزىنى ھىلھىلە رومال  بىلەن يېرىم يۆگىۋالغان ئوتتۇز نەچچە ياشلاردىكى  جۇۋاننىڭ تۈجۈپىلەپ قويغان ئوسمىسى سىڭىپ ئىچكەن  قىياقتەك قېشى ،  سۈرمە سۈرۈلگەن  قايرىما كىرپىكلىك شەھلا كۆزلىرى كۆرۈندى .
  - سالقىنراق جاي تېپىپ ئۇسسۇزلۇق ئىچكەن بىردەم شامالدىساق  بولاتتى .
  - خوش ئاغىچا خېنىم ،- سەركەردە قولىنى پېشانىسىگە سايىۋەن قىلىپ ئالدى تەرەپكە نەزەر  تاشلىدى - دە ، يەنە بېىشنى  تۆۋەن  سېلىپ تۇرۇپ  جاۋاب  بەردى ، - ئالدىمىز تەرەپتە  دەل - دەرەخلىك كۆرۈنگەندەك قىلىدۇ . شۇ يەرگە بېرىپ سالقىندىساق قانداق بولۇر ؟
   - مەيلى ، - دېدى ئاغىچە خېنىم ، - مەلىكىنىڭ مەپىسىگە قاراپ باقسىلا ، ئۇسساپ قالدىمىكىن ؟
- خوش .
  سەركەردە ئېتىنىڭ بېشىنى ئىككىنچى مەپىگە بۇرىدى ۋە ھاۋاداندىن مەپە ئىچىگە نەزەر تاشلىدى .
مەلىكە شېرىن سۈت ئۇيغۇسىغا كەتكەنىدى . ئۇششاق ئۆرۈلگەن كوكۇلا چاچلىرى يولدا ئوقۇپ كەلگەن كىتابنىڭ ئوچۇق بەتلىرىدە يېيىلىپ ياتاتتى .  مەلىكىنىڭ ئىككى كېنىزىكىمۇ بىرىنىڭ ساغرىسىغا بىرى بېىشنى قويۇپ ، مەپىنىڭ ئاياغ تەرىپىدە  ئۇخلاپ  قېلىشقانىدى .
  سەركەردە باشتىكى مەپىنىڭ قېشىغا كېلىپ جاۋاب بەردى  :
  - ئاغىچا خېنىمغا مەلۇم بولغان ،  مەلىكە مەھلىيا خېنىم  ئۇخلاپ قاپتۇ ، ئويغىتىشقا پېتىنالمىدىم .  
مەپە ئىچىدىن سادا چىقمىدى . سەركەردە بىر نەچچە دەقىقە جاۋاب كۈتكەندىن كېيىن يەنە سورىدى :
  -  مېڭىشقا ئىجازەتمىكىن ، ئاغىچا خېنىم !
- ئىجازەت . مەلىكە ئۇخلاپ قالغان بولسا ئويغىنىپ كەتمىسۇن . مەپىنى سىلىقراق ھەيدەڭلار .
- خوش  ،ئاغىچا  خېنىم .
  بىر چۆگۈن  چاي قاينىمى يول  ماڭغاندىن كېيىن سەركەردىنىڭ كۆز ئالدىدا  ياپيېشىل  بىر بوستانلىق نامايان بولدى . تاپتاقىر سايلىقنىڭ ئوتتۇرىسىدغا خۇددى بىر يېشىل  كىمخابنى تاشلاپ قويغاندەك تاسادىپىي ۋە ئاجايىپ  يېقىملىق تۇيغۇلارنى   قوزغاتقۇچى توغراق ، تاغ تېرىكى ، سۇۋادان ، جىڭدە  ۋە سۆگەتلەر  بىلەن بېزەلگەن بوستانلىقنىڭ نېرىقى چېتى مەھەللىگە تۇتىشاتتى . يول مۇشۇ بوستانلىقنىڭ ئوتتۇرىسىدىن ئۆتەتتى . كۈنپېتىش تەرەپتىكى كۆيۈك تاغلارىن ئېقىپ كەلگەن ،  ئىككى تاش تۈگمەن چۆرگىلەتكۈدەك بىر ئېقىن مۇشۇ بوستانلىققا كەلگەندە  يېيىلىپ ، تاراملارغا بۆلۈنۈپ ئاقاتتى . ئات چاچتۇرۇپ كەلگەن سەركەردە ئېقىن بويىدىكى قۇچاق يەتكۈسىز ئىككى تۈپ سۆكەتنىڭ سايىسى چۈشكەن تۆت پارچە كىگىز ئورنىدەك چىملىقنى  مولجالىدى - دە ، كەينىدىن دەمبەس قەدەم ئات چاپتۇرۇپ كەلگەن سەرۋازغا  بۇيرۇق قىلدى :
- زىلچا - كۆرپىلەرنى ئاشۇ سۆكەتنىڭ  سايىسىگە سېلىڭلار . چاققان  بولۇڭلار ، ئاغىچا خېنىم ساقلاپ قالمىسۇن .  
  سەرۋازلار قاتار كېلىپ توختىغان مەپىلەرنىڭ تۆتىنچىسىدىن ئىككى پارچە گىلەمنى ئېلىپ سايىدىكى چىملىققا سالدى . ئۇنىڭغىچە ئۈچىنچى مەپىدىن ئون يەتتە - ئون سەككىز ياشلار چامىسىدىكى ئۈچ كېنىزەك بىلەن قىرىق ياشلار چامىسىدىكى قاۋۇل بىر خىزمەتكار ئايال چۈشۈپ بىرىنچى مەپىنىڭ قېىشىغا كەلدى - دە مەپىنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى  ئىشىكنى ئاچتى . قىزلاردىن بىرى قولىدىكى تۆت پۇتلۇق دەسسىگۈچنى  مەپىنىڭ لىۋېگە توغرىلاپ قويدى . يەنە بىر قىز مەپىدىن چۈشۈش ئۈچۈن تەمشەلگەن ئاغىچە خېنىمنىڭ قوش - قوش ئالماس كۆزلۈك ئالتۇن ئۈزۈك مەرۋايىت ۋە ھەر خىل رەڭدار تاشلاردىن بېزەك قويۇپ  تىكىلگەن قىزىل رەڭلىك ئاياغ كىيگەن پۇتىنى مەپىنىڭ لىۋىگە توغرىلاپ قويۇلغان دەسسىگۈچكە پەم بىلەن  قويدى  ھەمدە ئىككى كېنىزەكنىڭ ئىككى قولىدىن تۇتۇپ ياردەم بېرىشى  بىلەن ئاۋايلاپ يەرگە چۈشتى . ئۇ مەپىنىڭ ئىچىدىكى دىمىق  ھاۋادا خېلىلا تەرلەپ كەتكەن بولسا كېرەك ، ئالتۇن ئۈزۈكلەر تولۇپ كەتكەن بارماقلىرى بىلەن مايسا رەڭ شايى كۆلىكىنىڭ كۆنجىكىدىن  چىمداپ تۇتۇپ ،  ئۆزىنى  يەلپۈشكە باشلىدى .  بوستانلىقنىڭ سالقىن  غۇر - غۇر  شامىلى كۆڭلەكنىڭ ئېتىكىنى يەلپۈيتتى .
   - ئۇھ  ، شۈكرى خۇدايىم .  ئەجەپ بىر راھەتكە چىقتىما ، -  ئاغىچا خېنىم  شۇنداق دېگەچ ئەتراپقا نەزەر تاشلىدى - دە ئىككىنچى مەپىدىن چۈشۈپ قاراپ تۇرغان ئىككى كېنىزەكتىن سورىدى ،- مەلىكىنى نېمىشقا مەپىدىن چۈشۈرمەيسىلەر ؟
  ئىككى كېنىزەك  دەرھال قول قوۋۇشتۇرۇپ ، بېىشنى تۆۋەن سېلىپ  جاۋاب بەردى  :
- مەلىكە تېخىچە ئويغانمىدى ، ئاغچا خېنىم .
  -  ئويغىتىڭلار ، سەگىدەپ بىردەم ئوينىۋالسۇن ، يەنە ئۇخللىۋالىدۇ تېخى ، -    ئاغىچا خېنىم  ئەمدى يېنىدىكى كېنىزەكلەرگە قارىدى ،- خالىيراق  بىر جايغا باشلاڭلار .
   بىر كېنىزەك ئالدىدا يول باشلاپ ، ئىككى كېنىزەك  ئاغىچا  خېنىم يېقىلىپ چۈشسە ھازىرلا يۆلىۋېلىشقا تەييار تۇرغان ھالەتتە ئىككى يېنىدا مېڭىپ ، ھاجەت قىلدۈرۈش ئۈچۈن  قويۇق ئورمانلىقنىڭ ئارىسىغا كىرىپ كەتتى .
خىزمەتكار ئايال ئاغىچا خېنىمنىڭ مەپىسىدىن ئىككى تەتىللا  كۆرپىنى ئالدى -دە ، سەرۋازلار سالغان زىلچىنىڭ تۆر تەرىپىگە قوشلاپ سالدى .  ئاندىن مەپىدىن يەنە  ئىككى پەي  ياستۇقنى  ئېلىپ ئاغچا خېنىمنىڭ يۆلىنىپ ئولتۇرۇشى ئۈچۈن كۆرپىنىڭ ئۈستىگە ئاۋايلاپ جايلاشتۇردى . ئۇنىڭدىن سەرۋازلار تۆتىنچى  مەپىدىن سوغۇق ساقلاش ئۈچۈن بۇيا - بېدىلەر بىلەن مەھكەم چۈمكەلگەن قوغۇن - تاۋاز  ، توغاچ - ئالۇچىلارنى ، ساپال كومزەكتىكى قېتىق ، مىس كومزەكلەردىكى ھەر خىل شەربەت - مۇراببالارنى ، قاتلىما ، گۆشنان ، سوغۇق گۆشلەرنى ئەكىلىپ داستىخانغا تىزدى .
   ئاغىچا  خېنىم  كېنىزەكلەر مىس ئاپتۇۋىدا قۇيۇپ بەرگەن  سۇدا قولىنىڭ ئۇچىنى - خېنە قويغان تىرناقلىرىنى دېگۈدەك  چايقىدى - دە ، داستىخاندا ئولتۇرۇش ئۈچۈن بىر قەدەم چامداپلا ، باراقسان ئۆسكەن  ئىككى تۈپ سۆگەتكە ئەيمىنىپ قارىدى .  سۆگەتلەردىن بىرى يوغىناپ پورلىشىپ كەتكەن بولۇپ   ، پورى تۆكۈلۈپ كەتكەنلىكتىن قارنى ئېچىلىپ ، ئادەم پاتقۇدەك كاۋاك  بولۇپ قالغانىدى . يەنە بىر تۈپ سۆكەتنىڭ ئادەم بويى بىلەن تەڭ يېرىمىدە ئادەم بېشىدەك ۋە قوش مۇشتۈمدەك چوڭلۇقتا بىر نەچچە پوقىقى ساڭگىلاپ تۇراتتى .  سۆگەتنىڭ شاخلىرىغا قاغا - قۇزغۇنلار ئۇۋا سالغان بولۇپ ، نېمە سەۋەبتىندۇر بىراۋلار  ئېچىپ قويغان قاپاقلار سەلكىن چۆل  شامىلىدا تىنىمسىز  پۇلاڭلاپ تۇراتتى ،  شۇنداقلا قارىغان كىشىگە  بۇ قاپاقلار خۇددى  ئىككى - ئۈچ ياشلىق بالىلارنى بوينىدىن ئېسىپ قويغاندەك ۋەھىمىلىك تۇيغۇ بېرەتتى .
    - ئانامەي ، -  دېدى ئاغىچا خنىم ھودۇققان ھالدا  ، - ئادەمنىڭ  تېنى ئەيمىنگۈدەك سۆگەتكەنغۇ بۇ ، داستىخاننى دەرھال  باشقا يەرگە يۆتكەڭلار .
   - بۇ سۆگەتلەرنىڭ سايىسى بەلەنتى ، ئاغىچا  خېنىم ، - دېدى  سەركەردە بېشىنى تۆۋەن سېلىپ .
   - ئالۋاستى ئۇۋىسىدەك بۇ يەردە قانداقمۇ  خاتىرجەم  ئارام ئالغىلى بولسۇن ، دەرھال يۆتكەڭلار ، -  دېدى ئاغىچا  خېنىم  قەتئىيلىك بىلەن قولىنى سىلكىپ ،- قېرى سۆگەتلەرگە ، بولۇپمۇ مۇشۇنداق چۆلدىكى پورلىشىپ كەتكەن  قارنى يوق سۆگەتلەرگە ئالۋاستى ئۇۋىلىۋالىدۇ .  بۇنداق خالىي  ئەمەس جايدا ئارام ئالساق ئالۋاستى چېپىلىۋالمىسۇن يەنە .  سۆگەتنىڭ سايىسىگە چىدىمىسىلا سەرۋازلار بىلەن  ئۆزلىرى ئارام ئالىسىلا .
   زىلچا ، كۆرپە ،  داستىخانلار قول - قولچە  يۆتكەلدى .  
    - توشقان ! ئەنە قاچتى ،  ئەكە ئوقيانى ، ئىلدام بول ...
  ئەمدىلا ئون ياشقا كىرگەن مەلىكىنىڭ كەپسىزلىك بىلەن چۇقان سېلىشى ئاغىچا خېنىمنىڭ دىققىتىنى بۆلدى .  مەلىكىنىڭ  يېنىدىكى كېنىزەك  يۈگۈرۈپ  بېرىپ مەپىدىن چاققانغىنە بىر  ئوقيا  بىلەن  لىق ئوق چاقىلانغان ، زەر يىپلار بىلەن كەشتىلەنگەن ئوقداننى ئەكەلدى .  ئاغىچا  خېنىم  مەلىكىنىڭ كەپسىزلىكىنى ياقتۇرمىغان ھالدا تاقەتسىزلىنىپ ۋارقىرىدى :
  - مەلىكەم ، ھاي مۆھتىرەم  خېنىم . كەلسىلە ، سەكرەپ يۈرمەي مۈزدەك شەربەتتىن بىر ئوتلام ئىچىۋالسىلا . ئىسسىق ئۆتۈپ  قالمىسۇن يەنە .
   -ئۇسسىمىدىم ، سەل تۇرۇپ ئىچىمەن .
مەلىكە جاۋابەن  شۇنداق دېدى - دە ، ئوقداندىن بىر تال ئوقنى  ئېلىپ ، يانىك كىرىچىگە بەتلىگىنىچە توشقان قېچىپ كەتكەن توغراقلىققا يۈگۈردى .  ئۇنىڭ بېلىدىكى ئالتۇن توقىلىق كەمىرىگە ئېسىۋالغان ئىككى غېرىچ  ئۇزۇنلۇقتىكى خەنجىرى تېنىمسىز پۇلاڭلاپ تۇراتتى .   خەنجەرنىڭ كۈمۈش غىلىپىغا قۇيۇلغان جاۋاھىر كۆزلەر  قۇياش نۇرىدا يالتىرايتتى . مەلىكىنىڭ كەينىدىن ئۇسستاپ ھالىدىن كەتكەن ئىككى كېنىزىكى بىلەن ئوننچە سەرۋازمۇ جېنىنىڭ بارىچە يۈگۈرۈشتى .
   - ئەتىگەندىن بېرى ھارۋاىدا مىدىرلىماي ئولتۇرۇپ زېرىكىپ كەتكەن  ئوخشايدۇ ،- دېدى ئاغىچا خېنىم مەلىكىنىڭ شوخلۇقىدىن سۆيۈنگەن  ھالدا ۋە نېرىراقتا تۇرغان سەركەردىگە  بۇيرۇق قىلدى ،-  سەركەردە ، سىلى  بېرىپ مەلىكىنى قايتۇرۇپ كەلسىلە ، شۇنچە ئۇزۇن يولنى تىنچ - ئامان  بېسىپ كەلدۇق . ئەمدى  ئاستانىنىڭ بوسۇغىسىغا كېلىپ قالغاندا بىرەر پېشكەللىككە يولۇقۇپ قالمايلى يەنە .
   - خوش ،ئاغىچا خېنىم . - ئاستانىگە چاپارمەن ماڭدۇرۇۋەتسىلە ، خان ئالىيلىرىغا كەلگەنلىكىمىزدىن خەۋەر بېرىۋەتكەي .
- خوش ،ئاغىچا  خېنىم .  سەركەردە ئون  سەرۋازنى ئۈستى مەھكەم  چۈمكەلگەن بەشىنچى مەپىدىن نېرى بولماسلىققا تاپىلىدى . چۈنكى بۇ  مەپىدە  تۇرپاننىڭ نائىب  ئەمرى سەئىد باباخاننىڭ ئاكىسى خاقان ئابدۇللاخانغا ئەۋەتكەن شاھانە سوۋغا - سالاملىرى بار ئىدى.  قالغان سەرۋازلارنى ئاغىچا خېنىمدىن قىرىق -  ئەللىك قەدەم نېرىدا چۆرگىلىتىپ كۆزەتتە  تۇرغۇزدى - دە ،ئىككى سەرۋازنى ئەگەشتۇرۇپ مەلىكىنىڭ كەينىدىن ئورمانلىققا كىرىپ كەتتى .  
خىزمەتكار ئايال  ساپال  كومزەكتىكى قېتىقتىن ئالتۇن جامغا بەش - ئالتە قوشۇق بۆلۈپ ، ئۈستىگە ناۋات شىرنىسىدىن  قۇيۇپ ، قوشۇق بىلەن قوچۇدى . ئاندىن  مەخسۇس ئاغىچا خېنىم بىلەن مەلىكىگە ئاتاپ ئېلىۋالغان ساپال كوزىدىكى مۇزدەك بۇلاق سۈيىدىن تۆكۈپ دوغ قىلدى - دە ،ئالدۇن جامنى ئاغىچا خېنىمغا ئىككى  قوللاپ تۇتتى  :
  - ئۇسسۇزلۇق ئىچىۋالسىلا ،ئاغىچا خىنىم .
ئاغىچا خېنىم  جامنى قولىغا ئالدى - دە  ئەتراپىدىكى كۆزەتتە تۇرۇۋاتقان سەرۋازلارنىڭ باشقا تەرەپكە قاراپ تۇرۇشقىنىنى كۆرۈپ  ، يۈزىگە  يېرىم تارتىۋالغان ھىلھىلە چۈمبىلىنى ئېلىۋەتتى .  ئويماقتەك كىچىك ، چىلاندەك قىزىل لەۋلىرىنى ئالتۇن جامغا تەگكۈزۈپ مۇزدەك  دوغنى  ئاستا سۈمۈردى .  شۇ ئەسنادا ئىككى كېنىزەك توز پېيىدە ياسالغان يەلپۈگۈچ  بىلەن ئاغىچا   خېنىمنى ئىككى  تەرەپتىن ئاستا يەلپۈشكە باشلىدى .  

بۇيەردە <<جاللات خېنىم>>نىڭ تولۇق تورغا يوللانغىنى بار.كۆرۈپ بېقىڭ...
http://www.upuk.com.cn/read/index.asp
تىزىملىتىپ كىرسىڭىزلا ئوقۇيالايسىز...

تۈمەنلىگەن ئالماسلارنى چېچىۋەتكەندەك چاراقلاپ كۆزنى قاماشتۇرۇپ تۇرغان كېچە ئاسمىنىدىكى يۇلتۇزلار بىلەن  ساھىبجامال ئۇيغۇر قىزلىرىنىڭ قېشىنى ئەسلىتىدىغان ئالتە كۈنلۈك  ئەگىم ئاي سۇس نۇرىنى يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنىڭ ئاستانىسى قەدىمى شەھەر يەكەننىڭ ھەممە يېرىگە تەكشى چاچاتتى . شەھەر سېپىلىنىڭ ئۈستىدىكى قاراۋۇلخانىلاردا  ، ئوردا سېپىلىنىڭ كۈنگۈرە -  مۇنارلىرىدا كۆزەتتە تۇرغان لەشكەر - ياساۋۇللارنىڭ قولىدىكى قىلىچ - نەيزىلەر  سۇس ئاي نۇرىدا سوغۇق يالتىرايتتى . ھەرەمدىكى ھەشەمەتلىك قەسىر -  راۋاقلارنىڭ ، ھەيۋەتلىك خان سارىيىنىڭ گۈمبەز - قۇببىلىرىدىكى رەڭدار كاھىشلار ھەشەمەت بىلەن پارقىرايتتى . ئاستانە رەستىلىرىدە كەچكى بازار قىزغىن داۋام قىلىۋاتاتتى . قىسمەن دەڭ - سارايلار ، ئاشخانىلار ، كاۋاپچىلار ، ھېسىپچىلار ، غالتەك  گۆشى ساتقۇچىلار ، نامازشام  بازىرىدىكى ھاجەتمەن ئېلىپساتارلار ،  ئۇششاق تىجارەتچىلەر ، باققاللار ، ھۆپىگەرلەر ، تېخىچە دۇكانلىرىنى يىغىشمىغانىدى .  شەھەرنىڭ چىلتەنلىرىم ، ھەزرىتى پىر مازارلىرى ۋە خانىقا دەرۋازىسى تەرەپلەردىن ئاڭلانغان قەلەندەرلەر ، سوپى - دەرۋىشلەرنىڭ « ھۈ -ھۈ » ، « ھۆم ئاللاھ ، ھەق دوست » دەپ زىكرى قىلىشلىرى شەھەردىكى قىزغىن ھايات شاۋقۇنلىرىغا ماسلاشمىغان ھالدا خۇددى شەھەرگە باستۇرۇپ كېلىۋاتقان بىر توپ يىرتقۇچلارنىڭ ھۇۋلاشلىرىدەك ۋەھىمىلىك تۇيغۇ بېرەتتى . ۋە ئاشۇ مازار - خانىقالارغا قانداقتۇر بىر ئىلاھىي كۈچ بەخىش ئېتىپ ، سىرلىق ھەم مۇدھىش كۆرسىتەتتى . شۇنىڭ بىلەن بىللە ئالتۇنلۇقۇم مازىرىدىكى خانلار قەبرىستانلىقىدا تىلاۋەت قىلىۋاتقان قارىينىڭ مۇڭلۇق ئاۋازىنى كىېچىنىڭ غۇر - غۇر شامىلى ئۇچۇرۇپ كېلەتتى . مۇڭلۇق كۈيگە ئوخشاش بۇ ئاۋاز گويا ئېچىنىشلىق بىر نالە - پەريادتەك ئادەمنىڭ يۈرەك - باغرىنى ئېزەتتى .
شەھەرنىڭ  قايسىبىر چېتىدىن ئاڭلانغان  ساتارغا تەڭكەش قىلىنغان بۇ مۇقام  ئاۋازى ئاستا - ئاستا ئەۋجىگە چىقىپ ، سوپى - دەرۋىشلەرنىڭ ۋەھىمىلىك « ھۈ - ھۈ » لىرىنىمۇ ، قارىيىنىڭ نالىلىك قىرائىتىنىمۇ بېسىپ چۈشتى .  نامەلۇم مۇقامچىنىڭ تاغ سۇلىرىدەك سۈزۈك ۋە جاراڭلىق ، سېھىرلىك ئاۋازى ئاستانە ئاسمىنىدا جاراڭلايتتى .
   شۇ دەقىقىدە خان سارىيى گۆرىستان جىمجىتلىقىغا چۆككەنىدى . ساراي  ئەتراپىدىكى مۇھاپىزەتچى  ياساۋۇللاردىن تارتىپ ، ساراي خىزمەتكارلىرىغىچە ،  شاھنىشىنىدىكى ۋەزىر - ۋۇزرالاردىن تارتىپ ھۆدەيچى - ئىشكىكباقارلارغىچە گويا چوڭراق نەپەس  ئالسا دەرھاللا جېنى چىقىپ كېتىدىغاندەك ۋەھىمە بىلەن سۈكۈتكە چۆمگەنىدى . بارلىق ئوردا ئەركانلىرىنىڭ بېشى مەيدىسىگىچە  ساڭگىلىغان ،  كۆزلىرى پۇتىنىڭ  ئۇچىغا تىكىلگەن بولۇپ ، شاھنىشىننىڭ نەقىشلىك تام - تورۇسلىرىغا ئېسىلغان كۈمۈش شامدانلاردىكى يۇلتۇزدەك يېنىپ كەتكەن شاملارنىڭ يورۇقىدا چىرايلىرىدىكى يوشۇرالمىغان ۋەھىمىلىك ئىپادىلەر مانا مەن دەپ كۆرۈنۈپ تۇراتتى . تۆرىدىكى ئۈچ گەز ئېگىزلىكتە مەرمەردىن ياسالغان توققۇز پايىلىك شاھ سۇپىسىنىڭ ئۈستىدىكى چوغدەك خوتەن گىلىمىنىڭ ئۈستىگە ئورنىتىلغان ، تۇتقۇچ ۋە قۇببىلىرى قۇيما ئالتۇندىن ياسىلىپ ، ھەر خىل رەڭدىكى ئالماس ، ياقۇت ، قاشتېشىدىن كۆز قويۇپ بېزەلگەن  ھەشەمەتلىك تەختتە دۆلەتپاناھ سۇلتان  ئابدۇللاخان غەزەپلىك ئەلپازدا سەلتەنەت بىلەن ئولتۇراتتى . ئۇنىڭ چوڭ - چوڭ سۈرلۈك قوي كۆزلىرى تۆۋەندىكى ئوردا ئەركانلىرىغا گۇمانخورلۇق بىلەن تىكىلگەنىدى . شاھنىشتىن ئىچىدە قاتتىق ئىزتىراپتا قالغان چوڭ - كىچىك ئەمىرلەرنىڭ ۋەھىمە ئىلكىدىكى پۇشۇلداپ تىنىشلىرى ۋە يۈرەكلىرىنىڭ ئەنسىز سوقۇشلىرىدىن باشقا ھېچقانداق شەپە ئاڭلانمايتتى .
    ئەلياتقۇ مەھەلدە خاننىڭ  تۇيۇقسىز  كېڭەشكە چاقىرتقانلىقىدىن تەئەججۈپلىنىپ ،  تۈرلۈك ئوي- خىياللار بىلەن شاھنىشىغا ئالدىراپ - تېنەپ  جەم بولغان بۇ ئوردا  ئەركانلىرى ئولتۇرۇشقا ئىجازەت بېرەلمىگەنلىكى ئۈچۈن ، خاننىڭ چىرايىدىكى غەزەپتىن ئەس- ھوشلىرىنى يوقىتىشىپ ،  ئەركىنرەك تىنىشقىمۇ جۈرئەت قىلالماي قول قوۋۇشتۇرغىنىچە يەرگە قاراپ تۇرۇشاتتى . بارلىق ئەمىرلەرنىڭ تولۇق كېلىپ بولغانلىقىغا كۆزى يەتكەن دىۋانبېگى تەختكە يېقىنراق كېلىپ سۇلتان ئابدۇللاخانغا مۇراجىئەت قىلدى :
  - ئادالەتپاناھ ئانھەزرىتىمگە مەلۇم بولغاي ، كېلىشكە تېگىشلىك ئوردا  ئەئيانلىرىنىڭ ھەممىسى كېلىپ بولدى .
  سۇلتان ئابدۇللاخان تەختنىڭ ئالتۇن قۇببىسىگە يۆلەنگەن سېمىز گەۋدىسىنى سەل رۇسلىدى - دە تۆۋەندە قول قوۋۇشتۇرۇپ تۇرغان ئەمىرلىرىگ بىر قېتىم تېز - تېز نەزىرىنى يۈگۈرتكەندىن كېيىن ، جاۋاب كۈتۈپ تۇرغان دىۋانبېگىگە قول ئىشارىسى قىلدى . خاننىڭ قول ئىشارىسىنى كۆرگەن  دىۋانبېگى ئەمىرلەرگە يۈزلىنىپ ، ئۈنلۈك ئاۋازدا پەرمان يەتكۈزدى :
- خان ئالىيلىرى ئەمىرلەرنى ئولتۇرۇشقا ئىجازەت بەردى .
- ئانھەزرىتىمنىڭ شەپقىتىگە ھەشقاللا !
  ئەمىرلەر بىردەك خانغا تەشەككۈر  ئېيتىشىپ ، يەڭگىل تىن ئېلىشتى - دە ،ئەمەل - مەرتىۋىسى بويىچە ئۆزلىرىنىڭ ئورۇنلىرىنى تېپىپ ئولتۇرۇشتى . قىسقىغىنچە ئۆرىتۆپىدىن كېيىن  كۇرسىلارغا جايلىشىپ  ئولتۇرۇۋالغان ئەمىرلەر يەر تېگىدىن خانغا ئېھتىيات بىلەن قارىشىپ ، يەنە بېشىنى تۆۋەن سېلىشتى . نېمىگىدۇر ئاچچىقلىنىپ قالغان خاننىڭ قاپىقى تېخىچىلا تۈرۈك  بولۇپ ، قوشۇمىلىرى كىرىشىپ كەتكەنىدى .
  سۇلتان ئابدۇللاخان كۆنگەن ئادىتى بويىچە گېلىنى ئىككى قېتىم قىرىۋەتكەندىن كېيىن سۆز باشلىدى :
  - ئىشەنچىلىك مەلۇماتلاردىن قارىغاندا ، قەشقەردىكى بىر قسىىم مۇناپىق رىياكارلارنىڭ كۈشكۈرتىشى بىلەن شاھزادە يولۋاسخان  خۇتبىنى ئۆزىنىڭ نامىغا ئوقۇتۇپتۇدەك . ئەلۋەتتە شاھزادىنى ئاق دىمەكچى ئەمەسمەن . ئول نائىنساپ شاھزادىنىڭ نىيەت - ئىقبالى بىزگە خېلى بۇرۇنلا ئايان بولغان . ئەمما ، سەلتەنىتىمىزنىڭ بىر قىسىم يوشۇرۇن ئەغيارلىرى ①    شاھزادىنىڭ ئەتراپىغا توپلىشىپ ، پەرزەنتىنى پەدەرگە قىلىش كۆتۈرۈشكە كۈشكۈرتمەكتە . ئۇزۇندىن بېرى خانلىقىمىزنىڭ تۇزىنى يەۋاتقان بىر قىسىم ئەمىر - بەگلىرىمىز تۇزكۇرلۇق قىلىپ ، بىزدىن يۈز ئۆرۈپ ، شاھزادىگە مايىل بولماقتا . مەن قەشقەر ئەمىر-بەگلىرىنىڭ مۇناپىقلىق قىلغىنىغا ئىشەنسەممۇ ، لېكىن ئوردامدىكى ئەمىرلەردىن ماڭا ساتقۇنلۇق قىلىدىغانلار چىقار دەپ زىنھار ئويلىمىغان . مانا بۈگۈن ئوردىمىزنىڭ يۇقىرى مەرتىۋە ۋە  ئالىي ئىنئاملىرىغا ئۈزۈندىن بېرى نائىل بولۇپ كەلگەن بىر ئاسىي ئەمىر ئۆزىنى ئاشكارلىدى .
  خاننىڭ سۆزى مۇشۇ يەرگە كەلگەندە شاھنىشندىكى بارلىق ئەمىرلەر خانغا يەر تېگىدىن خۇدۈكسىرەپ ، بىر - بىرىگە گۇمانسىراپ قارىشىۋالدى - دە  ئولتۇرغان ئورۇنلىرىدا ئىختىيارسىز قىمىرلاشتى . قانداقتۇر بىر قورقۇنچتىن يۈرەكلىرى ئەنسىز سوقۇپ كىمخاب تونغا قىمدالغان ۋۇجۇدلىرىنى سوغۇق تەر باستى .
   شاھزادە يولۋاسخاننىڭ دادىسىدىن خانلىق تەختنى تارتىۋېلىش نىيىتى ئاشكارىلانغان بىر نەچچە يىلدىن بېرى سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ ئوغلىنىڭ ۋاپاسىزلىقىدىن قاتتىق رەنجىپ ، گۇمانخور ، ئاسان غەزەپ قىلىدىغان، رەھىمسىز ، چېچىلغاق بولۇپ  قالغانلىقى بارلىق ئەمىرلەرگە ئايان ئىدى . خان غەرەپلەندىمۇ  ، بولدى ، بىرەر كىمنىڭ كاللىسىنى ئالماي بولدى قىلمايدۇ . ئاھ تەڭرىم ؟!  خان ئالىيلىرىنىڭ كۆڭلىگە ئۆزۈڭ ئىنساب - تەۋپىق بەرگەيسەن ...
     سۇلتان ئابدۇللاخان ۋەھىمىدىن كىرپىدەك تۈگۈلۈپ كەتكەن ئەمىرلىرىگە سوغۇق نەزەر تاشلاپ گېپىنى داۋاملاشتۇردى :
   - بىر ھەپتىدىن بېرى ئوۋ قىلغاچ لەشكەرلىرىمنى مەشىق قىلدۈرىمەن دەپ ئاستانىدىن چىقىپ كەتكەن مۇناپىق ، ئاسىي ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگە ئىككى مىڭ لەشكىرى بىلەن  قەشقەرگە بېرىپ شاھزادىدىن پاناھلىق تىلەپتۇ ...
بۇ يېڭى شۇم خەۋەردىن ئەمدىلا خەۋەر تاپقان ئەمىرلەرنىڭ كىمخاب ، بەقەسەم تونلارغا ئورالغان گەۋدىلىرى يەنە قايتىدىن قىمىرلاشقا باشلىدى . ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگە بىلەن يېقىن بۇرادەرچلىك قىلىپ ئۆتكەن بىر قانچە ئەمىرلەر ئۆزلىرىنىڭ بۇ خائىنغا چېتىلىپ قېلىپ ، خاننىڭ غەزىپىگە ئۇچرىشىدىن قۇرقۇپ ، يۈرەكلىرى شۇنداق قاتتىق ئاغدىكى ، پەيلىرى سىرقىراپ ، پۈت - قوللىرىدا جان قالمىدى ، پۈتكۈل ۋۇجۇدىنى قارا تەر  بېسىپ ئەس - ھوشىنى يوقىتىپلا قويۇشتى .  ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگە  بىلەن چىقىشالماي ئاداۋەتلىشىپ كېلىۋاتقان  ۋە شۇ مۇناسىۋەت بىلەن  خانغا بىر قانچە قېتىم ئەرز قىلىشقان ئەمىرلەر  بولسا   ئوشۇقى سىيا چۈشكەن  قىمارۋازلاردەك شۇنداق خۇش بولۇشۇپ كەتتىكى ، خاندىن تېخىمۇ چوڭراق مەنسەپ ، كاتتا ئىنئامغا ئېرىشىش تەمەسىدە شۆلگەيلىرى  ئېقىپ مەست بولۇپ كەتتى .
   - خۇدا  بۇيرۇسا بۇ رىياكار ئەمىرلەرنىڭ ئەدىپىنى پات يېقىندا بەرگەيمىز ،-  ئابدۇللاخان تەختكە  يېقىنراق جايدا ئالدىدىكى شىرەگە قەغەز ، قومۇش قەلەم ، سىياھ  تەييارلاپ يارلىق  يېزىشقا ھازىر بولۇپ ئولتۇرغان سەرمۇنشىغا ①     قاراپ گېپىنى داۋاملاشتۇردى ، -  مىرزابەگە دەرھال يارلىق پۈتۈك تەييارلىغاي ، قاغىلىق ، پوسكام ، مەكىت بەگىلىرى ئۆزىگە قاراشلىق نۆكەرلەرنى يىغىپ ، ئوزۇق - تۈلۈك ، قورال - ياراغلارنى تەق قىلىپ  ، پەرمان كەتكەي . ئاستانىدىكى سىپاھبەگلەر  مېنىڭ رۇخسىتىمسىز لەشكەرلىرى بىلەن ئاستانىدىن ئايرىلمىغاي . شەھەرگە كىرىپ - چىققۇچىلار قاتتىق تەكشۈرۈلگەي . پەرمانغا خىلاپلىق قىلغۇچىلارنىڭ كاللىسى ئېلىنىدۇ . ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگنىڭ يەتتە ئەۋلادىغىچە قىرىپ تاشلانغاي . مال - مۇلكى خەزىنىگە  ئېلىنىپ ، تۇرالغۇسى كۆيدۈرۈۋېتىلگەي .
   سۈلتان ئابدۇللاخان پەرماننى بېرىپ بولۇپ تەختنىڭ ئالتۇن تۇتقۇچىغا تايانغىنىچە ئورنىدىن تۇردى . ئۇنىڭغىچە بارلىق ئەمىرلەر دۇررىدە ئورنىدىن تۇرۇشۇپ قول باغلاشقىنىچە خانغا ھۆرمەت بىلدۈرۈشتى . خان  ئەمىرلىرگە كۆز قىرىنىمۇ سالماستىن خاس ئېلىنغان يان ئىشىك ئارقىلىق شاھنىشىندىن چىقىپ كەتتى.
  - ئەمىرلەرنىڭ قايتىشىغا  ئىجازەت .
  دىۋانبېگىنىڭ يېقىملىق ، بوم ئاۋازى بىلەن تەڭ بارلىق ئەمىرلەر يەڭگىل تىن  ئېلىشقىنىچە ئاللاغا شۈكرى - سانا ئېيتىشتى . يۈرەكلىرى قاتتىق مۇجۇلۈپ كەتكەن ئەمىرلەرنىڭ بايامقى ۋەھىمىسى تېخى تارقىلىپ كەتمىگەنىدى . شۇڭلاشقا ، ئۇلارنىڭ شاەھنىشىندا بىرەر - ئىككى ئېغىز ئۆز- ئارا گەپ قىلىشقىمۇ رايى بارماي ، شاھنىشىندىن جىم - جىملا كېتىشكە ئالدىراشتى .

