شىنجاڭ كارىز تەتقىقات جەمئىيىتى 5 - نۆۋەتلىك ۋەكىللەر قۇرۇلتىيى بۈگۈن تۇرپاندىكى تۇرپان-قۇمۇل نىفىتلىك سارىيىدا ئېچىلدى. يىغىنغا ئاپتونوم رايونلۇق سۇچىلىق نازارىتىنىڭ رەھبەرلىرى ۋە ئالاقىدار مۇتەخەسسىسلىرى، جۇڭگو پەنلەر ئاكادېمىيىسى شىنجاڭ شۆبىسىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تەتقىقاتچىلىرى، شىنجاڭ ئۇنىۋېرستېتى فىلولوگىيە ئىنىستىتوتىنىڭ پىراففىسورلىرى، كارىز تەتقىقاتىغا قىزىقىدىغان ۋە ئۇنى تەتقىق قىلىدىغان ئالىم مۇتەخەسسىسلەر شۇنداقلا تۇرپان، قۇمۇل ۋىلايىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك رەھبەرلىرى، كارىزلارنىڭ ئىگىلىرى بولۇپ 100 گە يېقىن ۋەكىل قاتناشتى. شىنجاڭدا كارىز بۈگۈنگىچە 2000 يىللىق تارىخقا ئىگە. ئۇ سەددىچىن سېپىلى، بېيجىڭ – خاڭجۇ قانىلى بىلەن گۈزەللىكتە قېلىشمايدىغان بولۇپ، جۇڭگودىكى قەدىمقى ئۈچ چوڭ قۇرۇلۇش دەپ ئاتىلىدۇ؛ سىچۈەندىكى دۇجياڭيەن، گۇاڭشىدىكى لىڭچۈ بىلەن تەڭ قاتاردا تۇرىدىغان بولۇپ، جۇڭگودىكى قەدىمقى ئۈچ چوڭ سۇچىلىق قۇرۇلۇش دەپ تەرىپلىنىدۇ.
    يىغىن ئەھۋالىدىن ئېگەللىشىمىزچە، شىنجاڭ كارىز تەتقىقات جەمئىيىتىنىڭ يېقىنقى ئالتە يىلدىن بۇيانقى نەتىجىلىرى ئالاھىدە گەۋدىلىك بولۇپ، نۇرغۇنلىغان ئەمەلىي خىزمەتلەرنى ئىشلىگەن. 2002-يىلى 8-ئاينىڭ 15-كۈنىدىن باشلاپ، 2002تۇرپان ۋىلايىتى، قۇمۇل ۋىلايىتى، گۇما ناھىيىسى، ئاتۇش شەھىرى، كۇچا ناھىيىسى، گۇچۇڭ ناھىيىسى، مۇرى ناھىيىسى ھەمدە ئۈرۈمچى شەھىرىدىكى ھەر بىر كارىزنى تەكشۈرۈپ، ھەر بىر كارىزنىڭ جۇغراپىيىلىك ئورنىنى بىكىتىش، ئۇزۇنلىقى، ئېقىم مىقدارىنى ئۆلچەش، رەسىمگە تارتىش، فىلولوگىيىلىك تارىخىنى خاتىرلەش قاتارلىق مۇرەككەپ تەكشۈرۈش خىزمەتلىرىنى تاماملىغان. ئىككى يىلدىن كۆپرەك جاپالىق تىرىشىش ئارقىلىق ئىككى قىسىم بولۇپ، جەمئى 1150 بەتلىك، ئۇيغۇرچە، خەنزۇچە، ئېنگىلىسچە ئۈچ خىل يېزىقتىكى  ”شىجاڭ كارىزى“ ناملىق كىتاپنى نەشىر قىلدۇرغان. ”شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى كارىزلارنىڭ تارقىلىش خەرىتىسى“ نى ئىشلىگەن بولۇپ،بۇ خەرىتە كارىز تەتقىقاتچىلىرى ۋە ياخشى كۆرگۈچىلەرنى بىر قەدەر بىۋاستە بولغان شىجاڭدىكى كارىزلارنىڭ تارقىلىش ئەھۋالى بىلەن تەمىنلەيدىكەن.  كارىزنى دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىغا تەشۋىق قىلىش چىڭ تۇتۇلۇپ، كارىزنىڭ داڭقى زور دەرىجىدە ئۆستۈرۈلگەن. تۈرلۈك گېزىت، ژۆرناللاردا ھەر خىل تېمىدا ئېلان قىلغان ماقالە جەمئى 100 پارچىدىن ئاشقان بولۇپ، توردا ئېلان قىلىنغان ماقالىلەرمۇ 80 پارچىدىن ئاشىدىكەن، مەركىزىي تېلىۋىزىيە ئىستانسىسى ۋە شىنجاڭ تېلىۋىزىيە ئىستانسىسى، شىنجاڭ خەلق رادىئو ئىستانسىسى قاتارلىق ئاخبارات ۋاستىلىرىدا ھەرخىل تېمىدىكى پىرۇگرامما 15 قېتىمدىن ئارتۇق كۆرسىتىلگەن. بۇ ئاخبارات ۋاستىلىرى ۋە چەتئەللەردىكى دوستلارنىڭ قارىشىچە دۇنيادا 40 نەچچە دۆلەتتە كارىز ۋە كارىزغا ئوخشايدىغان سۇچىلىق قۇرۇلۇشى بولسىمۇ، ئەمما جۇڭگودا كارىزلارنى قوغداش ۋە پايدىلىنىش ئەڭ ياخشى ئىكەن. يەنە تەتقىقات جەمئىيىتى ۋە جەمئىيەتتىكى ھەر ساھەنىڭ زور تىرىشچانلىقى نەتىجىسىدە ”شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايوننىڭ كارىز قوغداش نىزامى“  2006 – يىلى 9 – ئاينىڭ 29- كۈنى ئاپتونوم رايونلۇق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى تەرىپىدىن رەسمىي ئېلان قىلىنىپ يولغا قويۇلغان. تەتقىقات جەمئىيىتى بۇ نىزامنى ئۇيغۇرچە، خەنزۇچە، ئېنگىلىسچە ئۈچ خىل يېزىقتا كىتاپچە قىلىپ نەشىر قىلدۇرۇپ،  ئۇنىڭدىن كېيىن، ”نىزام“ نى دېھقانلار ئاممىسىنىڭ قۇلىغا بىۋاستە تارقىتىپ بېرىپتۇ. پەخىرلىنىشكە ئەرزىيدىغان يەنە بىر ئىش شۇكى 2006 – يىلى 12 – ئاينىڭ 16 – كۈنى خەلق گېزىتى ”جۇڭگونىڭ دۇنيا مەدەنىيەت مىراسلىرى تەييارلىق ئىسىملىكى“ نىڭ قايتا تۈزگەن مۇندەرىجىسىنى ئېلان قىلدى، بۇنىڭغا كارىز بىلەن بېيجىڭ – خاڭجۇ چوڭ قانىلى، گۇاڭشى- جۇاڭزۇ ئاپتونوم رايونىدىكى لىڭچۈ قاتارلىق 35 مەدەنىيەت يادىكارلىق تۈرى بىراقلا 31 – تۈر ھېساپلىنىپ قايتا تۈزۈلگەن مۇندەرىجىگە كىرگۈزۈلگەن. يىغىننىڭ ئەھۋالى داۋاملىق خەۋەر قىلىنىدۇ. (رەسىم ئايرىم يوللىنىدۇ)

