« 1 23» Pages: ( 1/3 total )
بۇ بەتتىكى تېما: [مەڭگۈتاش] ئۇيغۇر يازغۇچىلىرىمىزنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى تېما ساقلىغۇچتا ساقلاش | ئالدىنقى تېما | كېيىنكى تېما
بۇ تېما 1487 قېتىم كۆرۈلدى
manggutax
ئىنكاس شاھى
ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


UID نۇمۇرى : 9
نادىر تېما : 5
يازما سانى : 6023
ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
تۆھپە: 4 نۇمۇر
باھا: 0 نومۇر
توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

 [مەڭگۈتاش] ئۇيغۇر يازغۇچىلىرىمىزنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى

باشقۇرۇش ئەسكەرىتمىسى :
بۇ يازما uyhur-jan تەرپىدىن نادىرلاندى(2008-06-09)
ئۇيغۇر يازغۇچىلىرىمىزنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




سەيپىدىن ئەزىزىنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى


       سەيپىدىن ئەزىزى دۆلىتىمىزنىڭ  رەھبەرلىرىدىن بىرى ، ئالىم ، ئاتاقلىق يازغۇچى ، شائېر ، دراماتورگ بولۇپ، ئۇ 1915-يىلى 3- ئايدا ئاتۇشتا تۇغۇلغان . 1944- يىلى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىغا قاتناشقان، ئالى مەكتەپ مەلۇماتىغا ئىگە، مەملىكەتلىك سىياسى كىڭەشنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، 1934 - يىلى ئاتۇشتا باشلانغۇچ مەكتەپتە ئوقۇتقۇچى ۋە مۇدىر بولغان . 1935- يىلى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ تاشكەنت ئوتتۇرا ئاسىيە ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇغان .1937 -يىلى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ شىنجاڭغا قايتىپ ، شېڭشىسەي ئاچقان ئۈرۈمچى سىياسىي تەلىم-تەربىيە سىنىپىدا ئوقۇغان. 1938-يىلدىن 1943-يىلغىچە تارباغاتاي گېزىتخانسىدا ئىشلىگەن . كۆچۈرگۈچى ، كوررېكتور ، مۇھەرىر ، مەسئۇل مۇھەررىر بولۇپ ئىشلىگەن .جاھانگىرلىككە قارشى ئويۇشمىغا قاتناشقان. تارباغاتاي ۋىلايەتلىك جاھانگىرلىككە قارشى ئۇيۇشمىسىنىڭ تەشكىلات سىكرىتارى بولغان. تارباغاتاي ئۇيغۇر ئۇيۇشمىسىنىڭ كاتىپى ، مۇئاۋىن مۇدىرى بولغان. 1944-يىلى ئىلى ، تارباغاتاي ، ئالتاي ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىغا قاتنىشىپ ۋاقىتلىق ھۆكۈمەتنىڭ ئەزاسى ، مائارىپ نازارىتىنىڭ مۇئاۋىن نازىرى ۋە نازىرى ، ئۈچ ۋىلايەت مىللىي ئارمىيسى ھەربى سوتىنىڭ كاتىپى ، تەنجاڭ بولغان .1945-يىلى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىي ياشلار ئىتتىپاقىغا قاتنىشىپ ، مەركىزىي كومىتىتىنىڭ ئەزاسى بولغان .  1946-يىلى ئۈچ ۋىلايەت خەلىق ئىنقىلابىي پارتىيىسىگە قاتنىشىپ مەركىزىي كومتېتنىڭ ئەزاسى ،تەشۋىقات بۆلۈمىنىڭ باشلىقى بولغان .1946- يىلى 7 -ئايدا 7 - ئايدا ئۈچ ۋىلايەت ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتى گومىنداڭ ئەكسىيەتچى ھۆكۈمىتى بىلەن تىنچلىق بېتىمى ھاسىل قىلىپ ، شىنجاڭ ئۆلكىلىك دېموكراتىك بىرلەشمە ھۆكۈمەت قۇرۇلغاندىن كېيىن ، ئۈرۈمچىگە كېلىپ بىرلەشمە ھۆكىمەتنىڭ ئەزاسى ، مائارىپ نازارىتىنىڭ نازىرى بولغان .
1947- يىلى گومىنداڭ ئەكسىيەتچى ھۆكۈمىتى تىنچلىق بېتىمىنى يىرتىپ تاشلىغاندىن كېيىن ، غۇلجىغا قايتىپ داۋاملىق ئۈچ ۋىلايەت ۋاقىتلىق ھۆكۈمەتنىڭ ئەزاسى ، مائارىپ نازارىتىنىڭ نازىرى بولغان . 1948 - يىلى ئۇ شىنجاڭ « دېموكراتىيە ئىتتىپاقى » غا قاتنىشىپ ، تەشۋىقات بۆلۈمنىڭ باشلىقى بولغان .«ئالغا» گېزىتىنىڭ باش تەھرىرى بولغان . كىيىن شىنجاڭ « دېموكراتىيە ئىتتىپاقى »نىڭ رەئىسى بولغان .1949-يىلى 9 - ئايدا شىنجاڭ ئالاھىدە رايونىدىن ئالاھىدە تەكلىپ قىلىنغان ۋەكىللەر ئۆمىكىنىڭ باشلىقى بولۇپ بېيجىڭغا بېرىپ 1- نۆۋەتلىك جوڭگو خەلق سىياسىي كېڭەشنىڭ ئومومىي يىغىنىغا قاتناشقان . 1 - نۆۋەتلىك مەملىكەتلەك سىياسىي كېڭەشنىڭ ئەزاسى، مەركىزى خەلىق ھۆكۈمەتىنىڭ ئەزاسى . قانۇن كومىتېتىنىڭ ئەزاسى ، مەركىزي مىللىي ئىشلار كومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرلىقىغا سايلانغان .1949-يىلى 10 -ئايدا جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىسىگە ئەزا بولغان .1949-يىلى 12- ئايدا شىنجاڭ ئۆلكىلىك خەلق ھۆكۈمىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ، شىنجاڭ ھەربى رايۇنىنىڭ مۇئاۋىن قوماندانى بولغان .
1951 - يىلى ج ك پ مەركىزىي كومتېت شىنجاڭ شۆبە بىيوروسىنىڭ ئەزاسى، دائىمى كومتېت ئەزاسى ، مىللىي ئىشلار بۆلۈمنىڭ باشلىقى ، بىرلىك سەپ بۆلۈمىنىڭ باشلىقى ، شىنجاڭ ئۆلكىلىك كادىرلار مەكتىپىنىڭ مۇدىرى ، جۇڭگو -سوۋېت دوستلۇق جەميىتىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى، جۇڭگو - پاكىستان دوستلۇق جەمئىيتىنىڭ باشلىقى بولغان ، 1952- يىلى 7 ئايدا ج ك پ مەركىزىي كومىتېت شىنجاڭ شۆبە بيوروسىنىڭ 4- شۇجسى بولغان . 1953-يىلى 1- ئايدا غەربىي شىمالى مەمۇرىي كومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى بولغان . 1953- يىلى 8 - ئايدا شىنجاڭ ھەربى رايونى پارتىكومنىڭ 3- شۇجىسى ، شىنجاڭ ھەربى رايونىنىڭ مۇئاۋىن قوماندانى بولغان .1954 - يىلى 12- ئايدا شىنجاڭ ھەربى رايونى پارتىكومنىڭ 2- شۇجىسى ، شىنجاڭ ھەربى رايونىنىڭ مۇئاۋىن قوماندانى بولغان . 1955- يىلى 10 - ئايدا شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايۇنى قۇرۇلغاندا ، ج ك پ شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق پارتكومنىڭ شۇجىسى ، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق خەلىق ھۆكۈمىتىنىڭ رەئىسى ،ج ك پ مەركىزىي كومىتېت غەربىي شىمال بيوروسىنىڭ ئەزاسى بولغان .1958 - يىلى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتىكومنىڭ 2- شۇجىسى بولغان .
1972 - يىلى 7 - ئايدا شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتىكومنىڭ موۋەققەت 1-شۇجىسى ،ئاپتونوم رايونلۇق ئىنقىلابىي كومتېتنىڭ مۇدىرى بولغان . 1973- يىلى 6 - ئايدا شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتكومنىڭ 1- شۇجىسى ،شىنجاڭ ھەربى رايونىنىڭ 1- سىياسىي كومىسسارى ، 1- شۇجىسى بولغان . 1- 2-، 3-، 4-، 5-، 6-، 7-، نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلىق قۇرۇلتېيى دائىمى كومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن ۋېييۈەنجاڭى بولغان .ج ك پ 8 - نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتىنىڭ كاندىدات ئەزاسى ، 9- 10 - 11،- 12 -، 13 ،- نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتىنىڭ ئەزاسى ،10 - نوۋەتلىك ، 11- نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېت سىياسى بيوروسىنىڭ كاندىدات ئەزاسى بولغان . يازغۇچى ، شائىر ، دراماتورگ سەيپىدىن ئەزىزى ئىلگىرى - ئاخىرىي بولۇپ تارىخىي رومان «سۇتۇق بۇغراخان»، تارىخىي ئوچرىك « تەڭرىتاغ ئوغلى » ، بئوگرافىك ئەسەر « ئۆمۈر داستانى » (1،-2،- قىسىم )، تارىخىي ئوپىرا « ئاماننىساخان » ، ھېكايە ،نەسىرلىرى توپلىمى « ئەۋلىيا ئاتا » ، « ئۇيغۇر مۇقاملىرى توغرىسىدا » ، « شانلىق يىللار » قاتارلىق ئون نەچچە پارچە كىتاپ نەشىر قىلدۇرغان . 500 دىن ئارتۇق روبائىي ، 300 پارچىدىن ئارتۇق شېئىر ئېلان قىلغان .
           ئاتاقلىق يازغۇچى سەيپىدىن ئەزىزى « سۇتۇق بۇغراخان » دا ھەقىقىي پىرىنسىپلارغا ئەمەل قىلىپ ،قۇدرەتلىك قاراخانىلار دۆلىتىنىڭ نادىر نامايەندىسى سۇتۇق بۇغراخاننى ۋە ئۇ ھۆكۈمرانلىق قىلغان دەۋرىنىڭ سىياسىي ، ئىجتىمائى ، ئىقتىسادىي ، مەدىنىيەت جەھەتلەردىكى مۇۋەپپەقىيەتلەرنىڭ بەدئى كارتىسىنى ئاممىباپ تىل بىلەن شۇنچە گۈزەل ،شۇنچە رەڭدار قىلىپ سىزىپ چىققان . ئۇنىڭ « ئاماننىساخان » ناملىق سەھنە ئەسىرى درامالاشتۇرۇلغان . بۇ ئەسەر «خانىش ئاماننىساخان» دېگەن ماۋزۇدا كىنولاشتۇرۇلدى ، ھەم بەش قىسىملىق تېلېۋىزىيە تىياتىرى قىلىپ ئىشلىنىپ كەڭ جامائەتچىلىك بىلەن يۈز كۆرۈشۈپ ئىنتايىن زور تەسىر پەيدا قىلدى .



مەنبە : «شىنجاڭنىڭ يېقىنقى زامان تارىخىدىكى مەشھۇر شەخىسلەر » دىگەن كىتابتىن ئېلىندى.





ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯘﻛﯘﺭ ﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺕ ئىمىننىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى


        ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە ئۇيغۇر تارىخى تەتقىقاتى ساھەسىدىكى بۆسۈش خاراكتېرلىق ئىلمىي مۇۋەپپەقىيەتلىرى ھەم بەدىئىي ئىجادىيەت ساھەسىدىكى  ئۇتۇقلىرى بىلەن شۆھرەت قازانغان مەشھۇر ئالىم، تالانتلىقئەدىب، تۆھپىكار مائارىپچى. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەد ئىمىن 1933-يىلى 9-ئاينىڭ 28- كۈنا ئاتۇشنىڭ مەشىھەدكە تۇتاش باغئېرىق كەنتىدىكى ئوقۇمۇشلۇق ئائىلىدەدۇنياغا كەلگەن.
        ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن دىنىي تەربىيىنى قىسقا مۇددەت ئالغاندىن كېيىن،1950 -يىلىغىچە نەزەر-باغدىكى قەشقەر دارىلمۇئەللىمىنىڭ ئوتتۇرا مەكتەپ سىنىپىدا 4يىل ئوقۇغان.1950-يىلى غەربى شىمال ياشلار بىرلەشمىسى ۋە ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى قۇرۇلتىيىغا ۋەكىل بولۇپ قاتناشقان. يىغىندىن كىيىن شىئەن، بېيجىڭ، تيەنجىن قاتارلىق شەھەرلەردە ئىكىسكۇرسىيىدە بولغان ۋە شۇ يىلنىڭ ئاخىرى ئۈرۈمچىدىكى سابىق شىنجاڭ ئىنستىتۇتىنىڭ بىئو- خىميە فاكۇلتپتىغا قوبۇل قىلىنغان. 1952- يىلى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ، مەكتەپنىڭ ئۆزىگەتەقسىم قىلىنغان، شۇيىلى جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسىگە ئەزا بولغان. مەكتەپتە بىرتەرەپتىنئۆسۈملۈكلەرفىزىئولوگىيىسى، ئۆسۈملۈكلەر پاتالوگىيىسى،ھاشاراتشۇناسلىق قاتارلىق دەرىسلەرگە تەرجىمان ئوقۇتقۇچى بولغان،يەنە بىر تەرەپتىن فىزىكا،ماتېماتىكا،بىئولوگىيە،خىمىيە ۋە ئاگرونومىيە سىنىپلىرىغاماركسىزم ئاساسلىرىپەلسەپە دەرسلىرىنى ئۆتىگەن. 1953- يىلى ئۇ شىئەندىكى غەربىي شىمال ئۇنىۋپرسىتپتىنىڭ ماركسىزمئاسپىرانتورىيىسىگە ئوقۇشقا ئەۋەتىلىپ بىريىل بىلىم ئاشۇرغان.ئاسپىرانتورىيىنى پۈتتۈرۈپ ئانا مەكتىپىگە قايتىپكەلگەندىن كېيىن ماركسىزم كافىدىراسىدا پەلسەپە ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ بىر نەچچە خىل دەرس ئۆتىگەن ۋەبۇ دەرسلەرنىڭ دەرسلىكىنى تۈزۈپ چىققان. بۇ ئقتىدارلىق ياش ئوقۇتقۇچى 1955- يىلىدىن باشلاپ نەشىر قىلىنغان شىنجاڭ ئىنستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى(ئۇيغۇرچە نەشرى)نىڭ مەسئۇل مۇھەررىرلىكىنى قوشۇمچەئۈستىگە ئالغان.ئۇنىڭ تەتقىقات ھاياتى ئەنە شۇ يىللاردا رەسمىي باشلانغان.ئۇنىڭ ئىككى تىلدا يازغان ئۇيغۇرخەلقىنىڭ 11-ئەسىردىكى ئىككى بۈيۈك ئالىمى ناملىق ئىلمىي ماقالىسى 1956-يىلى مەزكۇر ئىلمىي ژۇرنالنىڭ خەنزۇچە ھەم ئۇيغۇرچە سانىدا ئېلان قىلىنغان.بۇ شىنجاڭ ئۇيغۇرلىرى ئارىسىدا قۇتادغۇبىلىك ۋە تۆركىي تىللار دىۋانى تەتقىقاتى ساھەسىدىكى تۇنجى ئىلمىي تەتقىقات ئىدى. ئۇ مۇشۇ ماقالىسى سەۋەبىدىن20يىل ئوڭچى قالپىقى كىيگەن.1959- يىلى ئۇ پارتىيىدىكى خىزمىتىدىن ھەيدەپ چىقىرىلىپ،ئەمگەك بىلەنتەربىيىلەش ئورنىغا ئەۋەتىلگەن.1961- ئۇ ئەمگەك بىلەن تەربىيىلەش ئورنىدىن قويۇۋېتىلگەن.
         ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن1966- يىلى مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى باشلانغانغا قەدەر تۆت يىل جەريانىدا شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىدا نازارەت ئاستىدا ئىشلىگەن. بۇ جەرياندا ئۇ ئىلىمخۇمار ئالىم جۇڭگونىڭمەشھۇر كلاسسىك ئەسەرلىرى بولغان«ئەلنى ئىدارە قىلىشنىڭ ئۆرنەكلىرىنى،24تارىخنى،ئەنگلىيە دراماتورگى شپكسپىرنىڭ 36سەھنە ئەسىرىنى،ھىندىستاننىڭ رامانايا،ماخاپىراتا داستانلىرىنى، سوۋېت ئىتتىپاقىدا نەشر قىلىنغان 15توملۇق(32كىتاب) دۇنيا تارىخى نى، ئومۇمىي تاڭ نەزمىلىرى نى، بايرۇننىڭ دون جۇئان داستانىنى، ھومېرنىڭ ئىللادا ۋە ئودېسسا داستانلىرىنى، يۇنان ۋە رىمنىڭ ئەپسانە - رىۋايەتلىرىنى، قۇرئان كەرىم، ئىنجىل ۋە تەۋرات نىڭ خەنزۇچە تەرجىمە نۇسخىلىرى،ئەپلاتۇن،ئارستوتىل ئەسەرلىرىنى، دانتىنىڭ تەڭرى كومىدىيىسى داستانىنى، گومورو ۋە تيەنخەننىڭ تارىخى درامىلىرىنى،ماركىس ئىنگىلىس ئەسەرلىرىنى، نەۋائى، بابۇر، مەشرەپ شېئىرلىرىنى ئوقۇغان ۋە ئۆگەنگەن. ئۇ بۇجەرياندا 30 نەچچەخاتىرە دەپتەرنى ئۆگىنىش خاتىرىسى بىلەن تولدۇرغان.ئۇ مۇشۇ يىللاردا قارلىق تاغ شەجەرىسى ناملىق داستان ۋە سۇمۇرغلار قوشىقى،قەدىمكى يىپەك يولى،خەن ئوردىسىداباھار،مەلىكە خۇارۇڭ،تەڭرىتاغ ناخشىسى،دات باسماس قىلىچ، پىلە مەلىكىسى قاتارلىق يەتتە پارچە تارىخىي دراما يېزىپ چىققان.جاۋاھىرۇل ھاقايىق دېگەن ماۋزۇدا قەدىمكى مەركىزى ئاسىيا(بۇ كىتاب1995-يىلىنىڭ بېشىدا 4-قېتىم تۆزىتىلگەندە ئالىم قەدىمكى تۇران تارىخى دەپ ئاتىغان) ناملىق كىتـئابنىڭ دەسلەپكى نۇسخىسىنى قولدىن چىقارغان. يەنە بارماق ۋەزىنلىك بىر تۈركۈم مۇھەببەتلىرىكىلىرىنى يېزىپ چىققان.
         مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى ئاخىرلاشقاندىن كىيىنكى دەسلەپكى مەزگىلدە ئىزدىنىش ۋە ئىجاد قىلىش روھى كۈچلۈك بۇ ئالىم ئاق تېرورلۇق قاپلىغان ئاشۇ ئەنسىز يىللاردا پارچە - پارچە يازغان 500 پارچىدىن ئارتۇق رۇبائىيسىنى رەتلىگەن. سەۋدالىق تەئەججۇپنامىسى (بۈگۈنكى زامان ئەدەبىيات تارىخىمىزدىكى تۇنجى نەسىرلەر توپلىمى)ناملىق لىرىك نەسىرلەر توپلىمىنى تولۇق تاماملىغان.1978- يىلى پارتىيە11- نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتى 3 - ئومۇمىي يىغىنىدىن كېيىن، ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن سىياسىي جەھەتتە زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان ھەم خاتا ئوڭچى قىلىنغان دېگەن خۇلاسە بىلەن ئاقلانغان ۋە1980-يىل ئۇ ئەدەبىيات فاكۇلتپتىغا يۆتكىلىپ ئومۇمىي ئىستىتىكا دەرسىنى تەسىس قىلىپ ئۆتۆشكە كىرىشكەن . شۇنىڭدىن كېيىن ئۇنىڭ كىتاب، ماقالە، رۇبائىي، شىئر- غەزەللىرى ئارقا - ئارقىدىن ئىلان قىلىنىشقا باشلىغان. 1986- يىلى ئۇ ياپۇنىيىدە ئىلمىي زىيارەتتە بولۇپ ئوتتۇرا ئەسىر ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ يىتۆك قامۇسى- (قۇتادغۇبىلىك) دېگەن تېمىدا لپكسىيە سۆزلىگەن  1980-يىللاردا ئۇنىڭ200 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي ماقالىسى، ئۇيغۇر كلاسسىك مۇزىكىسى 12 مۇقام ھەققىدە، شىنجاڭنىڭ تاڭ دەۋرىدىكى ناخشا- ئۇسۇل سەنئىتى، فارابى ۋە ئۇنىڭ پەلسەپە سىستېمىسى،ئومۇمىي ئپستپتىكا،چوغلۇق،  رۇبائىيات(1)،  رۇبائىيات(2)، قارلىق تاغ شەجەرىسى قاتارلىق كىتابلىرى نەشر قىلىنغان. ئۇنىڭ يەنە 1980- يىللاردىن كېيىن ئېلان قىلىنغان:- روھنى ساغلاملاشتۇرۇش مىللەتنى گۆللەندۈرۈشنىڭ مۇقەددىمىسى،ھەسەتخورلۇق ھەققىدەھەسرەتلىك خىياللار،ئارىفنامە،    يىپەك يولىدىكى توققۇز ھېكمەت، يىپەك يولىدىكى بىر چوڭ ئىللەت قاتارلىق بىر قاتار ئىسىل ماقالىلىرى ۋە سىكتاي- ساك- ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم- كېچەك مەدەنىيىتىدىكى ئەنئەنىۋى ئىزچىللىق، ئۇيغۇر ئەجدادلىرى مەي مەدەنىيىتى،ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ۋەكپيىنكى غەربىي يۇرت ئۇسۇل سەنئىتىنىڭ تارىخىي ئۇچۇرى، ئەلىشىر نەۋائىنىڭ مەدەنىيەت تارىخىمىزدىكى ئورنى،ئون ئىككى مۇقام ۋە نەۋائىخانلىق ئەنئەنىسى،نورۇز بايرىمى ۋەئۇنىڭ تارىخىي قاتلىمى توغرىسىدا،ھەقىقەت ئۈستىدە ئىزدىنىش ھەقىقىي تەتقىقاتچىنىڭ بۇرچى قاتارلىق كۆپلىگەن ئىجتىمائىي مۇلاھىزە ۋە تەتقىقات ماقالىلىرى ئىجتىمائىي ھاياتىمىزنى چۈشىنىشتە ۋەمەدەنىيەت تارىخىمىزنى تەتقىق قىلىشتا يېڭى يول ئېچىپ بەردى. ھەقىقەتەنمۇ بۇ مۇنەۋۋەر ئالىمنىڭ ئاشۇ يىللاردا يازغان ۋە تۆزەتكەن ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى، غەربىي يۇرت تاشكىمىر سەنئىتى، قوتادغۇبىلىك خەزىنىسى،  ئۇيغۇر مۇقام خەزىنىسى،سەۋدالىق تەئەججۇپنامىسى قاتارلىق كاتتا ئەسەرلىرى ئۇنىڭ ۋاپاتىدىن كېيىن بىر- بىرلەپ نەشر قىلىندى. بالاساغۇننىڭ ئورنى مەسىلىسى ھەققىدە،    يىپەك يولىدا قايتا ئويلىنىش،سوغدىلار ۋە ئۇنىڭ ئپتنىك ۋارىسلىرى توغرىسىدا،چىن ۋە ماچىننىڭ جۇغراپىيىلىك ئۇقۇم دائىرىسى قاتارلىق نەچچە ئون پارچە ئىلمىي ماقالىسىمۇ گېزىت - ژۇرناللاردا ئېلان قىلىندى. بۇ ئەسەرلەر ئۇيغۇرتارىخى ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخى تەتقىقاتىغا يىپيىڭى تۈس قوشقان ئىدى.
         ئەپسۇسكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەشھۇر ئالىمى،تالانتلىق ئەدەبىي،تۆھپىكار باغۋىنى، مول مېۋىلىك پروفپسورى ئابدۇشۆكۆرمۇھەممەدئىمىن ئۆزنىڭ بىر تالاي يازمىلىرىنى،  گۈزەل ئارزۇ- ئارمانلىرىنى خەلقىگە قالدۇرۇپ، -1995يىلى2-ئاينىڭ 27-كۈنى زىققا كېسىلى تۇيۇقسىز قوزغىلىشى سەۋەبى بىلەن62يېشىدا بۇئالەم بىلەن خەيىرلەشتى.                   

مەنبە: ئابدۇشۈكۈرمۇھەممەدئىمىننىڭ «يىپەك يولىدىكى توققۇز ھېكمەت» دېگەن كېتابىدىن ئېلىندى.