شاھنىشىندىن يېنىپ  چىققان ئابدۇللاخاننىڭ نېمە ئۈچۈندۇر ھەرەمگە  كىرىشكە  كۆڭلى  تارتمىدى . ئۇ ئوردا بېغىغا يانداش سېلىنغان ھەرەمدىن ئاڭلىنىۋاتقان ئايال كىشىنىڭ مۇڭلۇق ناخشىسىغا بىر پەس قۇلاق سالدى - دە ، ئوردا بېغىنىڭ كۈنچىقىش تەرىپىدىكى  قەسىرگە قاراپ ماڭدى ،  
    ئوردا سېپىلىنىڭ توققۇز دەرۋازىسىنىڭ ھەر بىرىنى  ئۈچ يۈزدىن  ياساۋۇل بىردىن سەركەردىنىڭ باشچىلىقىدا قوغدىغاندىن سىرت ،  ئوردا ئىچىنىڭ ھەممە يېرىدە  ھەر  ئون- يىگىرمە قەدەمدە بىردىن  نۆكەر قاراۋۇللۇق قىلاتتى . سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرگەن نۆكەرلەر قەددىنى رۇسلاپ خانغا ھۆرمەت بىلدۈرۈشتى . خاندىن ئىككى - ئۈچ قەدەم ئارىلىق قالدۇرۇپ ئەلەم ماھارىتى ۋە ساداقەتمەنلىكتە ئىشەنچكە ئېرىشىپ تاللانغان بەتلىك كەلگەن تۆت نەپەر خاس يىگىت سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ دىققىتىنى چاچماسلىققا تىرىشىپ ، خاندىن ئىككى - ئۈچ قەدەم ئارىلىق قالدۈرۈپ ، ئەتراپنى ھوشيارلىق بىلەن كۆزىتىپ كېلىۋاتاتتى . ئۇلاردىن يەنە تۆت - بەش قەدەم ئارىلىق قالدۈرۈپ دىۋانبېگى ، ھەرەمئاغىسى ۋە بىكاۋۇلبەگ ①   بىر قانچە مۇلازىمنىڭ ھەمراھلىقىدا پايپاسلاپ كېلىشمەكتە ئىدى .
   ئابدۇللاخان قەسىرنىڭ ئالدىدىكى ئون مو چوڭلۇقتىكى كۆلنىڭ قارامتۇل پارقىراپ تۇرغان سۈيىگە خىيالچانلىق بىلەن نەزەر تاشلىدى . سۇ بېتىدە ساناقسىز يۇلتۇزلار  خانغا قاراپ غەمكىن كۆز قىسۋاتاتتى .  بۇ مەنزىرە خاننىڭ دىلخەستەلىكىنى تېخىمۇ بەك ئاشۇرۇۋەتتى .
  « لالىزار راۋاق » دەپ ئاتىلىدىغان بۇ قەسىر ىاننىڭ تومۇز پەسلىدە ئارام ئالىدىغان ، بەزمە  ئۇيۇشتۇرۇپ كۆڭۈل ئاچىدىغان سورۇنى بولۇپ ، بىر مو كەلگۈدەك دائىرىدىكى مەرمەر سۇپىنىڭ تۆر تەرىپىگە گىلەم ئورنىدەك چوڭلۇقتا شاھ سۇپا چىقىرىلىپ ، ئارقىسى ۋە ئىككى يېنى ياغاچ سالاسۇنلار بىلەن توسۇلۇپ ، ئۈستى مېھراب شەكلىدە گۈلدار نەقىش چىقىرىلىپ يېپىلغان ، شاھ سۇپىنىڭ ئۈستىگە ئوتقاشتەك قىزىل زىلچا ، قات - قات تەتىللا كۆرپە ۋە يۆلىنىپ ئولتۇرۇش ئۈچۈن پەي ياستۇقلار تاشلاپ قويۇلغانىدى . مەرمەر سۇپىنىڭ قالغان يېرىگىمۇ گىلەملەر سېلىنىپ ، چۆرگىلىتىپ يېكەندازلار  جايلاشتۇرۇلغانىدى . قەسىرنىڭ تۆت ئەتراپى خارەت ۋە مىمارلارنىڭ كۆڭۈل قويۇپ  لايىھىلىشى  بىلەن ئالتە بۇرجەكلىك ، ئۈستى قۇببە شەكىللىك تال بېرىڭى ياسالغان بولۇپ ، ئوردا  باغۋەنلىرىنىڭ كۆڭۈل  قويۇپ  پەرۋىش قىلىپ ئۆستۈرۈشى  بىلەن پۈتكۈل ىانلىق تەۋەسىدە بار  ئۈزۈم  خىللىرىدىن بىر كۆتەكتىن سېلىپ تۈجۈپىلەپ  باراڭغا  ئېلىنغانىدى ، ئۈزۈم تاللار پۈتكۈل باراڭنى تولۇق چۈمكىگەنىدى . ياغاچچىلىق  ، مىمارچىلىق ۋە باغۋەنچىلىك سەنئىتى بىر گەۋدىلەشتۈرۈلگەن  بۇ تال باراڭلىق سورۇن  ھەر قانداق كىشىنىڭ  زوقىنى كەلتۈرەتتى . سورۇننىڭ ئالدى  تەرىپىگە كولانغان ئون مو  كۆلەمدىكى كۆل پۈتۈنلەي مەرمەر تاشلار  بىلەن سۇ سىڭىشمەيدىغان قىلىپ ياساپ چىقىلغان بولۇپ ،  ئوردىنىڭ  غەربىدىكى ھەيدەر باغنىڭ ئىچىدىكى چوڭ كۆلدە  ئالاھىدە سۈزۈلدۈرۈپ ئاندىن بۇ كۆلگە باشلاپ كېلىنگەنلىكى ئۈچۈن كۆل سۈيى ئەينەكتەك سۈزۈك ئىدى . كۆلنىڭ تېگىگە ياتقۇزۇپ قويۇلغان ھەر خىل رەڭلىك تاشلار ئەينەن كۆرۈنۈپ ، كۈندۈزى قۇياش  نۇرىدا ئاجايىپ رەڭدار جۇلالايتتى .  ئادەم بويى سۇ تولدۇرۇلغان بۇ كۆلگە ، ئابدۇللاخان تومۇز ئايلىرىنىڭ دىمىق كېچىلىرىدە پات - پات  چۈشۈپ  سەگىدەپ تۇراتتى . گاھى ۋاقىتلاردا بىر نەچچە كېنىزەكلىرىنى ئەكەلدۈرۈپ بىللە چۆمۈلۈپ كۆڭۈل ئاچاتتى . ئوردا بىلەن ھەرەمنىڭ ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان بۇ ئوردا بېغىدا يۇقىرىقى « لالىزار » ناملىق يازلىق سورۇندىن باشقا ، « ھۇزۇرى ساباھ»  ناملىق كۈزلۈك سورۇن م « ھۇزۇرى ناۋا» ناملىق قىشلىق سورۇن بار ئىدى . باھار ۋە كۈز پەسىللىك سورۇنلار بەئەينى كاتتا قەسىرلەرنىڭ شەكلىدە ياسىلىپ ، تورۇسلىرى ھەر خىل رەڭدار گۈل نۇسخىلىرى بىلەن ھەشەمەتلىك يېپىلغان بولۇپ ، قەسىرنىڭ ئىچىدە تۇرۇپ ئەتراپنىڭ مەنزىرىسىنى بىمالال كۆرۈش ئۈچۈن تۆت تېمىغا ھەر خىل شەكىل  چىقىرىپ توقۇلغان ياغاچ  پەنجىرە  ئورنىتىلغان ؛ سوغۇقتىن ، شامالدىن دالدىلىنىش ئۈچۈن پەنجىرىنىڭ ئىچى تەرىپىگە ئەينەك ئورنىتىلغانىدى  . « ھۇزۇرى نورۇز» ناملىق سورۇنىڭ ئەتراپىغا باھار پەسلىدە ئەڭ ئاۋۋال بىخلىنىدىغان ، نورۇز ئايەم كۈنى چېچەكلەپ ئېچىلىدىغان ، يومۇرماق چىقىرىدىغان ھەر خىل گۈل - گىياھلار ، دەل - دەرەخلەر تىكىلگەن بولۇپ ، ھەر يىلى نورۇز  ئايەم كۈنى سۇلتان  ئابدۇللاخان خانلىق تەۋەسىدىكى داڭلىق شائىرلارنى ، ئاتاقلىق سەنئەتكارلارنى ، مۇقامچىلارنى تەكلىپ قىلىپ ، مۇشائىرە - بەزمە ئۇيۇشتۇرۇپ بېرەتتى . شائىرلارنىڭ تۈرلۈك تېمىدىكى  مەسنەۋى ، غەزەل ، رۇبائىي ، قەسىدىلىرىدىن ھۇزۇرلىناتتى.
« ھۇزۇرى ساباھ »  نىڭ ئەتراپىغا يازنىڭ ئاخرىىدىن تاكى كەچ كۈز پەسلىچىگە مېۋىلىرى تۆكۈلۈپ كەتمەي تۇرىدىغان ئالما ، ئانار ، ئامۇت ... قاتارلىق ھەر خىل مېۋىلىك دەرەخلەر ، غازىڭى سارغىيىپ تۆكۈلۈپ كەتمەيدىغان مەنزىرە دەرەخلىرى تىكىلگەن بولۇپ ،  ئابدۇللاخان  بۇ يەردە كۆپىنچە ۋاقىتلاردا توقال - كېنىزەكلىرى بىلەن مەيخورلۇق قىلغان قونۇپ قالاتتى .
« ھۇزۇرى ناۋا » ناملىق قىشلىق سورۇنخانا سوغۇقتىن دالدىلانغۇدەك پۇختا سېلىنغان بىر ئېغىز ساراي ، ئۈچ ئېغىز قازناق خاس ئۆيدىن تۈزۈلگەن قەسىر بولۇپ  ، بۇنىڭدا خان قىشنىڭ ئۇزاق تۈنلىرىنى گاھى بەزمە - مەشرەپ  بىلەن گاھى ۋائىز - مەدداھلارغا جەڭنامىلەرنى سۆزلىتىپ ئاڭلاش بىلەن  گاھى كىتاب - دىۋانلارنى ئوقۇتۇپ ئاڭلاش بىلەن  تاڭ ئاتقۇزاتتى .
    بۈگۈنكى كېچە ھاۋاسى تولىمۇ تىنچىق بولۇپ ،  دەرەخ يوپۇرماقلىرىنى مىدىرلاتقۇدەك شامالمۇ يوق ئىدى.  باغدىكى تومۇزغىلارنىڭ  چىرىلداشلىرىنى ، پاقىلارنىڭ كوركىراشلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا «لالىزار راۋاق » نىڭ ئەتراپى گۆرىستان جىمجىتلىقىغا چۆمگەنىدى . كۆلگە  بىر ھازا قاراپ تۇرغان سۇلتان ئابدۇللاخان  كۆل سۇيىدە يۇيۇنۇپ ، بىر ئاز سەگىدىمەكچى بولدى - دە  شاھانە  تون - سەرپايلىرىنى يېشىشىكە باشلىدى . بۇتتەك قېتىپ تۇرغان ئىككى نۆكەر خاننىڭ يېشىنمەكچى بولغانلىقىنى كۆرۈپ  دەرھال ياردەملەشتى . تامبالدىن باشقا كىيىملىرىنى سېلىپ تاشلىغان خان مەرمەر پەشتاق ئارقىلىق كۆلگە  ئاستا - ئاستا  كىرىشكە باشلىدى . قويۇق دەل - دەرخلەر بىلەن قورشالغان كۆل سۈيى خېلىلا سالىن ئىدى . سۇلتان ئابدۇللاخان كۆل سۈيىگە بىر نەچچە قېتىم چۆمۈلگەندىن كېيىن نۆكەرلىرى تاشلاپ بەرگەن يارىيار ھارۋىنىڭ چاقىدەك يوغانلىقتىكى تۇلۇمنىڭ ئوتتۇرىسىغا كىرىپ ئوڭدىسىغا ياتتى . ئۇنىڭ پۇتلىرى تۇلۇمدىن ئارتىلىپ سۇغا چىلىشىپ تۇراتتى . ئۇ قولى بىلەن سۇنى چايقىغاچ ئاستا- ئاستا خىيالغا كەتتى .
    « پارچىلىنىپ تېرىقتەك چېچىلىپ كەتكەن يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنى جەننەتماكان پەدەرۇ بۇزرۇكۈم سۇلتان ئابدۇرەھىمخاننىڭ ۋەسىيىتى ۋە دۇئالىرىنىڭ بەراكاتى بىلەن قايتىدىن بىرلەشتۈرۈپ ،  ئۇلۇغ بابائى بۇزرۈكلىرىم سۇلتان سەئىدخان ۋە سۇلتان ئابدۇرۇشىدخانلارنىڭ زامانىسىدىكى كاتتا سەلتەنىتىنى ئەسلىگە كەلتۈردۈم . گەرچە قوشنا ئەللەر بىلەن بولغان ئۇششاق يېغىلىقلار بولۇپ تۇرغان بولسىمۇ ، لېكىن ھەر قېتىمدا غەلىبە - نۇسرەت بىز تەرەپتە بولدى . ئىچكى جەھەتتە ئانچىكىم نىزالارنى ۋە قىرغىز بەگلىرىنىڭ پاراكەندىچىلىكىنى ھېسابقا ئالمىغاندا ئەل- رەئىيەت تىنىچ - خاتىرجەملىككە ئېرىشىتى . ئەمدى ئىلى  تەرەپلەرگە بېسىپ كىرگەن جۇڭغار ئاقسۆڭەكلىرىنىڭ قوشۇنىنى قوغلاپ چىقىرپ ، قۇمۇل ، تۇرپان  تەرەپلەردىكى ئاۋامنى خاتىرجەملىككە ئېرىشتۈرسەم بارلىق ئارمانلىرىم ئەمەلگە ئاشقان بولاتتى . ئەپسۇس ، خۇدا ماڭا ئوغۇل بەرگەن بىلەن  ئىنساپ - دىيانىتىنى ،ئەخلاق - پەزىلىتىنى ئاياپتۇ . شاھزادە يولۋاخاننىڭ  خانلىق تەختكە كۆز تىكىۋاتقىنىغا ئۈچ يىل بولدى . ئۇ بۇ نىيىتىدىن يېتىش تۈگۈل ماڭا - سەلتەنەتكە قارشى لەشكەر جۇغلاۋاتىدۇ . ئوردىدىكى بىر قىسىم رىياكار ئەمىرلەر بىلەن خۇپايانە تىل بىرىكتۈرۈۋاتىدۇ .ئوتتۇرانچى شاھزادەم نۇردۇنخان ئەلەم ماھارىتىگە ماھىر بولغان بىلەن زىيادە مەمەدان ۋە شارابخور ، قەلەم ماھارىتىگە ئېپى يوق . ئۇنىڭ سەلتەنەتكە ۋارىسلىق قىلىشقا كۆزۈم يەتكمەيدۇ . شاھزادە ئابدۇمۆمىنخان بولسا ئەلەم ۋە قەلەم ماھارەتلىرىنى پۇختا ئىگىلىگەن بولسىمۇ ، لېكىن شاھزادىلەرنىڭ كىچىكى بولغاچقا ئۇنى  ۋەلىئەھدى قىلسام ئىككى ئاكىسى ھەرگىز قايىل بولمايدۇ . بەلكىم  ئاغا - ئىنىلەر ئوتتۇرىسىدا تەخت ماجىراسى پەيدا بولۇپ ، سەلتەنەت ئۇرۇش مالىماچىلىقىدا قېلىشى مۇمكىن . شاھزادە  يولۋاسىخان  بۇنچە ئالدىراپ كەتمىسىمۇ بۇ تەخت شۇنىڭكى ئىدىغۇ !  ئاتا بىلەن بالا تەخت تالىشىپتۇ دېسە ئەل- رەئىيەت نېمە دەيدۇ ؟ ئاۋامنىڭ ئىشەنچىسى سۇسلاپ قالمامدۇ ؟ تەسەررۇپىمىزدا پىتنە - پاسات پەيدا بولمامدۇ ؟ بىزگە ئىتائەت قىلىپ ئولپان تاپشۇرۇۋاتقان  خانلىقلار ئىتائەتتىن باش تارتمامدۇ ؟ بىزگە  دۈشمەن خانلىقلار ئارىسىدىن  پايدىلىنىپ كەتمەمدۇ ؟ ...   يولۋاستەك غەيۇر ، باھادىر مەرد ئادەم بولسۇن ، ئاتا ئىزىنى  بېسىپ خانلىقنى تېخىمۇ روناق تاپقۇزسۇن دەپ ، ئىسىمىنى يولۋاس  قويۇپ يېگەن شۇنچە ئارمانلىرىم ، سۆيگەنلىرىم قېنى ؟ ئارزۇلىغان پۇشتۇمنىڭ بەرگەن جاۋابى شۇ بولدىمۇ ؟ ..»
سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ كۆز ئالدىدىن بۇنىڭدىن ئۈچ يىل ئاۋۋالقى بىر ئىش غىل - پال قلىپ ئۆتۈشكە باشلىدى .  
  پەرغانە ، بەدەخشان يۈرۈشلىرىنىڭ نۇسرىتى ۋە ئۇيراتلار بىلەن بولغان بىر قانچە قېتىملىق ئۇرۇشلارنىڭ غەلبىسىدىن كېيىنكى ئۈچ - تۆت يىلدا پۈتكۈل خانلىقتا تىنچلىق ، ئاسايىشلىق ئەسلىگە كېلىپ، خەلقنىڭ تۇرمۇشى خېلىلا ياخشىلىنىپ قالغانىدى . سۇلتان ئابدۇللاخان   مۇشۇنداق بىر تىنىچ شارائىتتا ئۇزۇندىن بېرى كۆڭلىگە پۈككەن  بولسىمۇ ، ئىچكى دۈشمەنلىرىدىن تازا خاتىرجەم بولالمىغانلىقى ئۈچۈن ئەمەلگە ئاشۇرالماي كېلىۋاتقان ھەۆ تاۋاپ قىلىش ئارزۇسىنى يەنە ئېسىگە ئالدى - دە ئوردا ئەركانلىرىنىڭ مەسلىھەتىگە سالدى .
  - ئۇزۇندىن بېرى بەيتۇل مۇبارەككە  بېرىپ ھەج تاۋاب قىلىش ئارزۇيۇم  بار ئىدى .  تۈرلۈك ئىچكى - تاشقى نىزالار سەۋەبىدىن بۇل ئارزۇيىمىزنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش مۇمكىن  بولمىغانىدى .  ھالا بۈگۈنكى   كۈنگە كەلگەندە  دۈشمەنلىرىمىز بىزگە  ككز تىكەلمەس بولۇپ ، ئەل ئاسايىشلىققا يۈزلەندى . بۇنى ئول مۇقەددەس مۇددىئايىمىزنى ئەمەلگە  ئاشۇرۇشنىڭ ياخشى پۇرسىتى دەپ قارىدىم .  بۇ ھەقتە  جانابىي  ئەمىرلىرىمىزدىن بىرەر مەسىلھەت  ئاڭلاپ باقاي  دېگەن ئۈمىدتە مەن .
   خاننىڭ مەقسىتىنى بىلگەن ئەمىرلەر ئاغزى - ئاغزىغا  تەگمەي قوللايدىغانلىقىنى بىلدۈرۈشتى .
ئەينى مۇددىئا ، شاھىمىزنىڭ بەيتۇل مۇقەددەسكە بېرىشى  ئاجايىپ  كاتتا  ساۋاب ئىشتۇر .
- ئانھەزرىتىمنىڭ سەلتەنەت ئىشلىرىدىن ۋاقتىنچە پارىغ بولۇپ ،  بۇ ساۋابلىق  سەپەردە  رىيازەت  چېكىشنى نىيەت قىلغان ھىممىتىگە مىڭ - مىڭ تەسەننا .
   - ئۇلۇغ  خۇداۋەندەكەرىم سەلتەنەتلىرىنى تېخىمۇ كاتتا قىلغاي ، دۆلەتپاناھىم .
    سۇلتان ئابدۇللاخان  شۇ كۈنى بىر قانچە  ئەمىرلىرى بىلەن بىللە ھەج  تاۋاپ  قىلىش سەپىرىگە چىقىشنى قارار قىلىپ ، سەپەر تەييارلىقى قىلىشنى بۇيرۇدى .  خاننىڭ ھەج تاۋاپ قىلىشقا ماڭىدىغانلىقىنى ئاڭلىغان يىراق - يېقىندىكى ئەمىر - بەگلەر نۇرغۇن قىممەت باھا سوۋغا - سالاملارنى ئەكىلىپ خان بىلەن خوشلاشتى . ئىككىنچى شاھزادە ، ئاقسۇنىڭ نائىب ئەمىرى نۇردۇنخان ، نەۋرىسى ، خوتەننىڭ نائىب ئەمىرى ئەبەيدۇللا سۇلتان ) بۇ شاھزادە يولۋاسخاننىڭ ئوغلى (  لارمۇ ئالايىتەن كېلىپ ، خاننىڭ سەپىرىگە ئاقيوللۇق تىلىدى . لېكىن سەپەرگە چىقىش ۋاقتى قسىتاپ قالغنا بولسىمۇ چوڭ شاھزادە ، قەشقەرنىڭ نائىب ئەمىرى يولۋاسخان تېخىچىلا كەلمەيۋاتاتتى .
سۇلتان  ئابدۇللاخان  بەلگىلەنگەن سەپەرگە چىقىش ۋاقتى توشقان كۈنى ئوغلى يولۋاسخان بىلەن دىدار - مۇلاقەتتە بولۇپ ، خوشلىشالمىغاىنىغا كۆڭلى يېرىم بولغان ھالدا ھىندىستانغا قاراپ ماڭدى . ①  
   شاھزادە  يولۋاسخان بىلەن بىر قىسىم  قەشقەر ئەمىرلىرى ، سۇلتان ئابدۇللاخاننى ئۇزىتىپ قويۇش ئۈچۈن ئاستانىگە كەلگەندە ، خان ئاللىبۇرۇن يولغا چىقىپ بولغانىدى . شاھزادە يولۋاسخاننىڭ كۈتكىنىمۇ شۇ ئىدى . ئۇ قەشقەردە ئەمىرلىرى بىلەن قىلغان مەسلىھەتى  بويىچە ۋاقىتنى قەستەن كەينىگە سوزۇپ ، ئاستانىگە كېچىكىپ كەلدى ، ئۇ ئۆزىنى كۈتۈۋېلىش ئۈچۈن شەھەر سىرتىغا ئىستىقبالغا چىققان ئوردا ئەمىرلىرىنى باشلاپ ئوردىغا كىرىدە - دە ، ئۇدۇل شاھنىشىنغا كىرىپ بەخىرامان ھالدا تەختتە  ئولتۇردى .
   شاھزادىنىڭ قاپ يۈرەكلىك بىلەن قىلغان بۇ قىلىقى ئوردا ئەمىرلىنى قاتتىق چۆچۈتتى . چۈنكى ، خاندىن ئىجازەتسىز  تەختتە ئولتۇرۇش كاللا كېتىدىغان ئېغىر گۇناھ ئىدى.  بۇ شاھزادىلەر ئۈچۈنمۇ ئوخشاش تەتبىقلىناتتى . شاھزادە يولۋاسخان ئۆزىگە تەئەجقۈپ ئىلكىدە قاراۋاتقان ئوردا ئەمىرلىرىگە قاراپ چوڭچىلىق بىلەن كۆڭلىدىكىنى ئېيتتى :
   - سەلتەنەتتە خان بولمىسا بولمايدۇ  . ھەزىرتى پەدەرۇ بۈزرۈك ھەج سەپىرىدىن قايتىپ كەلگۈچە مەن تەختتە  ئولتۇرۇپ سەلتەنەت ئىشلىرىنى باشقۇرغاچ تۇرىمەن.
   - ئەينى مۇددىئا ، دەپ شاھزاتىنىڭ پۇتىغا ھۆل خىش قويدى قەشقەردىن بىللە كەلگەن ئاتالىقى ①  خىرقىراپ سۆزلەپ ، - شاھزادەم  ئاستانىگە كېلىپ بولغۇچە مۆھتەرەم ئانھەزرىتىم يولغا چىقىپ بوپتۇ .  بولمىغان بولسا قىبلىگفھىمىز شاھزادەمنى  ئۆز قولى بىلەن تەختتە ئولتۇرغۇزۇپ  قويۇپ ، خاتىرجەم ھىجرەتكە ماڭغان بولاتتى .
    شۇنداق شاھزادەم دېگەن ۋەلىئەھدىدۇر ، - دەپ سۆز قاتتى يەنە بىر قەشقەر ئەمىرى ، -  ۋەلىئەھدىنىڭ ئىان يوق ۋاقتىدا تەختتە  ئولتۇرۇپ سەلتەنەتكە پاسىبان  بولمىغقى بەرھەقتۇر .
    ئەمىرلەر شاھزادىدىن ئەيمىنىپ جىم - جىملا تۇرۇشاتتى .  بۇ ئىشتىن بىرەر شۇملۇقنى سەزگەن ئوردا باش مىرزىسى گۇمانلانغان ھالدا تەختتە گىدىيىپ ئولتۇرغان شاھزادىگە مۇراجىئەت قىلدى :
    - بۇ ھەقتە خان ئالىيلىرىنىڭ ھېچقانداق پەرمانى يوق ئىدىغۇ ، شاھزادەم ؟! ئەجەبا ...
  - مانا مەن ھازىر پەرمان  بېرىمەن ، - شاھزادە يولۋاسخان  تەختىتىن چاچراپ ئورنىدىن تۇردى - دە  باش مىرزىنى سۆزلەشكىمۇ يول قويماي ، غەزەپ بىلەن قول شىلتىدى ، كېلىڭلار     ! مۇنۇ باش مىرزىنىڭ كاللىسىنى ئېلىڭلار !
  شۇ ھامان بەستلىك كەلگەن ئىككى جاللات يۈگۈرۈپ كىردى - دە ، داڭقېتىپ تۇرۇپ قالغان باش مىرزىنى قولتۇقىدىن سۆرىگىنىچە شاھنىشىندىن ئاچىقىپ كەتتى . ئوچۇق ئاسماندا چاقماق چاققاندەك يۈز بەرگەن بۇ ئىشتىن ئەمىرلەرنى سۇر باستى ، ۋەھىمىدىن تىللىرى كالۋالاشقان ھالدا قېتىپ قېلىشتى .