كارىزنى قوغداش ھەر بىرمىزنىڭ مۇقەددەس بۇرچى ....

كارىزلار قۇرۇپ كېتىۋاتىدۇ.مۇشۇ پېتى داۋاملاشسا تۇرپاننىڭ كارىزلېرى يۇقاپ كېتىش خەۋىپى بار،

بەرقى مۇنبىرىدىكى«كارىز»ئەپەندىنىڭ يوللىغان كارىز توغرىسىدىكى سۈرەتلىك تېمىلېرىنى تاپالماي قالدىم.بۇرۇن شىنجاڭ لېنيىسى مۇنبىرىگە يوللىغان ئىدى.ئادىرسىنى قالدۇرۇپ قۇياي دىسەم مومكىن بولماي قالدى.

بۇ يىغىننىڭ قەدىمى قۇرۇلۇشلىرىمىزنى قوغداشتىكى ئەھمىيەتلىك يىغىن بوپ قېلىشىنى ئۈمۈت قىلىمەن.

مەن  قوغداي  دىسەم  بو  يەردە  يوقكەن    ھى ھى ھى ھى ھى        چاقچاق  ھە

قۇرۇپ بىر تېمىممۇ سۈيى قالمىغاندا . . . 

تۇرپاننىڭ تارىخى ۋە كارىزغا قىززىققۇچى دوستلار تۆۋەندىكى ئادرېستىكى تۇرپان تەزكىرىسى تور بېكىتىغا كىرىپ زىيارەت قىلساڭلار بولىدۇ.....

تۇرپان تەزكىرىسى
http://www.turpan.biz/

تاتلىق سۇ ئورنى تۇۋەنلەپ كىتىۋاتىدۇ ،شۇنىڭغا ماس ھالدا كارىزلارمۇ قۇرۇپ كىتىۋاتىدۇ .ھازىر مەھەللەمگە بارساممۇ ھۇزۇرلىنىپ كارىز سۇيى ئىچەلمەيمەن .

يىغىن ئىچىلسىلا بولمايدۇ ،
مۇشۇ تاپنىڭ ئۆزىدە بىزنىڭ مەھەلىنىڭ كارىزى توختاپ قالاي دەپ قالدى ،بۇلتۇرلا سۇ خىلى ئۇلۇغ ئىدى ،خوشنا مەھەلىمۇ ئوخشاش ،يېنىمىزدىكى مەھەلىدە ئۈزۈملەر قۇرۇپ كەتتى .

كارىز ئەمگەكچان ئۇيغۇرلىرىمىزنىڭ كەشىپ قىلغان ئۇلۇغ سۇ ئىنشائاتىدۇر.