شائىر قۇربان باراتنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى


          ئىقتىدارلىق شائىر قۇربان بارات 1946-يىلى ئاتۇش شەھىرىنىڭ ئاغۇ يېزىسىدا دېھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. 1958-يىلى شىنجاڭ پىداگوگىكا شۆيۈەنىنىڭ تىل-ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا ئوقۇشقا كىرگەن. 1962-يىلى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ، «شىنجاڭ گېزىتى» ئىدارىسىدا مۇخبىر، مۇھەررىر بولۇپ ئىشلىگەن. 1970-يىلىدىن باشلاپ كورلىدىكى شىنجاڭ شىنخۇا 2-باسما زاۋۇتىدا كوررېكتور بولغان. 1980-يىلى كورلىدىن شىنجاڭ خەلق نەشرىياتىغا يۆتكىلىپ كېلىپ، «بۇلاق» ژورنىلىدا مۇھەررىر بولۇپ ئىشلىگەن. 1985-يىلى شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشرىياتىغا يۆتكىلىپ، مۇھەررىرلىك قىلغان.
          قۇربان باراتنىڭ تۇنجى شېئىرى «كاككۇك» 1956-يىلى «قەشقەر گېزىتى»دە ئېلان قىلىنغان. شۇندىن تارتىپ، داۋاملىق ھالدا كۆپلىگەن نادىر ئەسەرلەرنى كىتابخانىلار دېققىتىگە سۇندى. ھازىرغىچە تۆت يۈزگە يېقىن شېئىرى، ئون داستانى ئېلان قىلىندى. 1981-يىلى ئۇنىڭ «يېشىل ھايات» ناملىق شېئىرلار توپلىمى، 1984-يىلى «ئاق روماللىق پەرىزات» ناملىق داستانلار توپلىمى نەشىر قىلىندى. يەنە «يېشىل ھايات» ناملىق شېئىرلار توپلىمى 1987-يىلى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن خەنزۇچە نەشىر قىلىندى. «قىزىلگۈل» داستانى 1980-يىلى ئاپتونۇم رايونىمىز بويىچە ئۆتكۈزۈلگەن 30يىللىق ئەدەبىيات مۇكاپاتىدا داستان مۇكاپاتىغا، «ئاسىيا ئاسمىنىدا چاقنىغان يۇلتۇز» داستانى 1982يىلى «تارىم» ژورنىلى تەرىپىدىن 2-دەرىجىلىك مۇكاپاتقا، «ئاق روماللىق پەرىزات»داستانى 1986-يىلى مەملىكەتلىك 2-نۆۋەتلىك ئاز سانلىق مىللەت يازغۇچىلىرىنىڭ مۇنەۋۋەر ئەدىبىي ئەسەرلىرىنى باھالاشتا «مۇنەۋۋەر داستان» مۇكاپاتىغا ئېرىشتى. «يېشىل ھايات»، «كەچكۈز لىرىكىسى»، «سەن-بۈركۈت ئۇۋىسى، سەن-ئالتۇن بۆشۈك...» شېئىرلىرى ئوتتۇرا مەكتەپ تىل-ئەدەبىيات دەرىسلىكلىرىگە كىرگۈزۈلدى.
          ئۇنىڭ ئۇيغۇر كىلاسسىك شېئىرىي ئەسەرلىرىنى نەشىرگە تەييارلاش ۋە جۇڭگۇ، چەت ئەل شائىرلىرىنىڭ ئەسەرلىرىنى تەرجىمە قىلىپ تونۇشتۇرۇش جەھەتتىكى ئۇتۇقلىرىمۇ ئالاھىدە كۆزگە تاشلىنىدۇ. ئۇ «بوستان» (شەيخ سەئىدىنىڭ)، «ئا.س پۇشكىن . شېئىرىي چۆچەكلەر»، «م.يۇ. لېرمونتوۋداستانلار»، «ئەي چىڭ شېئىرلىرىدىن تاللانما (70-يىللار)»، قاتارلىق ئەسەرلەرنى تەرجىمە قىلدى؛ «دىۋان ئاتايى»، «دىۋان سەككاكى»، «دىۋان نۆبىتى»، «دىۋان زوھۇرى» ۋە نەۋائىنىڭ «سەددئىي ئىسكەندەر» داستانىنى نەشىرگە تەييارلىدى.
ئۇ جۇڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، جۇڭگۇ ئاز سانلىق مىللەت يازغۇچىلىرى ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ مۇدىرىيەت ئەزاسى.

مەنبە: ئاپتورنىڭ «قار گۈلى» ناملىق شېئىر كىتابىدىن ئېلىندى.


داۋامى بار...
[ manggutax تەرپىدىن 2008-06-11 10:06 قايتا تەھرىرلە ]
بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • شۆھرەت:+10(Guzel_Yurtum)
  • شۆھرەت:+10(katil731)
  • شۆھرەت:+10(uyhur-jan)
  • دىيارىم سۈرەتلىك ناخشىلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ !
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-08 16:28 [باش يازما]
    دىيارىم سۈرەتلىك ناخشىلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ 2
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺠﺎﻥ ﺭﺍﺷﯩﺪىننىڭ تەرجىمھالى




    ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩﺟﺎﻥ ﺭﺍﺷﯩﺪﯨﻦ 1940-ﻳﯩﻠﻰ 6-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 19-ﻛﯜﻧﻰ ﻏﯘﻟﺠﺎ ﻧﺎﻫﯩﻴﯩﺴﻰ ﺋﺎﻧﻴﺎﺭﻳﯜﺯﻯ ﻳﯧﺰﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﻳﯘﻗﺎﺭﻗﻰ ﻣﻪﻫﻪﻟﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯨﻬﻘﺎﻥ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ، ﺗﯘﻟﯘﻗﺴﯩﺰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻨﻰ ﺷﯘ ﻳﯧﺰﯨﺪﺍ ﺗﯜﮔﻪﺗﻜﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ،1955-ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ 1958-ﻳﯩﻠﻐﯩﭽﻪﺳﺎﺑﯩﻖ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﻳﯧﺰﺍ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﻚ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﯘﻣﯩﺪﺍ ﺋﻮﻗﯩﻐﺎﻥ. ﺋﻮﻗﯘﺵ ﭘﯜﺗﺘﯜﺭﮔﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ،1968-ﻳﯩﻠﻰ 7-ﺋﺎﻳﻐﯩﭽﻪ ﭼﺎﭘﭽﺎﻝ ﻧﺎﻫﯩﻴﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﻏﯘﻟﺠﺎﻧﺎﻫﯩﻴﯩﺴﻰ ﺋﺎﻧﻴﺎﺭﻳﯜﺯﻯ ﻳﯧﺰﯨﻠﯩﻖ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﺧﯩﺰﻣﻪﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ.1968-ﻳﯩﻠﻰ 8-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ<ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺯﻭﺭ ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﯞﻯ> ﻧﯩﯔ ﺯﯨﻴﺎﻧﻜﻪﺷﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﺋﯘﭼﯩﺮﺍﭖ،1982-ﻳﯩﻠﻐﺎ ﻗﻪﺩﻩﺭ ﺗﯜﺭﻣﯩﺪﻩ ﻳﺎﺗﻘﺎﻥ. 1982-ﻳﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺋﯜﺯﯛﻝ-ﻛﯩﺴﯩﻞ ﺋﺎﻗﻠﯩﻨﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ،ﻏﯘﻟﺠﺎ ﻧﺎﻫﯩﻴﯩﻠﯩﻚ 1-ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﺗﯩﻞ-ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﯘﺩﯨﺮ ﺑﯘﻟﯘﭖ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻥ.2003-ﻳﯩﻠﻰ 3-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﺩﻩﻡ ﺋﯧﻠﯩﺸﻘﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ.
    ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩﺟﺎﻥ ﺭﺍﺷﯩﺪﯨﻦ 1958-ﻳﯩﻠﻰ 10-ﯪﻳﺪﺍ،(ﺋﯩﻠﻰ ﮔﯧﺰﯨﺘﻰ)ﺩﻩ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ(ﺋﯩﻠﻰ ﺩﻩﺭﻳﺎﺳﻰ)ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺷﯩﺌﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺳﯩﭙﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺷﯘﻧﺪﯨﻦ ﺑﯘﻳﺎﻥ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﺪﯨﻜﻰ ﻫﻪﺭﻗﺎﻳﺴﻰ ﮔﯧﺰﯨﺖ - ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ﺷﺎﺋﯩﺮﻧﯩﯔ 1000 ﭘﺎﺭﭼﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺷﯩﺌﯩﺮﻯ ،20 ﭘﺎﺭﭼﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﻫﯩﻜﺎﻳﯩﺴﻰ،15 ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﺟﯜﻣﻠﯩﺪﯨﻦ(ﻛﺎﻛﻜﯘﻙ ﮔﯜﻟﻰ)، (ﻳﯩﻠﻼﺭ ﺋﯩﺰﻯ)،(ﻛﯜﻧﻠﻪﺭ ﺋﺎﻟﺒﯘﻣﻰ)،(ﺋﺎﻧﺎ ﻳﻪﺭ ﻗﻪﺳﯩﺪﯨﺴﻰ)،(ﺋﯚﻣﯜﺭ ﺋﯩﻠﻬﺎﻣﻠﯩﺮﻯ) ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺷﯩﺌﯩﺮ ﺗﻮﭘﻼﻣﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ (ﺗﯩﻨﯩﮕﻪﻥ ﻛﯚﯕﯜﻝ) ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻫﯩﻜﺎﻳﻪ، ﭘﻮﯞﯨﺴﺖ، ﺋﻪﺳﻠﯩﻤﯩﻠﻪﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﻰ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ.
    ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺠﺎﻥ ﺭﺍﺷﯩﺪﯨﻨﻨﯩﯔ ﺷﯩﺌﯩﺮﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﯩﻠﻰ ﺋﺎﻣﻤﯩﺒﺎﭖ، ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻘﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ،ﺧﻪﻟﯩﻘﻘﻪ ﻳﯧﻘﯩﺸﻠﯩﻖ ﺑﯘﻟﯘﺷﺘﻪﻙ ﺋﺎﻻﻫﯩﺪﯨﻠﯩﻜﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯘﻧﻰ «ﺗﺎﺭﯨﻢ» ﮊﻭﺭﻧﯩﻠﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ، ﻣﯘﻧﻪﯞﯞﻩﺭ ﺋﻪﺳﻪﺭ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ، (ﺳﻪﻥ ﻣﻪﻧﺪﻩﻙ ﺑﻮﻻﻻﻣﺴﻪﻥ)،(ﺟﻤﻰ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺟﺎﺭﺍﯕﻼﺭ، ﻳﯧﯖﻰ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﻗﻪﺩﻩﻫ-ﺟﺎﻡ)،(ﺩﻭﺳﻼﺭﻏﺎ)ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺋﯜﭺ ﺗﯜﺭﻛﯜﻡ ﺷﯩﺌﯩﺮﻯ ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ-ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ ﻫﺎﻟﺪﺍ ﺋﯜﭺ ﻗﯧﺘﯩﻢ (ﺗﻪﯕﺮﯨﺘﺎﻍ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ)ﻏﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ،1992-ﻳﯩﻠﻰ (ﺗﻪﯕﺮﯨﺘﺎﻍ ﮊﻭﺭﻧﯩﻠﻰ) ﺗﻪﻫﺮﯨﺮ ﺑﯜﻟﯜﻣﻰ ﺋﯘﻳﯘﺷﺘﯘﺭﻏﺎﻥ ﺋﻮﻗﯘﺭﻣﻪﻧﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺭﺍﻳﯩﻨﻰ ﺳﯩﻨﺎﺵ ﭘﺎﺋﺎﻟﯩﻴﯩﺘﯩﺪﻩ ،ﺋﻮﻗﯘﺭﻣﻪﻧﻠﻪﺭ ﻳﺎﻗﺘﯘﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯜﭺ ﺷﺎﺋﯩﺮﻧﯩﯔ ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﻰ ﺑﯘﻟﯘﭖ ﺑﺎﻫﺎﻻﻧﻐﺎﻥ.(ﺋﺎﻧﺎ ﻳﻪﺭ ﻗﻪﺳﯩﺪﯨﺴﻰ) ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺷﯩﺌﯩﺮﻻﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﻰ 1999-ﻳﯩﻠﻰ ﻣﻪﻣﻠﯩﻜﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﺎﺯ ﺳﺎﻧﻠﯩﻖ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺑﯘﻳﯩﭽﻪ (ﺗﯘﻟﭙﺎﺭ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ)ﻏﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ،ﺋﯘﻧﯩﯔ 1991-ﻳﯩﻠﻰ «ﺗﺎﺭﯨﻢ» ﮊﻭﺭﻧﯩﻠﯩﺪﺍ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺗﯜﺭﻛﯜﻡ ﻏﻪﺯﻩﻟﻠﯩﺮﻯ 2001-ﻳﯩﻠﻰ 8-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﺋﯚﺗﻜﯜﺯﯛﻟﮕﻪﻥ«ﺗﺎﺭﯨﻢ» ﮊﻭﺭﻧﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ 50 ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺗﯘﻳﯩﻨﻰ ﺗﻪﺑﺮﯨﻜﻠﻪﺵ ﭘﺎﺋﺎﻟﯩﻴﯩﺘﯩﺪﻩ «ﺗﺎﺭﯨﻢ» ﮊﻭﺭﻧﯩﻠﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ (ﺋﺎﻟﺘﯘﻥ ﻗﻮﻱ) ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ،ﺋﯘ ﻳﻪﻧﻪ 1997-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﻠﻰ ﺋﻮﺑﻼﺳﺘﻠﯩﻖ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ-ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﭽﯩﻠﻪﺭ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻤﯩﺴﻰ ، (ﺋﯩﻠﻰ ﺩﻩﺭﻳﺎﺳﻰ)ﮊﻭﺭﻧﯩﻠﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ-ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ ﻫﺎﻟﺪﺍ (ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﺗﯚﻫﭙﯩﻜﺎﺭﻯ)ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ.
    2003-ﻳﯩﻠﻰ 11-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﺋﺎﭘﺘﯘﻧﯘﻡ ﺭﺍﻳﯘﻧﻠﯘﻕ ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﯩﻼﺭ ﺟﻪﻣﯩﻴﯩﺘﻰ ﺷﺎﺋﯩﺮﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻣﯘﺳﺎﭘﯩﺴﯩﻨﯩﯔ 45 ﻳﯩﻠﻠﯩﻘﻰ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﯨﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ(ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺠﺎﻥ ﺭﺍﺷﯩﺪﯨﻦ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺋﯩﻠﻤﻰ ﻣﯘﻫﺎﻛﯩﻤﻪ ﻳﯩﻐﯩﻨﻰ) ﺋﯘﻳﯘﺷﺘﯘﺭﯗﭖ، ﺷﺎﺋﯩﺮﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻣﯘﺋﻪﻳﻴﻪﻧﻠﻪﺷﺘﯜﺭﺩﻯ. ﯞﻩ ﺷﺎﺋﯩﺮﻏﺎ ﻳﯘﻗﯘﺭﻯ ﺑﺎﻫﺎ ﺑﯩﺮﯨﭗ ﺗﻮﻥ ﻛﻪﻳﮕﯜﺯﺩﻯ.