- ھە يەنە قايسى ئەمىرنىڭ گېپى بار ؟
شاھزادىنىڭ چوڭچىلىق بىلەن سورىغان سوئالىنى جاۋابسىز قالدۇرۇپ ، بارلىق ئەمىرلەر دۈررىدە ئورنىدىن تۇرۇشتى - دە ، قول باغلاشقىنىچە ھۆرمەت بىلدۈرۈشتى ، تىترەك ئاۋازلىرى بىلەن شاھزادىنى قۇتلۇقلاشتى .
- ماشائاللا ①  ، شاھزادىمىز تەختتە بەرقارار بولغاي !
- مۇبارەك بولغاي ، ئانھەزرىتىم !
- ئادالەتپاناھىمىزنىڭ دۆلىتى تېخىمۇ زىيادە بولغاي !
شاھزادە خاس خانلارغا نەمسۇپ بولغان « ئانھەزرىتىم » ، « ئادالەتپاناھ» دېگەن سۆزلەردىن مەست بولۇپ ، بايامقى پەيلىدىن بىر ئاز ياندى - دە ، ئەمىرلەرگە ئىللىق چىراي ئاچتى .
  شۇ دەقىقىدە ئوردا ئەمىرلىرىنىڭ يۈرىكى پوك - پوك .  ئۇلار يېڭىلا تەختتە  ئولتۇرغان بۇ خاقان قايسىمىزنىڭ مەنسەپ - مەرتىۋىمىزنى ئېلىۋېتىپ ، قايسىمىزنى جازاغا بۇيراكىن دەپ ، سۇلتان ئابدۇللاخاننى  ھەج تاۋاپ قىلىشقا زىيادە قىزىقتۇرۇپ قويۇشقانلىرىدىن پۇشايمان يېيىشمەكتە ئىدى . باش ئۈستىدە ئەگىۋاتقان ئەجەل ، بالا - قازا سايىسىدىن ئۇلارنىڭ پۈتكۈل  ۋۇجۇدى مۇزلىماقتا . شاھزادىگە ئەگىشىپ  كەلگەن  قەشقەر ئەمىرلىرى بولسا ، ئوردىنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك  مەنسەپ - مەرتىۋىلىرىنى تەمە قىلىشىپ ، قىزغىنىشىپ ، بىر - بىرىگە ئاداۋەت بىلەن قاراشماقتا . شاھزادىنىڭ ئىلتىپات ، ئىنئامىغا ئېرىشىش  ئۈچۈن چىرايلىرىغا كۈلكە - تەبەسسۇم پەيدا قىلىپ ھىجىيىشماقتا ...
    ئەپسۇسكى ، شاھزادە  يولۋاسخان  نېمە  سەۋەبتىندۇر ،  ئوردا ئەمىرلىرىنىڭ ھېچقايسىسىنىڭ مەنسەپ - مەرتىۋىسىنى ئېلىپ تاشلىمىدى ياكى جازالىمىدى ، شۇنداقلا ئۆزى بىلەن ئاستانىگە بىلللە كەلگەن  ، بىرىپلا تەختتە ئولتۇرۇش مەسلىھتىنى بەرگەن  ئەمىرلەرنىڭ بىرىگىمۇ  ئىلتىپات كۆرسەتمىدى .  ئۇ چەكسىز تەمەن  ۋە ھودۇقۇش ئىلكىدە تۇرغان ئەمىرلەرنى بىر قۇر ئۆڭىدىن ئۆتكۈزگەندىن كېيىن ،  خەزىنىچىبەگكە پەرمان قىلدى :
  - بۈگۈنكى قۇتلۇق كۈننىڭ  شەرىپى ئۈچۈن بارلىق ئەمىرلەرگە بىر ھەمياندىن تىللا ئىنئام قىلىنسۈن !
   بىر ھەمياندىن تىللانى قويۇنلىرىغا سېلىشقان ئەمىرلەرنىڭ ۋۇجۇدىدىكى ۋەھىمە خېلىلا بېسىقتى . گاھى ئەمىرلەر شاھزادىنىڭ تەختتە ئولتۇرغىنىغا چىن كۆڭلىدىن خۇشمۇ بولۇشتى .
   قەشقەر بىلەن ئاشتانە ئارىلىقىدىكى يول شاھزادىگە خېلىلا ھاردۇق  يەتكۈزگەنىدى .  شۇڭلاشقا ، ئۇ ئەمىرلەرگە قايتىشقا ئىجازەت بېرىپ ،  ئۆزى ئارام ئېلىش ئۈچۈن شاھنىشىندىن چىقىپ كەتتى .
    شاھزادە يولۋاسخاننىڭ دادىسى ئابدۇللاخاننىڭ ئىجازىتىسىزلا تەختتە ئولتۇرۇۋالغانلىقىغا قايىل بولمىغان  ھىندىقۇش مىرزا ، مىرزا تىنىبەگ ،  مىرزا نەقىبەگ  ،  مىرزا پولاتبەگ ،  مىرزا شاھبەگ ، مىرزا فازىلبەگ ، مىرزا ئابدۇللاخوجا ، پالۋان قازى ، زامان خوجا ،  قاتارلىق بىر قانچە ئەمىرلەر ، ئاستانە ئەمىرى ، قوشۇمچە ئاستانە مۇھاپىزەيچىلەر قوشۇنىنىڭ سەركەردىسى  مىرزا باباقبەگنىڭ قەسىرىگە جۇغلاشتى -دە  خاس خانىدا قىسقىلا مەسىلىھەت قىلىشتى . بىرلىككە كەلگەن مەسىلىھەت بويىچە  ئوردىدىكى بۇ سىياسىي ئۆزگىرىشنى تەپسىلىي يېزىپ ، چەۋەنداز ئارقىلىق سۇلتان  ئابدۇللاخاننى ۋاقىپلاندۈرۈش ۋە خاننىڭ  پەرمانى بويىچە تەدبىر قوللىنىش بەلگىلەندى . ئىككى چەۋەنداز يول بويى ئۆتەڭ - لەڭگەردە ئات يەڭگۈشلەپ مېڭىپ ، ئۈچ كۈندە سۇلتان ئابدۇللاخانغا يېتىشىۋالدى ۋە  ھىندىقۇش مىرزا ، مىرزا باباقبەگ قاتارلىق ئەمىرلەرنىڭ ئىمزا قويۇپ يازغان جىددىي مەلۇماتىنى تاپشۇردى . سۇلتان ئابدۇللاخان مەكتۇپنىڭ مەزمۇنىدىن  خەۋەر تېپىپ ، شاھزادە  يولۋاسخاننىڭ باشباشتاقلىقىغا شۇنچىلىك غەزەپلەندىكى ، سەپەرداشلىرىغا بۇ جىددىي مەلۇماتنىڭ مەزمۇنىنى ئېيتىشقا ئالدىراپ ،  ئۇلارنى ئاستانىگە دەرھال قايتىشقا پەرمان بەردى ، - دە  ئۆزى بىلەن بىللە ئېلىۋالغان قورۇقچى يىگىتلەرنى باشلاپ ئاستانىگە قاراپ ئات سالدى .
   دادىسى سۇلتان  ئابدۇللاخاننىڭ قايتىپ كېلىشىنى زىنھار خىيالىغا كەلتۈرمىگەن شاھزادە  يولۋاسخان  خاتىرجەم ھالدا تەختتە ئولتۇرۇپ ، ئۆزىنى  مۇبارەكلەپ كەلگەن ئەمىر - بەگلەرنى قوبول قىلىپ ، زىياپەت  - بەزمە سورۇنلىرىنى ئۇيۇشتۇرۇپ ، تەڭ  كېچىلەرگىچە شارابخورلۇق قىلىپ ،  كەيپ - ساپا سۈرمەكتە ئىدى .  ھېلىقى ئىككى چەۋەنداز  ئۈچ كۈندە باسقان يولنى سۇلتان ئابدۇللاخان بارلىق نۆكەرلىرى بىلەن ئۈچ قېتىمدىن ئات  يەڭگۈشلەپ ،  كېچىلىرىمۇ تۈزۈك ئارام ئالماي ئىككى كۈندە بېسىپ تۈگەتتى  - دە ، بامدات نامىزىنى زىلچاق ئۆستەڭ ① بويىدا ئوقۇپ ، ئاشۋاقتى بىلەن ئاستانىگە يېتىپ كەلدى .  خانىقا دەرۋازىسى قوۋۇقىدا كۆزەتتە تۇرغان سەركەردە - لەشكەرلەر خۇددى ئاسماندىن چۈشكەندەكلا تۇيۇقسىز  پەيدا بولۇپ قالغان سۇلتان ئابدۇللاخاننى كۆرۈپ ، كۆزلىرىگە  ئىشەنمىگەن ھالدا تۇرۇپلا قالدى ،  دەرۋازا ئوچۇق  ئىدى .  ئابدۇللاخان نۆكەرلىرى بىلەن توختىماي ئات چاپقىنىچە شەھەر ئىچىگە باستۇرۇپ كىردى - دە  ئۇدۇل ئوردا دەرۋازىسىنى نىشانلاپ ئات سالدى . شەھەر كوچىلىرىنى ئاتلارنىڭ تۇياقلىرىدىن كۆتۈرۈلگەن قويۇق چاڭ - توزان  ۋە ئاتلارنىڭ تۇياق  ئاۋازىدىن چىققان دۈپۈر - دۈپۈرلەر بىر ئالدى ، ھېچنىمىدىن بىخەۋەر ئاستانە ئاھالىسى شەھەرگە كۈچلۈك ياغى باستۇرۇپ كەلگەن ئوخشايدۇ دەپ قاتتىق ۋەھىمىگە چۈشۈشتى - دە ئىشىك - دېرىزىلىرىنى مەھكەم تاقاشتى .  ھۈنەرۋەن ، كاسىپ ، تىجارەتچى ، دۇكاندارلار ئەمدىلا ئېچىشقا باشلىغان دۇكان - يايمىلارنى يىغىشتۇرۇپ تاقاشقا باشلىدى .
    سۇلتان ئابدۇللاخان ئوردا  دەرۋازىسىنىڭ ئالدىدا يېتىپ كەلدى - دە ، دەرۋازىنىڭ ئۈستىدىكى قاراۋۇلخانىدا ھودۇقۇپ  تەمتىرەپ تۇرغان لەشكەر بېشىغا قەھر - غەزەپ بىلەن ۋاقىرىدى :
- شاھزادە ھازىر نەدە ؟
  سۇلتان ئابدۇللاخاننى تونۇغان لەشكەر بېشى شۇنداق قاتتىق چۆچۈدىكى ، ئالدىغا مۈدۈرۈپ كېتىپ ،  سېپىل ئۈستىدىن يەرگە ئۇچۇپ چۈشكىلى قىل قالدى - دە  چىرايىدا قان قالىمغان  ھالدا ئاران جاۋاب بەردى :
  - ئانھەزرىتىمگە مەلۇم بولغاي ، شاھزادە ئالىيلىرى  ھەر قارقاچان شاھنىشىندىمىكىن ...
  سۇلتان ئابدۇللاخان لەشكەر بېىشنىڭ جاۋابىنىڭ ئاخىرىنى كۈتمەستىنلا يەنە ۋارقىرىدى :
- ھاڭقىيىپ تۇرماي ئاچ دەرۋازىنى  ، بەتبەخت !
  ئوردا سېپىلىنىڭ قيما تۆمۈر  دەرۋازىسى  نالىلىك غىچىرلاپ ئېچىلدى . سۇلتان  ئابدۇللاخان شۇ ھامان ئوردىغا قاراپ ئات سالدى  - دە ، ئۇدۇل  شاھنىشىننىڭ ئالدىغا  كېلىپ توختىدى .
   سىرتتىكى ۋەھىمىلىك دۈپۈر - دۈپۈردىن  قانداقتۇر بىر خەۋپنى سېزىپ  ، يۈرىكى  ئاغقاندەق قىلغان شاھزادە يولۋاسخان نېمە ئىش يۈز بەرگەنلىكىنى بىلىپ بېقشىقا مۇلازىم چىقارتىپ بولغۇچە ، شاھنىشىننىڭ بوسۇغىسىدىن قەر - غەزەپ بىلەن كىرىپ كېلىۋاتقان دادىسى - سۇلتان ئابدۇللاخاننى كۆرۈپ ، تەسەۋۋۇر قىلغۇسىز بىر خىل ۋەھىمە ئىلكىدە تەختتىن  ياكى مۇدۈرۈپ كەتتىمۇ ، ئەيتاۋۇر پۇلاڭڭىدە قىلىپ شاھ سۇپىنىڭ توققوز پايىلىك پەلەمپىيىدىن يۇمىلىنىپ چۈشۈپ ، يىقىلغان ئورنىدا يۈكۈنۈپلا ئولتۇردى .  سۇلتان ئابدۇللاخاننى كۆرۈپ ھاڭ - تاڭ قېلىشقان بىر قسىىم ئەمىرلەر بولسا قېتىپلا قېلىشقانىدى .
  - نېمە بولدى سىزگە ، شاھزادەم ؟- دېدى سۇلتان ئابدۇللاخان يۈكۈنۈپ ئولتۇرغان شاھزادىگە سوغۇق نەزەر تاشلاپ كىنايە قىلغان ھالدا ، - تەخت دېگەندە راۋۇرۇس ئولتۇرۇپ ، راۋۇرۇس تۇرۇش كېرەك .  بولمىسا مۇشۇنداق مۇدۈرۈپ كېتىدىغان ، يىقىلىپ چۈشىدىغان گەپ .
   ۋەھىمىدىن پۈتكۈل ۋۇجۇدىنى قارا تەر باسقان  شاھزادە  يولۋاسخان  لەۋلىرىنى قىمىرلاتقىنىچە مىڭ تەستە زۇۋانغا كەلدى . ئۇنىڭ يارىشىملىق قاپقارا بۇرۇتلىرىغا ماسلاشقان ، يىگىتلىك سۇمباتىنى نامايان قىلىپ تۇرغان گىردە ناندەك مەڭزىنىڭ قېنى قاچقان بولۇپ ،  بەئەينى  مۇردىدەك تارىتىپ كەتكەنىدى :
  -مى ... مى ... مېنى ...كە ... كەچۈرسىلە ، خان ئاتا ، ئا،،، ئالدىلىرىدا گيناھىمنى تىلەيمەن مە... مەن ئالدىنىپتىمەن ...
   شاھزادىنىڭ بىچارىلىك بىلەن مۆلدۈرلەپ تۇرغان چوڭ - چوڭ قوي كۆزلىرىگە قاراپ سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ بىردىنلا ئاتىلىق مېھرى قوزغالدى - دە ، دەسلەپكى پەيلىدىن بىر ئاز ياندى . خاننىڭ كۆزلىرىدىكى مېھىر - شەپقەت  ئۇچقۇنلىرىدىن پۈت - قولىغا ئازراق ماغدۇر كەلگەن شاھزادە بىردىنلا ئەقلىنى ئىشقا سالدى - دە ، بالرىق گۇناھلىرىنى قەشقەردىن بىللە كەلگەن ئەمىرلىرىگە يۈكلەپ  ئۆزىنى ئاقلاشقا باشلىدى :
- مېنى ئاشۇ تۇزكور ئەمىرلىرىم ئازدۇرۇپتۇ ، خان ئاتا، مەنن  ئۇلارنىڭ ناشۇركۇر مەسلىھەتىگە كىرىپ ...
  شاھزادىنىڭ قارايۈزلۈك بىلەن قىلغان سۆزلىرىنى  ئاڭلاپ قەشقەر ئەمىرلىرى تۇيۇقسىز يىلان چېقىۋالغاندەك قاتتىق چۆچۈشتى - دە ، تۇرغان جايىدىلا موككىدە تىزلانغىنىچە داد - پەرياد كۆتۈرۈشتى :
    - شاھزادەم ، خۇدانىڭ ھەققىدە بولسىمۇ  بىزنى ئوتقا تاشلىمىسىلا .
    - خان ئالىيلىرى  شەپقەتلىكتۇر . شاھزادەم قورقۇپ كېتىپ قالايمىقان سۆزلەۋاتىدۇ .
-  بىز گۇناھسىزدۇرمىز ،  خان ئالىيلىرى .
   سۇلتان ئابدۇللاخان بۇ نالە  - پەريادلارغا پەرۋا قىلماستىن ۋارقىرىدى :
- مىرغەزەپ !
  - لەببەي م قىبلىگاھىم !  
  - مۇنۇ تۇزكۇر ، مۇناپىق ئەمىرلەرنىڭ دەرھال كاللىسى ئېلىنسۇن !
شۇ ھامان شاھنىشىن بوسۇغىسىدا پەرمان كۈتۈپ تۇرغان نۆكەرلەر ئاللا - توۋا  سېلىشقىنىچە « ئۇۋال بولدى !»  دەپ توۋلاۋاتقان مۇھەممەد رەئۇب  خوجا ، مىرزا ئابدۇسەمەتبەگ ، مىرزا ئەرەببەگ ، ئاخۇن نەسىر بەگ ، قاتارلىق قەشقەرلىك بەگ - تۆرىلەرگە قاپلاندەك تاشلاندى - دە ، قولتۇقلىرىدىن دارقىرىتىپ سۆرىگىنىچە شاھنىشىندىن ئاچىقىپ كەتتى .  بىردەملىك ئۆرىتۆپىدىن كېيىنكى شاھنىشىن ئىچى يەنە چىۋىن ئۇچسا ئاڭلاندۇدەك دەرىجىدە تىمتاسلىققا چۆمدى .  ئەمما ،  ئەس - ھوشىنى يوقىتىشىپ بۇتتەك قېتىپ تۇرۇشقان ئەمىرلەرنىڭ سەزگۈلىرى بولسا خۇددى ۋەھىمىلىك قاينامغا كىرىپ قالغاندەك ، نائۈمىد  ئازابلار ئىلكىدە  تىنچسىز ئىدى . قەشقەردىن بىللە ئەكەلگەن ئەمىرلىرىنىڭ ھەممىسىنىڭ ئۆلۈمگە بۇيرۇلغانلىقىنى كۆرگەن شاھزادىنىڭ  ۋۇجۇدى قورقونچتىن بوشىشىپلا كەتكەنىدى .
   شاھزادىنىڭ ئەمىرلىرىنى ئۆلۈمگە بۇيرۇپ بىر ئاز پۇخادىن چىققاندەك بولغان سۇلتان ئابدۇللاخان تەخت ئالدىدا كىرپىدەك تۈگۈلۈپ  كەتكەن ئوغلىغا قاراپ بىر نەچچە دەقىقە ئويلىنىپ قالدى . ئوتتۇر ياشتىن ھالقىغان  شاھزادىنى ئەمىرلىرىنىڭ دامىغا چۈشۈپ كېتىپتۇ دەپ ، گۇناھىنى باشقىلارغا ئارتىپ قويۇپ كەچۈرۈم قىلسا ، ئوردا ئەركانلىرى غىڭ قىلالمىغىنى بىلەن  كۆڭلىدە ھەرگىز قايىل بولمايدۇ .  خاننىڭ ئادالىتىدىن ، سەلتەنەت  قانۇننىڭ باراۋەرلىكىدىن گۇمانلىنىدۇ . ئۆزىنى  پۈتكۈل سەئىدىيە خانلىقىنىڭ ئادالەتپاناھى، ئادىل خانلار سۇلتانى دەپ ھېسابلىغان سۇلتان ئابدۇللاخان شۇ تاپتا ئوردا ئەھكاملىرىغا ، قانۇنغا خىلاپلىق قىلغان شاھزادىنى ئەڭ ئاۋۋال جازالىشى ، ئۆلۈمگە بۇيرۇشى كېرەك . لېكىن ، قايسىبىر ئاتىنىڭ قاراپ تۇرۇپ ئۆز ئوغلىنى ئۆلۈمگە  بۇيرۇشقا تىلى بارسۇن ؟ ئاھ . تەڭرىم !  شۇ تاپتا شاھزادىنى ئۆلۈمگە بۇيرۇمايمۇ ئۆزىنىڭ ئادالىتىنى نامايان قىلغىلى ، شۇ ئارقىلىق ئەمىرلەرنى قايىل قىلغىلى بولسا ئىدى كاشتى ...
كاللىسىغا تۇيۇقسىز كەلگەن  بىر ئەقىلدىن سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ كۆڭلى ۋاللىدە يورۇپ كەتتى .  قەلبىدە ئۆچەي دەپ قالغان ئۈمىد شامى قايتىدىن يورۇدى :  « توغرا شۇنداق قىلىش كېرەك . شاھزادىنىمۇ ئۆلۈمگە بۇيرۇش كېرەك ، ئۆلۈمگە  بۇيرۇلغان شاھزادىنى ئوردا ئەركانلىرى تىلىۋالماي قالمايدۇ .  ئۇ چاغدا  مەن ئەمىرلەنرىڭ يۈزىنى قىلغان  بولىمەن - دە ، مۇشۇ يول ئارقىلىق شاھزادىنى ئۆلۈمدىن قۇتقۇزۇپ قالىمەن.   بۇنداق قىلسام بىر تەرپەتىن نائىنساپ ، ۋاپاسىز شاھزادىنى قاتتىق چۆچۈتۈپ ، تەختكە كۆز تىكمەس قىلىۋېتىمەن ، يەنە بىر تەرەپتىن  ئوردا ئەركانلىرىغا ، ئەل - يۇرتقا  ئۆزۈمنىڭ ئادالەتلىك خان ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ  قويىمەن ..»
   سۇلتان ئابدۇللاخان  خىيالىنى شۇ يەردە يىغىشتۇردى - دە ،  غەزەپ بىلەن ۋاقىرىدى .
  - كېلىڭلار ، مۇنۇ  بەتبەخت ،  ناشىكۇر شاھزادىنىمۇ ئاچىقىپ كاللىسىنى ئېلىڭلار !
    سۇلتان ئابدۇللاخان  پەرماننى جاكارلاپ بولۇپلا ، يۈرىكى خۇددى  خەنجەر  ئۇرغاندەك سىرقىراپ كەتتى !
   - ئاتا ! ! ...
   شاھزادە جانسىز ئىڭرىدى - دە  ، سۇلتان ئابدۇللاخانغا قاراش ئۈچۈن كۆتۈرۈلگەن بېشى  لەسسىدە چۈشۈپ كەتتى . قاتتىق قورقوپ كەتكەن شاھزادە ھوشىدىن كەتكەنىدى .  شۇ  دەقىقىدە سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ تەختتىن سەكرەپ چۈشۈپ ئوغلىنى  يۆلىگۈسى ، بېىشنى قۇچىقىغا ئېلىپ پېشانىسىگە سۆيگۈسى كېلىپ كەتتىيۇ ،  لېكىن چاندۇرماسلىققا تىرىشىپ  تەختتە خۇددى چوغ  ئۈستىدە ئۈستىدە ئولتۇرغاندەك پۇچىلىنىپ ئولتۇردى . ئۇنىڭ پەرمانى بىلەن شاھنىشىنغا كىرىپ كەلگەن ئىككى نۆكەر  تەخت  ئالدىدى گىلەم ئۈستىدە ھوشسىز ياتقان شاھزادىنىڭ قولتۇقدىىن تۇتۇپ  سىرتقا سورەپ مېڭىشقا باشلىدى .  شۇ دەقىقىدە سۇلتان ئابدۇللاخانمۇ كۈچلۈك بىر قول يۈرىكىنى بېغىشىدىن ئۈزۈۋالماقچى بولۇپ تاتىۋاتقاندەك تۇيغۇغا كېلىپ ، تەڭداشسىز بىر ئازاب  ئىلكىدە قىينالدى .  خاننىڭ  كۆڭلىگە  پۈككەن مۇددىئاسىنى چۈشەنمىگە ئەمىرلەر تېخىمۇ قاتتىق ۋەھىمىگە پېتىپ ، بېىشنى تۆۋەن سېلىشقىنىچە بۇتتەك  قېتىپ تۇرۇشاتتى .  خان ئۆلۈمگە  كېتىۋاتقان ئوغلىغا قاراپ پەرمانىدىن يېنىۋېلىشتىن  ئۆزىنى ئاران -ئاران تۇتۇپ ئولتۇراتتى . ئاھ ، تەڭرىم ، بىر ئەلنىڭ خاقانىنىڭ چۈشۈرۈپ بوغلان پەرمانىدىن  سەۋەپسىزلا يېنىۋېلىشىدىنمۇ شەرمەندە ئىش بارمۇ جاھاندا ؟!  بالرىق ئۈمىدى يوققا چىقىپ  ، ئامالسىز قالغان سۇلتان ئابدۇللا خاننىڭ كۆزىگە مۆللىدە ياش كەلدى .  ئەمىرلىرىنىڭ كۆزىگە يېلىنىش ، ئىلتىجا  ئىلكىدە تەلمۈردى . ئۇنىڭ ئەڭ ئاخىرقى ئۈمىد شامى جانسىز پيلدىرلاپ نىدا قىلاتتى : « تېزرەك ئەقلىڭلارنى تېپىڭلار ، سۈيۈملۈك ئەمىرلىرىم ، ئانچىكىم ئەمىرلەرنىڭ گۇناھىنىمۇ تىلەيتتىڭلارغۇ ؟!  بۈگۈن نېمە بولدى سىلەرگە  خۇدا ھەققى ، مەندى تېزرەك شاھزادىنىڭ بىر قوشۇق قېنىنى تىلەڭلار ...»
سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ ئىلتىجالىق كۆزلىرى ئەمىر كەبىر ھىندىقۇش مىرزا بىلەن ئاستانە ئەمىرى مىرزا باباقبەگنىڭ كۆزلىرى بىلەن ئاخىرى توقۇنۇشتى . خاننىڭ كۆز چانىقىدا تاشاي - تاشاي دەپ لىغىرلاپ تۇرغان ئاچچىق ياشنى كۆرۈپ ، بۇ ئىككى ئەمىر خاننىڭ يۈرەك نىداسىنى ئاڭلىغاندەك بولدى . ئۇلار  بىردىنلا ئەقلىنى تاپتى .  شاھزادىنى شاھنىشىننىڭ ئېگىز بوسۇغىسىدىن سۆرەپ ئاچىقىۋاتقان ئىككى نۆكەرگە قاراپ ۋاقىرىدى :
- توختاڭلار !
   ئىككى نۆكەر جايىدىلا چىپپىدە توختىدى .
   سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ قەلبىدە پىلىلداپ قالغان ئۈمىد شامى يەنە قايتىدىن ياندى ،  خاتىرجەملىك بىلەن چوڭقۇر نەپەس  ئالدى ،  يۈرىكىنىڭ ئەنسىز سوقۇشى بىر ئاز رىتىمىغا چۈشتى .
ھىندىقۇش مىرزا بىلەن مىرزا باباقبەگ  قول باغلاپ  تۇرۇپ سۇلتان ئابدۇللاخانغا يېلىندى :
   - مەلۇم بولغاي ، ئادالەتپاناھىم .  شاھزادىنىڭ بىر قوشۇق قېنىدىنى كەچكەيلا . شاھزادەم راستتىنلا گۇناھسىزدۇر .  ھەقىقەتەنمۇ ئاشۇ رىياكار  ئەمىرلەرنىڭ ئازدۇرۇشىغا ئۇچرىغاندۇر .
   باشقا ئەمىرلەرمۇ ئالمان - تالمان  خانغا ئىلتىجا قىلدى :
   -  شاھزادىنىڭ بىر قوشۇق قېنىدىن كەچكەيلا ، ئانھەزرىتىم !
  چوڭقۇر ھاڭقا چۈشۈپ كېتىپ بارغان ئادەم بىر تال شاخ - شۇمبىغا قولى ئىلىشىپ قالغاندەك تۇيغۇغا كەلگەن سۇلتان ئابدۇللاخان ئارتۇقچە تىركىشىپ تۇرمايلا ئەمىرلەنرىڭ « يۈزىنى قىلىپ » شاھزادىنىڭ گۇناھىدىن كەچتى .
     ئالدىدا تىزلىنىپ تۇرۇپ گۇناھىنى تىلىگەن شاھزادىگە سۇلتان ئابدۇللاخان نۇرغۇن نەسىھەتلەرنى قىلىپ ، ۋاقتى كەلگەندە سەئىدىيە  سەلتەنىسىنىڭ بۇ تەختىنى چوقۇم بېرىدىغانلىقىنى ئېتيتىپ ، ئۇنى يەنىلا قەشقەرنىڭ نائىب ئەمىرلىك مەنسىپىگە تەيىنلەپ يولغا سالغانىدى . ئەپسۇس ، ئارىدىن ئۈچ يىل ئۆتە - ئۆتمەي شاھزادە يەنە ئاسىيلىق قىلىپ دادىسى سۇلتان ئابدۇللاخانغا بايقۇت قىلدى . بايقۇت قىلغاندىمۇ قايسىبىر قارانىيەت ،  سۇيىقەستچى مۇناپىقنىڭ مەسلىھەت بېرىشى ، يول كۆرسىتىشى ، ئەقىل ئۆگىتىشى بىلەن پۇختا تەييارلىق قىلىپ  قىلىچ يالىڭاچلاپ  تەختكە  خىرىس قىلىۋاتاتتى ...
    قاياقتىندۇر پەيدا بولغان بىر توپ پاشا -  كۇمۇتىلار سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ يالىڭاچ بەدىنىنى چېقىشقا  باشلىدى .  خان  پاشىلارنىڭ ھۇجۇمىغا بەرداشلىق بېرەلمەي ،  تۇلۇمدىن ئۆزىنى  سۇغا ئاتتى .  ھەددىدىن ئاشقان پاشا -  كۇمۇتىلار خاننىڭ باش ئۈستىدە  بېزەڭلىك بىلەن ۋىڭىلدايتتى .   سۇلتان  ئابدۇللاخان   ئارقىمۇ  ئارقا ئۈچ قېتىم چۆمۈلدى - دە سۇدىن چىقىپ كەتمەكچى بولۇپ  كۆلنىڭ  لىۋېگە قاراپ ئۈزدى .
    نۆكەرلەر ئاپئاق يىپەك رومال بىلەن خاننىڭ  بەدىنىنى سۈرتۇۋاتقاندا ، بىكاۋۇلبەگ خاننىڭ قېشىغا يېقىنراق كېلىپ سورىدى :
- ئانھەزرىتىمنىڭ ئىشتىھاسى  نېمىگە تارتىدىكىن ؟
   - شراپ ئىچەيلى ، داستىخاننى لالىزار راۋاققىلا راسلاڭلار . مېنى ھېچكىم ئاۋارە قىلمىسۇن . ماڭا دىۋانبېگى بىلەن ئىكىلىرى ئۈلپەت بولسىلا .
  - سازەندىلەرنىمۇ چاقىرىمىزمۇ ؟
  بىكاۋۇلبەگ  ھايال ئۆتمەيلا لالىزار راۋاقنىڭ شاھ سۇپىسىغا داستىخان راسلىدى . ئادەتتە  سۇلتان  ئابدۇللاخان  شارابنى دۈملەپ  پىشۇرۇلغان سوغۇق قوزا گۆشى بىلەن ئىچەتتى . قوغۇنغا ئالاھىدە ئامراق ئىدى .  داستىخان سۇلتان  ياخشى كۆرىدىغان نازۇ نېمەتلەر بىلەن تولدۇرۇلدى .
  سېھىرلىك مۇقام كۈيلىرى ياڭراۋاتقان  تەمبۇرنىڭ يېقىملىق ئاۋازىدىن ھۇزۇرلىنىۋاتقان سۇلتان  ئابدۇللاخان خۇددى يۈرىكىگە  ناخۇن ئۇرۇلۇۋاتقاندەك  بىر تۇيغۇدا چوڭقۇر مۇڭغا چۈمگەنىدى . تەمبۇرچى يىگىتنىڭ سۈزۈك ئاۋازى لالىزار راۋاقتىن كۆتۈرۈلۈپ ، كېچە قۇچىقىغا سىڭىپ كېتىپ باراتتى .




تەمبۇرغا تەڭكەش قىلىپ ياڭراۋاتقان ناخشا  بايا سۇلتۇن ئابدۇللاخاننىڭ كۆڭلىدىن بىردەملىك كۆتۈرۈلگەن ۋاپاسىز ئوغلى شاھزادە يولۋاسخان  ھەققىدىكى ئازابلىق خىياللىرىنى قايتا قوزغاپ قويدى .  خان ھەسرەت بىلەن ئۇلۇغ -كىچىك  تىندى - دە ،ئەپيۇن چىلانغان كۈچلۈك شاراپتىن قاشتېشى جامغا ئارقىمۇ ئارقا  ئۈچنى ئېچىۋەتتى .

Quote:

引用第3楼okutkuqi17于2008-10-11 13:14发表的  :
بۇيەردە <<جاللات خېنىم>>نىڭ تولۇق تورغا يوللانغىنى بار.كۆرۈپ بېقىڭ...
http://www.upuk.com.cn/read/index.asp
تىزىملىتىپ كىرسىڭىزلا ئوقۇيالايسىز...

كەچۈرۈك!
مەن تىزىملىتىپ كىرىپمۇ ئوقۇيالمىدىم .ئۇلار ھەقلىق مۇلازىمەت قىلىدىكەن.

بۇنداق قىلىش تازا ياخشى ئەمەسقۇ دەيمەن.   بۇ كىتابنڭ ئوقۇغۇسى بارلار سېتىۋىلىپ ئوقۇسا بولاتتى، بۇ كىتاپ ھازىرمۇ كىتاپخانىدا سېتىلىۋاتىدۇ. باھاسىمۇ باشقا كىتاپلارغا سېلىشتۇرغاندا قىممەت دېگىلى بولمايدۇ.  بۇ ئىشتا نەشىر ھوقۇقى مەسىلىسىنى چوقۇم ئويلىشىش كېرەك. نىمىلا دېگەن بىلەن بۇ ئۇيغۇرچە نەشىر قىلىنغان كىتاپ، ئۇنچە ھەشەم قىلىپ تورغا يوللاشنىڭ ھاجىتى بولمىسا كېرەك. مەن ئويلايمەن، توردىن بۇ كىتاپنى ئوقۇغۇدەك ۋاقتى ھەم ئىقتىسات شارائىتى بار ئادەمنىڭ ئەلۋەتتە بۇ كىتابنى سېتىۋىلىپ ئوقۇشقىمۇ قۇدرىتى يەتسە كېرەك.  
  ئەگەر يازغۇچى ياسىنجان سادىق قوشۇلغان بولسا ، نەشىرىياتمۇ بىر نەرسە دىمىسە ئۇ باشقا گەپ ئەلۋەتتە!  بۇ مېنىڭ شەخسى ئويلىغانلىرىم .

Quote:

引用第13楼chayka于2008-10-11 15:12发表的  :
روماننى تۇنجى چىققاندىلا شۇنداق قىزقىش بىلەن ئۇقۇپ چىققان ئىدىم ،شۇنداق ئۇقۇپ جاللات خېنىمنىڭ ھېلقى سۇپى بىلەن بىر ياستۇققا باش قويغان يىرگە كەلگەندە ئاچىقتىن كىتاپنى يىرتىۋەتكىلى تاس قالغاندىم ،لىكىن تولۇق ئۇقۇپ تۈگەتتىم ،ئۇقۇپ بولغاندىن كىيىن ئويلىسام مىنى ھاياجانلاندۇرغان ،كۆڭلۈمنى يېرىم ۋە چوڭقۇر ئويلنىشىمغا سەۋەپ بولغان قۇرلار ئاپتۇرنىڭ روماندىكى مۇۋاپىقىيتىكەنتۇق ،كىيىن جاللات خېنىمنىمۇ توغرا چۈشەندىم ،چۈنكى خېنىم زامانىنىڭ ئەڭ ئەقىللىك ئاياللىردىن بۇلۇپ بۇ يەردە بىر دۆۋلەت ئادىمى (سىياسىيون)خاراكتىرنى ئىپادە قىلغان .........روماندىكى ئاپپاق خوجىنىڭ تىبەتتە بۇتقا باش ئۇرغانلىقنى دىنىي جەھەتتن مەن ۋە پۈتۈن ئۇيغۇر جەمىيتى قۇبۇل قىلالمىدۇق ۋە نەپرەت ياغدۇردۇق ،ئەمما مىنىڭ قارشىمچە ئاپپاق خوجىمۇ بىر سىياسىيون دەپ قارايمەن ،ئۇنىڭ ئۆز مەقسەت مۇددئاسىغا يىتىش ئۈچۈن بۇتقا باش ئۇرۇشى ،سىياسىنىڭ ۋە سىياسىيوننىڭ  تارختىن ھازىرغىچە ھەققىي دوستى ۋە دۈشمىنىي بولمايدىغانلىقىدەك رەزىلكنى يەنە بىر قېتىم كۆرسىتىپ بەرگەن !
قىسقىسى روماننى ھەقىقەتەن ياقتۇرمەن ...بىر مۇۋەپىقيەتلىك چىققان روماندۇر....
مۇشۇنداق رومانلاردىن ساناقلىقلا بار ،مەسلەن :چالا تەككەن ئوق ،ئاقسۇ 1945،باياۋاندىكى گۈلخان ............

سىز يۇقۇردا ساناپ ئۆتكەن كىتاپلارنىڭ بەزىلىرنى پۇل بىلەنمۇ تاپقىلى بولماس بولۇپ كەتتى
بولۇپمۇ چالا تەگكەن ئوق


ئەجرىڭىزگە رەھمەت ئەجرىم،،،،،ياخشى ئىشقا تۇتۇش قىلدىڭىز

Quote:

引用第37楼mars.d于2008-10-12 16:00发表的  :
بۇنداق قىلىش تازا ياخشى ئەمەسقۇ دەيمەن.   بۇ كىتابنڭ ئوقۇغۇسى بارلار سېتىۋىلىپ ئوقۇسا بولاتتى، بۇ كىتاپ ھازىرمۇ كىتاپخانىدا سېتىلىۋاتىدۇ. باھاسىمۇ باشقا كىتاپلارغا سېلىشتۇرغاندا قىممەت دېگىلى بولمايدۇ.  بۇ ئىشتا نەشىر ھوقۇقى مەسىلىسىنى چوقۇم ئويلىشىش كېرەك. نىمىلا دېگەن بىلەن بۇ ئۇيغۇرچە نەشىر قىلىنغان كىتاپ، ئۇنچە ھەشەم قىلىپ تورغا يوللاشنىڭ ھاجىتى بولمىسا كېرەك. مەن ئويلايمەن، توردىن بۇ كىتاپنى ئوقۇغۇدەك ۋاقتى ھەم ئىقتىسات شارائىتى بار ئادەمنىڭ ئەلۋەتتە بۇ كىتابنى سېتىۋىلىپ ئوقۇشقىمۇ قۇدرىتى يەتسە كېرەك.  
  ئەگەر يازغۇچى ياسىنجان سادىق قوشۇلغان بولسا ، نەشىرىياتمۇ بىر نەرسە دىمىسە ئۇ باشقا گەپ ئەلۋەتتە!  بۇ مېنىڭ شەخسى ئويلىغانلىرىم .

شەخسى كۆز قاراشلىرىڭزغا كۆز تەگمىسۇن ئەمدى بىر ياخشى نىيىتى بىلەن بىزنى ۋاقىپلاندۇراي دىسە سىز قۇپۇپ مۇنۇ گەپنى قىلىپ قويۇپ توختىپ قويدى ماۋۇ روماننىڭ ئاخىرىنى يازماي ئۆزلەچە بەك ئاقىلانە دانا ھىس قىلىپ كەتكەنلا ھە؟
  بىزدەك ئېلىش پۇرسىتى يوق ئالاي دىسەكمۇ ئالالمايدىغانلارغا تولىمۇ ياخشى تېما بولغان ئىدى~~ھەقىقى ياخشى كۆرۈپ ئالدىغانلار يەنىلا كىتاپخانىغا بېرىپ ئالىدۇ ،ئەنسىرمەڭ بۇ بازارلىق كىتاپ كاساتلاشمايدۇ تورغا چىقرىپ قويسىمۇ~~~

4

ناشتىدىن كېيىن شاھنىشىنغا كىرىپ كەلگەن سۇلتان ئابدۇللاخاننى كۆرۈپ ، خېلىدىن بېرى خاننىڭ ئەتىگەنلىك قوبۇلىنى كۈتۈپ تۇرغان  بارلىق چوڭ - كىچىك  ئوردا ئەركانلىرى دۈررىدە ئورۇنلىرىدىن تۇرۇشۇپ ، سالام بېرىشكىنىچە خاندىن  ئېسەنلىك سوراشتى .  
    ئاخشام شارابنى كۆپ ئىچىۋەتكەنلىكتىنمۇ ، سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ قاپاقلىرى ئىششىپ ، كۆزلىرى قىزىرىپ كەتكەنىدى . يۈرەكلىرى پوكۇلداپ تۇرغان ئەمىرلەرگە خاننىڭ بۇ كۆزلىرى غەزەپتىن قان قۇيۇلغاندەك تۇيۇلۇپ  ، ئىختىيارسىز سۈركۈنۈپ كېتىشتى ۋە ئاخشامقى ئۆلۈم ۋەھىمىسى يەنە پەيدا بولدى . خان ئەمىرلەرگە سالقىن نەرزەر تاشلاپ ئولتۇرۇشقا ئىشارەت قىلدى .
   - ئانھەزرىتىمگە مەلۇم بولغاي ، -  دېدى ھۆدەيچىبەگ  سەپنىڭ ئالدىغىراق چىقىپ ، - تۇرپاننىڭ نائىب ئەمىرى سۇلتان سەئىد باباخان ئالىيلىرىنىڭ خان ئاغىچىسى شەمسىبانۇ مەلىكە قىزى مۆھتەرەم خېنىمنى ئېلىپ ئاستانىگە قاراپ كېلىۋېتىپتۇ .
  - ئۇلار ھازىر قەيەردە ئىكەن ؟ - سورىدى سۇلتان ئاببدۇللاخان  بۇ خەۋەرگە كۆڭۈل بۆلگەن ھالدا .
- ئاخشام  كەلگەن چاپارمەننىڭ مەلۇم  قىلىشىچە ، -  دېدى ھۆدەيچىبەگ بېشىنى تۆۋەن سېلىپ - تۈنۈگۈن  كەچ خانلەڭگەردىكى ①  ئاۋۇت بەگنىڭ ھويلىسىغا چۈشكۈن قىلىپتۇ . بۈگۈن چۈش - ئاشۋاقتىغىچە كېلىپ قېلىشى مۇمكىن.
  سۇلتان  ئابدۇللاخان شاھزادە يولۋاسخاننىڭ ئاشۇ يىلدىكى ئەمەلگە ئاشمىغان سىياسىي ئۆزگىرىشىنى يىغىشتۇرغاندىن كېيىن ، زىيادە گۇمانخورلۇق قىلىپ ، بىر قىسىم يېقىن ئەمىرلىرىنى جازالاپ ياقا يۇرتلارغا سۈرگۈن قىلىۋېتىش بىلەن بولدى قىلماي ، بىر تۇغقان ئىنىلىرى شاھزادە ئىسمائىلخان بىلەن شاھزادە ئىبراھىمخاننىمۇ ھاكىمىيەتتىن ، ئوردىدىن چەتلەشتۈرۈش مەقسىتىدە ، ئۇلارنى جۇڭغار ئاقسۇڭەكلىرى تولا پاراكەندىچىلىك سالىدىغان ، پات - پات ئۇرۇش - توپىلاڭ  بولۇپ تۇرىدىغان ئۇچتۇرپان بىلەن چالىشنىڭ ② نائىب  ئەمىرلىكىگە  تەيىنلەپ ، يىراققا ئەۋەتىۋەتكەن ۋە ئاقسۇ ، قەشقەر ، خوتەن قاتارلىق چوڭ شەھەرلەرنى ئۆزىنىڭ ئوغۇل - نەۋرىلىرىگە سۇيۇرغال قىلىپ بېرىۋەتكەنىدى . بۇ ئىش ئىنىلىرىنىڭ نارازىلىقىنى قوزغاپ ئاكا - ئۇكىلار خېلى ئوبدانلا سوغۇقلىشىپ قالغانىدى . ھازىر ئۆز ئوغلى تەختكە خىرىس قىلىپ تۇرغان مۇشۇنداق جىددىي پەيتتە ، ئىنىلىرى بىلەن گىن - ئاداۋەتنى يۇيۇپ ، مۇناسىۋەتنى بىر ئامال قىلىپ ياخشىلىۋېلىشقا ئۇرۇنۇۋاتقان سۇلتان ئابدۇللاخانغا ئىنىسى سۇلتان سەئىد باباخاننىڭ ئاغىچىسى بىلەن مەلىكىسىنى ئاستانىگە مېھماندارچىلىققا ئەۋەتىشى بىر ياخشىلىقنىڭ ئالامىتى بولۇپ تۇيۇلماقتا ئىدى . يىراق يۇرتلاردىكى ئىنىلىرىنىڭ لەشكىرى ياردىمىسىزمۇ ئۆزىنى  قوللاپ ھەمدەمدە بولۇپ  تۇرۇشى ھازىرقىدەك ھالقىلىق پەيتتە  سەلتەنەت ئۈچۈن ئەڭ چوڭ ياردەم ئىكەنلىكىنى سۇلتان ئابدۇللاخان ناھايىتىمۇ ئوبدان چۈشىنەتتى . شۇڭلاشقا ، ئۇ ئىنىلىرىنىڭ خان ئاغىچىلىرىنى قارشى ئېلىش ئۈچۈن خانىشقا بىر قانچە ئەمىرلەرنى ھەمراھ قىلىپ كۈتۈۋالىدىغان ئوردا كۈتۈۋالىدىغان ئوردا قائىدىسىنى بۇزۇپ ، شەخسەن ئۆزى ئىستىقبالغا چىقىشنى كۆڭلىگە پۈكتى - دە ھۆدەيچىبەگكە  پەرمان قىلدى :
- ھەرەمگە خەۋەر قىلىنسۇن . تۇرپاندىن كەلگەن يەڭگە خان ئاغچىنى بارلىق خانىش - شاھبانۇلار ئاستانە ئەمىرى مىرزا باباقبەگنىڭ ھەمراھلىقىدا خانكۆۋرۈككىچە ① ئىستىقبالغا چىقىپ كۈتۈۋالغاي . مەن باشقا ئەمىرلەر بىلەن شەھەر سېپىلىنىڭ سىرتىدا ئىستىقبالغا چىقىمەن . مېھماننى كۈتۈۋېلىشقا بارلىق ئەمىرلەر ئاغچىلىرىنى بىللە ئېلىپ چىققاي .
خاندىن پەرمان ئالغان ھۆدەيچىبەگ  قۇللۇق بىلدۈرۈپ شاھنىشىندىن يېنىپ چىقتى .
     سۇلتان ئابدۇللاخان يەنە ئىش بارمۇ دەپ ئەمىرلىرىگە قارىدى .  ئەمىرلىرىدىن سادا چىقمىغاندىن كېيىن  ئاستانە ئەمىرى مىرزا باباقبەگدىن سورىدى :
  - ئاسىيئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگنىڭ جەددى - جەمەتى قىرىپ تاشلاندىمۇ ؟
  - ئانھەزرىتىمگە مەلۇم بولغاي . ئاسىي ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگنىڭ  خوتۇن - بالىلىرى ئالدىنقى كۈنىلا ئاستانىدىن چىقىپ كېتىپتىكەن . مال - مۈلكى خەزىنىگە  ئېلىنىپ ، ھويلا - ئاراملىرى كۆيدۈرۈۋېتىلدى .  ھەر قايسى بەگلىك ، ئۆتەڭ - لەڭگەر ، كەنت - قشىلاقلارغا قاچقۇنلارنى تۇتۇش  توغرۇلۇق ئالاقە ئەۋەتىلدى .  ئىزدەپ  تۇتۇش ئۈچۈن ياراملىق ئىزچىلار ، پايلاقچى - يايىلار يولغا سېلىندى .
    مىرزا باباقبەگنىڭ جاۋابىدىن  سۇلتان ئابدۇللاخان  ئانچە رازى بولمىدى .
  -   دېمىدىممۇ ئوردىدا ساتقۇن بار دەپ ، -  سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ تەڭدىن تولىسى ئاقىرىشقا باشلىغان ، قىسقا قويۇۋالغان ساقىلى غەزەپتىن تىترىدى .  سۇۋارى ئالتۇن قاپلىغان چىشلىرى  غۇچۇرلىدى ، - قاپقۇنلارغا ئايغاقچىلار ئالدىن خەۋەر بېرىۋەتكەن گەپ .
    سۇلتان ئابدۇللاخان  گېپىنى  توختىتىپ ،   ئاسىي  ئەمىرلەرنى تونۇۋالماقچى  بولغاندەك  قول باغلاپ تۇرغان  ئوردا ئەركانلىرىغا نەشتەردەك تىكىلدى .  شاھنىشىننى يەنە ۋەھىمە تۇمانلىرى  باستى . شۇ ئەسنادا بايا پەرمان يەتكۈزۈش ئۈچۈن سىتقا چىقىپ كەتكەن ھۆدەيچىبەگ  بىر پارچە مەكتۇپ سېلىنغان پەتنۇسنى كۆتۈرگىنىچە  شاھنىشىنغا كېىرىپ كەلدى .
    - مەلۇم بولغاي ،  ئانھەزرىتىمگە شاھزادە يولۋاسخان مەكتۇپ يوللاپتۇ .
    شۇ ھامان بارلىق ئەمىرلەرنىڭ نەزىرى  پەتنۇستىكى مەكتۇپقا تىكىلدى .سۇلتان  ئابدۇللاخاننىڭ چىرايىنى قىزىقىش ، گۇمان ۋە ئىزتىراپ ئارىلشقان مۇرەككەپ  تۇيغۇ  چىرمىۋالدى .  مەكتۈپنى  قائىدە بويىچە باش مىرزا ئاۋايلاپ قولىغا ئالدى - دە ، خانغا ئېھتىرام بىلەن ئۇزاتتى . خان مەكتۇپنى ئېچىپ شۇنداقلا نەزىرىنى ئاغدۇردى - دە ، يەنە باش مىرزىغا قايتۇرۇپ بەردى . ئادەتتە جەڭ مەزگىللىرىدە يوللانغان مۇھىم ، مەخپىي خەت - ئالاقىلەردىن باشقىلىرىنى سۇلتان ئوقۇمايتتى . باش مىرزا مەكتۈپنى ئۈنلۈك ئاۋازدا ئوقۇشقا باشلىدى :
« ئەسسالامۇ - ئەلەيكۇم ، جانابىي دۆلەتپاناھ ، پەدەرۇ بۇزرۈك ئانھەزرىتىمنىڭ ئۆمرىنىڭ ئۇزۇن، دۆلەت - سەلتەنىتىنىڭ زىيادە بولۇشىنى تىلەپ ئۇشبۇ مەكتۇپنى يېزىشىمىزدىكى مۇددىئايىمىز شۇلكى ، بىزلەركىم نادان پەرزەنتلىرىنىڭ قىبلىگاھى بولمىش جانابىي خان ئاتىمىز ئوردىدىكى بىر قىسىم سۇخەنچى  ، پىتنىخور ئەمىرلەنرىڭ يالغان - ياۋىداق سۆزلىرى  ۋە تۆھپمەتلىرىگە ئىشىنىپ م ئاداۋەت تۈگمىنىگە سۇ باشلىغان ئوخشايلا . . مۆھتەرەم پەدەرىمىزنىڭ مەندەك پۇشتىغا ئىشەنمەي ياتلارنىڭ پىتنىسىگە ئىشىنىپ قالغىنىدىن تولىمۇ ھەيرەتت قالدىم . ئول سۇخەنچىلەنرىڭ مۇددىئاسى پەدەرنى پەرزەنتىگە دۈشمەن قىلىپ ، ئارىنى بۇزۇپ ، قالايمىقانچىلىق  ، ياغى پەيدا قىلىپ تەخت  سەلتەنىتىنى تارتىۋېلىشتۇر . پەدەرىمنى ئول چېقىمچىلار ئەينى يىلى بىر قىسىم رىياكار ئەمىرلىرىمنىڭ دامىغا چۈشۈپ كېتىپ ، جانابىي قىبلىگاھىمدىن  بىسوراق تەختتە ئولتۇرۇپ قالغان ئەدەپسىزلىكىمنى مىسال كەلتۈرۈپ ئىشەندۈرمەكچى بولۇشقاندۇر . ئول چاغدا  خام ، ساددا ، نادان  ئەقىلسىز  ئىكەنمەن . ھازىر شۇ ئىشلارنى ھەر ئويلىسام قاتتىق ئۇيىلىمەن . مەن ھەرگىزمۇ  پەردەرگە قىلىچ  تەڭلەيدىغان ، پەدەرنىڭ تەخت - سەلتەنىتىگە خىرىس قىلىدىغان تۇزكور پەرزەنت ئەمەسمەن .
    ئۆز نۆۋىتىدە خان ئاتامغا شۇ ئىشمۇ ئاشكارا بولغايكى  ،  يېقىنقى بىر نەچچە يىلدا ئاستانىگە ئاياغ باسمىغانلىقىم ھەرگىزمۇ جانابىي پەدەرۇ بۇزرۇكۋارىمدىن رەنجىگەنلىكىم ،  تاجۇتەخت  تەمەسىدە باتنىغانلىقىم ئەمەس . ئانھەزرىتىمگە قاراڭغۇ ، ئەتراپلىرىنى ، ئوردىنى نەچچە  ئونلاپ  تۇزكۇر ، ھارام تاماق ، يىلان - چايان مەسەللىك رىياكار ئەمىرلەر ئورىۋالغاندۇر . گەرچە قىبلىگاھىمىزنىڭ نەزىرى كائىناتتەك كەڭرى ، كۆزى  بۈركۈتنىڭكىدەك ئۆتكۈر ، مەرھەمىتى ئاپتاپتىن زىيادە ، ۋۇجۇدى تەڭداشسىز ئىلىم - پاراسەتكە تولغان بولسىمۇ ، لېكىن ئەتراپىدىكى ئول تىلى ھەسەل ، دىلى زەھەر  خۇشامەتچى ئەمىرلەرنىڭ يالغان - ياۋىداق بىلجىرلاشلىرى  ساداسىدا ياخشى - ياماننى ئىلغا قىلمايۋاتىدىلا . شۇ سەۋەبلىك نۇرغۇن ساداقەتمەن ، ئېستېداتلىق ئەمىرلەر ، بەگ - سىپاھلار ئېتىبارسىز قارىلىپ خارلىنىۋاتىدۇ . گەرچە مەن جانابىي پەردەرىمنىڭ ئاپتەپتەك جامالىغا ، زىيادەك مېھىرگە بىر قېنىۋېلىشنى كېچە - كۈندۈز ئارزۇ قىلساممۇ ، لېكىن ئاشۇ يىلان - چايان مەسەللىك ئەمىرلەرنىڭ تۇيدۇرماي نەشتەر سېلىپ قويۇشىدىن ۋايىم يەپ ، بىئىلاجلىق  پىغانىغا غەرق بولۇپ ، ھەسرەت - نادامەت ياشلىرىدا كۆزۈمنى سۇلاپ ، جانابىي ئاللادىن پەدەرىمنىڭ مۇبارەك تېنىگە سالامەتلىك تىلەپ   ئولتۇرماقتىمەن .
     ئەقىلسىز  پەرزەنتنىڭ ساداقىتىدىن مۆھتەرەم پەدەرىم زىنھار گۇمانلانمىغاي .
    مېنىڭ بىلىشىمچە ،  جانابىي  پەدەرىمگە يىگىرمە ئالتە- يىگىرمە يەتتە يېشىدىلا خانلىق سەلتەنەت تەختىدە بەرقارار بولۇش نېسىپ  بولغانىكەن . مانا مەن ھازىر ئوتتۇز ئالتە - ئوتتۇز يەتتە ياشقا يېقىنلاشتىم . ئاز كەم ئوتتۇز يىل قەشقەرنىڭ نائىب ئەمىرلىك تىزگىنىنى تۇتۇپ ،   يۇرتدارچىلىق ئىشلىرىغا خېلىلا پىشتىم . سەلتەنىتىمىزنىڭ يۇتداچىلىق ئىشلىرى خان ئاتامنى كۆپ ھاردۇرۇۋەتتى . مېنىڭچە ، پەدەرربۈزرۈكۇم ئەمدى  كۆپرەك ھاردۇك ئېلىپ  خانلىقىمىزنىڭ ئۇششاق - چۈششەك يۇرتدارچىلىق ئىشلىرىغا  ئۆزىنى ئۇرۇپ كەتمەي ، مۇبارەك تېنىنى ئاسراپ ،  تەختتە خاتىرجەم ئولتۇرۇپ بەرسە  ، يۇرتدارچىلىق ئىشلىرىنى بىزلەركىم پەرزەنتلىرى قەشقەردە تۇرۇپ دۆلەتپاناھىمغا ۋاكالىتەن  ئاقتۇسام دېگەن مۇددىئادىمەن .
    يەنە بىر ئىش : ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگ  جانابىي ئانھەزرىتىمدىن رەنجىپ ئەمەس ، بەلكىم ئوردىدىكى چوڭ مەنسەپلەرنى چاڭگىلىغا كىرگۈزۈۋالغان بىر قسىىم ھارام تاماق ، ناكەس ئەمىرلەرنىڭ يەكلىشىدىن ، پىتنە - پاساتلىرىدىن رەنجىت بۇل دەرگاھىىمىزغا  كەلگەنىكەن . ئۇنىڭغا كۆپ نەسىھەتلەرنى قىلدىم . خۇدا خالىسا پات يېقىندا ئالدىلىرىغا لەشكەرلىرى بىلەن قايتۇرىمەن . ئاداۋەت تۇتماي ياخشى مۇئامىلە قىلىشلىرىنى ئۆتۈنىمەن . ئەڭ ئاخىرقى ئۆتۈنۈپ  قىلىدىغان ئىلتىماسىم شۇلكى ، ئوردىغا يوشۇرۇنۇۋالغان رىياكار ئەمىرلەرنى  تازىلاش ئۈچۈن ، جانابىي قىبلىگاھىمغا ئەڭ ساداقەتمەن بولغان ، ئەلەم ۋە قەلەم ماھارىتىدە كامالەتكە يەتكەن مىرزا غەنىبەگ  بىلەن مىرزا نەجىببەگكە يۇقىرى  مەنسەپ ئىنئام قىلىپ ، ئەتىۋارلاپ ئىشلىتىشلىرىنى تەۋسىيە قىلىمەن . مىرزا  غەنىبەگنى ئاستانە ئەمىرلىكىگە ، مىرزا نەجىببەگنى ئوردا ئىشكائاغىلىق مەنسىپىگە كۆتۈرۈشلىرىنى ئىلتىجا قىلىمەن ...»
- بولدى ، بەس !!!
  خاننىڭ غەزەپلىك ئاۋازى ئەمىرلەنرى خۇددى بېشىغا توقماق تەگكەندەك چۆچۈتۈۋەتتى . باش مىرزا مەكتۇپنى تۇتقىنىچە قېتىپلا قالدى . ئاستانە ئەمىرى مىرزا باباقبەگ بىلەن  ئوردا  ئىشكئاغىسى مىرزا تەڭرىبەردىبەگنىڭ مەنسەپلىرىدىن ئايرىلىپ قېلىش  خەۋپىدە ئاداۋەت ۋە قىزغىنىش  تۇيغۇلىرى چىرمىۋالغان يۈرىكى قىسىلىپ ئەنسىز سوقۇۋاتاتتى . ئۇلار شۇ تۇرقىدا شاھزادىنىڭ بۇل مەكتۇپىغا خاننىڭ ئىشەنمەسلىكىنى خۇدادىن توختىماي تىلىشەتتى . شاھزادە ئىسمىنى ئاتاپ تۇرۇپ يۇقىرى مەنسەپكە تەۋسىيە قىلغان مىرزا غەنىبەگە بىلەن مىرزا نەجىببەگنىڭ چىراي ئىپادىسىدىن شۇ تاپتا نېمىلەرنى ئويلاۋاتقانلىقىنى بىلمەك تولىمۇ تەس ئىدى .  ئۇلارنىڭ چىرايىدا ھاياجانلىنىش تۇيغۇلىرىدىن كۆرە ، ئەجەپلىنىش تۇيغۇسى كۆپرەك ئىدى . خاننىڭ تۇيۇقسىز غەرەپكە كەلگىنىنى كۆرۈپ ۋۇجۇدلىرىنى مۇزدەك تىترەك باستى . شۇ تۇرقىدا خاننىڭ نېمە سەۋەبتىن غەرەپلەنگىنى بارلىق ئەمىرلەرگە قاراڭغۇ ئىدى .
   -  ئەقلىڭىزگە بارىكاللا شاھزادەم ، - دېدى سۇلتان ئابدۇللاخان مەسخىرە ئارىلاش كۈلكىسى بىلەن  گەپ باشلاپ ، - بىزلەركىم خان ئاتىڭىزغا كۆرسەتكەن ۋاپادارلىقىڭىزغا تەشەككۇر !  مەن ئۇششاق - چۈششەك يۇرتدارچىلىق ئىشلىرىغا ئۆزەمنى ئۇپراتماي تەختتە خاتىرجەم ئولتۇرۇمشىمەنۇ ، ئول بولسا قەشقەردە تۇرۇپ يۇرتدارچىلىق ئىشلىرىنى باشقۇرارئىمىش . بۇ مەندىن ئوپئوچۇق تەخت  تالاشقىنى بولماي نېمە ؟ ئاپىرىن ! ئاپىرىن !  ھىيلىگەرلىكتە كەمەك ھەيياردىن ئېشىپ كېتىپسىز ،  شاھزادەم . ئۆگەتمىسىڭىزمۇ قايسى ئەمىرنى قايسى مەنسەپكە قويۇشنى ئوبدان بىلىمەن .  شۇ كۈنلەردە  ئوردىدىكى ساتقۇن ، ئاسىي ئەمىرلەنرى بىلەلمەي يۈرەتتىم . مانا ، قۇۋ تۈلكە تۇمشۇقىدىن ئىلىنار دەپ ، شاھزادەم ئول رىياكارلانرى ئۆز ئاغزى بىلەن ئاشكارىلاپ بەردى  ئەمەسمۇ !- سۇلتان ئابدۇللاخان شۇنداق دېدى - دە  ، قول باغلاپ  تۇرغان مىرزا غەنىبەگ  بىلەن مىرزا نەجىببەگكە نەپرەت بىلەن ئالايدى . شۇ ھامان  بۇرنىغا ئۆلۈم پۇراشقا باشلىغان بۇ ئىككى شور پىشانە ئەمىرنىڭ يۈرىكى قېپىدىن چىقىپ ، پۇت - قوللىرىدا جان قالمىدى .  
    - كېلىڭلار ! -  دېدى سۇلتان ئابدۇللاخان  قولىنى غەزەپ بىلەن شىلتىپ ، -  ساتقۇن ئەمىر غەبىبەگ  بىلەن نەجىببەگنى دەرھال زىندانغا تاشلاڭلار !
   ياساۋۇللارنىڭ چاغگىلىدا توشقاندەك تېپىرلاۋاتقان ئىككى ئەمىر « ئاھ ، ناھەقچىلىك ! ئادالەت !» دەپ پەرياد كۆتۈرۈشتى .
     خاننىڭ غەزىپىدىن قورقۇپ كەتكەن باشقا ئەمىرلەر ئۇ ئىككى ئەمىرنىڭ گۇناھىنى تىلەش تۈگۈل چوڭراق نەپەس ئېلىشقىمۇ پېتىنالمىدى . شۇ تاپتا ئۇلارنىڭ كۆزىگە   شاھنىشىننىڭ تام - تورۇشلىرىدىكى ئالتۇن  سۈيى تالىتىلغان  نەپىس گۈل - نۇسخىلىرى ، نەقىش - ئۆرنەكلەر خۇددى تام - تورۇستىن مىڭلىغان يىلان - چايانلار لۆمۈلدەپ چىقىۋاتقاندەك كۆرۈنۈپ ، ۋۇجۇدىغا ھەسسىلەپ دەھشەت سالاتتى .
    ئاستانىنىڭ ئەمىرلىك مەنسىپى بىلەن ئوردا ئىشىكئاغىلىق مەنسىپى ئوردىدىكى بارلىق ئەمىرلەرنىڭ كۆزى قىزىرىدىغان ، قولغا كىرگۈزۈشنى كېچە - كۈندۈر ئارزۇ قىلىدىغان مەنسەپلەردىن ئىدى . چۈنكى ، ئاستانىگە ھاكىم بولغان كىشى قوشۇمچە تۈمەن  كىشىلىك ئاستانە قورۇقچى لەشكەرلىرىنىڭ قوماندانلىقىنى ، ئوردا ئىشىكئاغىسى بولغان كىشى خىللانغان ئوردا مۇھاپىزەتچىلەر قوشۇنىنىڭ ئەمىرلىك ۋەزىپىسىنى  قوشۇمچە ئۆتەيتتى . بۇ مەنسەپلەر ۋاپاسىز ، تۇزكور شاھزادە يولۋاسخانغا سېتىلغان  ئەمىرلەرنىڭ قلىغا چۈشۈپ قالسا ، سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ ھېچنىمىگە كۈچى يەتمەيدىغان ئادەتتىكى ئادەمگە  ئايلىنىپ قېلىشى  بىردەملىك ئىش ئىدى . شاھزادىنىڭ مۇشۇنداق مۇھىم ئورۇنغا مەكتۇپ ئارقىلىق  باشقا ئەمىرلەرنى قويۇشقا تەۋسىيە قىلىشى شۇ تاپتا گۇمانخور  خاننى ھازىرلا  ئەسىرگە ئايلىنىپ قالغاندەك تۇيغۇغا كەلتۈرۈپ قاتتىق غەزەپلەندۈرگەنىدى .
     مىرزا غەنىبەگ  بىلەن مىرزا نەجىببەگنىڭ ھەر ئىككىلىسى سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ ئىشەنچىسىگە ئېرىشىپ ، ئەتىۋارلىشىغا نائىل بولغان ئەمىرلەردىن ئىدى . يېقىن ئەمىرلىرىنىمۇ شاھزادىگە سېتىلىپ كەتكەنلىكىنى بىلگەن  ئابدۇللاخاننىڭ گۇمانخورلۇقى شۇنچىلىك چېكىگە يەتتىكى ، شۇ تاپنىڭ ئۆزىدىلا بارلىق ئەمىرلىرىنى زىندانغا مەھكۇم قىلىشتىن ئۆزىنى ئاران - ئاران تۇتۇۋالدى .
    - ئانھەززىتىمگە مەلۇم بولغان ، -  دەپ ئالدىغىراق چىقتى بايانتىن  بىرى پۇرسەت كۈتۈپ تۇرغان مىرزا ھاجىم ياتىشىبېگى ① ئېگىلگىنىچە  قۇللۇق بىلدۈرۈپ .
    خان ياتىشبېگىنىڭ قاپقارا ، كوسا چىرايىغا شۇنداقلا قاراپ قويۇپ ئىجازەت بەردى . ئادەتتە ياتىشىبېگىنىڭ شۇم خەۋەردىن ئۆزگە مەلۇمات يوللىمايدىغانلىقىنى ئوبدان بىلىدىغان ئەمىرلەر ئۆزلىرىنى يەنە ئاللىقانداق پالاكەتنىڭ كۈتۈپ تۇرۇۋاتقانلىقىدىن ۋايىم يەپ يۈرەكلىرى سۇ بولدى - دە ، بارلىق سەزگۈلىرىنى قۇلاققا ئايلاندۇرۇشتى .  
   -  ئانھەزرىتىمنىڭ كېچىلىك مۇھاپىزەتنى ، چارلارشنى كۇچەيتىش ھەققىدىكى پەرمانىغا بىنائەن  شەھەرنىڭ بارلىق چوڭ - كىچىك كوچا  ، دەڭ - راباتلىرىغا پايلاقچى - خۇپىيىلەرنى ئورۇنلاشتۇرغانىدۇق . كېچە ئېغىر ئېغىر ئەلياتقۇ مەھەلدە گۆر باغدا تىمىسقىلاپ يۈرگەن قەلەندەر سىياقىدىكى بىر ساياق گۇمانىمىزنى قوزغاپ قويدى . تەكشۈرۈپ ئاختۇرساق ، يېنىدىن شاھزادە يولۋاسخاننىڭ يازغان مۇنۇ مەكتۇپى تېپىلدى .
    شاھزادىنىڭ نامى بىلەن چېتىشلىق مەكتۇپنىڭ گېپى چىقىشى بىلەن ئەمىرلەنرىڭ دېمى ئىچىگە چۈشۈپ كەتتى . سۇلتان ئابدۇللاخان  بولسا قىزىققان ھالدا تەختكە يۆلەنگەن گەۋدىسىنى رۇسلىدى .
    باش مىرزا ياتىشبەگنىڭ قولىدىكى قاتلانغان بىر ۋاراق خوتەن قەغىزىنى ئېلىپ خانغا ئۇرزاتتى .  خان كىرلىشىپ كەتكەن قەغەزگە  شۇنداقلا نەزىرىنى ئاغدۇردى - دە باش مىرزىنى ئوقۇشقا بۇيرىدى . باش مىرزا گېلىنى قىرىپ مەكتۇپنى ئوقۇشقا باشلىدى :
« زالىم خاننىڭ دەرگاھىدا ئېتىبارسىز قارىلىپ خارلىنىۋاتقان ، ئەدلۇ ئادالەت ئىزدەپ كېچە - كۈندۈز ئاللاغا نالە قىلىۋاتقان مۆھتەرەم مىرزا غەنىبەگ ، مىرزا نەجىببەگ ، ئەمىر ئەييۈپ ، مىرزا يامغۇرچىبەگ ، مىرزا خەلىلبەگ ، مىرزا سەيپۇللابەگ ، مىرزا شاھبەگ ، مىرزا نەۋرۇزدىۋان قاتارلىق ئەمىرلەرگە يېتىپ مەلۇم بولغايكى ، سىزلەركىم ساداقەتمەن يارۇ بۇرادەرلەنرىڭ دەرۇ ئەھۋالىڭىزلارنى ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگە جانابلىرىدىن ئاڭلاپ خەۋەر تاپتۇق . شۇنداقلا  ساداقىتىڭىزلارنى بىلدۈرۈپ ئەۋەتكەن مەكتۇپ ،  قىممەتلىك سوۋغا - سالاملىرىڭلارنىمۇ تاپشۇرۇۋالدۇق . مۆھتەرەم جانابلار  ، ئول قارا كۈنلەرنىڭ يوقالمىقىغا ئاز قالدى .  پات يېقىندا ئاستانە ئاسمىنىدا ئادالەت قىلىچى جەۋلان  قىلىپ ، ناھەقچىلىك ،  زالىملىق مەھشەرگاھقا ئۇزۇتىلىدۇ . سىلەر  شۇنىڭغىچە قانچىكى خورلۇق تارتساڭلارمۇ يەنىلا تەخىر قىلغايسىلەر .
  خۇدا خالىسا  يېقىندا ئەمىر مىرزا يۈسۈپبەگنى لەشكەرلىرى بىلەن ئاستانىگە يولغا سالىمەن .  ئۇنىڭغىچە قەشقەرگە جەمئىي بولغان ھەق - ئادالەت غازاتچىلىرىمۇ ئاستانىگە يېتىپ بارىدۇ . شۇ چاغدا سىلەر مىرزا  يۈسۈپبەگە بىلەن ئىچىدىن ماسلىشىپ  ، سېپىل قوۋۇقلىرىنى ئىگىلىسەڭلار ، بىز تېشىدىن ھۇجۇم قىلىپ ، ئىچى - تېشىدىن ماسلىشىپ ئاستانىنى پەتىھ قىلغايمىز .
    سىر ئاشكارىلانمىغاي . نەمە ئوقۇپ بولۇنغاندىن كېيىن كۆيدۈرۈۋېتىلگەي . جانابىي ئەمىرلەردىن كۆپ ئۈمىدۋارمەن .
    خانۇ خاقان يولۋاسخان سۇلتاندىن دەپ بىلۇرسىلەر »