    ﻣﻪﻧﺒﻪ: ﺷﺎﺋﯩﺮﻧﯩﯔ «ﮬﺎﻳﺎﺕ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻣﺎﻧﺎ ﺷﯘ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﯞىدىن ئېلىندى.

     

    مەمتىمىن ھوشۇرنىڭ تەرجىمىھالى




    يازغۇچى مەمتىمىن ھوشۇر 1944-يىلى غۇلجا شەھىرىدە تۇغۇلغان،1962-يىلى غۇلجا شەھەرلىك 3-ئوتتۇرا مەكتەپنى، 1967-يىلى شىنجاڭ ئۇنۋىرسىتېتىنىڭ  تىل-ئەدەبىتات فاكولتېتىنى پۈتتۈرگەن؛ 1968-يىلىدىن 1972-يىلىغىچە غۇلجا شەھەرلىك باغۋەنچىلىك مەيدانىدا قايتا تەربىيىدە بولغان.
      1972-يىلىدىن 1975-يىلىغىچە غۇلجا شەھىرى كېپەكيۈزى يېزىسىدا خەلق ئىشلىرى كادىرى، 1975-يىلىدىن 1979-يىلىغىچە غۇلجا شەھەرلىك شەھەر مەمۇرىي قۇرۇلۇش ئىدارىسىدە تەشۋىقات كادىرى قاتارلىق خىزمەتلەرنى ئشلىگەن.
      يازغۇچى مەمتىمىن ھوشۇر 1979-يىلىدىن 1995-يىلىغىچە «ئىلى دەرياسى»ژورنىلىدا مۇھەررىر، باش مۇھەررىر، ئىلى ئوبلاستلىق يازغۇچىلار جەمىيىتىنىڭ كەسپىي يازغۇچىسى ۋە شۇ جەمىيەتنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. ئۇ جۇڭگۇ يازغۇچىلار جەمىيىتىنىڭ ئەزاسى. يازغۇچىنىڭ «ئالما» ناملىق تۇنجى ھېكايىسى 1965-يىلى «شىنجاڭ گېزىتى»دە ئېلان قىلىنغان؛ 1978-يىلىدىن ھازىرغىچە مەملىكەت ئىچىدىكى ھەرخىل مەتبۇئاتلاردا 100پارچىدىن ئوشۇق ھېكايە، پوۋېست، ئەسلىمە ۋە ئەدەبىيات، تارىخقا ئائىت ئىلمىي ماقالىلىرى ئېلان قىلىندى. ھەمدە ئاساسلىق ھېكايىلىرىنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك خەنزۇ تىلىغا تەرجىمە قىلىندى. يەنە بىرقىسىم ئەسەرلىرى قازاق،ئۆزبېك ئېنگىلىز تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنىپ، قازاقىستان، ئۆزبېكىستان، ئامېرىكا قاتارلىق ئەللەردە بېسىلدى.
      يازغۇچى مەمتىمىن ھوشۇرنىڭ ھازىرغىچە نەشىردىن چىققان كىتاپلىرى: «نەي ئاۋازى» (ھېكايىلەر توپلىمى، شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى)، «كونا-يېڭى ئىشلار» (ھېكايىلەر توپلىمى، مىللەتلەر نەشىرياتى) ، «سالام ھېسام ئاكا» (پوۋېستلار توپلىمى، شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشىرياتى)، «نوزۇگۇم» (پوۋېست، موڭغۇل تىلىدىكى كىتاپ، شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى)، «يىللار شۇنداق ئۆتكەن» (بىئوگرافىيلىك قىسسە، شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى)، « ئۆلۈككە خەت» (ھېكايىلەر توپلىمى، قەشقەر ئۇيغۇر نەشىرىياتى)، «ئون ئىككى مۇقامنىڭ ئىلى ۋارىيانتى» (ئىلمىي ئەسەر، شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى)، «قۇم باسقان شەھەر» (رومان، شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشىرىياتى). بۇ كىتاپلار ئىچىدىكى بىر قىسىم ھېكايە ۋە پوۋېست توپلاملىرى مەملىكەت، ئاپتونۇم رايون دائىرىسىدىكى ھەرخىل ئەدەبىي مۇكاپاتلارشا ئېرىشكەن.

    مەنبە: مەمتىمىن ھوشۇرنىڭ «قۇم باسقان شەھەر» ناملىق رومانىدىن ئېلىندى.


    داۋامى بار...
    بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • شۆھرەت:+10(Guzel_Yurtum)
  • شۆھرەت:+10(saba7911) ئۆزىگە خاس م ..
  • مەلۇم بىر شىركەت تولۇق رەسمىيەتلىرى بىلەن سېتىلىدۇ
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-08 16:37 1 -قەۋەت
    ئۇيغۇرچەئەڭ مۇكەممەل ئىزدەش تورى
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    جالالىدىن بەھرامنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى


    جالالىدىن بەھرام 1942-يىل 8-ئاينىڭ16-كۈنى تىككۈچى ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن بولۇپ، ئۇنىڭ ئاتىسى بەھرام ئەپەندى ئۇستا ھۇنەرۋەن بولۇپلا قالماي، بەلكى ئىلى ناخشىلىرىنى ھەقدادىغا يەتكۈزۈپ ئېيتىدىغان يازغۇچى ھەم رەسسام خەلق ناخشىچىسى ئىدى. ئۇ مەرىپەتپەرۋەر ئادەم بولۇپ ، خۇش-پېئىللىق ۋە چاقچاقچىلىق بىلەن ئالاھىدە كۆزگە تاشلىنىپ تۇراتتى.ئۇ زېرەك ھەم تېتىك چوڭ بولۇۋاتقان ئوغلىغا خەلق -چۆچەكلىرى ۋە داستانلىرىنى چوڭقۇر ھېسسىيات بىلەن سۆزلەپ بېرەتتى. شۇنداقلا ئۇنىڭغا ھەرخىل رەسىملەرنى كۆرسىتىپ، رەسساملىقنىڭ سېھرى-كۈچىنى تەرىپلەيتتى.شۇڭا ، جالالىدىن بەھرام : «مېنىڭ يۇمران قەلبىمگە ئەدەبىيات-سەننەت ئۇرۇقلىرىنى چېچىپ، رەسساملىق ۋە ئەدەبىيات بىخلىرىنى يېتىشتۇرگەن ئاتامنى ھەر دائىم مەمنۇنىيەت بىلەن ئەسلەيمەن.....» دەيدۇ.
    جالالىدىن بەھرام 1950-يىلدىن 1954-يىلغىچە غۇلجا شەھىرىدىكى «روشەن» باشلانغۇچ مەكتىپىدە، 1954-يىلدىن 1957-يىلغىچە ئىلى ئوتتۇرا مەكتىپىدە ئوقۇيدۇ. «رەسىم كۇرژۇكى»، «ئەدەبىيات كۇرژۇكى» قاتارلىقلارغا قاتنىشىپ، مەكتەپنىڭ تەشۋىقات تاختىلىرىدا تۇنجى قېتىم بالىلىق ھېسسىياتى بىلەن يازغان شېئېرلىرىنى ئېلان قىلىدۇ. جالالىدىن بەھرام 1957-يىلى ئۈرۈمچىگە ئوقۇشقا كېلىپ،1958-يىلغىچە شىنجاڭ مىللەتلەر ئىنىستىتۇنىڭ رەسىم سىنىپىدا ئوقۇدى.1958 -يىلى سەنئەت ئىنىستىتۇتى قۇرۇلغاندىن كېيىن، ئۇ ، 1958-يىلدىن 1961-يىلغىچە شىنجاڭ سەنئەت ئىنىستىتۇتىنىڭ رەسىم كەسپى سىنىپىدا ئوقۇدى.
    جالالىدىن بەھرام خىزمەتكە قاتنەشقاندىن كېيىن،1961-يىلدىن 1976-يىلغىچە خوتەن ناھىيىسىنىڭ سەيشەنبە بازار ئوتتۇرا مەكـتىپىدە ئوقۇتقۇچى بولۇپ ئىشلىدى.1976-يىلدىن 1981 -يىلغىچە خوتەن ناھىيىلىك مەدەنىيەت يۇرتىدا خىزمەت قىلدى.1981-يىلدىن باشلاپ شىنجاڭ خەلق نەشرىياتىنىڭ گۈزەل-سەنئەت بۆلۇمىدە مۇدىر مۇھەررىرلىك خىزمىتىنى ئۆتەۋاتىدۇ...
    جالالىدىن بەھرامنىڭ ئەدەبى ئىجادىيەت پا ئالىيىتى 1963-يىلدىن باشلانغان. ئۇ دەسلەپتە كىچىك تىپتىكى سەھنە ئەسەرلىرىنى يازغاان . لېكىن،1966 -يىلى «مەدەنىيەت ئىنقىلابى» باشلىنىش بىلەنلا، ئۇنىڭ بۇ ئەسەرلەرى »، «ئۆمۈر خاتىرىلىرى» قاتارلىق پوۋېستلىرى ھەمدە ساقلاپ كەلگەن ئەتىۋارلىق كىتاپلىرى بۇلاپ كېتىلگەن ۋە ناھىيىنىڭ گۈلباغ رەستىسىدە كۆيدۈرۇلگەن. «مەدەنىيەت ئىنقىلاۋى» دەپ ئاتالغان ئاپەتلىك يىللارنىڭ بورانلىرىدا،ئۈششۇك تەگكەن » ۋە «قوشكۆل» لەردە ئىشلەشكە سۈرگۇن قىلىندى.
    دەرت - ئەلەم ، ئازاپ -ئوقۇبەتكە تولغان ئۈچ قېتىملىق » ....ناملىق ساتېرىك»......قاتارلىق پوۋېستلىرى ۋە «مېھرىگىياھ»، «ناتىۋانلار»، «كۆمۇر ساتقۇچى بالا»..... ناملىق رومانلارنى ئېلان قىلغان.....
    جالالىدىن بەھرام ئەدەبىيات ئىجادىيىتى ھەم گۈزەل-سەنئەتتىن ئىبارەت ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قوش تۈرىدە مول-ھوسۇل بېرىۋاتقان ئىقتىدارلىق يازغۇچى، تالانتلىق رەسسامدۇر. ئۇ ھازىر كاندىدات ئالى مۇھەررىر بولۇپ، جۇڭگۇ ئاز سانلىق مىللەت يازغۇچىلىرى ئىلمى جەمىئىيىتىنڭ ئەزاسى.

    مەنبە: جالالىدىن بەھرامنىڭ «ئۆمۈر خاتىرلىرى» دىگەن پوۋىستى ۋە مۇناسىۋەتلىك كىتابلىرىدىن ئېلىندى.




    ئابدۇرۇسۇل ئۆمەرنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى


    شائىر، ئىقتىدارلىق مۇھەررىر ئابدۇرۇسۇل ئۆمەر 1941 - يىل 1 - ئايدا ئاتۇش ناھىيسىنىڭ تىجەن يېزىسدا تۇغۇلغان، كېيىن ئائىلىسى بىلەن غۇلجىغا كۆچۈپ چىققان. ئۇ، باشلانغۇچ - ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى غۇلجىدا تاماملىغان، 1956 - يىلدىن 1959 - يىلغىچە سابىق شىنجاڭ پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتىنىڭ تىل - ئەدەبىيات فاكۇلتېتىدا ئوقۇغان، ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن تارتىپ ھازىرغىچە شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى ئۇيغۇر تەھرىر بۆلۈمىدە ئىشلىمەكتە.
    ئابدۇرۇسۇل ئۆمەر ئەدەبىي ئىجادىيەت ساھەسىگە 50 - يىللارنىڭ كېيىنكى يېرىمىدا ئېلان قىلدۇرغان شېئىرلىرى ئارقىلىق كىرىپ كەلگەن. شۇنىڭدىن بېرى ئىزچىل تۈردە شېئىر ئىجادىيىتى بىلەن، كېيىنچە، ھېكايە ئىجادىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىپ، «ئۈمىد چېچەكلىرى»، «شارقىراتما»، «دەريا ۋە بۇلاق»، «باھار چىرايلىق» قاتارلىق شېئىرلارنى ۋە بىرمۇنچە ھېكايىلارنى يازغان. ئۇنىڭ ئەسەرلىرىنىڭ ئالغا سۈرگەن مەزمۇنى چوڭقۇر، ئىپادىلەش ئۇسۇلى يېنىك، تىلى ئاممىباب، قۇرۇلمىسى پۇختا. ئابدۇرۇسۇل ئۆمەرنىڭ بىرقىسىم شېئىرلىرى ئاپتونوم رايون دەرىجىلىك مۇكاپاتلارغا ئېرىشكەن، بەزى شېئىرلىرى خەنزۇ تىلىغا تەرجىمە قىلىنغان.
    ئابدۇرۇسۇل ئۆمەر يەنە ئەدەبىي «بىڭ شىننىڭ بالىلار »، «ئابدۇللا ئارىپوۋ شېئىرلىرىدىن تاللانما» قاتارلىق كىتابلارنى ۋە خېلى كۆپ شېئىرلارنى تەرجىمە قىلىپ، نەشر قىلدۇرغان. 
    ئابدۇرۇسۇل ئۆمەرنىڭ نەشرىياتچىلىق ساھەسىدىكى نەتجىسىمۇ ئالاھىدە گەۋدىلىك. ئۇ، ھازىرغىچە 200 پارچىغا يېقىن ئەدەبىي كىتابنىڭ مەسئۇل مۇھەررىرلىكىنى ئىشلىگەن. بۇ كىتابلار ئىچىدە «ئىزدىنىش»، «ئىلى دولقۇنلىرى»، «ھايات سىرى»، «ئۇيغۇر خەلق داستانلىرى»، «گۈدۈك»، «ئابدۇرخالىق ئۇيغۇر شېئىرلىرى»، «تېيىپجان ئېلىيوپ شېئىرلىرىدىن تاللانما»، «زۇنۇن قادىر ئەسەرلىرى» قاتارلىق ئەدەبىياتىمىز تارىخىغا، شۇنداقلا نەشرىياتچىلىقىمىزغا قېتىلغان زور تۆھپە بولۇپ قالدى.
    ئابدۇرۇسۇل ئۆمەرنىڭ نەشر قىلىنغان ئەسەرلىرىدىن «ئۈمىد چېچەكلىرى» (1981 - يىل، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى) ناملىق شېئىرلار توپلىمى، «دەريا ۋە بۇلاق» (1985 - يىل، شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى) ناملىق ھېكايە ۋە شېئىرلار توپلىمى، «كۆڭۈل سۆيگۈسى» (1993 - يىل، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى) ناملىق شېئىرلار توپلىمى،«ئالما» (1996 - يىل شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى) ناملىق ھېكايىلار توپلىمى بار. 1989 - يىلى ئۇنڭ «ئۈمىد ئۇچقۇنلىرى» ناملىق شېئىرلار توپلىمى خەنزۇ تىلىدا نەشر قىلىنغان. ئۇ يەنە «مەشھۇر يازغۇچىلارنىڭ ئەدەبىيات ھەققىدە ئېيتقانلىرى» قاتارلىق كىتابلارنى نەشرگە تەييارلىغان.
    ئابدۇرۇسۇل ئۆمەر ھازىر ئالىي مۇھەررىر، شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى.