     خەت ئوقۇلۇپ تاماملىنىشى ھامانلا ، شاھنىشىننى داد - پەرياد قاپلىدى.  شاھزادە يولۋاسخاننىڭ مەخپىي خېتىدە تىلغا ئېلىنغان ئەمىرلەر شاھزادىنى تۆھمەتخورلۇقتا ئەيىبلەپ قاقشايتتى . ئۆزلىرىنى خانغا ، سەلتەنەتكە ساداقەتمەن  ئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈشۈپ  زارلىشاتتى . ئامان قالغان ئەمىرلەر بولسا خۇداغا مىڭ - مىڭ  قەتلە شۈكرى ئېيتىشىپ ، سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ بۇ كۈتۈلمىگەن بالا - قازانى بىر تەرەپ قىلىشىنى كۈتۈپ تۈرۈشاتتى .
    بىر ئاش  پىشىم ۋاقىت ئىچىدە ئارقىمۇ - ئارقا يۈز بەرەەن بۇ دىشۋارچىلىقتىن نېمىنىدۇر سېزىپ ، گۇمانىي تۇيغۇلارغا ئەسىر بولغان بىر قىسىم ئەمىرلەر خىيالىدىن كەچكەنلىرىنى خانغا ئېيتىشقا بىر قانچە قېتىم تەمشىلىشتىيۇ ،  خاننىڭ دەھشەتلىك ئەلپازىغا قاراپ  ئۆزلىرىنىڭمۇ بۇ كېلىشمەسلىككە چېتىلىپ قېلىشىدىن ئەنسىرەپ ، سۈكۈت قىلىشقا مەجبۇر بولدى .  ئۇلار خاننىڭ قاتتىق غەزەپلەرنگەن ۋاقىتىدا ھېچكىمنىڭ نەسىھەتىگە قۇلاق سالمايدىغانلىقىنى ئوبدان بىلىشەتتى .
   قەھرى - غەزىپى  چېكىگە يەتكەن  سۇلتان ئابدۇللاخان  ھېلىقى بەختى قارا ئەمىرلىرىنىڭ نالە - پەريادلىرىغا ، يېلىنىش - يالۋۇرۇشلىرىغا قۇلاقمۇ سالماستىن ھەممىنى زىندانغا بۇيرۇدى - دە تۇرپاننىڭ نائىب ئەمىرى - ئىنىسى سەئىد باباخان سۇلتاننىڭ ئاغچىسىنى كۈتۈۋېلىش ئۈچۈن ، كىيىم ئالماشتۇرماقچى بولۇپ ، شاھنىشىندىن چىقىپ كەتتى .
    ئامان قالغان ئەمىرلەر «  ئۇھ » دەپ يەڭگىل تىن ئېلىشتى - دە ، خاننىڭ پەرمانىغا بىنائەن ، تۇرپاندىن  كەلگەن خان ئاغىچىنىڭ ئىستىقبالىغا بىللە ئاچىقىدىغان ئاغىچا - ئايىملىرىنى جابدۇش ئۈچۈن ئوردىدىن چىقىپ ، ئۇدۇل قەسىرلىرىگە يۈگۈرۈشتى .

ۋاي خۇدايىم بۇ ئىككى قىسىم كىتاپنى قانداقمۇ ئۇرۇپ بۇلارسىز ، نازۇك بارماقلىرىڭىز قاپىرىپ كىتىدىكەندە ئاپپاق .
مەندە ئىككىلا قىسىم كىتابى  ھەم م پ 3 گە ئايلاندۇغىنىمۇ بار ئىدى.
  لىكىن شۇ مۇناسىۋەتلىك ئۇرۇنلار بەك تارقىلىپ كەتمىسۇن دېگەچكە توختاپ قالغان ئىدىم.

مەلىكە شەمشىبانۇ ئاغىچىىن ھاردۇق سوراپ  سېلىنغان شاھانە داستىخان ئوردا بېغىدىكى لالىزار راۋاقتا ھازىرلاندى .
  سۇلتان ئابدۇللاخان ئالاھىدە ھۆرمەت كۆرسىتىپ شەمشىبانۇ مەلىكە بىلەن ئون ياشلىق قىزى مەلىكە مۆھتىرەم خىنىمغا  ئوڭ يېنىدىن ئورۇن بەرگەنىدى . خاننىڭ سول تەرىپىدە چوڭ خانىشتىن تارتىپ تۆتىنچى خانىشقىچە تەرتىپ بويىچە ئورۇن ئېلىشتى.  باشقا ئەمىرلەرمۇ ئاغىچىلىرى بىلەن ئۆزلىرىگە مۇناسىپ جايدىن ئورۇن ئېلىشتى . مېھمانلار بىلەن ساھىبخانا جايلىشىپ ئولتۇرۇپ بولغاندىن  كېيىن ، قوللىرىنى دۇئاغا كۆتۈرۈشۈپ قىسقىلا پاتىھە قىلىشتى - دە قايتىدىن تىچنلىق -ئامانلىق سوراشتى .
     سۇلتان  ئابدۇللاخان ،  شەمشىبانۇ مەلىكىدىن ئىنىسى سەئىد باباىان سۇلتاننىڭ ئەھۋالىنى قايتىدىن سورىدى ۋە ئىنىسىنى سېغىنغانلىقىنى بىلدۈردى . مەلىكە شەمشىبانۇ خان ئاغىچىمۇ خانغا ئېرى سەئىد باباخان  سۇلتاننىڭ سالىمىنى يەتكۈزدى ۋە ئەۋەتكەن مەكتۇپىنى ،  ئالغاچ كەلگەن سوۋغا - سالاملارنى تاپشۇردى . بىر قاتار  رەسمىيەت - يوسۇنلار ئاخىرلاشقاندىن كېيىن ،  داستىخانغا سىنچاينىڭ ئورنىدا ئالتۇن - قاشتېشى جاملاردا مۇزدەك ساقلانغان شەربەتلەر  كەلتۈرۈلدى .  قوغۇن - تاۋۇز ، ئۆرۈك - شاپتۇل ، ئەينۇلا ... قاتارلىق مېۋىلەر تىزىلدى .
     - قېنى ، قوغۇنغا باقسىلا ، - دېدى چوڭ خانىش ، يەڭگە  ئاغىچىغا ئالاھىدە ئىلتىپات كۆرسىتىپ ،-  ئاستانىنىڭ قوغۇنلىرى تۇرپاننىڭ قوغۇنلىرىدەك تەملىك ئەمەس ، شۇنداق بولسىمۇ ئۇسسۇزلۇقنى باسىدۇ .
    - ئاستانىنىڭ قوغۇنلىرىمۇ تىلنى يارغۇدەك شېرىن ئىكەن ، - دېدى شەمشىبانۇ ئاغىچا قولىغا ئالغان بىر تىلىم قوغۇنغا ئۈنچىدەك چىشلىرىنى نازاكەت بىلەن پاتۇرۇپ .
   - تەمى  تۇرپاننىڭ قوغۇنلىرىغا يەتمەيدۇ ، - دېدى سۇلتان ئابدۇللاخان سۆز قىستۇرۇپ ، -  كىچىك ۋاقتىمىزدا يېگەن قوغۇنلارنىڭ تمەى ھازىرغىچە ئاغزىمدا بار .  ھازىرغىچە ئۇنچىلىك شېرىن قوغۇن يەپ باقماپتىمەن.
   سۇلتان ئابدۇللاخان شۇنداق دېگەن  تۇرپاندا ئۆتكەن بالىلىل دەۋرىنى ئىختىيارسىز ئېسىگە ئالدى .  شۇ زامانلاردا تۇرپان ،  قۇمۇللارنىڭ  خانلىق تەختىدە  ئولتۇرغان دادىسى ئابدۇرەھىمخاننى ①  كۆز ئالدىغا كەلتۈردى .
   - جەننەتماكان پەردەرىمزى ئابدۇرەھىمخان ھەزرەتلىرى قوغۇنغا ئاجايىپ ئامراق ئىدى .  ئۇنىڭ قىشمۇ ياز قوغۇن يېگىنىنىلا كۆرەتتىم .  شۇل سەۋەبتىنمۇ قومۇل - تۇرپان  دىيارىنىڭ دېھقانلىرىنىڭ قوغۇن  پەرۋىش قىلىشقا بۆلەكچە ئېچى بار .  ياراتقان ئىگەم  پەدەرىمىزگە جەننەتتىمۇ ئاشۇ جەننەت نېمەتلىرىنى تېتىشقا نىسىپ قىلغاي ئىلاھىم !
  مېھمان بىلەن كۆرۈشۈپ سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ ئەتىگەنكى كۆڭۈل غەشلىكى خېلىلا كۆتۈرۈلۈپ كەتكەنىدى .  شۇڭلاشقا ، ئۇ داستىخاندا بۆلەكچە ئېچىلىپ ئولتۇردى .  سورۇن ئەھلىگە قۇمۇل ،  تۇرپاندا  ئۆتكەن بالىلىقى ھەققىدە بىر قىسىم ئەسلىمىلىرىنى ، ئىنىلىرى بىلەن قىلغان كۈلكىلىك ، بەڭۋاش قىلىقلىرىنى سۆزلەپ بېرىپ ، سورۇندىكىلەنرى كۈلدۈرۈۋەتتى .
    مەلىكە شاھبانۇ ئاغىچىنىڭ قېشىدا خۇددى چوڭ   كىشىلەردەك تارتىنماي  ئولتۇرغان  مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمغا كۆزى چۈشكەن خاننىڭ دىققىتى بۇ چىيەن قىزىغا مەركەزلەشتى .  ئۇزۇن تال - تال كىرپىكلىرى ، توغاچتەك مەڭزىگە سايە تاشلاپ تۇرغنا بۇلاقتەك كۆز ، ئىلىپتەك تۈز ، ناچىدەك نۇقسانسىز بۇرۇن ، بىر  تال گىلاسنى پاتۇرۇپ قويغاندەك ئويماقتەك ئېغىز ۋە نېپىز لەۋلەر  ئارىسىدىن ماراپ تۇرغان گۇرۇچتەك چىشلار ...  قىز ھەقىقەتەنمۇ داڭلىق رەسسامنىڭ قولىدىن پۈتكەن  يېگانە گۈزەل سۈرەتكە ئوخشايتتى . سەپەرنىڭ ھاردۇقىدىممۇ ياكى كۆڭلى  تارتمىدىمۇ مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم ھېچنىمە يېمىگەنىدى . سۇلتان  ئابدۇللاخان قىزدىن ئىچ كۆيەرلىك بىلەن سورىدى :
   - مەلىكەمگە قوغۇن تېتىمىدىمۇ ، قانداق ؟
- مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم خانغا قاراپ تاتلىققىنا كۈلدى - دە تارتىنمايلا جاۋاب بەردى :
  - قوغۇنغا تېخى ئېغىز تەگمىگەن تۇرسام ، تەمىنىڭ قانداقلىقىنى نەدىن بىلەي ، خانا ئاتا ؟!
  -  ئەمىسە تېتىپ بېقىڭ ، مەلىكەم .
  مەلىكە ئالدىدىكى  بىر كاسا كۆكچىنى ئىشارە قىلىپ جاۋاب بەردى :
  - ئويۇپ يەي دېسەم پىچاق يوق .
  سۇلتان سانجىپ قويۇلمىغانلىقىنى سەزدى - دە قاقاقلاپ كۈلۈپ كەتتى :
-  ماۋۇ ئىشنى كۆرۈڭ ، بايامنىڭزى مەلىكەمنى نېمىگە تۇرۇپ قالدىكىن دېسەم ،  كاسا قىلىنغان قوغۇنلارنى ئاستانىدە نېمە بىلەن يەيدىغان بولغىيتتىكى دەپ ئويلىنىپ  قاپتىكەن ئەمەسمۇ ؟!
    خاننىڭ قىزىقچىلىق قىلىپ ئېيتقان سۆزلىرىدىن ھەممەيلەن  قاقاقلاپ كۈلۈشۈپ كەتتى .  شۇ ئارىدا  بىكاۋۇلبەگ مۇلازىملارنى  جورۇپ ئەپچىلگىنە قەلەمتىراشلارنى كەلتۈردى ۋە بىر تال قەلەمتىراشنى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمغا ھۆرمەت -ئېھتىرام بىلەن ئۇزاتتى .  مەلىكە قەلەمتىراشقا شۇنداقلا قاراپ ياراتمىغان ھالدا سورىدى :
   - نېمانداق كىچىك بەكە بۇ ،  چوڭراق پىچاقلار يوقمۇ ؟  مىسالەن خەنجەر دېگەندەك .
    -  بۇ ... بۇ ...
   بىكاۋۇلبەگ   مەلىكىنىڭ بۇ غەلىتە  سوئالىدىن بىر نەچچە دەقىقە دۇدۇقلاپ تۇرۇپ قالدى  -دە  بىرىنلا ئېسىنى يغىپ جاۋاب بەردى :
   - مەلىكەمگە چوڭراق پىچاق لازىم بولسا ، ھازىرلا ئەكەلدۇرەي .
   - بولدى ، ھاجەتسىز ، - دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خىنىم بىكاۋۇلبەگكە نەزەر كۆزىنى سېلىپمۇ قويماستىن گېپىنى داۋاملاشتۇرۇپ ، -  ماڭا لازىملىق پىچاق  مۇشۇ يەردە بار .  
     مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم  شۇنداق دېدى - دە دەس ئورنىدىن تۇرۇپ ، ئۆزىگە  قىزىقىپ قاراپ تۇرغان سۇلتان  ئابدۇللاخاننىڭ قېشىغا كېلىپ ، خان يېنىغا ئېسىلغان  ھەر خىل دۇر ، ئالماس ، ياقۇتلاردىن كۆز  قويۇپ ياسالغان غىلاپتىن چىقىپ تۇرغان ئالتۇن ساپلىق خەنجەرگە قول ئۇزاتتى .
     بۇ خەنجەرنى ئابدۇللاخانغا پەرغانە خانى يىللىق تاپشۇرىدىغان ئولپارنلار قاتارىدا شەخسىي نامىدىن سوۋغا قىلغان بولۇپ ،  ئاجايىپ ھۈنەر بىلەن ياسالغان بۇ خەنجەرنى خان تولىمۇ ئەتىۋارلاپ يېنىدىن ئايىمايتتى .
    - مەلىكە ،  ئەدەپسىزلىك قىلماي جايىڭىزدا ئولتۇرۇڭ ، - دېدى شەمشىبانۇ ئاغىچا قىزىنىڭ كەپسىزلىكىدىن خىجىل بولغان ھالدا .
  سۇلتان ئابدۇللاخان بولسا كۈلۈمسىرىگەن ھالدا مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنىڭ غىلاپتىن خەنجەرنى ئېلىشىغا يول قويدى .  مەلىكە خەنجەرنى قولىغا ئېلىپ زوقلانغان ھالدا بىر نەچچە دەقىقە قارىۋەتكەندىن كېيىن ئورنىغا قايتىپ كەلدى -دە  خەنجەرنىڭ ئۇچى  بىلەن قوغۇندىن بىر چىشلەم  ئويۇپ ئاغزىغا سالدى .
   - قوغۇننىڭ تەمى قانداقراقكەن ، مەلىكەم ؟- سورىدى ئابدۇللاخان  مەلىكىنى گەپكە سالماقچى بولۇپ .
   - تاتلىق ئىكەن ،  دېدى مەلىكە  تەمكىنلىك بىلەن ، -  قوغۇندىن كۆرە مۇنۇ خەنجەر تېخىمۇ تاتلىق ئىكەن . خان ئاتام ئىجازەت  بەرسە بۇ خەنجەرنىمۇ يەۋەتسەم دەيمەن .
   سۇلتان ئابدۇللاخان مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنىڭ تولىمۇ چېچەنلىك بىلەن خەنجەرنى ئۆزىنى سوراۋاتقانلىقىنى  بىلىپ ، قىزنىڭ ئەقلىگە ۋە سۆز ماھارىتىگە شۇنداق قايىل بولدىكى ، ھېچ ئىككىلەنمەيلا ئەڭ ئەتىۋار بۇيۇملىرى قاتارىدا ساقلايدىغان  خەنجىرىنى مەلىكىگە سوۋغا  قىلىۋەتتى .
   - مەلىكىگە  ئىجازەت ، - دېدى ئابدۇللاخان ئالتۇن توقىلىق كەمىرىگە  ئېسىۋالغان غىلاپنى يېشىۋېلىپ مەلىكىگە تەڭلەپ تۇرۇپ ،- ئېلىڭ ، مەلىكەم  ئول خەنجەرنى مۇنۇ غىلاپقا سېلىپ ساقلاپ ،ئالدىرىماي يەۋېلىڭ .
    خان بىلەن مەلىكە ئوتتورىسىدا يۈز بەرگەن بۇ سۆز ئويۇنىدىن سورۇندىكىلەر ھۇزۇرلىنىپ كۈلۈشتى .
    مەلىكە خاننىڭ ئالدىغا كېلىپ غىلاپنى ئىككى قوللاپ تەۋازۇ بىلەن ئىگىلىپ تۇرۇپ ئالدى - دە خەنجەرنى غىلاپقا سېلىپ ، غىلاپنىڭ بېغىنى قاشتېشى كەمىرىگە ئۆتكۈزۈپ يېنىغا ئېسىۋالدى .
   - خان ئاتامنىڭ ئېلتىپاتىغا ھەشقاللا ، بۇ خەنجەر ۋاقتى كەلگەندە  سەلتەنىتىمىزنىڭ دۈشمەنلىرىنىڭ كۆكرىكىگە ئەجەل تىغى بولۇپ ئۇرۇلغاي !
    - تەشەككۇر ، تەشەككۇر ،- دېدى سۇلتان ئابدۇللاخان ھاياجانلىنىپ ،-  ئەقىل - پاراسىتىڭىز ،  غەيرەت - شىجائىتىڭىزگە بارىكاللا ، مەلىكەم ، يېشىڭىز كىچىك بولىسمۇ  جاسارىتىڭىز زىيادە  ئىكەن .  ئىنىم سەئىد باباخان سۇلتان سىزنى قىز بالا دەپ ئولتۇرماي ئەر ھىممەتلىك قىلىپ تەربىيىلىگەن ئوخشايدۇ .   باھادىر مەلىكە بولغايسىز .
    - سۇلتان ئالىيلىرى تولا رايىغا بېقىپ ئەركە كۆندۈرۈپ قويدى ،-  دېدى مەلىكە شەمشىبانۇ ئاغىچا سۇلتان ئابدۇللاخانغا ئېھتىرام بىلدۈرۈپ ، -  نېمىشقىكىنتاڭ ، مەلىكىنىڭ تەڭ دېمەەتلىكلىرى كەشتە تىكىش ، قونچاق ، تاشتەرمەك ئويناشقا ئامراققۇ ، مەلىكەم بولسا ياراغقا ئامراق ، خەنجەر - پىچاققا ئالاھىدە ئىشتىياقى بار . تۇرپاندىكى ھۇجرىسىدا ساقلىغان خەنجەرلىرى ئوتتوزدىن ئاشىدۇ . تېخى جانبازلىققا روقمەنلىكىنى دېمەيلا .
    - نېمە ؟  جانبازلىققىمۇ زوقى بارمۇ مەلىكەمنىڭ ؟- دېدى چوڭ خانىش ھەم  ھەيران بولغان ، ھەم ياراتمىغان بىر خىل تەرزدە ، ھەممەيلەننى ئاڭلىسۇن دېگەندەك ئاۋازىنى ئۈنلۈكرەك چىقىشقا تىرىشىپ .
    -شۇنداق ، شاھبانۇ ئالىيلىرى ،- دېدى مەلىكە شەھشىبانۇ  ئاغىچا  ، چوڭ خانىشقا قاراپ ، - مەلىكە ئوقيا ئېتىش ، نەيزە - قىلىچ ئوينىتىشقا خېلىلا ماھارەت ئىگىلىدى .
    مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنىڭ مەلىكىلەرگە يات بۇ ھەۋىسىنى ياراتمىغان چوڭ خانىش  چاندۇرماي تۇمشۇقىنى ئۇچلىدى .  لېكىن ، بۇ جاۋاب ئابدۇللاخاننى تېخىمۇ بەك قىزىقتۇردى.
    - شۇنداقمۇ تېخى ، ئۇنداق بولسا مەلىكەم بىلەن كېلەر ھەپتە بىللە ئوۋغا چىققاچ ماھارىتىنى كۆرۈپ باقسام  قاقداق بولۇر ؟
    - ئەمىسە ، ۋەدىلىرى ۋەدە - ھە ، خان ئاتا ، دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم چاققانلىق بىلەن .
     شۇ ئارىدا شۇلتان  ئابدۇللاخاننىڭ قېشىغا كەلگەن بىكاۋۇلبەگنىڭ قۇلىقىغا بىر نېمىلەرنى كۇسۇرلىدى .  
   -  ئەمىرلەر ساقلاپ تۇرسۇن ، مەن ھازىرلار چىقىمەن ، - دېدى ئابدۇللاخان بىكاۋۇلبەگكە  ۋە مەلىكە شەمسىبانۇ  ئاغچىغا قاراپ ئۆزرە ئېيتتى ،- كېلىن ئاغىچا خېنىمغا كۆپرەك ھەمراھ بولالمايدىغان بولدۇم . بۈگۈن بىر قانچە ساتقۇن ئەمىرلەرنى جازالاپ رەئىيەتكە ئىبرەت قىلدۇرماقچىدىم . مەن ئوردىغا چىقاي .  يەنە باشقا كۈنى مۇلاقەتتە بولارمىز .
    - خان  ئاتام بىلەن بىللە بارسام بولامدۇ ؟ - دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم مېڭىشقا تەمشەلگەن خاننىڭ ئالدىنى توسۇپ .
   - ئۇ دېگەن تاماشا  كۆرىدىغان سورۇن ئەمەس ، مەلىكەم ، - دېدى چوڭ خانىش خاننىڭ جاۋابىنى كۈتمەستىنلا مەلىكىگە قاراپ ، - قەتلىگاھقا   قىز بالا بارسا بولمايدۇ .  ئۇ يەرگە بېرىپ قورقۇپ كېتىپ ئاغرىپ قالمىسىلا يەنە .
   - قوقمايمەن ، - دېدى مەلىكە قەتئىيلىك بىلەن ، - مەن تۇرپاندىمۇ پەدەرىم سەئىدباباخان  ئالىيلىرىنىڭ قەتلىگاھىغا ئىشتىراك قىلغانمەن . بىللە بېرىپ خان ئاتامنىڭ ئول ساتقۇنلارنى جازالىغىنىنى ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگۈم بار . قىلىچىدىن قان تامدۇرۇشنى بىلگەن كىشى ئاندىن يۇرت سورىيالايدۇ . شۇنداقمۇ ، خان ئاتا ؟
   مەلىكىنىڭ يېشىغا ماس كەلمىگەن ھالدا سورىغان بۇ سوئالى سۇلتان ئابدۇللاخاننىمۇ ، خانىشلارنىمۇ ۋە باشقا سورۇن ئەھلىنىمۇ ھەيران قالدۇردى .

ئاستانىنىڭ كۈنچىقىش تەرىپىدىكى چوڭقۇر يارلىقنىڭ لىۋىگە جايلاشقان قەتلىگاھ ئادەم دېڭىزىغا  ئايلانغانىدى . چەمبەرچاس باغلانغان سەككىز نەپەر ساتقۇن يارنىڭ لىۋىگە قاتار تىزلاندۈرۈپ ئولتۇرغۇزۇپ قويۇلغانىدى . قىلىچلىرىنى يالىڭاچلىغان ياساۋۇللار قەدەمدە بىر ياي شەكىللىك سەپ تۇزۇپ دەۋرەپ تۇرغان خەلقنى ئۆتكۈزمەي جازا ەميدانىنى مۇھاپىزەت قىلىپ تۇراتتى .
   قەتلىگاھنىڭ كۈنپېتىش تەرىپىدىكى بىرگەز  ئېگىزلىكتە كۆتۈرۈپ ياسالغان شاھانە لاپاسنىڭ سايىسىدە  سۇلتان ئابدۇللا خان قەلەمدار - ئەلەمدار ئەمىرلەرنىڭ ئوتتۇرىسىدا ئاتلىق ھالاتتە ھەيۋە  بىلەن تۇراتتى . بېشىدىكى شاھەنە دۇبۇلغىسىنىڭ ئالتۇن قۇببىلىرى قۇياش نۇرىدا كۆزنى  قاماشتۇراتتى . ئۇچىسىدىكى ساۋۇتقا بېزەك ئورنىدا تۇتۇلغان تۈرلۈك جاۋاھىراتلار يۇلتۇزدەك چاقنايتتى . ئالتۇن توقىلىق كەمىرىگە تەڭداشسىز ھوقۇق ، كۈچ - قۇدرەتنىڭ سىمۋولى بولغان ئالماس ساپلىق  زۇلپىقارى ئېسىقلىق ئىدى .  باشقا ئەمىرلەرمۇ جەڭ كىيىمى كىيىشىۋالغان بولۇپ ، قەتلىگاھ بەئەينى جەڭ مەيدانىغا ئوخشاپ قالغانىدى .
    سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ ئوڭ يېنىدا تۇم قارا ئايغىرغا مىنىۋالغان مەلىكە مۆھتەرەم خېنىممۇ بېشىغا دۇبۇلغا ، ئۇچىسىغا ساۋۇت كىيىۋالغان بولۇپ ، تېخى بايىلا ئابدۇللاخاندىن سوراپ ئېلىۋالغان ئالتۇن  ساپلىق خەنجىرنى كەمىرىگە ئېسىۋالغانىدى . ئۇ ئات ئۈستىدە تولىمۇ  جەسۇر كۆرۈنەتتى.  تۇرپاندىن ئالغاچ كەلگەن ئوقياسىنى يېنىغا ئېسىۋالغان بولۇپ ، ساغرىسىغا چۈشۈپ تۇرغان نەقىشلىك كۆن ئوقدانغا لىق ئوق قاچىلانغانىدى ،
   جازا دىۋانىنىڭ ئەمىرى خاننىڭ ئىجازىتىنى ئېلىپ جاكارچىنى خان يارلىقىنى جاكارلاشقا بۇيرىدى . جاكارچى ئېتىنى دىۋېتىپ جازا مەيدانىنىڭ ئوتتۇرىغا كەلدى ، - دە مەخسۇس خان يارلىقى سېلىنىدىغان ، نەپىس ئىشلەنگەن  تېرە قاپچۇقتىن بىر يۆگەم قەغەزنى ئېلىپ ئوقۇشقا تەييارلاندى . ئۇنىڭغىچە جاكارچىنىڭ ياردەمچىسى قولىدىكى مىس تېۋىلبازنى بىر نەچچە قېتىم چالدى - دە  كانىيى يىرتىلىپ كەتكۈدەك ۋارقىراپ ، خەلقنى تەرتىپكە  جۆنىدى . دېڭىزدەك دەۋرەپ تۇرغان  ئادەملەر شۇ ھامان تىمتاسلىققا چۆمدى .
   جاكارچى گېلىنى ئىككى قېتىم قېرىپ ، يارلىقنى ئوقۇشقا باشلىدى :
    - ئەييۇھە -نناس -  ئەييۇھەنناس يارلىققا قۇلاق سېلىڭلار ئامۇخاس !  ھازىر ئادالىتى نوشىرۋان ، ئەل - رەئىيەتكە پاسىبان  ، ئەغيارلىرى يەر بىلەن يەكسان  دۆلەت پاناھىمىز سۇلتان ئابدۇللاخان  ئالىيلىرىنىڭ يارلىقى  جاكارلىنىدۇ .
  
يارلىق :

    ئاستانىدىكى بارلىق ئۇلۇغ - ئۇششاق ، ئەر - ئايال ئاۋام رەئىيەتكە ، باشقا شەھەر ، يۇرت - قىشلاقلاردىكى پۇقرالارغا يېتىپ مەلۇم بولسۇنكى ،  ئۇزۇندىن  بېرى ئوردىنىڭ تۇزىنى يەپ ، ئالىي شاھانە ئىنئاملارغا ئېرىشىپ ، سەلتەنىتىمىزدە ئەتىۋارلىنىپ كېلىۋاتقان سەككىز ئەمىرنىڭ خانغا ئاسىيلىق ، سەلتەنەتكە ساتقۇنلۇق قىلىش گۇناھى ئۈچۈن ،ئەل - رەئىيەت ئالدىدا جازالاپ ئۆلۈمگە بۇيرۇلدى . ئۇلارنىڭ  ئىلگىرىكى كۆرسەتكەن تۆھپىسىنى نەشەرگە ئېلىپ ، مال - مۈلكى ، ۋە جەددى - جەمەتى دەخلى - تەرۇزغا ئۇچرىمايدۇ . بارلىق سەئىدىيە پۇقرالىرى بۇ ئىشتىن قاتتىق ئىبرەت ئالغاي !...
      جاكارچى گۇناھكار ئەمىرلەرگە قانداق جازا بېرىلگەنلىكى ھەققىدىكى پەرماننى ئوقۇپ تۈگەتكەندىن كېيىن جاللاتلار مىرغەزەپنىڭ  ①   باشچىلىقىدا ھۆكۈمنى ئىجرا قىلىشقا باشلىدى . ئاۋۋال مىرزا غەنىبەگ بىلەن مىرزا نەجىببەگنى پورۇقلاپ قايناۋاتقان ياغقا باستى .  ئاندىن  ئەمىر ئەييۇپبەگ بىلەن مىرزا يامغۇرچىبەگنىڭ كاللىسىى بىر قىلىچ بىلەن ئۈزۈپ تاشلىدى . مىرزا خەلىلبەگ بىلەن مىرزا سەيپۇللابەگ دارغا ئېسىلدى . ئەڭ ئاخىرىدا مىرزا شاھبەگ بىلەن مىرزا دىۋان ئوقيا بىلەن ئېتىپ ئولتۇرۇشكە بۇيرۇلدى .
    ئوقيا  بىلەن ئېتىپ ئۆلتۈرۈشكە بۇيرۇلغان بەگلەر  بىردىن تۇۋرۈككە ئۆرە تۇرغۇزۇلۇپ باغلىناتتى - دە ، تاللانغان ئون نەپەر مەرگەن   يۈز قەدەم يىراقلىقتىن نۆۋەت  بويىچە ئوق ئېتىپ ئۆلتۈرەتتى . مەرگەنلەر ئاۋۋال مىرزا شاھبەگنىڭ  كۆكرىكىنى نىشانغا ئېلىپ ئوق ئۈزۈشكە باشلىدى . شۇئال سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ يېنىدا تۇرۇپ تاماشا قىلىۋاتقان مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنىڭ تىرناقلىرىغا تۈجۈپىلەپ خېنە يېقىلغنا نازۇك بارماقلىرى بوينىغا ئېسىلغان ئوقياغا يۈگۈردى . مەلىكە دەقىقە ئىچىدە يانى ئوقلىدى - دە ، قېشىدىكى سۇلتان ئابدۇللاخانغا مۇراجىئەت قىلدى .
    - خانا ئاتام ئىجازەت قىلسا ، مەنمۇ بىر تال ئوق ئېتپ باققان بولسام .
     خان مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنىڭ نازۇك بارماقلىرى  مەھكەم تۇرۇپ تۇرغان ،  نەپىس ياسالغان  ئوقياغا ھەۋەس بىلەن قاراپ قويۇپ ، رازىمەنلىك بىلەن باش لىڭشىتىپ  ئىجازەت بەردى .  
    - ئېھتىيات قىلىڭ ، مەلىكەم ،- دېدى ئابدۇللا خان يانىڭ كىرىچىنى تارتىۋاتقان مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنى ئاگاھلاندۇرۇپ ، - ئوقىڭىز نىشانغا  تەڭمەي بىگۇناھ رەئىيەتنى زەخىملەندۈرۈپ قويمىسۇن .
   مەلىكە ئۆزىنىڭ ئوقيا ئېتىش ماھارىتىگە ئابدۇللاخاننىڭ ئانچە ئىشەنچ قىلالمايۋاتقانلىقىنى سېزىپ  ھەم رەنجىدى ، ھەم لىۋىنى مەھكەم چىشلىگىنىچە ئوقلانغان يانىڭ  كىرىچىنى تارتىپ تولۇن ھالەتكە كەلتۈردى - دە  ، نىشاننى قارىغا ئېلىپ تۇرۇپ كىرىچىنى قويۇۋەتتى . شۇ ھامان تۈۋرۈككە مىخلانغان مىرزا نەۋرۇز دىۋان ئېچىنىشلىق داد - پەرياد كۆتۈردى .  مەلىكنىڭ ئاتقان ئوقى ئۇنىڭ دەل ئوڭ كۆزىگە بېرىپ قادالغانىدى .
     - بارىكاللا ، مەلىكەم  ،  ھەقىقەتەن مەركەنكەنسىز ،-  دېدى سۇلتان ئابدۇللاخان مەلىكىنىڭ ماھارىتىگە ئاپىرىن ئوقۇپ .
   - ئاپىرىن ! ئاپىرىن
   كاتتا ماھارەت !
  باشقا ئەمىرلەرمۇ خانغا ئەگىشىپ مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنى ماختاپ كېتىشتى.
   ماختاش سادالىرىغا كۆمۈلۈپ كەتكەن مەلىكە ھاياجانلانغان ھالدا ئوقداندىن يەنە بىر تال ئوق ئالدى - دە ئوقنى ياغا سېلىپ كىرىچىنى كۈچەپ تارتقىنىچە مىرزا نەۋرۇز دىۋاننىڭ سول كۆزىنى نىشانغا ئالدى ....

  كۈن چۈشتىن قىيىلغان مەھەل .
  تونۇردەك قىزىپ كەتكەن قەشقەر شەھىرىدە سەئىدىيە دۆلىتىنىڭ كاتتا شەھەرلىرىگە خاس قاينام - تاشقىنلىق ھايات داۋاملاشماقتا . بولۇپمۇ دوغاپچى ، باققالارنىڭ بازىرى چاپ - چاپ ، دوغچىلار سايىۋەنلەر ئاستىغا توختىتىۋالغان دوغ غالتىكى ئۈستىدىكى تۈگمەن تېشىدەك يوغانلىقتىكى خرۇستالدەك سۈزۈك مۇزلارنى تۆمۈر ۋاشاق بىلەن  گۈرۈچتەك - گۈرۈچتەك تاراشلاپ سول قولىدىكى ھېجبىر تاۋاقلارغا  زايە قىلماي چۈشۈرۈپ ،  كۈپتىكى پاكىز سۇ بىلەن چايقاپ ، خېرىدارلارنىڭ  تەلىپى بويىچە ① ساراڭ توغ ، ② شىرنە دوغ ، ③ قېتىق دوغ ، ④ كاشكاپ دوغ ، ⑤ شەربەت دوغ ... لارنى چاققانلىق بىلەن تەييارلاپ م قوشۇق بىلەن چوقۇپ  بېشىدىن ئىككى - ئۈچ گەز  ېئگىزلىكتە ئىككى - ئۈچ قېتىم سورۇييتى . تولىمۇ سەنئەتلىك سورۇلغان دوغلار بىر تېمىممۇ زايە بولماي،  يەنە ھىجىرغا قيۇلاتتى ، ئەنە شۇ يوسۇندا تەييار بوغلان دوغلارنى خېرىدارغا قوش قوللاپ ئۇزىتاتتى .
    ھەم سوغۇق ، ھەم ئۆزگىچە تەملىك ، ھەم پۇراقلىق بۇ سوغۇق ئىچىملىكلەر ئۇسسۇزلۇقنى  باسقاننىڭ سىرتىدا بەزىلىرى ئىسسىق ئۆتۈپ كەتكەن بىمارغا ، بەزىلىرى سوغۇقى ئېشىپ كەتكەن بىمارلارغا شىپا بولاتتى ، بەدەننىڭ ھارارىتىنى تەكشەپ تۇرىدىغان بۇ ئىچىملىك بىر يۇتۇم ئىچكەن ئادەمنى خۇمار قىلىپ قوياتتى . كوچىغا چىققان ھەر قانداق بىرەر  ھىجىر ئىچمەي قالمايتتى .  شۇكۈنلەردە قەشقەر شەھىرىدە دوغنىڭ بازىرى ئەڭ ئىتتىك ئىدى.  
     ئوردا بېغىدىكى تالزارلىق راۋاقتا كىيىملىرى  بىلەنلا سەگىدەپ ئولتۇرغان قەشقەرنىڭ نائىب  ئەمىرى شاھزادە يولۋاسخان  قاشتېشى قەدەھتىكى ئەييۈن ئارىلاشتۇرۇلغان كۈچلۈك شارابنى بىر كۆتۈرۈپلا ئىچىۋەتتى - دە ، ئالتۇن تاۋاقتىكى ساراڭ دوغنى قولىغا ئېلىپ گۇپۇلدىتىپ سۈمۈرۈشكە باشلىدى . ئادەتتە يالغۇز ئولتۇرۇپ بەزمە - ئىچكۇۋازلىق قىلمايدىغان شاھزادە  بۈگۈن نېمە ئۈچۈندۈر ئۈلپەتسىز ئىدى .  ئىككى يېنىدا ئولتۇرغان ئىككى كېنىزەك توز پېيىدە ياسالغان يەلپۇگۇچ بىلەن يەڭگىل يەلپۇيتتى .  
     يەنە ئىككى كېنىزەك داستىخاندىكى تۈرلۈك يەل - يېمىش ، يېمەكلىك ۋە ئىچىملىكلەرگە قونماقچى بولغان چىۋىنلەنرى تىنىمسىز قورۇيتتى.  يەنە بىر كېنىزەك ( شاھزادىنىڭ ھەرىمىدىكى خاس توقاللىرىدىن بولسا كېرەك )  بوشىغان قاشتېشى جامغا مەي تولدۇرۇۋاتاتتى .  شاھزادە ساقىيلىق قىلىۋاتقان بۇ كېنىزەككىمۇ ئىچكۈزگەن بولسا كېرەك ،  ھەر ئىككىلىسىنىڭ چىرايى قىزىرىپ - كۆزلىرى  خۇمارلىشىپ  قالغانىدى . داستىخاننىڭ تۆۋەن تەرىپىدە شاھزادىگە ئۇدۇلمۇ ئۇدۇل ئولتۇرغان يەنە بىر جۇۋان دۇتار چېلىپ ناخشا ئېيتىۋاتاتتى . ئۇنىڭ سۈزۈك ، يۇمشاق ، لەرزان ئاۋازى جىمجىت ئوردا بېغىنىڭ بارلىق بۇلۇڭ - پۇچقاقلىرىغا تەكشى تارقىلاتتى :
    كىشى ئاشىق ئىسە ئوتتىن يانارمۇ ؟
   ئەزىز مەئشۇقىغە جانىن ئايارمۇ ؟
  دىلۇجان بىرلە ھەر كىم بولسە ئاشىق ،
  بولۇر مەشۇقىغە جاندەك مۇۋاپىق . ①  

مۇڭ بولۇپ ئولتۇرغان شاھزادە ناخشا ئاخىرلىشىشى ھامان ئالدىكى قاشتېشى جامنى قولىغا ئالدى - دە ناخشىچى خۇۋانغا تەڭلىدى :
   -  بۈگۈن خېلىلا پەيزىڭ بارغۇ ،  گۈلشەن ، تۇتە ماۋۇ بىر قەدەھ شارابنى ئىچىۋېتىپ شوخراق پەدىگە چال .
     - ئىلتىپاتلىرىغا ھەشقاللا ، شاھزادەم ،- دېدى جۇۋان ئورنىدىن تۇرۇپ شاھزادىگە نازاكەت بىلەن  ئېگىلىپ سالام قىلىپ ، -  ھېلىمۇ باياتىن ئىچكەن شاراب بىلەن خېلىلا مەست بلۇپ قاپتىمەن . ئەمدى ئىچمەي ، ناخشىنى سىلى زېرىكىپ قالغۇچە ئېيتىپ بېرەي .
     - نېمانچىۋالا تولا گەپ قىلىسەن ،  گۈلشەن ، -  دېدى شاھزادە تەئەددى قىلىپ ، -  مەن بىلەن ئىچمەي كىم بىلەن ئىچەتتىڭ ، مەست بولۇپ قالساڭ ھېچ ۋەقەسى يوق . سەن مەست بولمىساڭ قىزىقچىلىق قانداق چىقىدۇ .  مەن سېنىڭ ناخشاڭغىمۇ ، مەستلىكىڭگىمۇ خۇشتار .
     شاھزادە ئۇيۇشتۇرغان بەزمىلەرگە داۋاملىق ئىشتىراك قىلىپ تۇرغاچقىمۇ ، ناخشىچى چوكان سۈر - ھەيۋىسى بىلەن پۈتكۈل قەشقەنرى تىترىتىپ تۇردىغان شاھزادىدىن ئانچە ھېيقىپ كەتمەيدىغاندەك قىلاتتى .
    - مېنى شارابقا  زورلاپ تاماشا كۆرۈشنىلا بىلىلا ،  شاھزادەم ، -  دېدى گۈلشەن تۈجۈپىلەپ ئوسما قويغان چىرايلىق ئەگىم قاشلىرىنى  نازلىق ئېتىپ ، چىرايىغا ھەر قانداق بىر ئەركەكنىڭ ئىچى كۆيگۈدەك تەبەسسۇم يۈگۈرتۈپ ، - مەست بولۇپ يىقىلىپ قالسام ، ھېچكىمنىڭ كارى يوق مەن بىلەن .
      گۈلشەننىڭ بۇ سۆزىنى ئاڭلاپ شاھزادە قاقاقلاپ كۈلۈپ كەتتى . قەشقەردىكى بەگزادە ، بايۋەچچە ، زەردارلار ئۈچۈن « ھىندى سارىيى » دەپ ئاتىلىدىغان ساراينىڭ ئىچكىرىسىدە خۇپىيانە ئېچىلغان بەزمىخانىنىڭ ناخشىچىسى بولغان بۇ  چوكاننىڭ خېلىلا داڭقى بار ئىدى . شاھزادە يولۋاسخان ئۆزىنىڭ نائىب ئەمىرلىك ۋە شاھزادىلىق سالاھىيىتى بىلەن بۇ بەزمىخانىغا بېرىش ئىمكانىيىتى بولمىغانلىقى ئۈچۈن بۇ چوكاننى پات - پات ئوردىغا قىچقارتىپ بەزمە سورۇنلىرىدا دۇتار چالدۇرۇپ ناخشىسىدىن ھۇزۇر ئالاتتى .
     گۈلشەنمۇ ئانچە - مۇنچە ناز قىلىپ قويغان بىلەن خېلى - خېلى ئەركەكلەردىن قېلىشماي شاراب ئىچەتتى  - ئوبدانلا مەست بولۇپ قالاتتى . بەزمە ئاخىرلاشقاندا شاھزادە ۋە باشقا ئەمىرلەر ، بەگ - تۆرىلەرنى ، زەردار مېھمانلارنى خىزمەتكار - مۇلازىملار يۆلەپ خاس مېھمانخانىلارغا ئەكىرىپ ، مەپە - خادىكلىرىغا چىقىرىپ ھالىدىن خەۋەر ئالغىنى بىلەن ، بۇ مەيخور، دۇتارچى جۇۋان بىلەن نېمە ئۈچۈندۈر خىزمەتكارلارنىڭ كارى بولمايتتى . ئۇ مەستچىلىكتە جايلاپ ماڭالماي يىقىلىپ چۈشۈپ ، توپا - تۇمانلارغا مىلىنىپ كىيىم - كېچەكلىرىنى رەسۋا قىلىۋالاتتى - دە ،ئۇدۇل كەلگەن بىر يەردە يېتىپ قالاتتى . مەستلىكىدىن يېشىلگەندە تۇرقىغا قاراپ ئۆزى بىلەن كارى بولمىغان خىزمەتكارلارنى بولدى دېگۈچە قارغايتتى . ئىككىنچىلەپ ئوردىغا ئاياغ باسماسلىققا ، شاھزادىنىڭ بەزمە سورۇنلىرىغا قاتناشماسلىققا قەسەمياد قىلاتتى . ئەمما  شاھزادە  قىچقارتىپ مەپە ئەۋەتكەن ھامان ، ھېلىقى قەسەملىرىنى پۈتۈنلەي ئۈنتۇيتتى - دە ياسىنىپ - جابدۇنۇپ ئوردىغا يۈگۈرەيتتى . گۈلشەننىڭ مەست ۋاقتىدا قىلغان سۆز - ھەرىكەتلىرىنى خىزمەتكارلىرىغا سۆزلىتىپى  ئاڭلىغان شاھزادە يەنە قانغۇچە كۈلەتتى .  « مەن گۈلشەننىڭ ناخشىسىغىمۇ ، مەستلىكىگىمۇ خۇشتار » دەيتتى شاھزادە ھۇزۇرلانغان ھالدا . شۇ تاپتا شاھزادە گۈلشەننىڭ ئاشۇ قىزىقارلىق ھەرىكەتلىرىنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرۈپ كۈلۈپ كەتكەنىدى .
      - خاتىرجەم ئىچىۋەر ، - دېدى شاھزادە كۈلكىدىن ئكزىن تۇتالمىغان ھالدا ، - خىزمەتكارلارغا تاپىلاپ قويىمەن . ئۇلار سېنى ئارامخانىغا ئەكىرىپ قويىدۇ .
    گۈلشەن شاھزادە بىلەن ئارتۇقچە تالاشمىدى . گەرچە ئۇ ھازىر كەيپ بولغان بولسىمۇ ئەدەپتىن چىقىپ كەتكۈدەك دەرىجىدە  ئەمەس ئىدى.  شۇڭلاشقا ، ئكزىنى تۇتۇۋالغان ھالدا شاھزادىگە مۇراجىئەت قىلدى :
    - ئۇنداقتا مەن باشقا جامدا ئىچەي ، شاھزادەمنىڭ مۇبارەك لەۋلىرى  تەگكەن قەدەھكە لەۋ تەگكۈزۈپ ئەدەپسىزلىك قىلىشقا ھەددىم ئەمەس .
     - ئەجەپ ئەقىللىق جۇمۇسەن ، گۈلسەن ، -  دېدى شاھزادە شەھۋەت ئۇچقۇنلىرى چاچراۋاتقان كۆزلىرىنى گۈلشەننىڭ خۇمارلاشقان كۆزلىرىگە تىكىپ  تۇرۇپ ،-  توغرا ، شاھزادىنىڭ لەۋلىرى تەگكەن يەرگە باشقىلارنىڭ لەۋ تەگكۈزۈشىگە قەتئىي بولمايدۇ .
  شاھزادە ساقىيلىق قىلىۋاتقان كېنىزەككە قاراپ بۇيرۇدى :
  - گۈلشەنگە ئۆزىنىڭ پىيالىسىدە شاراب تۇت .
   - ئازراق قۇيسىلا خىنىم ، - دېدى گۈلشەن ساقىيلىق قىلىۋاتقان كېنىزەككە قاراپ .
   داستىخان راسلىغاندا گۈلشەنگە شاراب قۇيغىلى مەخسۇس قەدەھ تەييارلانمىغانلىقى ئۈچۈن شەربەت  قۇيۇلغان كىچىكرەك ئالتۇن پىيالىدىن بىرنى بىكارلاپ شاراب قۇيۇپ بەرگەنىدى .  
   شۇ تاپتا گۈلشەن ، ساقىي كېنىزەكنىڭ پىيالىنى تولدۇرۇۋېتىشىدىن ئەنسىرەپ قالغاندى . بىراق گۈلشەننى راسا بىر مەست قىلىپ تاماشىسىدىن ھۇزۇرلىنىشنى كۆڭلىگە پۈككەن شاھزادە يولۋاسخان  ، كېنىزەكنى ئالتۇن پىيالىگە لىق شاراب قويۇشقا ئىشارە قىلدى . گۈلشەن غۇدۇرىغان ھالدا لىقمۇ لىق بىر پىيالە شارابنى ئۈچكە بۆلۈپ ئىچىۋەتتى ، - دە ، رەنجىگەننى قىلىپ چىرايىنى پۈرۈشتۈرگىنىچە سورىدى :
     - ئەمدى قايسى پەدىنى ئاڭلاشنى خالايلىكىن ، شاھزادەم .  
   - توختار تۇر ، - دېدى شاھزادە يولۋاسخان ئالدىدىكى قاشتېشى قەدەھنى قولىغا ئېلىپ ، مەن ساڭا ھازىر مېنىڭ لېۋىم تەگكەن يەرگە لەۋ تەگكۈزۈشۈڭگە  پەرمان بېرىمەن . ھازىرچە مۇشۇ قاشتېشى قەدەھ ئارقىلىق لەۋلىرىمىز جۈپلەشكەچ تۇرغاي .
    بەرمە ،  ئىشقۋازلىق سورۇنلىرىدا تولا يۈرۈپ پىشىپ كەتكەن ، ئەمدىلا ئوتتۇز بەش ياشنىڭ قارىسى ئالغان ،  تېخى ياشلىق جەزبىسىنى يوقاتمىغان گۈلشەننىڭ ئولتۇرسا - قوپسا  ئارمان قىلىدىغىنىمۇ شاھزادە يولۋاسخاننى ئىشىق قارمقىغا بىرەر قېتىم بولسىمۇ ئىلىندۈرۈش ، شۇ ئارقىلىق شاھزادىنىڭ كۆڭلىنى ئۇتۇپ ئىشەنچىسىگە ئېرىشىپ ، شاھزادە ھەرىمىنىڭ كېنىزەكلىرىنى باشقۇرۇش مەرتىۋىسىگە ئېرىشىپ تىرىكچىلىك يول تېپىش ، بەزمىخانىدىن تولۇق قوتۇلۇپ چىقىپ كېتىش ئىدى .  
    شۇ تاپتا شاھزادە يولۋاسخاننىڭ ئۇنى ئەخمەق ئېتىپ ئېيتقان بۇ سۆزلىرى ئۇنىڭ يۈرىكىنى ئوينىتىۋەتتى - دە دەس ئورنىدىن تۇرۇپ شاھزادىنىڭ قولىدىكى قاشتېشى قەدەھنى ئىككى قوللاپ ئېلىپ بىر كۆتۈرۈپلا ئىچىۋەتتى . ئاندىن قەدەھنىڭ گىرۋەكلىرىنى پاك - پاكىز يالىۋەتتى .  ئۇنىڭ بۇ قىلىقىدىن شاھزادە  يولۋاسخان ۋە كېنىزەكلەر كۈلكىدىن ئۆزىنى تۇتۇۋالالماي قېلىشتى .
     - قېنى ئەمدى شوخ پەدىلەردىن بىرىگە چالە ، - دەپ بۇيرۇق قىلدى شاھزادە .  خېلىلا مەست بولۇپ قالغان گۈلشەن  دۇتارنى قولىغا ئېلىپ پەدىسىنى سەل - پەللا تەڭشەپ ، نازۇك بارماقلىرى بىلەن دۇتارنىڭ تارىسىنى چېكىشكە باشلىدى :

   تامدىن ئېگىز چىتلارى ،
  بارسام قاۋار ئىتلارى .
ئاخشام ياتسام غوجام بىلەن،
ئۇخلاتمىدى پىتلارى .