    مەنبە: ئابدۇرۇسۇل ئۆمەرنىڭ «دەريا ۋە بۇلاق» ناملىق ئەسىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك كىتابلاردىن ئېلىندى.


    داۋامى بار...
    بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • شۆھرەت:+10(Guzel_Yurtum)
  • پۇل:+10(saba7911) ئۆزىگە خاس م ..
  • ئۇيغۇرچەئەڭ مۇكەممەل ئىزدەش تورى
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-08 16:56 2 -قەۋەت
    ئەسقەر سەنئەت تورىنىڭ ئادرىسى ئۆزگەردى .
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    بوغدا ئابدۇللانىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




    بوغدا ئابدۇللا 1942-يىلى لەنجودا تۇغۇلغان (ئەسلى يۇرتى يېڭىسار ناھىيىسى). باشلانغۇچ ۋە تولۇقسىز ۋە تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى ئۈرۈمچىدە ئوقۇغان. 1960-يىلىدىن 1965-يىلىغىچە شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى تىل-ئەدەبىيات كەسپىنىڭ تولۇق كۇرسىدا ئوقۇغان. 1965-يىلىدىن ھازىرغىچە شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى تىل-ئەدەبىيات فاكۇلتېتى ۋە ھازىرقى فلولوگىيە ئىنستىتۇتى ئەدەبىيات فاكۇلتېتىدا ئوقۇتۇش، ئىجادىيەت ۋە تەتقىقات خىزمىتى بىلەن شۇغۇللانغان. ئۇ 1987-يىلى دوتسېنتلىق ئۇنۋانىغا، 1998-يىلى پروفېسسورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن، 2004-يىلى دەم ئېلىشقا چىققاندىن كېيىنمۇ داۋاملىق ئىجادىيەت، ئىلمىي تەتقىقات خىزمەتلىرى بىلەن شۇغۇللىنىپ كەلمەكتە.
    بوغدا ئابدۇللا 37 يىللىق ئوقۇتقۇچىلىق ھاياتىدا، 1980-يىلى يۈننەن ئۇنىۋېرسىتېتىدا «جۇڭگو ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىيات، نەزەرىيە تەتقىقاتى» كەسپىدە بىلىم ئاشۇرۇپ كەلگەندىن سىرت، ئىزچىل تۈردە ئالىي مەكتەپ ئوقۇتۇش ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللاندى. ئۇ بۇ جەرياندا، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ، مەخسۇس كۇرس، تولۇق كۇرس ئوقۇغچىلىرى ۋە ئاسپىرانتلارغا «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى»، «يېزىقچىلىق»، «يېزىقچىلىق ئىلمى»، «ئۇيغۇر شېئىرىيىتى تەتقىقاتى» قاتارلىق دەرسلەرنى ئۆتتى. ئۇ ئوقۇتۇش جەريانىدا ئۆزى ئۆتۈۋاتقان دەرسلەرنىڭ ئالاھىدىلىكىنى پۇختا ئىگىلەپ، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ «ئالىي مەكتەپ تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇش پروگراممىسى» (ئۆزلۈكىدىن ئۆگەنگۈچىلەر ئۈچۈن)، «يېزىقچىلىق ئوقۇتۇش پروگراممىسى» قاتارلىقلارنى تۈزۈشكە قاتناشقاندىن سىرت، «يېزىقچىلىق توغرىسىدا» (1983-يىلى) ناملىق دەرسلىكنىمۇ تۈزۈپ چىقتى. مائارىپ ئىسلاھاتىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇنلىشىش، ئوقۇتۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش مەقسىتىدە، ئۇ يەنە 1996-يىلى ئاپتونوم رايونلۇق مائارىپ كومىتېتى دەرسلىك باشقارمىسىنىڭ ھاۋالىسىگە ئاساسەن، ئالىي مەكتەپلەر ئۈچۈن «يېزىقچىلىق ئىلمى» ناملىق دەرسلىك كىتابنى تۈزۈپ چىقتى. بۇ كىتاب بوغدا ئابدۇللا ئۇزاق مۇددەتلىك مائارىپ، ئوقۇتۇش ۋە تەتقىقات ئەمەلىيىتىنىڭ مەھسۇلى بولۇپ، 2000-يىلى مائارىپ مىنىستىرلىكى تەرىپىدىن «1999-يىللىق مەملىكەتلىك ئالىي مەكتەپ، ئوتتۇرا تېخنىكوملار ئاز سانلىق مىللەتلەر يېزىقىدىكى مۇنەۋۋەر دەرسلىك»لەرنى باھالاش بويىچە 2-دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ۋە ئۇئار ئىككىنچى نۆۋەتلىك كىتاب مۇكاپاتى بويىچە 1-دەرىجىگە ئېرىشتى.
    يېزىقچىلىق ئوقۇتۇشى نەزەرىيە ۋە ئەمەلىيەتچانلىقى كۈچلۈك پەن بولۇپ، بۇ ئاساسلار پۇختا بولمىسا ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئەمەلىي يېزىقچىلىق ئىقتىدارى ۋە ساپاسىنى ئۆستۈرۈشتىن سۆز ئاچقىلى بولمايدۇ. بۇ نۇقتىنى تونۇپ يەتكەن بوغدا ئابدۇللا ئوقۇتۇش ئەمەلىيىتىگە بىرلەشتۈرۈپ ئىلمىي تەتقىقات بىلەنمۇ شۇغۇللىنىپ كەلدى. ئۇنىڭ «مىللىي تۇپراق – لىرىكا»، «بەدىئىي ئوبرازنىڭ مۇكەممەللىكى»، «قۇرۇلما سەنئىتى»، شېئىرىيەتكە قايتىش» ، «شېئىرىي ئوبيېكت ۋە غۇۋالىق ئىچىدىكى شېئىر»، «21-ئەسردىكى ئۇيغۇر شېئىرىيىتى» قاتارلىق ئىلمىي ماقالىلىرى ۋە يېقىندا شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى نەشر قىلغان «شېئىرىيەتتىكى بوشلۇق» ناملىق ئىككى توملۇق ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى بۇنىڭ تىپىك مىسالى. پروفېسسورنىڭ يەنە بىر ئىلمىي تەتقىقات كىتابى نەشر قىلىنىش ئالدىدا تۇرماقتا.
    بوغدا ئابدۇللا يېڭى دەۋر ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ كۆزگە كۆرۈنگەن ۋەكىللىرىدىن بىرى. لىرىك شائىر 13 يېشىدىن باشلاپ شېئىرىيەت دۇنياسىغا كىرىپ كەلگەن بولۇپ، ھازىرغا قەدەر ئۇنىڭ «باھار غۇنچىلىرى» (1978-يىل)، «يەلكەن» (1983-يىلى)، «چۈش كۆرىدۇ بىر تۈپ ئانار گۈل» (1988-يىلى)، «قىز قەلئەسى» (1993-يىلى)، «سالغا تېشى» (1998-يىلى) قاتارلىق شېئىرىي توپلاملىرىنى نەشر قىلىندى. ئاپتورنىڭ شېئىرلار توپلاملىرىغا كىرگۈزۈلگەن «مەلىكە ئاماننىسا»، «مەريەم»، «جۇڭغار يۇلتۇزى»، «يېتىم قىز ھەققىدە چۆچەك»، «شالدىراق گۈل»، «سالغا تېشى» قاتارلىق داستانلىرى جەمئىيەتتە بەلگىلىك تەسىر قوزغىغان. رىۋايەت تۈسىنى ئالغان «سالغا تېشى» ناملىق بۇ داستانى ھەققىدە، 1997-يىلى ئۈرۈمچىدە مەخسۇس ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ئۇيۇشتۇرۇلغان. بۇلاردىن سىرت، بوغدا ئابدۇللانىڭ شېئىرلىرى خەنزۇ تىلىدىن باشقا رۇس، قازاق، ئۇزبېك تىللىرىغىمۇ تەرجىمە قىلىنىپ، بۇ تىللاردا چىقىدىغان جھۇرناللاردىمۇ ئارقىمۇ-ئارقا تونۇشتۇرۇلغان. بولۇپمۇ ئۇنىڭ ئەسەرلىرى ئاپتونوم رايونىمىز دائىرىسىدە باشلانغۇچ مەكتەپتىن تارتىپ ئالىي مەكتەپكىچە بولغان دەرسلىك كىتابلارغا كىرگۈزۈلۈپ ياخشى باھاغا ئېرىشكەن. ئۇ، بۇ نەتىجىلىرى بىلەن 1988-يىلى 5-ئايدا جۇڭگو يازغۇچىلار ۋەكىللىرى ئۆمىكى تەركىبىدە چەت ئەلدە زىيارەتتە بولغان ۋە «جۇڭگو ئەدەبىيات قامۇسى»نىڭ 2-تومىدا تونۇشتۇرۇلغان.
    بوغدا ئابدۇللا 40 يىلغا يېقىن ئوقۇ-ئوقۇتۇش، ئەدەبىي ئىجادىيەت جەريانىدا، بىر تىرىشچان ئوقۇتقۇچىغا ۋە ئۆزىگە تەلەپنى قاتتىق قويغان بىر شائىرغا خاس پەزىلەت بىلەن كەڭ جامائەتچىلىككە تونۇلدى. ئۇ، ھازىر جۇڭگو يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، ئۇئار يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى ۋە ئۈرۈمچى شەھەرلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ دائىمىي ھەيئەت ئەزاسى.



    مەنبە: بۇغدا ئابدۇللانىڭ «سالغا تېشى» ناملىق ئەسىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللاردىن ئېلىندى.