ناخشىنى ئاڭلاپ شاھزادىمۇ ، كېنىزەكلەرمۇ تېلىقىپ كۇلۇشكە باشلىدى .  گۈلشەم بولسا شاھزادىنى كۈلدۈرەلىگەنلىكىدىن ھاياجانلىنىپ ناخشىنى تېخىمۇ ئەۋجىگە چىقىشقا باشلىدى . ئۇ ھەر بىر كۇپلىت  ناخشا ئاخىرلاشقاندا ئاخىرىغا «ئاھ غوجام » « تاتلىق غوجام »  ،« ۋايجان - ۋاييەي » دېگەندەك سۆزلەرنى  نەقرات قىلىپ غىلغىڭلايتتى .
     چايقايدۇ يا ، چايقايدۇ ،
    ئىلمان سۇدا چايقايدۇ .
   ئاشۇ غوجامنى بىر سۆيسەم
   نەدەن - بەدەنگە تارقايدۇ  

كۈچلۈك شاراب بىلەن گۈلشەننىڭ شوخ پەدىدىكى شەھۋانىي تۇيغۇلارنى قوزغاتقۇچى ناخشىسى ۋە ناخشىغا قوشۇپ قاش - كۆزلىرىنى ئوينىتىپ خۇلق قىلىشى شاھزادىنى ئوبدانلا مەست قىلىپ قويغانىدى . شاھزادىگە  يېقىنلىشىشى ئارزۇ - ئۈمىدىنى بۈگۈنكى مۇشۇ خاس سورۇنغا باغلىغان گۈلشەن بارلىق ھۇنەر - ماھارەت ، نازۇكەرەشمىسىنى ئىشقا سېلىۋاتاتتى . شەھۋانىي ھەۋىسى قوزغىلىشقا باشلىغان شاھزادە ئۆزىنىڭ سالاھىيىتىنى ئۇنتۇغان ھالدا ، گۈلشەننىڭ سۈرمە سۈركەلگەن چوڭ - چوڭ كۆزلىرىگە شەيدالىق بىلەن تىكىلىپ قالغانىدى ...
     دەل مۇشۇ دەقىقىدە ئوردا بېغىنىڭ قاراۋۇللار بېشى پالاقلاپ كەلگىنىچە شاھزادىنىڭ قېشىغا كېلىپ توختىدى - دە ، قول  باغلاپ تۇرغىنىچە ئىجازەتمۇ سورىماستىن سۆزلەشكە باشلىدى :
   - مەلۇم بولغايكى ، سۇلتان ئالىيلىرى ، خوجا  ھىدايىتۇللا پىر بۈزرۈكۋار ھەزرەتلىرى دىدارلىرىغا مۇلاقەتتە بولۇش  ئۈچۈن دەرۋازا  ئالدىدا ساقلاپ قالدى .
    شاھزادىنىڭ چېكىگە يېتىشكە باشلىغان شەھۋانىي تۇيغۇلىرى خۇددى بىر چېلەك سۇ قۇيۇۋەتكەندەك سوۋۇپ كەتتى . ھاياجاندىن چىڭقالغان ۋۇجۇدى لاسسىدە بوشاشتى .  بىمەھەل ۋاقىتتا كېلىپ كەيپىنى بۇزغان قاراۋۇللار بېشىغا غەزەپ بىلەن ئالايدى.  ئەمما ، ئۇنى جازاغا بۇيرۇمىدى . چۈنكى ، شاھزادە خوجا ھىدايىتۇللا ئىشانغا قول بېرىپ پىر تۇتقاندىن بېرى ، ئىشاننىڭ شېرىن سۆزلىرى ، دەبدەبىلىك ئۇچۇرۇپ ماختاشلىرى ، كەلگۈسى تەقدىرى ھەققىدىكى ئاجايىپ كاتتا بېشارەتلىرى  شاھزادىنى ۋەسۋەسىگە سېلىپ قويغانىدى . ئىشاننىڭ بۇنداق سۆزلىرىگە خۇددى ئەپيۈن ئارىلاشتۇرۇلغان كۈچلۈك شارابقا خۇمار بولۇپ  قالغاندەك خۇمار بولۇپ قالغان شاھزادە يولۋاسخان  شۇ تاپتا بۇئەدەپسىز چاكارنى جازالايمەن دەپ دەرۋازا ئالدىدا قالغان پىر بۈزرۈك ھەزرەتلىرىنى ساقلىتىپ قويۇشتىن ئەنسىرىگەنىدى . شۇڭا ، ئۇ قاراۋۇللار بېشىغا دەرھال بۇيرۇق قىلدى :
    - ماڭ ، پىرىمنى دەرھال باشلاپ كىر .
   قاراۋۇللار بېشى سەل دېلىغۇل بولغان ھالدا يەنە سوردى :
   - ئىشان پىرىمنى نەگە باشلايمەن ، ئالىيلىرى ؟
  بۇ سوئالنى ئاڭلاپ شاھزادە يولۋاسخاننىڭ بىردىنلا ئوغىسى قاينىدى :
   - ھوي كالۋا ، نېمە تىلىڭنى چايناپ تۇرىسەن ، ئىشان پىرىمنى مېنىڭ قېشىمغا باشلاپ كەلمەي ، ئاناڭنىڭ قېشىغا باشلامتىڭ ...
      شاھزادىنىڭ تىل - ھاقارەرتلىرى ئاخىرلىشىپ بولغۇچە قاراۋۇللار بېشى غايىب بولدى ، چۈنكى  ، ئۇ قەشقەر خەلقىنىڭ تەڭدىن تولىسى دېگۈدەك « ئىشان پىرىم » ،   « پىر بۈزرۈكۋار »  « خوجا ئىشان ھەزرەت » دەپ قول بېرىپ مۇرىت - مۇخلىس  بولغان ئىشقىيە سۈلۈكىنىڭ بۇ كاتتا پېشۋاسىنى مۇشۇنداق مەي - شاراب ، ناخشا -ساز ۋە نامەھرەم بىلەن بەزمە - سۆھبەت  قۇرۇپ ئولتۇرغان سورۇنغا باشلاپ كېلىشنى لايىق كۆرمىگەن ۋە بۇنى ئۆزى ھەم شاھزادە ئۈچۈنمۇ قاتتىق گۇناھ  ھېسابلىغانىدى .  شۇ سەۋەبتىن شاھزادىدىن ياندۇرمىلاپ سورىغانىدى . ئەپسۇسكى ،  شاراب بىلەن ناخشىچى جۇۋاننىڭ ناز - كەرەشمىسىدە مەست بولۇپ كەتكەن شاھزادىنىڭ بۇلارنى ئويلاشقا چولىسى يوق ئىدى .
بىردەمدىلا بېشىغا ئاق داكىدا چاقما كاۋىدەك يوغانلىقتا سەللە ئورىۋالغان ،  ئىشانلىق جەندىسىنى چۇچىلىق ناۋات رەڭ رومال بىلنە باغلىۋالغان ، ئېڭىكىدىكى بىر تۇتام قاپقارا ساقىلى قان تەپچىرەپ تۇرغان ، گىردىدەك چېھرىگە خويمۇ ياراشقان خوجا ھىدايىتۇللا ئىشان تالزار راۋاققا يېتىپ كەلدى - دە  شاھزادە يولۋاسخانغا پۈكلىنىپ تۇرۇپ سالام قىلدى .
     - ئەسسالامۇ - ئەلەيكۇم ، خانۇ خاقان ئالىيلىرى ، ئالتۇن بويلىرى ئېسەنمىكىن ؟
  شاھزادە ، ئىشاننىڭ سالىمىنى دەلدۈگۈنۈپ دېگۈدەك ئورنىدىن تۇرۇپ ئىلىك ئالدى - دە  ، يېنىدىن جاي كۆرسەتتى .
   - كە ... كەلسىلە ... پىر بۇزرۈكۈم ، ھە بۇياققا .
   خوجا ھىدايىتۇللا ئىشان ناخشىچى - چوكان بىلەن مەي كوزىلىرىغا ھېرىسمەنلىك بىلەن ، داستىخاندىكى نېمەتلەرگە ئاچ كۆزلۈك بىلەن ېزلا نەزىرىنى يۈگۈرتتى - دە كالىچىنى  سېلىپ تاشلاپ كۆرپىنىڭ ئۈستىدە شاھزادىگە ياندىشىپ دېگۈدەك جايلىشىپ ئولتۇرۇۋالغاندىن كېيىن دۇئاغا  قول كۆتۈردى  ۋە ئاۋازىنى ئۈنلۈك چىقىرىپ ئاڭلىتىپ تۇرۇپ شاھزادىنىڭ ئۆمرىنىڭ ئۈزۈن ، دۆلىتىنىڭ زىيادە ، دۈشمەنلىرىنىڭ زەبۇن - خار  بولۇشىنى تىلەپ ئۇزۇندىن - ئۇزۇن دۇئا قىلغاندىن كېيىن « ئاللاھۇ ئەكبەر » دەپ يۈزىنى  سىيپىدى  - دە ، ئورنىدىن قوپۇپ  قول باغلاپ تۇرغىنىچە شاھزادىدىن قايتا ئېسەنلىك سورىدى .  
    - ئىنشائاللا -  دېدى ئىشان ئەتلەس كۆرپە ئۈستىگە قايتا جايلىشىپ ئولتۇرۇۋالغاندىن كېيىن  سۆز باشلاپ ،- ئىشلەتكەن  « قارا خەت » پەنتىمىز تولۇق كۈچىنى كۆرسىتىپتۇ ، سۇلتانىم . ئاستانىدىكى يارەنلەرنىڭ ئەۋەتكەن مەكتۇپىدىن مەلۇم بولۇشىچە م ھېلىقى مەكتۇپنى كۆرگەن پەدەرلىرى ئابدۇللاخان  ئالىيلىرى قاتتىق غەزەپلىنىپتۇ - دە نېرى - بېرىسىنى سۈرۈشتۈرمەيلا مەكتۇپتا تىلغا ئېلىنغان ئەمىرلەنرىڭ ھەممىسنىلا شۇ ھامان زىندانغا بۇيرۇپ ئەتىسى قەتلىگاھتا  كاللىسىنى ئاپتۇ . بىر پارچە مەكتۇپ بىلانلا پەدەرلىرىنىڭ قولى ئارقىلىق بىر مۇنچە دۈشمەنلىرىمىزنى يوق قىلدۇق .
      - بۇ نۇسرەت يەنىلا جانابىي ئىشان پىرىمنىڭ كامالى ئەقلى - پاراستىنى ئىشقا سېلىپ كۆرسەتكەن تەدبىرىدىن قولغا كەلدى ، -  دېدى شاھزادە يولۋاسخان  بۇ خۇش خەۋەردىن سۆيۈنۈپ ،-  ئەتتەك ئاستانە ئەمىرى مىرزا باباقبەگە بىلەن ئوردا ئىشكئاغىسى مىرزا تەڭرىبەردىبەگلەر ئامال قالدى - دە پىرىم ، يەنە تېخى ئەمىر كەبىر ھىندىقۇش مىرزىمۇ بار دېسىلە . مەكتۇپقا ئول ئەمىرلەنرىڭ ئىسمىنىمۇ كىرگۈزۈپ قويىدىغان ئىش ئىكەن .
    - ئول ئۈچ ئەمىر سۇلان ئابدۇللاخان  ئالىيلىرىنىڭ تلىمۇ يېقىن مەھرەملىرىدىندۇر .  شاھزادەم ، ناۋادە ئۇلارنىڭ ئىسمىنىمۇ مەكتۇپقا پۈتۈپ قويغان بولساق ، خان ئالىيلىرى ئول مەكتپتىن گۇمانلىنىپ قېلىشى ، سىر - مۇددىئايىمىز پاش بولۇپ قېلىشى مۇمكىن ئىدى.  ئىنشائاللا  ئۇلارنىمۇ پات ئارىدا  يوقاتقايمىز .  جانابلىرىنىڭ بۈيۈك سەئىدىيە خانلىقىنىڭ تەخت - سەلتەنىتىدە بەرقارار بولماقلىرىغا ، مۇبارەك باشلىرىغا خانۇ خانلىق تاجىى كىيمەكلىرىگە ئۇزاق ۋاقىت قالمىدى ، شاھزادەم .  
   - ھەزرىتى ئىشان بۈزرۈكنىڭ دۇئاسىنىڭ بەراكاتى  ، شۇنداقلا ئەقىل - پاراسەت  نۇرلىرىنىڭ يول كۆرسىتىشى بىلەن خان ئاتامنىڭ كۆڭلىگە ئاللا ئىگەم ئىنساپ بېرىپ قالسا ئەجەپ ئەمەس ، - دېدى يولۋاسخان  ھاياجانلانغان ھالدا .
      - خان   پەدەرلىرىنىڭ ئاللىقاچان تەخت  سەلتەنىتىنى ئۆزلىرىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىش مۇددىئاسى بار ، شاھزادەم ، ئەپسۇسكى خان پەدەرلىرىنىڭ ئەتراپىنى قارا بۇلۇتتەك ئورۇۋالغان سۈلۈكى  ئىسھاقىيەچى قارا مۇسۇلمان ئەمىرلەر خان پەدەرلىرىنىڭ كاللىسىنى ئايلاندۈرۈپ تاجۇ تەختنى ئۆزلىرىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىشكە يوق قويمايۋاتىدۇ ، - دېدى خوجا  ھىدايىتۇللا ئىشان سۆھبەتنىڭ تېمىسىنىئەسلىي مۇددىئاسىغا يېقىنلاشتۈرۈپ ،- ئۇلار ئاداۋەت تۈگمىنىنىڭ سۈيىنى  ئۇلغايتىپ ھەمدە تۈرلۈك  پىتنە - پاساتلىرى  ئارقىلىق ئۆزلىرىدەك ئەزىز پەرزەنتنى خان پەدەرگە دۈشمەن كۆرسىتىپ ، پەدەرلىرىنىڭ ئۆزلىرىگە  بولغان ئىشەنچسىنى يوقىتىشقا ئۇرۇنۇۋاتىدۇ .  شۇڭلاشقا ، خان ئالىيلىرى تاجۇ تەختنى  ئۆتكۈزۈپ بېرىش ئىشىنى كەينىگە سۈرەپ سۈكۈت قىلىپ تۇرۇۋاتىدۇ .
ئىشاننىڭ بۇ سۆزلىرىدىن  غەزەپلىنىپ  ، چېكە تومۇرلىرى كۆپۈشكە باشلىغان شاھزادە خۇددى كۆزى چۈشكەن نەرسىگە ئېرىشەلمەي ، رەنجىپ قالغان كىچىك بالىغا ئوخشاپ قالغانىدى ، ئۇ ئەلەم بىلەن تىناتتى ، چىشلىرىنى غۇچۇرلىتىپ ئاللىكىملەرگە غەزەپ قىلاتتى  . يۈرىكىدىن چىقىرىپ خەپلەيتتى.
    شاھزادە ئىشانغا قاراپ مۇراجىئەت قىلدى :
  - ئېيتسىلاچۇ  ،  پىرىم  .  ئەمدى قانداق قىلسام بۇلۇر ؟
  خوجا  ھىدايىتۇللا ئىشان  شۇ تاپتا  شاھزادە يولۋاسخاندىن دەل مۇشۇ سوئالنى كۈتۈۋاتاتتى .  ئەمدىلا قىرىق ياشنىڭ قارىسىنى  ئالغان ئىشان ۋۇجۇدىكى تۈگىمەس ھىيلە - نەيرەڭلىرى ،  جىن -  شەياننى ئۇسسۇلغا سالالىغۇچى ئاجايىپ سېھرىي ئەپسۇندىن ئالتە - يەتتە ياش كىچىك شاھزادە يولۋاسخاننىڭ بەئەينى ئالتە - يەتتە بالىغا ئايلاندۈرۈپ تاجۇ تەخت ۋەسۋەسىسىدىن ئىبارەت بىر ئوتنى يۈرىكىگە تۇتۇاشتۇرۋەتكەنىدى .
     ئىشان شاھزادىنىڭ ئۆزىدىن مەدەت تىلەپ تەلمۈرۈپ تۇرغان ، شاراب  تەسىرىدىن بەقەسەمدەك قىزىرىپ كەتكەن كۆزلىرىگە قاراپ  كۆڭلىگە پۈككەن  مۇددىئاسىنى ئاشكارىلىدى :
    - ئاستانىگە لەشكەر تارتماقلىق كېرەك ، شاھزادەم .
   - ئاستانىگە لەشكەر تارتامدۇق ؟
    قاتتىق چۆچۈگەن  شاھزادە يولۋاسخان تەئەججۈپلەنگەن ھالدا ئىشانغا تىكىلدى .  خوجا ھىدايىتۇللا ئىشاننىڭ يىلاننىڭ ككزلىرىدەك سۈرلۈك كۆزلىرى ئىپادىسىز ئىدى . پىر بۇزرۈكتىن سادا  چىقمىغانلىقىنى كۆرگەن  شاھزادە ئۆزىگە سۆزلىگەندەك غۇدۇرىدى :
   -  ئاستانىگە لەشكەر تارتىش دېگەنلىك ، خان پەدەرگە قىلىچ تەڭلەش دېگەنلىك ئەمەسمۇ ، پىرىم ؟  بۇ ئىش  ئەل - رەئىيەتنىڭ كۆڭلىگە ياقماسمىكىن .
    - يېڭىلىشتىلا ، سۇلتان ئالىيلىرى ،-  دېدى خوجا  ھىدايىتۇللا ئىشان يولۋاسخاننى « شاھزادەم» دېسەمتىن « سۇلتان ئالىيلىرى » دەپ ئاۋازىنى ۋەزمىن  چىقىرىپ ، - جانابلىرىنىڭ ئاتانىگە لەشكەر تارتىشتىكى مەقسەتلىرى ھەرگىزمۇ خان پەدەرلىرىنىڭ نۇرانە كۆزلىرىنى قارا بۇلۇتتەك سايە تاشلاپ ئېتىۋالغان ئىسھاقىيەچى مۇرتەت ، مۇناپىق ، قارا نىيەت ئەمىرلەرنى جازالاشتۇر ،  شۇنداقلا خان پەدەرلىرىنى ئول رىياكارلانرىڭ قارا چاڭگىلىدىن قۇتۇلدۇرۇشتۇر .
       - بۇ خان پەدەرلىرىنى سەلتەنەت ، يۇرتدارچىلىق ئىشلىرىنىڭ جاپاسىدىن خالاس قىلىپ ، پەرزەنتلىك بۇرچلىرىنى ئادا قىلىدىغان ، ئاللاتائالانىڭ رەھمىتىگە نائىل بولىدىغان كاتتا ساۋابلىق ھەم ئۇلۇغ ئىشتۇر . سۇلتان ئالىيلىرى ، -  ئىشان يەنە قوشۇپ قويدى ،  بۇ ئىشتا ئىككىلەنمىگەيلا ، مۇشۇ ئىش سەۋەبلىك ھېلىغۇ ئەل - رەئىيەت ئىكەن ناۋادا جانابىي خان پەدەر ئالىيلىرى خاتا چۇشىنىپ قالسىمۇ ھېچ ۋەقەسى يوق  .  ئاۋۋال تاجۇ تەخت  ئەتراپىدىكى مۇناپىق رىياكارلارنى يوقىتىشتىن  ئىبارەت تاجۇ  ئۇلۇغ ئىشنى  روياپقا چىقىرىپ بولغاندىن كېيىن ،  ئاندىنخان پەدەرلىرىگە مەقسەت - مۇددىئالىرىنى ئالدىرىماي سۆزلەپ چۈشەندۈرۈۋالسىلىمۇ، زىنھار كېچىككەن بولمايلا ،  ئول چاغدا پەدەر بىلەن پەرزەنت ئوتتۇرىسدىا ئاداۋەت - نىزا پەيدا قىلىدىغان ھېچقانداق توسالغۇ قالمايدۇ ، شەۋكەتلىك سۇلتانىم .
    - پىرىمنىڭ بەرگەن تەلىمى كۆڭلۈمدىكى تۇمانلارنى تارقىتىۋەتتى . - دېدى شاھزادە يولۋاسخان ، خوجاو ھىدايىتۇللا ئىشاننىڭ چۈشەندۈرۈشلىرىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن  ۋۇجۇدىنى بېسىپ تۇرغان غەم - ئەندىشىلەردىن قۇتۇلغاندەك بولۇپ ، -  جانابىي ئىشان پىر بۇزرۈكۈمنىڭ ئەمىرى شۇ بولسا شۇنداق قىلايى ئەمىسە .  
    - ماشائاللا ، دانا پىكىر بولدى ، سۇلتانىم ، - دېدى خوجا ھىدايىتۇللا ئىشان گۈلقەقەلىرى ئېچىلغان ھالدا ، - بۇ ئۇلۇغ ئىشقا تېزرەك تۇتۇش قىلغىنىمىز ئەۋزەلدۇر .
    - لەشكىرىي ئىشلارغا ئالدىراش بىھاجەت ، پىرىم ، - دېدى يولۋاسخان  ئويچانلىق بىلەن شۇ تاپتا ئۇنىڭ مەستلىك كەيپى  پۈتۈنلەي يېشىلىپ كەتكەنىدى ، - ئاۋۋال ئەتراپلىق تەييارلىق كۆرۈپ ، لەشكەرلەرنى پۇختا  مەشىقلەندۈرەيلى . ئات - ئۇلاغ  ، قورال - ياراغ ، ئوزۇق - تۈلۈكلەرنى تولۇق غەملىۋېلىپ ، ئاندىن ئاستانىگە يۈرۈش قىلساقمۇ كېچەككەن بولمايمىز .
  - ئارى ، دېدى ئىشان مەمنۇنلۇقىنى بىلدۈرۈپ - مەن شاھزادەمنىڭ خانۇ خاقانلىق تەختىدە بەرقارار بولۇپ ئولتۇرغىنىنى تېزەك كۆرۈشنى ئارزۇ قىلىمەن .  ئىنشائاللا پىربۈزۈكلىرىمىز ، مازار - ماشايىخلارنىڭ مەدەت بېرىشى بىلەن  ئول مۇراد - مەقسەتلىرىمىز ئاز كۈندە روياپقا چىققاي .
     ئىشاننىڭ سۆزلىرىدىن  ھاياجانلىنىپ ھازىرلا  سەئىدىيە خانلىقىنىڭ ئالتۇن تەختىدە ئولتۇرىدىغاندەك تۇيغۇغا كېلىپ قالغنا شاھزادە يولۋاسخان  قاشتېشى قەدەھ  بىلەن ئالتۇن  پىيالىنىڭ بىرنى ھىدايىتۇللا ئىشانغا ، يەنە بىرنى باياتىن  بېرى مۈگدەپ ئولتۇرغاندەك بولۇۋېلىپ شاھزادە بىلەن ئىشاننىڭ گەپلىرىنى تىڭشاپ ئولتۇرغان گۈلشەنگە تەڭلىدى .
   - قېنى ئالسىلا ، پىرىم ، مۇراد - مەقسەتلىرىىزنىڭ تېزرەك روياپقا چىقىشى ئۈچۈن كۆتۈرەيلى !
   - بەخت  - ئامەتلىرىمىز ئۈچۈن كۆتۈرەيلى !  - دېدى ئاتۇن پىيالىنى قولىغا ئالغان  گۈلشەن چىرايىغا ئاستىرتىن شەھۋانىيلىق بىلەن  تىكىلىپ تۇرغنا ئىشاننىڭ يىلان كۆزلىرىگە نازلىق بىقىپ .
      خوجا ھىدايىتۇللا ئىشان بىردەم شاھزادىگە ، بىردە ئۆزىگە  نازۇكەرەشمە  بىلەن تىكىلىپ تۇرغان گۈلشەنگە ، بىردە ئالتۇن پىيالىدىكى شارابقا قارىۋەتكەندىن كېيىن ، ئۇسساپ كەتكەنلىكىدىنمۇ ئەيتاۋۇر تەكەللۇپسىزلا ئالتۇن پىيالىنىڭ گىرۋىكىگە تۇمشۇقىنى تەگكۈزدى - دە  خۇددى خامانغا قاتقان كالا سۇ ئىچكەندەك ، شارابنى غورتۇلدىتىپ ئىچكىنىچە  ، پىيالىنى قۇرۇقداپ قويدى .
    

2

پۈتكۈل ئەزايىدا تىرناقچىلىك  قارىسى يوق ئاق ئارغىماقنى ئىختىيارىي مېڭىشىغا قويۇۋەتكەن خوجا  ھىدايىتۇللا ئىشان ، رىتىملىق يورغىلاپ  كېتىپ بارغان ئارغىماقنىڭ ئۈستىدە يەڭگىل تەۋرەنگىنىچە ئولتۇراۇپ ئاللىقانداق شېرىن خىياللارغا غەرق بولۇپ كەتكەنىدى . ئاتنىڭ كەينىدىن  ئىشاننىڭ بىر توپ  سوپى - دەرۋىشلىرى ئاياغلىرى ئاستىدىن توزۇغان بۇلۇتتەك چاڭ - توزانلار ئارىسىدا ھاسىراپ - سۆمۈدەشكىنىچە كېلىشىۋاتاتتى . نەپەس ئالغۇسىز قويۇق چاڭ - توزانلار  بىلەن تىنچىق ھاۋادا ئۈستۋاشلىرىدىكى جەندە - كۇلالىرى ئۇلارغا خۇددى مىڭ پاتمانلىق يۈك ئارتىلغندەك ئېغىر كەلگەن بولۇپ ، باش - كۆزلىرىلىق يۈك ئارتىلغاندەك ېئغىر كەلگەن بولۇپ ، باش - كۆزلىرىدىن قۇيۇلغان تەرلەر ، بويۇنلىرىدىن يەلكە - بەللىرىگىچە سالۋاراپ تۇرغان پاخماق چاچلىرى ئارىسىدىن يۇندى بولۇپ ئاقاتتى .  روھىي ۋە جىسمانىي جەھەتتىن ئېزىلىپ كەتكەن بۇ سوپى - دەرۋىشلەرنىڭ گەرچە بىقىنلىرى يەر تارتىپ  ، سايىراق بىرەر جاينى تېپىپ سەگىدىگەچ تازا بىر ئېغىناپ يېتىۋالغۇسى كېلىپ تۇرسىمۇ  ، لېكىن ئاق تۇلپار ئۈستىدە خۇددى بىر پارچە ئاق بۇلۇت پىرىدىن ئىجازەت بېرىلمىگىنى ئۈچۈن نائىلاج قەدەملىرىنى تەستە يۆتكىشەتتى .  ئۇسساپ چاچلىشىپ كەتكەن تاڭلايلىرىنى چاكىلدىتىشقىنىچە ، شۇ دەقىقىدە بىرەر ئەھلى - سۈلۈكتىكى باينىڭ ھەشەمەتلىك قورۇسىدىن يۈگۈرۈپ چىقىپ ، ئىشان پىرىنىڭ ئاق ئارغىمىقىنىڭ چۇلۋۇرىغا ئېسىلغىنىچە ، ھويلىسىغا كرىپ بىرەر پىيالىدىن ئۇسسۇلۇق ئېچىپ مېڭىشقا ياكى بېىغا كىرىپ بىرەر تالدىن يەل - يېمىش يەپ سەگىدەشكە تەكلىپ قىلىشنى تەمە قىلىشاتتى .
     سوپى - دەرۋىشلەرنىڭ بارغانسېرى روھى چۈشۈپ ئېزىلىپ كېتىپ بارغانلىقىنى كۆرگەن ئابدۇرازاق خەلىپە سوپى -دەرۋىشلەرنى روھلاندۈرۈش ھەم ئىشان پىرىنىڭ سۈر - ھەيۋىسىنى نامايىش  قىلىش ، ھەم شەھەردىكى ئەھلى - سۈلۈككە كىرىشكە ئانچە ئېرەنشىمەيۋاتقان بىر قسىىم نادان  خەلقنى سۈلۈككە كىرىشكە دەۋەت قىلىش ئۈچۈن توپ ئارىسىدىكى ياش ھاپىزنى تەلقىن ئوقۇشقا بۇيرۇدى . ياش ھازىنىڭ ئاۋازى ھەقىقەتەن  جاراڭلىق ھەم سۈزۈك ئىدى . مۇڭلۇق سوپى - دەرۋىشلەرگە  خۇددى روھلاندۈرۈش دورىسى بەرگەندەك دەرھال تەسىرىنى كۆرسەتتى .
   دەسلەپ ئۇ يەر - بۇ يەردىن ئاڭلانغان « ھۆم ، ئاللا ھۆم ! »  « ھەق دووست  ، يائاللا !» دېگەن ئاجىز  ، بوغۇق جەررە ساداسىغا بىردەمدىلا پۈتكۈل توپ قېتىلدى . شۇ ھامان قەشقەنرىڭ تۆشۈك دەرۋازىسىغا ئېلىپ بارىدىغنا بۇ كوچىنى مۇڭلۇق تەلقىن ساداسى ، ساپايىلارنىڭ رىتىملىق جالداقلاشلىرى ۋە ئۇنىڭغا قوشۇلۇپ كۆتۈرۈلگەن ھەيۋەتلىك جەررە سادالىرى بىر ئالدى . ياش ھاپىز ئاۋازىنى تېخىمۇ بەك قويۇۋېتىپ ھۆكمەت ئوقۇماقتا ئىدى .