    مۇختەر سۈپۈرگىنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




    شائېر مۇختار سۇپۇرگى 1963-يىلى 3-ئاينىڭ 29-كۇنى ئاقسۇ ئونسۇ ناھىيىسىدە تۇغۇلغان .1980-يىلى تۇلۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۇتتۇرۇپ ، خوتەن پىداگوگىكا ئالىي تېخنىكومىنىڭ تىل-ئەدەبىيات فاكولتىتىغا ئوقۇشقا كىرگەن.1984-يىلى 7- ئايدا ئوقۇشنى پۇتتۇرۇپ، ئۆزى ئوقۇغان فاكولتېتقا ئوقۇتقۇچىلىققا ئېلىپ قېلىنغان.1991-يىلدىن1992-يىلغىچە شىنجاڭ ئۇنۋىرسىتىتى تىل-ئەدەبىيات فاكولتېتىدا بىلىم ئاشۇرغان،2005-يىلى شاڭخەي شەرقى جۇڭگۇ پىداگوگىكا ئۇنۋىرسېتىدا بىلىم ئاشۇرغان. ھازىر خوتەن پىداگوگىكا ئالىي تېخنىكۇمىنىڭ تىل-ئەدەبىيات فاكولتېتىدا دوتسېنتلىق ئۇنۋانى بىلەن ئوقۇتقۇچىلىق قىلىۋاتىدۇ .
    ئۇ،1981-يىلدىن ھازىرغىچە ئاپتۇنۇم رايۇنىمىزدىكى ھەرقايسى گىزىت-ژورناللاردا500 پارچىدىن ئارتۇق شېىر،داستان، ھېكايە، مەسەل ۋە ئىلمىي ماقالىلارنى ئېلان قىلغان. «كۈنلۈك ئاستىدا»، «گۇما ئابىدىلىرى»، «نۇرۇز لېرىكىسى» قاتارلىق شېرلىرى مەركىزى خەلق رادىئو ئىستانسسى ، شىنجاڭ «خانتەڭرى ئەدەبىياتى مۇكاپاتى » ۋە خوتەن مەمۇرى مەھكىمە تەرىپىدىن مۇكاپاتلانغان.2003-يىلى شىنجاڭ خەلىق نەشىرياتى تەرىپىدىن «تۈن لىرىكىسى» ناملىق شېئرلار توپلىمى شۇ يىلى شىنجاڭ ئۇنۋىرسىتېتى نەشىرياتى تەرىپىدىن «ئوتتۇرا مەكتەپ تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇش مېتودى» ناملىق دەرىسلىك كىتابى نەشېر قىلىنغان. «تارىم»، «شىنجاڭ ياشلىرى»، «يېڭى قاشتېشى» قاتارلىق ژورناللاردا ئجادىيەت ھاياتى ۋە بىر قىسىم ئەسەرلىرى تۇنۇشتۇرۇلغان . ئۇنىڭ ئىسمى ۋە قىسقىچە تەرجىمھالى «جۇڭگۇ بۇگۇنكى دەۋر ياش ئەدىپلىرى قامۇسى »، «جۇڭگۇ بۈگۈنكى دەۋر ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدىكى نۇپۇزلۇق شەخىسلەر قامۇسى »..... قاتارلىق 8 پارچە قامۇسقا كىرگۈزۇلگەن. ئۇ، ھازىر «جۇڭگۇ ئاز سانلىق مىللەت يازغۇچىلىرى ئىلمىي جەمئىيىتى»، «شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمئىيىتى» ۋە «خوتەن ۋىلايەتلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى».



    مەنبە: مۇختەر سۈپۈرگىنىڭ «تۈن لىرىكىسى» ناملىق ئەسىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللاردىن ئېلىندى.


    تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماسنىڭ تەرجىمھالى




    ئۆزىنىڭ ساتىرىك، ئاممىباپ شېئىرلىرى ۋە قىرتاق يازما، يىرىك ئەسەرلىرى بىلەن ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا بەلگىلىك ئورۇن تۇتۇپ كېلىۋاتقان شائىر، يازغۇچى ھەم تارىخ، مەدەنىيەت تەتقىقاتچىسى تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماس 1952-يىلى مەكىت ناھيىسىنىڭ يانتاق يېزىسى ئاقبەل كەنتىدە تۇغۇلغان. 1973-يىلغىچە ناھيە بازىرىدا باشلانغۇچ ۋە تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرىپ، «قايتا تەربىيە» ئالغان. 1975-يىلغىچە قەشقەر دارىلمۇئەللىمىدە ئوقۇغان. 1985-يىلغىچە ناھيىلىك رادىئو ئىستانسىسىدا دىكتور، مۇخبىر، تەھرىر ھەم ئىستانسا باشلىقى بولۇپ ئىشلىگەندىن كېيىن، 1985-يىلى ناھيىلىك مەدەنىيەت يۇرتىنىڭ باشلىقى بولغان. 1988-يىلدىن 1990-يىلغىچە غەربىي شىمال مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىدا بىلىم ئاشۇرۇپ، ئالىي تېخنىكوم دىپلومىغا ئېرىشكەن. 1999-يىلدىن باشلاپ، ناھيىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئاسراش ئورنىدا ئىشلەپ، ھازىر پىنسىيەگە چىققان.
    كۆپ قىرلىق ئەدىب تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماسنىڭ ئىجادىيەتلىرىدىن تۇنجى شېئىرى «ۋەتەن شەنىگە» 1976-يىلى «قەشقەر ئەدەبىيات-سەنئىتى» ژورنىلىدا ئېلان قىلىنغاندىن كېيىن، ھازىرغىچە مەملىكەت ئىچىدىكى ھەرقايسى مەتبۇئاتلاردا 600 پارچىدىن ئارتۇق شېئىر، 120 پارچىدىن ئارتۇق چوڭ-كىچىك ھېكايە، 40 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي، نەزىريىۋى ماقالىلىرى ئېلان قىلىنغان. «تەقدىر»(رومان)، «كۆز تەگكەن گۈزەل»(پوۋېستلار توپلىمى)، «سۆيگۈ ئىسيانى»(ھېكايە-نەسىرلەر توپلىمى)، «قىرتاق جاكالار»(ئەدەبىي خاتىرىلەر توپلىمى)، «سەككىز سۈرىتىم»(ساتىرالار توپلىمى)، «مەكىت قويى»(ئىلمىي كىتاپ)، «تىكەنلىك گۈل»(باشقىلار بىلەن بىللە)، «ئۇيغۇر دولان مۇقاملىرى»(تېكىستىنى رەتلىگەن)...قاتارلىق كىتاپلىرى نەشىر قىلىنغان ۋە ئون نەچچە پارچە ئەدەبىي توپلاملارغا ئەسەرلىرى كىرگۈزىلگەن.
    تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماسنىڭ «سەككىز سۈرىتىم»، «مەيخورلار مارشى»، «ئادەم بۇلاق»(باللادا)...قاتارلىق ئەسەرلىرى ئۇيغۇر جامائەتچىلىكى ئارىسىدا زور تەسىر قوزغىغان. ئۇنىڭ «پەيغەمبەر ۋە شائىر» قاتارلىق بەدىئىي مۇلاھىزىلىرىدىن باشقا، يەنە تارىخ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە ئىجدىمائىيەت تېمىسىدىكى بىر تۈركۈم ماقالىلىرىمۇ مۇھىم سالماقنى ئىگىلەيدۇ. ئۇ سەككىز قېتىم ۋىلايەت دەرىجىلىك ئەدەبىي ئىجادىيەت مۇكاپاتىغا، ئىككى قېتىم «خانتەڭرى ئەدەبىيات مۇكاپاتى»غا، يەنە ئىككى قېتىم مەملىكەت دەرىجىلىك ئىجادىيەت مۇكاپاتىغا ئېرىشكەن، كۆپ قېتىم خىزمەت ئىلغارى بولۇپ باھالانغان، ھەتتا ئۇ مەسئۇل بولۇپ ئىشلىگەن مەكىت ناھيىلىك مەدەنىيەت يۇرتىمۇ مەملىكەت دەرىجىلىك ئىلغار مەدەنىيەت يۇرتلىرى قاتاردىن ئورۇن ئالغان.
    تۇرسۇنبەگ ئۆز ئانا تىلىدا ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللاندىن باشقا، خەنزۇ، ئېنگىلىز تىللىرى، ھەتتا دۇنيا تىلىنىمۇ قېتىرقىنىپ ئۆگۈنىپ، بىر تۈركۈم مۇنەۋۋەر ئەسەرلەرنى ئۇيغۇرچىغا تەرجىمە قىلىپ ئېلان قىلغان. ئەنە شۇ نەتىجىلەرنى ياراتقان بۇ ئەدىب «جوڭگودىكى ياش ۋە ئوتتۇرا ياش ئەدىبلەر قامۇسى»، «ئىقتىساسلىقلار ئامبىرى»، «دۇنيادىكى نامدار ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر تىزىملىكى»...قاتارلىق 10 نەچچە قامۇستىن ئورۇن ئالدى. ھازىر ئۇ مەملىكەتلىك ئاز سانلىقلىق مىللەتلەر يازغۇچىلىرى ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، ش ئۇ ئا ر يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، قەشقەر ۋىلايەتلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ دائىمىي ھەيئىتى، دولان قەلەمكەشلىرى جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋېن رەئىسى.



    مەنبە: تۇرسۇنبەگ ئىبىراھىم تايماسنىڭ «تەقدىر» ناملىق رومانى ۋە مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللاردىن ئېلىندى.


    داۋامى بار...
    بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • شۆھرەت:+10(Guzel_Yurtum)
  • شۆھرەت:+10(kuduratulla) ئۆزىگە خاس م ..
  • « ئاتلان لوڭقىسى » ئاپتونوم رايۇنلۇق ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ئىنگلىزتىلى نوتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسى
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-08 17:13 3 -قەۋەت
    sertlan
    دەرىجىسى : جەلىپكار ئەزا


    UID نۇمۇرى : 25991
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 277
    ئۇنۋان:4 دەرىجە ھازىرغىچە277دانە
    شۆھرەت: 282 نۇمۇر
    پۇل: 1186 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :138(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-02-29
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-14
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ياخشى  يوللاپسىز  يازغۇچىلىرىمىزنىڭ تەرجىھمالىنى  بىلىۋالدۇق
    دىيارىم تور ئويۇنلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ ! ئەڭ يېڭى - ئەڭ قىزىقارلىق
    | ۋاقتى : 2008-06-08 17:18 4 -قەۋەت
    YAWAQIQAK
    دەرىجىسى : دىيارىم ئەزاسى


    UID نۇمۇرى : 15625
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 137
    ئۇنۋان:3 دەرىجە ھازىرغىچە137دانە
    شۆھرەت: 108 نۇمۇر
    پۇل: 362 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :16(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2007-04-29
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-11
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    مەن جالالىدىن بەھرامنىڭ ئەسەرلىرىنى ئالاھىدە ياخىشى كۆرىمەن
    مۇنبەرگە تىما يوللىسىڭىز سىزگە كېرەك بولىدىغان بىزەك رەسىملەر بۇ يەردە
                                   http://image.baidu.com/i?ct=201326592&cl=2&lm=-1&tn=baiduimage&pv=&word=%D2%B0%BB%A8&z=0
    | ۋاقتى : 2008-06-08 18:46 5 -قەۋەت
    korki
    كۆزگە كۆرۈنگەن ئەزا
    دەرىجىسى : جەلىپكار ئەزا


    UID نۇمۇرى : 20669
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 208
    ئۇنۋان:4 دەرىجە ھازىرغىچە208دانە
    شۆھرەت: 271 نۇمۇر
    پۇل: 967 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :208(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2007-11-02
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

      بۇ ئەدىبلىرىمىز  توغرىسىدىكى چۈشەنچەم تېخىمۇ چوڭقۇرلاشتى، رەھمەت سىزگە.
    چولپانلارغا بىلەت تاشلاش پائالىيتى باشلاندى دەرھال ھەركەتلىنىڭ بۇ يەردىن بىلەت تاشلاڭ
    | ۋاقتى : 2008-06-08 18:57 6 -قەۋەت
    atirgul627
    دەرىجىسى : ئالى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 28722
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 1274
    ئۇنۋان:12 دەرىجە ھازىرغىچە1274دانە
    شۆھرەت: 1401 نۇمۇر
    پۇل: 4305 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :273(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-04-13
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    مەڭگۈ تاش سىزنىڭ بىزگە يولىغان ئۇيغۇر يازغۇچىلىرىمىزنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالىدىن خېلى كۆپ يازغۇچىلېرىمىزنىڭ  تەرجىمھالى بىلەن تونۇشۋالدۇق .سىزگە كۆپتىن- كۆپ رەھمەت.توپلاش ئۈچۈنمۇ خېلى جاپا تارتقانسىز.
    چولپانلارغا بىلەت تاشلاش پائالىيتى باشلاندى دەرھال ھەركەتلىنىڭ بۇ يەردىن بىلەت تاشلاڭ
    سۆزۈڭگە ئېھتىيات قىل،بېشىڭ كەتمىسۇن،
    تىلىڭنى كۈزەتكىن، چىشىڭ سۇنمىسۇن.
    | ۋاقتى : 2008-06-08 22:37 7 -قەۋەت
    yany
    دەرىجىسى : يېڭى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 26066
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 28
    ئۇنۋان:2 دەرىجە ھازىرغىچە28دانە
    شۆھرەت: 28 نۇمۇر
    پۇل: 194 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :25(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-03-02
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    سىزگە  كۆپ رەھمەت خېلى كۆپ يازغۇچىلېرىمىزنىڭ تەرجىمھالى بىلەن تونۇشۋالدۇق           
    شىنجاڭ بابۇر ئىختىساسلىقلار بازىرى
    ۋاقىتىڭ كەتتى، بەختىڭ  كەتتى.
    | ۋاقتى : 2008-06-08 23:09 8 -قەۋەت
    hajimgul
    دەرىجىسى : يىتەكچى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 25143
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 486
    ئۇنۋان:6 دەرىجە ھازىرغىچە486دانە
    شۆھرەت: 516 نۇمۇر
    پۇل: 1576 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :290(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-02-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-14
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    مەڭگۈتاش ئەپەندى  تۆھپىڭىزنى ھەقىقەتەن  ماختاشقا ئېرزىيدۇ -جۇمۇ!  ئەمدى يازغۇچى ئەدىپلىرىمىزنى تونۇشتۇرۇشقا تۇتۇش قىپسىز. بىزمۇ يازغۇچىلىرىمىز ھەققىدە بىلىدىغانلىرىمىزنى يوللىساق بولامدۇ؟
    چولپانلارغا بىلەت تاشلاش پائالىيتى باشلاندى دەرھال ھەركەتلىنىڭ بۇ يەردىن بىلەت تاشلاڭ
    ياشاش نەقەدەر قېيىن-ھە~!
    | ۋاقتى : 2008-06-09 01:33 9 -قەۋەت
    gvzal3.8
    تەھرىر
    كۆزگە كۆرۈنگەن ئەزا دىيارىم باشقۇرغۇچىسى
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 20927
    نادىر تېما : 2
    يازما سانى : 1348
    ئۇنۋان:12 دەرىجە ھازىرغىچە1348دانە
    شۆھرەت: 1714 نۇمۇر
    پۇل: 4299 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :765(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2007-11-09
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    Quote:
    بۇ مەزمون15قەۋەتتىكىhajimgulنىڭ2008-06-09 01:33دە يوللىغان يازمىسى :
    مەڭگۈتاش ئەپەندى  تۆھپىڭىزنى ھەقىقەتەن  ماختاشقا ئېرزىيدۇ -جۇمۇ!  ئەمدى يازغۇچى ئەدىپلىرىمىزنى تونۇشتۇرۇشقا تۇتۇش قىپسىز. بىزمۇ يازغۇچىلىرىمىز ھەققىدە بىلىدىغانلىرىمىزنى يوللىساق بولامدۇ؟

    بولىدۇ ھاجىمگۈلۈم. مۇشۇنىمۇ سوراش كېتەمدۇ؟
    http://mtv.diyarim.com
    ئالدىراپ ۋەدە قىلما،ۋەدەڭدە تۇرالامسەن؟!
    | ۋاقتى : 2008-06-09 03:43 10 -قەۋەت
    mustabit
    دەرىجىسى : يىتەكچى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 8987
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 577
    ئۇنۋان:7 دەرىجە ھازىرغىچە577دانە
    شۆھرەت: 475 نۇمۇر
    پۇل: 1952 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 1 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :309(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2006-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-14
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    مەڭگۈتاش ئەپەندىنىڭ تولىمۇ ئەھمىيەتلىك بىر ئىشقا تۇتۇش قىلغانلىقىدىن ئىنتايىن سۆيۈندۈم ، بۇ ئىشلارنى ئاخىرغىچە ئىلىپ بىرىپ  بۇ بوشلۇقنى تولدۇرىدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن.
    دىيارىم تور ئويۇنلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ ! ئەڭ يېڭى - ئەڭ قىزىقارلىق
     
    نۇرغۇن ياۋۇزلۇقنىڭ مەنبەسى مەي بوتۇلكىسىدا
    | ۋاقتى : 2008-06-09 07:57 11 -قەۋەت
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئەكبەر غۇلامنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




          ئەكبەر غۇلام 1952-يىلى قومۇل شەھىرىدە زىيالىي ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. 1960-يىلى ئاتا-ئانىسىنىڭ خىزمەت مۇناسىۋىتى بىلەن بېيجىڭغا كېلىپ باشلانغۇچ ،ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى بېيجىڭدا ئوقۇغان .1969-يىلى ئۆز يۇرتىغا قايتىپ ،قومۇل شەھەرلىك شەھەر ئەتىراپى  يېزىسىدا زىيالىي ياش بولۇپ قايتا تەربىيە ئالغان. 1971-يىلى شىنجاڭ يامانسۇ  تۆمۈر كانىدا ئىشچى بولغان. 1972-يىلىدىن1975-يىلغىچە شىنجاڭ ئۇنۋېرستېتى تىل -ئەدەبىيات فاكۇلتېتىنىڭ ئۇيغۇرتىلى  كەسپىدە ئوقۇغان .مەكتەپنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن ،«شىنجاڭ گېزىتى » ئىدارىسىغا تەقسىم قىلىنىپ ،خەنزۇ تەھرىر بۆلىمىدە تەھرىرلىك ھەم مۇخبىرلىك قىلغان .1981-يىلى جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىيىتى تەرىپىدىن مەملىكەت خاراكتىرلىك خەنزۇچە ئەدەبىي ژورنال «مىللەتلەر ئەدەبىياتى» قۇرۇلغان چاغدا ،مەشھۇر شائىرلىرىمىز تىيىپچان ئېلىيۇف ،ئابدۇكېرىم خوجايۇفلارنىڭ  ئالاھىدە كۆرسىتىشى بىلەن ،مەزكۇر ژورنالغا يۆتكىلىپ كېلىپ ئىشلىگەن. 1997-يىلىدىن2002-يىلغىچە مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كوممېتىدا  مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كوممېتىتنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى يولداش تۆمۈر داۋامەتكە كاتىپ بولۇپ ئىشلىگەن .2003-يىلى «مىللەتلەر ئەدەبىياتى» ژورنىلىغا قايتىپ كەلگەن.
          ئەكبەر غولام قوش تىللىق يازغۇچى بولۇپ، ئۇنۇڭ ئىجاتىيىتى 70- يىللارنىڭ ئاخىرىداباشلانغان، « يامغۇردا قالغان سۆيگۈ»، « مودا قالپاق»، « سادىق ھەمراھ »، « ئاھ، ئاجىز بەندىلەر »، « ئايدىڭ كىچە » قاتارلىق ھېكايە، پوۋىست، شېئىر قاتارلىق ئەدەبىي ئەسەرلەرنى قوش تىلدا ئېلان قىلغان.
          ئەكبەر غولام ئىجىدىيەتتىن سىرىت، يەنە ئەدەبىي تەرجىماللىق بىلەن كەڭ دائىرىدە شوغۇللانغان .1974-يىلدىن تاكى،ئۇ سەيپىدىن ئەزىزى، تۆمۈر داۋامەت، تىيىپچان ئىلىيۇف، ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر، قېيۇم تۇردى، زوردۇن سابىر، مەمتىمىن ھوشۇر، ئەخمەت تۇردى، مۇھەممەت باغراش، بۇغدا ئابدۇللا، مۇھەممەتجان سادىق  قاتارلىق داڭلىق يازغۇچى،شائىلىرىمزنىڭ ئەسەرلىرىنى خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلىپ، مەملىكەت ئىچىدىكى كەڭ ئوقۇرمەنلەرگە تونۇشتۇرۇپ، كۆۋرۈكلۈك رول ئوينىغان .
          ئەكبەر غولام 1990-يىلىىدىن تارتىپ ھازىرغىچە نەسىردىن ئەپەندى لەتىپىلىرىنى يىغىش ،رەتلاش ،تەتقىق قىلىش ،تەرجىمە قىلىش ،نەشىر قىلىش پائالىيەتلىرى بىلەن ئىزچىل شوغۇللىنىپ كەلگەن .ئۇ ھازىرغا قەدەر نەسىردىن ئەپەندى لەتىپىلىرى توغۇرىسىدا خەنزۇچە، ئۇيغۇرچە بولۇپ 30 پارچىغا يېققىن كىتاپ نەشىر قىلغان ۋە 50 قىسىملىق «نەسىردىن ئەپەندى» ناملىق تېلېۋىزىيە فىلىمىنى ئىشلەپ تاماشىبىنلارغا سۇنغان .
          ئەكبەر غولام 2004-يىلدىن باشلاپ، ئۇزۇن مۇددەت بېيجىدا ھەر قايسى ساھەلەردە ئشلەپ ئۆتكەن ۋە ھازىغىچە ئىشلەۋاتقان بۇرھان شەھىدى، سەيپىدىن ئەزىزى، تۆمۈر داۋامەت، ئىسمايىل ئەھمەد، ئابلەت ئادۇرىشىت، قېيۇم باھاۋۇدۇن، ئەركىن تۇراخۇن قاتارلىق سىياسى ئەربابلار، مەشھۇر تارىخشۇناس جىيەن بوزەن، مەشھۇر ئۇسسۇلچى ئايتىللا قاسىم، مەشھۇر ناخشىچى ئايىمنىسا، ئابدۇكېرەم ئابدۇگۈلى، دىلبەر يۈنۈس، مەشھۇر تىلشۇناس ئىبىراھىم مۇتىئى، خەمىت تۆمۈر، غولام غوپۇر، مەشھۇر تەنھەركەتچى مالىك تاھىر، ئادىلجان، مەشھۇر شائىر ئابدۇكېرەم خوجايوف  قاتارلىق 80 نەچچە نەپەر ئۇيغۇر زاتلىرىنىڭ تارىخىدىن ئىز قالدۇرىدىغان 6000 پارچىدىن ئارتۇق تارىخى ۋە ھازىرقى سۈرەتلەر بىلەن تولغان، شىنجاڭنىڭ يېقىنقى زامان 100 تارىخىغا شاھىت بولالايدىغان «تەڭرىتاغ ئوغلانلىرى » ناملىق چوڭ تىپتىكى سۈرەتلەر توپلىمىنى ئشلەپ، نەشىرگە سۇنۇش ئادىدا. بۇنىڭدىن باشقا  ئەكبەر غولام يەنە بۇھان شەھىدى، سەيپىدىن ئەزىزى، تۆمۈر داۋامەت، ئىسمايىل ئەھمەد، ئابلەت ئابدۇرىشت  قاتارلىق بۇ بەش نەپەر ھۆرمەتلىك پىشقەدەم رەھبەرلىرىمىزنىڭ بىر يۈرۈش ئايرىم-ئايرىم سۈرەتلەر توپلىمىنى جىددى تۇتۇپ ئىشلىمەكتە.
        «نەسىردىن ئەپەندى» ناملىق 50 قىسىملىق تىلۋىزىيە فىلىمى ( ئۇيغۇرچە) ۋە 21 قىسىملىق تىلۋىزىيە فىلىمى( خەنزۇچە) ئەكبەر غولام بۇ فىلىملەرنىڭ سىنارىيىسىنى يازغان ۋە فىلىم ئىشلىگۈچى بولغان. بۇ فىلىمنىڭ خەنزۇچىسى مەملىكەت ئىچىدىكى 21 ئۆلكە دەرىجىلىك تىلۋىزىيە ئىستانسىلىرىدا قويۇلدى. ئۇيغۇچە VCDسىنى شىنجاڭ ناۋا ئۈن-سىن مەركىزىدىن ئىشلەپ تارقاتىتى.
          ئەكبەر غولام مانا مۇشۇنداق ئىجىدايەت  نەتىجىلىرى بىلەن 6- نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىياتى « تۇلپار » مۇكاپاتىغا ،2-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى سېستىمىسى بويىچە ئېلىپ بېرىلغان مۇنەۋۋەر ئاخبارات مۇكاپاتىغا ، تۇنجى نۆۋەتلىك جۇڭگو ئاز سانلىق مىللەتلەر ئانا تىلىدىكى تېلىۋىزىيە  فىلىملىرى« ئالتۇن سۇمۇرغ» مۇكاپاتىغا ، 4-،5-،،7-،8 - نۆۋەتلىك « خان تەگرى ئەدەبىيات مۇكاپاتى » قاتارلىق مۇكاپاتلەرغا ئېرىشكەن.
    2004-يىلى ياز بېيجىڭ تىل ئۇنۋېرسىتېتى نەشىرىياتى بىلەن بېيجىڭ شىدەن كىتاپچىلىق سارىيى بىرلىشىپ ئەكبەر غولامنىڭ « نەسىردىن ئەپەندى » ھەققىدىكى بىر يۈرۈش 6 كىتاپ ( خەنزۇچە) نى ئىمزا ىويۇپ سېتىش پائالىيىتى ئۆتكۈزۇپ بەردى. شۇنىڭ بىلەن ئەكبەر غولام پايتەخىتتە ئىمزا قويۇپ كىتاپ سېتىش پائالىيىتىنى  ئۆتكۈزۈپ بەرگەن تۇنجى  ئۇيغۇر يازغۇچى بولۇپ قالدى.
          ئەكبەر غولام جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىيىتىنىڭ ئەزاسى ،جۇڭگۇ تەرجىمانلار  جەمىيىتىنىڭ ئەزاسى، جۇڭگو ئاز سانلىق مىللەتلەر ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن باش كاتىپى، « مىللەتلەر ئەدەبىياتى » ژورنىلىنىڭ پارتىيە ياچىكا سېكىرتارى ، تەھرىر بۆلىمىنىڭ مۇدىرى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىمەكتە.




    ياسىنجان سادىق چوغلاننىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




    ياسىنجان سادىق 1966- يىلى 3-ئاينىڭ 1-كۈنى يەكەن ناھىيە بازىرىدا تۇغۇلغان .1986- يىلى شىنجاڭ سۇ ئىلىكتىر ئىشلىرى مەكتىپىنى پۈتتۈرگەن ۋە بۈگۈنكى كۈنگىچە يەكەن دەريا باشقارمىسىدا ئىشلەپ كېلىۋاتىدۇ. 1996- يىلى ئۆزلىگىدىن ئۆگىنىپ شىنجاڭ ئۇنۋىرىستىتىنىڭ تولۇق كۇرۇس دىپلومىغا ئېرىشكەن. 2005-يىلى بىيجىڭ لۇشۇن ئەدەبىيات ئىنىستىتوتىدا تۇنجى نۆۋەتلىك ئازسانلىق مىللەتلەر يازغۇچىلارنىڭ مەدەنىيەت كۇرسىدا ئوقۇغان . تۇنجى ئىجادىيىتى 1988-يىلى يەكەن گىزىتىدە ئېلان قىلىنغان «ئاددىي-ساددا باشلىق» ناملىق ھىكايىسى بىلەن باشلانغان .
        ھازىرغىچە «داۋان»، «جاللات خىنىم»(ئىككى قىسىم) ، «نازىنىن قىزلار» قاتارلىق 3 پارچە رومانى، «يۈرىكىم يىغلايدۇ»، «ئاي مۈككەن كىچە»، «كاككۇك بالىسى»، «جانانغا يىزىلغان خەتلەر»، «سۈكۈتتىكى زىمىن»، «دىۋان مەشرەپكە تۆكۈلگەن قان»، «ئادالەت ھامىيسى سەئىدىخان»، «كۈيلەر خانىشى ئاماننىساخان» قاتارلىق ھىكايە، پوۋېستلار توپلاملىرى نەشىر قىلىنغان .
      ئىرىشكەن مۇكاپاتلىرى: 6-نۆۋەتلىك شىنجاڭ خانتەڭرى ئەدەبىياتى مۇكاپاتى، 6-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك تۇلپار ئەدەبىياتى مۇكاپاتى،ئالتۇن توي مۇكاپاتى، تارىم مۇكاپاتى قاتارلىق ئەدەبىيات مۇكاپاتلىرىغا ئىرىشكەن. «سۆلەتۋاز ئايال» ناملىق روماننى نەشىرگە تاپشۇرغان، « باھادىرنامە» ناملىق سەككىز قىسىملىق تارىخى رومانى ئۈستىدە ئىزدىنىۋاتىدۇ.