دۇنيا مېنىڭ دېگەنلەر ،
جاھان مالىن ئالغانلار .
ئاچ كۆز قۇشتەك بولۇبان ،
ئول ھارامغا پاتقانلار .

ھاپىزنىڭ مۇڭلۇق ئاۋازىغا تەڭكەش بولۇپ سوپى - دەرۋىشلەرنىڭ جەررىلىرى گۈرۈلدەيتتى :
   ھۆم ئاللا ھۆم - ھۆم!
   ھۈۋۋى ئاللا ھۆم !

ياش ھاپىز جەررىگە  ئۇلاشتۇرۇپ يەنە ھۆكمەت ئېتىشقا باشلايتتى :

   پانىي دۇنيا دېگەنلەر ،
  سۈلۈكنى تەرك ئەتكەنلەر ،
ھەمدۇسانا دېمەستىن ،
كەيپ - ساپا سۈرگەنلەر ،
قىيامىتى مەدەتسىز .

سوپى - دەرسىزلەر كۆزلىرىنى يۇمۇپ ، باشلىرىنى ئىككى تەرەپكە ، ئالدى - كەينىگە گىلدىڭلىتىپ م قوللىرىنى ھەرە تارتىۋاتقاندەك ئۇسۇلدا ھەرىكەتلەندۈرۈپ ، بىردە ئوڭغا ، بىردە سولغا پىرقىراپ ،  يەرگە گۈلۈپ - گۈلۈپ دەسسەپ ، شالا - تۈكۈرۈكلىرىنى چاچرىتىشىپ ، بارلىق ئاۋازى بىلەن جەررە سالاتتى :
    يائاللا دوس ، يائاللا !
   ھەق دوست ، يائاللا !

بۇ « گۈلدۈر - غالاپ » « ھۈ - ھۈ » لار ئاق ئارقىماق ئۈستىدە يەڭگىل چايقىلىپ كېتىپ بارغنا خوجا  ھىدايىتۇللا ئىشاننىڭ شېرىن خىياللىرىغا ھالاقىت يەتكۈزەلمىگەنىدى . شاھزادە يولۋاسخاننىڭ ھۇزۇرىدا ئارقىمۇ ئارقا ئىچكەن تۆت  پىيالە كۈچلۈك شارابنىڭ كەيپىدىنمۇ ياكى نەچچە ۋاقىتتىن بېرى پۈكۈپ كەلگەن پىلانلىرىغا شاھزادىنى ئاسانلا ماقۇل كەلتۈرگەنلىكىدىنمۇ ، ئەيتاۋۇر ، ئىشاننىڭ كەيپى تولىمۇ چاغ ئىدى. پۈتكۈل ۋۇجۇدى  خۇددى قىز كۆچۈرۈپ كېتىپ بارغان يىگىتتەك شېرىن ھېس- تۇيغۇ ، خىياللارغا ئەسىر بولغانىدى .
     « ...  ئەنە  ، پەدەرى سۇلتان ئابدۇللاخاندىن سەئىدىيە تەختىنى تارتىۋالغنا شاھزادە يولۋاسخان سەلتەنەتلىك ئالتۇن تەختتە كىدىيىپ ئولتۇرماقتا . پۈتكۈل خانلىقنىڭ دىنىي ھوقۇقىنى قولغا كىرگۈزۈۋالغان خوجا ھدايىتۇللا ئىشان بولسا پىر بۈزرۈكلۇق سالاھىيىتى بىلەن پادىشاھىئالەم يولۋاسخانغا ئەقىل ئۆگەتمەكتە ، يول كۆرسەتمەكتە ، ئەل - يۇرتقا يولۋاسخان نامىدىن تۈرلۈك يارلىق ، پەرمانلارنى چۈشۈرمەكتە . قىيامەتلىك دۈشمەنلىرى بولغان ئىسھاقىيە سۈلۈكىدىكى قارا تاغلىق ئىشان - خوجىلارنى ، سوپى - دەرۋىش ، مۇرتلارنى ھەپسىگە ئېلىپ  ، زىندانلارغا تاشلاپ ، تۈرلۈك جازالار بىلەن قينىماقتا ، ئۆلتۈرۈپ ئۆچ ئالماقتا ...»

-  ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ، پىرۇلھەرق ①!
  تۇيۇقسىز بېرىلگەن بۇ سالامدىن چوڭقۇر خىيالغا پېتىپ ئولتۇرغان ئىشانمۇ ھەم ئاستىدىكى ئاق ئارغىماقمۇ چۆچۈپ كەتتى .  ئارغىماق قومۇش قۇلاقلىرىنى شىڭغايتىپ ، يورغىسىنى سوكۇلداشقا ئۆزگەرتتى . ھىدايىتۇللا ئىشان شېرىن  خىياللىرىغا ھالاقىت يەتكۈزگەن بۇ ئەدەپسىزگە نارازىلىق بىلەن شۇنداقلا قارىدى - دە ، ئۆزىنىڭ ئاللىقاچان شەھەرنىڭ تۆشۈك  دەرۋازىسىغا كېلىپ قالغانلىقىنى ، بايا سالام بەرگەن  كىشىنىڭ تۆشۈك دەرۋازىسىنى قوغدايدىغان لەشكەرلەرنىڭ باشلىقى ئىكەنلىكىنى كۆرۈپ ، چىرايىدىكى نارازىلىقنىڭ ئورنىغا ياسالما كۈلكە ئالماشتۇردى . شۇ تاپتا دەرۋازا تۈۋىدىكى ، دەرۋازا ئۈستىدىكى قاراۋۇلخانىدىكى ۋە سېپىل  ئۈستىدىكى بارلىق لەشكەرلەر ئىشانغا سالام  بېرىپ ، ھۆرمەت - ئېھتىرام بىلەن قول باغلاپ تۇراتتى . ئىشان بېرىپ ئۇلارنىڭ سالىمىنى ئىلىك ئېلىپ سالام قايتۇردى - دە ئاق ئارغىماقنى مېڭىشقا بۇيرۇپ كالىچى بىلەن يەڭگىل بىقىنىدى . دەرۋازىدىن كىرىپ - چىقىۋاتقان خالايىق دەرھال ئىككى تەرەپكە ئۆتۈپ  ، قول باغلاشقىنىچە ئىشانغا  يول بەردى .
    قەشقەر شەھىرىنىڭ بۇ دەرۋازىسىنى شاھزادە يولۋاسخان   خوجا ھىدايىتۇللا ئىشانغا قول بېرىپ مۇرىت بولغاندىن كېيىن ، ئىشان پىرنىڭ شەھەرگە كىرىپ - چىقىشىغا ۋە ئەسلى - سۈلۈكتىكى مۇرىت - مۇخلىسلارنىڭ ئىشان پىرىنى ۋە ھەزرەت مازىرىنى زىيارەت - تاۋاپ قىلىشىغا ئاسان بولۇشى ئۈچۈن ئالايىتەن ېپىلدىن تۆشۈك ئاچقۇزۇپ  ياساتقۇزغان بولۇپ ، شەھەر  خەلقى  بۇ دەرۋازىغا  « تۆشۈك دەرۋازىسى » دەپ نام بەردى . ئادەتتە شەھەرنىڭ بارلىق دەرۋازىلىرى ناماز ئەسىردىن كېيىن تاقىلىپ تاكى بامداتقىچە ھەرقانداق ئادەم ئۈچۈن ئېچىلمايتتى . ئەمما  ، ھىدايىتۇللا ئىشان قولىغا دەستەك يېزىپ بەرگەن  بىر قىسىم مۇھىم سوپى - دەرۋىشلەر  ئۈچۈن تۆشۈك دارۋازىسى ھەر قاچان ئوچۇق ئىدى . چۈنكى ، ھىدايىتۇللا ئىشان  ئاچقۇزغان بۇ دەرۋازىغا يولۋاسخاننىڭ لەشكەرلىرى ئارىسىدىكى ئۆزىگە قول بەرگەن ئەڭ ئىشەنچلىك مۇرىت - مۇخلىسلىرىدىن تاللاپ قاراۋۇللۇققا تەيىنلەتكۈزگەنىدى . شۇڭلاشقا ، ھىدايىتۇللا ئىشان تۆشۈك  دەرۋازىسىدىن مەيلى كىرىۋاتقاندا ، مەىلى چىقىۋاتقاندا بولسۇن ،  دەرۋازىنى مۇھاپىزەت قىلغۇچى بارلىق لەشكەر ، ھەتتا دەرۋازا ئۈستىدىكى كۆزىتىش مۇنارىسىدا تۇرۇۋتقان قاراۋۇللارغىچە  ھىدايىتللا ئىشانغا پۈكلىنىپ سالام بېرەتتى ، ئېسەنلىك سورايتتى . باشقا ئاددىي كىشىلەر دەرھال ئۆزلىرىنى چەتكە ئېلىپ يول بېرىشەتتى .
     خوجا ھىدايىتۇللا ئىشان ھەزرەت  مازىرىنىڭ يېنىدىكى ھەشەمەتلىك قەسىرنىڭ ئالدىغا يېتىپ كەلگەندە ، قەسىرنىڭ  ئالدىدىكى شەربەت كۆلىنىڭ  ئەتراپىدىكى سۆگەتلەرنىڭ سايىسىدە  توپىلارغا مىلىنىپ ، بەدەنلىرىنى قۇرت - قوڭغۇزلارغا چاقتۇرۇپ ، سۆڭگەچ - تېقىملىرىنى كارتىلدىتىپ قاشلاپ ، ئەسنەپ يېتىشقان جۈل - جۈل كىيىملىك ، قاسماق چىراي بىر توپ سوپىلار دۈررىدە  ئورۇنلىرىدىن قويۇپ قول باغلاپ تۇرۇشتى . ئىشان ئالدىغا يۈگۈرۈپ كەلگەن سوپى خىزمەتكارنىڭ قولىغا ئاق ئارغىماقنىڭ چۇلۋۇرىنى تۇتقۇزۇپ قويۇپ ، ئابدۇرازاق خەلىپە  قاتارلىق يۇقىرى دەرىجىلىك خەلىپە سۈلۈك مەسئۇللىرىنىڭ ھەمراھلىقىدا دەۋازىدىن كىرىپ ئۇدۇل كېڭەشخانىسىغا قاراپ ماڭدى .
    خوجا ھىدايىتۇللا ئىشاننىڭ قەسىرى تاشقىرىي ساراي ، ئوتتورا ساراي ۋە ئىچكى ساراي دەپ ئۈچكە بۆلۈنەتتى . تاشقىرىقى ساراي -  ھەزرەت مازىرى بىلەن تام تۇتاش بولۇپ ، ئۇنىڭدا كاتتا ھەزرەت خانىقاسى ۋە خانىقاغا يانداش سېلىنغان يامغۇر يېشىن ، قارا - بوراندىن دالدا بولغۇدەك بىر قانچە ئېغىز ئۆي ،  شۇنداقلا ئاتخانا ، ئېغىل ، سامانخانا ، كەپتەرخانا ، ئانچە مۇھىم بولمىغان لاقا - لۇقىلارنى قويىدىغان ئامبار ،  لاپاس ۋە سوپى - خىزمەتكارلانرىڭ تۇرالغۇلىرى جايلاشقانىدى .  ھەزرەت مازىرىنىڭ تۈنەكخانا ، ئېتىكاپخانا  ۋە قەلەندەرخانىلىرىغا سىغماي قالغان سوپى - دەرۋىشلەر يازنىڭ يامغۇر - يېشىنلىرىدا ، قىشنىڭ قار - سوغۇقلىرىدا تاشقىرى ساراينىڭ بوش ئۆيلىرىگە ، لاپاسنىڭ ئاستىغا كىرىۋېلىپ پاناھلىناتتى . تاشقىرىقى ساراينىڭ كەڭرى  سەيناسىدا ئۆيدەك يوغانلىقتىكى ، ئىچىگە مەخسۇس شوتا قويۇپ يۇمىسا قول يەتمەيدىغان ، ئادەم بويلاشمايدىغنا چوڭقۇرلۇقتىكى چوڭ - كىچىكلىكى ئانچە پەرقلىنىپ كەتمەيدىغان تۆت داندا داش قازان  يەرنى ئويۇپ سايالغان ئوچاقلارغا مىندۈرۈلگەن  بولۇپ ، جۈمە كۈنلىرى تاۋاپچى ، زىيارەتچىلەرنىڭ ۋە سوپى - دەرۋىشلەرنىڭ ئاز- كۆپلۈكىگە قاراپ بىر ياكى ئىككى داش قاش قاينىتىلاتتى .
        ئوتتۇرا ساراي ،  گۈللۈك ،  كۆل ، راۋاق بىر گەۋدىلەشتۈرۈلۈپ  بىنا قىلىنغان بولۇپ ، غاز -ئۆدەك  ، توز ، شاتۇتى ، كەكلىك ، تورغاي ۋە ئاللىقانداق قۇشلار ، شۇنىڭدەك بۇغا ، كىيىك دېگەندەك ئەتىۋارلىق ھايۋانلار كۆزگە چېلىقىپ تۇراتتى . ئوتتۇرا ساراينىڭ تۆر تەرىپىگە ھىدايىتۇللا ئىشاننىڭ خاس خۇتبىخانىسى ، مۇھىم ئىشلىرىنى مەسلىھەت قارار قىلىدىغان كېڭەشخانىسى ، مۇھىم مېھمانلارنى ، مۇرىتلىرى ئارىسىدىكى زىيارەتكە كەلگەن ئەمەلدار ، بايلارنى ، زەردار - تۆرىلەرنى كۈتۈۋالىدىغان قوبۇلخانىسى ، زىياپەتخانىسى  ۋە يۇقىرى  دەرىجىلىك خەلىپە - سۈلۈك مەسئۇللىرىنى ، كاتتا مېھمانلىرىنى قوندۈرۇۋېلىش ئۈچۈن ئالاھىدە زىننەتلەپ ياساتقان ھەشەمەتلىك سارايغا  مەخسۇس ئىشان  جەمەتىنىڭ ئۈچ ۋاخ تامىقىنى تەييارلايدىغان ئاشخانا ۋە يۇيۇنۇش ئۈچۈن  مۇنچا - ھاممام ، تەرەپ ئېلىش ئۈچۈن مۇستەھەپخانا جايلاشقانىدى .
ئىچكىرىدىكى ساراي  ھىدايىتۇللا ئىشاننىڭ خاس ھەرىمى بولۇپ ، بۇ ساراينىڭ باشقا سارايلاردىن پەرقى : تاملىرى ئېگىز ھەم  مۇستەھكەم  بولۇپ ، ئىشاننىڭ ئاغىچا - توقاللىرى ۋە ئۇلارنىڭ كېنىزەكلىرى تۇراتتى . بۇ سارايغا ئالاھىدە تەربىيلەنگەن ، پىچىپ  ئاختا قىلىۋېتىلگەن سوپى خىزمەتكارلاردىن باشقا ئىشان ۋە ئۇنىڭ ئوغۇل  پەرزەنتلىرىلا بىمالال كىرىپ - چىقالايتتى .
     ئىشان قەسىرىنىڭ ئالدىدا ناھايىتىمۇ چوڭ ۋە ھەشەمەتلىك ياسالغان ، قۇببە - مۇنارلىرى كۆككە بوي سوزۇپ  تۇرىدىغان  ھەزرەت خانىقاسى ھەيۋەت بىلەن چوقچىيىپ تۇراتتى . ئىچكىرىدىكى خانىقا ۋە تاشقىرىقى خانىقا دەپ ئىككىگە  بۆلۈنگەن بۇ كاتتا ئىمارەتتە تۆت - بەش مىڭ سوپى - دەرۋىش بىمالال ھەلقە - سۆھبەت قۇرۇپ ، جەررە - ساما سېلىپ ، ئىبادەتكە مەشغۇل  بولالايتتى .
        خوجا ھىدايىتۇللا ئىشان خەلىپىلىرىنى ئەگەشتۈرۈپ ئۇدۇل  كېڭەشخانىسغا كىرىپ توختىدى . ئۇنىڭغىچە ئىشانغا سوڭدىشىپ دېگۈدەك كىرىپ كەلگەن  سوپى خىزمەتكار ئىشاننىڭ بېشىدىن يوغان سەللىسىنى ئېلىپ قوزۇققا ئاستى ، ناۋات رەڭ رومىلىنى يېشىپ ، ئېغىر جەندىسىنى سالدۇردى . ئاخىرىدا مەسە - كالىچىنى سالدۇردى - دە  تۆر تەرەپتىكى قوشلاپ  سېلىنغان  تەتىللا كۆرپىنىڭ ئۈستىگە يانپاشلىغان ئىشاننىڭ بېقىنىغا ئاجايىپ ماھارەت بىلەن قۇراپ تىكىلگەن ئىككى تەكىيىنى يۆلىدى ۋە يوغان يەلپۇگۇچ بىلەن چىپ چىپ  تەرلەپ كەتكەن ئىشاننى يەلپۇشكە باشلىدى .
      ئابدۇراززاق  خەلىپىدىن باشا خەلىپىلەر ئىشاننىڭ ئالدىدا جەندىلىرىنى يېشىپ  بەھۇزۇر  ئولتۇرۇشتىن ئەيمىنىپ ، پەگاھدىلا يۈكۈنۈشتى . ھايال ئۆتمەي خىزمەتكارلار داستىخان سېلىپ ، داستىخان ئۈستىنى يېڭىلا تونۇردىن سويۇلغان پېتىر قاتلىما ، پاخلان گۆشى ، ۋە سوغۇق باجكا  كاۋىپى ، قېتىق ، قايماق ، كاشكاپ ، شەربەت ، ۋە قوغۇن - تاۋۇزلار بىلەن كۆمۈۋەتتى .  ئىشان ئانچە ئىشتىھاسىزلا ، باشقا خەلىپىلەر يىرتقۇچلارچە ئاچ كۆزلۈك بىلەن داستىخانغا تاشلاندى .
     بىر چوگۈن  چاي قاينىمىچىلىك ۋاقىتتا ئۆزىنى ئۇنتۇغان ھالدا يالماپ - يۇتۇش ، يەپ - ئىچىشلەردىن كېيىن داستىخاندىكى گۆش -  كاۋاپ سېلىنغان لېگەن - تاۋاقلار پۈتۈنلەي قۇرۇقدالدى .  باشقا نازۇ نېمەتلەرمۇ ئاساسەن ئېشىپ قالمىغان بولۇپ ، داستىخاندا سۆڭەك  ۋە قوغۇن - تاۋۇز شاپاقلىرى دۆۋىسى پەيدا بولغانىدى . قورسىقىنىڭ تويغىنىنى بىلەلمەي ئاچ كۆزلۈك بىلەن زىيادە جىق يەۋەتكەن خەلىپىلەرنىڭ بىر قانچىسى سىڭىرەلمەي « كارت - كارت »  قىلىپ كېكىرىشكە باشلىدى . قىسقىلا دۇئادىن كېيىن ، داستىخان يىغىۋېتىلدى .  ئىشان ئىشىك تۈۋىدە قول باغلاپ تۇرغان سوپى خىزمەتكارنى چىقىپ كېتىشكە ئىشارەت قىلىدى - دە ، قورسىقى تويۇپ مۈگدەشكە باشلىغان خەلىپىلىرىگە قاپىقىنى تۈرۈپ قارىۋەتكەندىن كېيىن سۆز باشلىدى :
    - بىردەم مۈگدەشمەي ئولتۇرۇشسىلا تەقسىرلىرىم ، -  دېدى ئىشان ئۇلارنى ئادىتى بويىچە « ئەھلى- سۈلۈكنىڭ باھادىرلىرى »  دەپ تەرىپلىمەستىن  قوپالراق بىر خىل تەرزدە گەپ باشلاپ .  ئىشاننىڭ ئاۋازىدىن چۆچۈپ  ئېسىگە كەلگەن كەلىپىلەر قايتىدىن يۈكۈنۈپ قەددىنى رۇسلاشتى .  ھىدايىتۇللا ئىشان  قەلەمتىرانشىڭ ئۇچى بىلەن چىشىنى كولاۋاتقان   موللا نەقى خەلىپىگە  ئالىيىپ  بىر قارىۋەتكەندىن كېيىن  گېپىنى داۋاملاشتۇردى ، -  بايام شاھزادە ئالىيلىرى بىلەن مۇلاقەتتە بولۇپ ، ئاستانىگە لەشكەر تارتىش ئىشىنى قارارىدىن ئۆتكۈزدۈم ، ئىنشائاللا ، بۇ ئىش پات يېقىندا ۋۇجۇدقا چىققۇسى، شۇل ۋەجىدىن بىزمۇ دەرھال  ئاستانىدىكى مۇرىدىل ھىدايەچى يارۇ بۇرادەرلەرنى  ھەرىكەتلەندۈرۈپ تەييارلىق قىلىپ تۇرۇشىمىز  كېرەك ، - ھىدايىتۇللا ئىشان بىر باغ بېدىدەك ئاپپاق ساقاللىرى  كىندىكىگە  چۈشۈپ تۇرغان قېرى خەلىپىسى ئابدۇرازاق  خەلىپىگە قاراپ قويۇپ گېپىنى داۋاملاشتۇردى ، -  ئابدۇرازاق خەلىپەم قەشقەردىكى يارەنلەردىن ياش - كۈچتۈڭگۈرلەرنى يىغىپ بىر سوپى  لەشكەرلەر قوشۇنى تەشكىللەپ ، ئۆزى بۇ قوشۇنغا باش بولىدۇ . لازىملىق قورال - ياراغلارنى شاھزادە ئالىيلىرىغا دەپ ئوردا لەشكەرخانىسىدىن ئالدۇرۇپ بېرىمەن .  قالغانلىرىڭلار موللا ساقى خەلىپەم بىلەن موللا نەقى خەلىپەمگە ياردەملىشىسىلەر . ھازىرلا  ئاستانىگە يولغا چىقىپ ،  ئاستانە ،مەكىت ، قاغىلىقتىكى يارەنلەردىن سوپى لەشكەرلەر  قوشۇنى تەكشىللىگەندىن سىرت ، ئۇشبۇ  يۇرتلاردىكى سۈلۈكنى تەرك ئەتكەن ئاۋام ئارىسىدا شاھزادە يولۋاسخان  ئالىيلىرىنىڭ ئەدلۇئادالىتى  ، مېھىر - شەپقەتلىرى  ھەققىدە ،  سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ ئادالەتسىزلىكى ۋە زالىملىقى ھەققىدە تەرغىبات ئېلىپ بارىسىلەر . ئول يۇرتلاردىكى سوپى لەشكەرلەر دەرھال قەشقەرگە جەمئىي بولغاي .  ئاستانىگە لەشكەر تارتىشتىن ئىبارەت مەقسەت - مۇددىئالار  ناھايىتىمۇ  پىنھان تۇتۇلغاي . بولۇپمۇ مەخدۇمزادىلەر  باشچىلىقىدىكى ئىھاقىيە سۈلۈكىدىكى قارا تاغلىق  مۇرتەتلەردىن تولىمۇ ئېھتىيات قىلسۇنلار . ۋاقتى - سائىتى كەلگەندە شاھزادە  يولۋاسخان  ئالىيلىرىنىڭ نۇسرىتى  ئۈچۈن ، ئاستانىنى بېسىپ ياتقان  ، سەلتەنەتنى چاڭگىلىغا ئېلىۋالغان ئىسھاقىيەچى قارا مۇسۇلمانلارنى قوغلاپ چىقىرىش ئۈچۈن تەڭ كۈچ چىقارغايمىز .
    - ئىلاھائامى !
   - پىرىمنىڭ ئەمرى خۇدانىڭ ئەمرى !
    خەلىپىلەر شۇنداق دېيىشكىنىچە دايىتۇللا ئىشانغا ئەگىشىپ دۇئاغا قول كۆتۈرۈشتى - دە « ئاللاھۇ ئەكبەر !»  دەپ يۈزلىرىنى سىيپاشتى .
   دۇئادىن كېيىن ئىشان چاۋاك چېلىپ خىزمەتكارنى چاقىردى  ۋە ئىشىك تۈۋىدە قول باغلاپ پەيدا بولغان سوپى خىزمەتكارغا « چىلىم» دەپ بۇيرۇق قىلدى .  كېڭەشتىن كېيىن چىلىم ئىلتىپات قىلىش  ئىشاننىڭ كېڭەشتىن مەنمۇن بولغانلىقىنى ئىپادىلەيتتى . چىلىمنىڭ گېپىنى ئاڭلاپ خەلىپىلەر قايتىدىن روھلاندى . تاماقتىن كېيىنلا خۇمارى تۇتۇشقا باشلىغان ئابدۇراززاق خەلىپىنىڭ گاللىرى قىمىلداپ ، بۇرنىدىن سۇ ئېقىشقا باشلىغانىدى .
     ھايال ئۆتمەي ئىككى نەپەر سوپى خىزمەتكار مۇشتۈمدەك سەيخانىسى بار ، نەپىس ياسالغان ئىككى چىلىم بىلەن چويۈن چوغداننى كۆتۈرۈپ  كىردى - دە ، بىرىنچى چىلىمنى  ھىدايىتۇللا ئىشانغا ھۆرمەت بىلەن تەڭلىدى . ئىشان  چىلىمنى قولىغا ئېلىپ  بلغۇچە يەنە بىر سوپى خىزمەتكار لىق نەشە بېسىلغان چىلىمنىڭ سەيخانىسىغا چويۇن چوغداندىكى ئۆرۈك ئوتۇنىنىڭ چوغىنى لاخشىڭىر بىلەن قسىۋېلىپ  سالدى . ئىشان چىلىمنى خورۇلدىتىپ شوراشقا باشلىدى . چىلىمنىڭ سەيخانىسىدىن دەسلەپتە كۆكۈچ  ئىس كۆتۈرۈلدى ، كېيىن لاپپىدە  قىلىپ ئوت  ياندى .  ئىشان  چىلىمنى ھەر قېتىم ئىشتىھا بىلەن شورىۋالغاندا چىلىمنىڭ سەيخانىسىدىن بىر غېرىچ  ئېگىزلىكتە ئوت يالقۇنى كۆتۈرۈلەتتى .  ئىشاننىڭ ئاغزى - بۇرنىدىن يەڭدەك تۈتۈن پۇرقىراپ چىقاتتى . بىر ئاز خۇمادىن چىققاندەك بولغان  ئىشان چىلىمنى نەپىسى  تاقىلداپ ككزلىرىدىن ياش ئېقىشقا بالشىغان ئابدۇراززاق  خەلىپىگە تەڭلىدى . چىلىمغا نۆۋەت كۈتۈپ تۇرغان باشقا خەلىپىلەر بولسا  ئۆي ئىچىدە  لەيلەپ  تۇرغان  كۆكۈچ  ئىسلارنى ئاچ كۆزلۈك بىلەن ئىچىگە تارتىشقا باشلىدى . ئىككىنچى چىلىممۇ ھىدايىتۇللا ئىشاندىن باشلاپ ئەنە ئاشۇ تەرزدە ئايلىنىشقا باشلىدى .
     چىلىمنى خۇماردىن چىققۇچە تاتىپ كۆزلىرىگە ھەررەڭ - سەررەڭ  نەرسىلەر كۆرۈنۈشكە باشلىغان خەلىپىلەر « ئىشقى ، ئىشقى »  دەپ  توۋلاشقا باشلىدى .  ھىدايىتۇللا  ئىشاننىڭ كۆزىگە بايا شاھزادە يولۋاسىاننىڭ ھۇزۇرىدا  بىللە شاراب ئىچكەن دۇتارچى جۇۋاننىڭ نازلىق جىلۋىسى قايتىدىن زاھىر بولۇپ ، تومۇرلىرى شەھۋەت تۇيغۇلىرى غەليان كۆتۈرۈشكە باشلىدى  - دە ،  كۆڭلى ئىختىيارسىز ھەرىمىنى تارتىشقا باشلىدى ، ئۇ بىرلىرى تامغا يۆلەنگىنىچە ، بىرلىرى بېشىنى ئىككى تىزىنىڭ تۆۋىنىگىچە ساڭگىلاتقىنىچە ئاللىقانداق شېرىن خىياللارغا ئەسىر بولۇپ كەتكەن  خەلىپىلىرىنى تاشلاپ قويۇپ ، دەلدۈرگۈنۈپ ئورنىدىن تۇردى - دە سوپى خىزمەتكارىنىڭ يۆلەشتۈرۈشى بىلەن كېڭەشخانىسىدىن چىقىپ ئۇدۇل ھەرەمخانىسىغا قاراپ ماڭدى .