    داۋامى بار...
    بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • شۆھرەت:+10(Guzel_Yurtum)
  • شىنجاڭ بابۇر ئىختىساسلىقلار بازىرى
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-09 09:41 12 -قەۋەت
    gul~sanam
    دەرىجىسى : تەجىرىبىلىك ئەزا


    UID نۇمۇرى : 28036
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 338
    ئۇنۋان:5 دەرىجە ھازىرغىچە338دانە
    شۆھرەت: 343 نۇمۇر
    پۇل: 1205 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :58(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-04-03
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    مۇنبەردە ھەقىقەتەن تۆھپىڭىز كۆپ جۇمۇ سىزنىڭ ھارمىغايسىز .
    ئاتاقلىق يازغۇچىللىرمىزنىڭ ئەسەرلىرىنى ياختۇرۇپ ئۇقۇپ ئۇلارنىڭ تەرجىمھالىنى بىلمىسەكمۇ بولماس بىر بوشلۇقنى تولدادىڭىز مەنمۇ بىلىۋالدىم مانا ھەممىدىن قالالىدىن بەھرھمنىڭ ئەسەرلىرىنى ككپ ئوقۇغان مەن .
    مۇنبەرگە تىما يوللىسىڭىز سىزگە كېرەك بولىدىغان بىزەك رەسىملەر بۇ يەردە
    بىلىم ئىلىش ئۈچۈن ھارماي تېرىش~!
    | ۋاقتى : 2008-06-09 09:59 13 -قەۋەت
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىبراھىم مۇتىئىنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




           مەشھۇر تىلشۇناس ئىبراھىم مۇتىئى تۆھپىكار مائارىپچى، مەشھۇر تىلشۇناس، ئەدەبىي تەرجىمان ھەم پېشقەدەم نەشرىياتچى ئىبراھىم مۇتىئى 1920-يىلى 5-ئاينىڭ 1-كۈنى تۇرپان شەھىرىدە كاسىپ (تىككۈچى) ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. ئاتىسى ئالەمدىن ئۆتكەندىن كېيىن، ئاكىسىنىڭ ياردىمىدە 1935-يىلىغىچە ئۈرۈمچى تاتارلار مەكتىپىدە ئوقۇغان. 1935-يىلى سوۋېت ئىتتىپاقىغا چىقىپ، تاشكەنت ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەتلىك ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ مەمۇرىي ھوقۇق فاكۇلتېتىدا ئوقۇغان.
            ئۇ مەكتەپتە بىر ياقتىن ئۆزبەك، رۇس تىللىرىنى ۋە ئومۇمىي پەنلەرنى سىستېمىلىق ئۆگەنسە، يەنە بىر ياقتىن س.ي. مالوف قاتارلىق سوۋېت تۈركولوگلىرىنىڭ تۈركىي تىللارغا، خۇسۇسەن قەدىمقى ئۇيغۇر تىلىغا ئائىت ئەسەرلىرى بىلەن تونۇشۇپ، ئۆزىنىڭ كېيىنكى يىللاردىكى ئەمەلىي خىزمەت ۋە ئىلمىي تەتقىقاتىغا پۇختا ئاساس سالغان.
    ئىبراھىم مۇتىئى 1937-يىلى تاشكەنتتىكى ئوقۇشىنى غەلىبىلىك تاماملاپ قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئۈرۈمچىدىكى شىنجاڭ ئۆلكىلىك دارىلمۇئەللىمىندە تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى بولغان، تىل ۋە پېداگوگىكا دەرسلىرىنى بەرگەن.
           مائارىپ سېپىدە جان-دىلى بىلەن ئىشلەۋاتقان ئىبراھىم مۇتىئى 1940-يىلى شېڭ شىسەي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن تۈرمىگە تاشلاندى. بىر مەزگىلدىن كېيىن، ئىبراھىم مۇتىئى شىنجاڭ ساقچى زابىتلار (ئوفىتسېرلار) مەكتىپى قارمىقىدىكى تەرجىمانلار كۇرسىغا دەرس ئۆتۈشكە بۇيرۇلغان. ئۇ نەزەربەند ئاستىدا تۇرسىمۇ، ئوقۇتۇش خىزمىتىنى ئەمەلىي ئېھتىياج ۋە ئىلمىي تەتقىقاتقا بىرلەشتۈرۈپ، «ئۇيغۇر تىلى سەرفى (مورفولوگىيىسى)»، «ئۇيغۇر تىلى نەھۋى (سىنتاكسىسى)»، «ئۇيغۇر تىلى قائىدىلىرى (ئىستىلىستىكىسى)، «ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئاددىي ئىملا قائىدىسى» قاتارلىق دەرسلىكلەرنى تۈزۈپ چىققان. بۇلار 1948-يىلى مىخ مەتبەئەدە بېسىلىپ، شىنجاڭدىكى ھەر دەرىجىلىك مەكتەپلەردە قوللانما، نەشرىيات-ئاخبارات ئورۇنلىرىدا پايدىلىنىش ماتېرىيالى قىلىنغان.
            ئىبراھىم مۇتىئى 1945-يىلى تۈرمىدىن چىققاندىن كېيىن، شىنجاڭ ئىنستىتۇتىدا ئاۋۋال كەسپىي بۆلۈمنىڭ مۇدىرى، كېيىن ئىنستىتۇتنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى بولغان. ئۇ ئوقۇ-ئوقۇتۇش بىلەن ئىلمىي تەتقىقاتنى تەڭ تۇتۇپ، تۈركىي تىللارغا ئائىت بىرمۇنچە ئىلمىي ماقالىلەرنى يېزىپ ئېلان قىلغان.
            ئۇ 1950-يىلىدىن 1953-يىلىغىچە جۇڭگو مەركىزىي مىللىي ئىشلار كومىتېتىدا مەسلىھەتچى بولدى. 1953-يىلىدىن 1960-يىلىغىچە مەركىزىي مىللەتلەر نەشرىياتىنىڭ ئۇيغۇر تەھرىر بۆلۈمىدە مۇدىر بولۇپ ئىشلىدى. ئىبراھىم مۇتىئى چىڭ سۇلالىسىنىڭ چيەنلۇڭ يىللىرىدا ئوردىدا كوللېكتىپ تۈزۈلگەن «بەش تىللىق مانجۇچە لۇغەت»نى نەشر قىلىشقا باشتىن-ئاخىر قاتناشتى. بۇ چوڭ لۇغەت خەنزۇ-تىبەت ۋە ئالتاي تىللىرى سىستېمىسىدىن ئىبارەت ئوخشىمىغان ئىككى تىل سىستېمىسىغا تەۋە بولغان مانجۇ، تىبەت، موڭغۇل، ئۇيغۇر، خەنزۇ تىللىرىنىڭ سېلىشتۇرمىسى شەكلىدە تۈزۈلگەن. لۇغەتكە ھەر ساھەدىن 18 مىڭ سۆزلۈك كىرگۈزۈلگەن. لۇغەتتىكى ئۇيغۇر تىلى ۋە مەدەنىيىتىگە ئائىت مەزمۇنلار مول ھەم تولىمۇ قىممەتلىك ئىدى. لۇغەتنىڭ نەشر قىلىنىشى جۇڭگو سېلىشتۇرما تىلشۇناسلىق ساھەسىدىكى بىر باشلىنىش بولغان.
    ئىبراھىم مۇتىئىنىڭ ئىلمىي ھاياتى ئالتۇن دەۋرگە كىرگەندە 1960-يىلىدىن 1972-يىلىغىچە 12 يىل ناھەق تۈرمىدە ياتتى. 1975-يىلىغا كەلگەندە ئالىمنىڭ نامى ئەسلىگە كەلتۈرۈلدى. ئۇ بۇ مەزگىلدە خەنزۇ تىلىدىن «ئىسلام دىنى ھەققىدە قىسسە»، «يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى قوللانمىسى»، «يۇنان ئەپسانىلىرى» قاتارلىق كىتابلارنى تەرجىمە قىلدى.
         1978-يىلى كۈزدە ئالەمشۇمۇل نادىر ئەسەر «تۈركىي تىللار دىۋانى» ۋە «قۇتادغۇ بىلىك» ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ۋە خەنزۇ تىللىرىغا تەرجىمە قىلىپ نەشرگە تەييارلاش تېمىسى پەلسەپە-ئىجتىمائىي پەن تەتقىقات پىلانىغا رەسمىي كىرگۈزۈلۈپ، قۇرۇلۇش باسقۇچىدىكى ئاپتونوم رايونلۇق ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيەسىنىڭ نۇقتىلىق تەتقىقات تۈرىگە ئايلاندى. مۇشۇ چاغدا ئىبراھىم مۇتىئىنىڭ خىزمىتى ئاكادېمىيەنىڭ تىل تەتقىقات ئىنستىتۇتىغا يۆتكەلدى. ئۇ «دىۋان»نى ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدا نەشرگە تەييارلاش خىزمىتىگە باشتىن-ئاخىر تولۇق قاتنىشىپ، ئۈچ توملۇق بۇ چوڭ ئەسەرنىڭ مەسئۇل مۇھەررىرلىكىنى ئىشلىدى.
    «دىۋان»نى تەرجىمە قىلىش-نەشرگە تەييارلاش جەريانى، ئەمەلىيەتتە «دىۋان»نى ئۆگىنىش-تەتقىق قىلىش ۋە جەنلىق تىلنى تەكشۈرۈش جەريانى بولدى. ئالىم مىرسۇلتان ئوسمانوف بىلەن بىرلىكتە قەشقەر ۋىلايىتىدە مەخسۇس تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىپ، توققۇزاق ناھىيە ئوپال يېزىسىدىكى «ھەزرىتى موللام» مازىرى ۋە باشقا تارىخىي جايلارنى تەپسىلىي كۆزدىن كۆچۈردى، مويسىپىت ئۆلىمالار، زىيالىيلار ۋە ئالاقىدار كىشىلەرنى زىيارەت قىلىپ ئەھۋال ئىگىلىدى، ماتېرىئال يىغدى. ئەتراپلىق تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىش نەتىجىسىدە، 1984-يىلى مىرسۇلتان ئوسمانوف بىلەن بىرلىكتە «مەھمۇد كاشىغەرىنىڭ يۇرتى، ھاياتى ۋە مازىرى توغرىسىدا» ناملىق ئىلمىي ماقالىسىنى ئېلان قىلدى. ماقالىدە، قەشقەر ئوپالدىكى «ھەزرىتى موللام» مازىرىنىڭ بۈيۈك ئۇيغۇر ئالىمى مەھمۇد كاشىغەرىنىڭ مزائىرى ئىكەنلىكى، مەھمۇد كاشىغەرىنىڭ ئوپالنىڭ ئازىق كەنتىدە تۇغۇلغانلىقى، باشلانغۇچ مەكتەپنى ئوپالدا، يۇقىرى مەلۇماتنى قەشقەردىكى مەدرىسىدە ئالغانلىقى، «دىۋان» يېزىلغان چاغدا ئالىمنىڭ 60 ياشلاردا ئىكەنلىكى، باغدادتىن قايتىپ كېلىپ ئانا يۇرتى ئوپالدا 8 يىل مۇددرىسلىك قىلىپ، 97 ياشتا ۋاپات بولغانلىقى قاتارلىق مەزمۇنلار تارىخىي پاكىتلار ئارقىلىق يورۇتۇلغان.
          ئىبراھىم مۇتىئى «دىۋان»نى نەشرگە تەييارلاشنىڭ ئالدى-كەينىدە «تۈركىي تىللار تەقىقاتىدا ئالدىمىزدا تۇرغان ۋەزىپىلەر»، «تۈركىي تىللار دىۋانىدا ئاساس قىلىنغان ئەدەبىي تىل – خاقانىيە تىلى ھەققىدە»، «تۈركىي تىللار دىۋانى ۋە ئۇنىڭ ئاپتورى مەھمۇد كاشىغەرى»، « <مەھمۇد كاشىغەرى> رومانىنىڭ نەشر قىلىنىش مۇناسىۋىتى بىلەن»، «چاغاتاي ئەدەبىي تىلىنىڭ ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلى تەرەققىياتىدا تۇتقان ئورنى»، «قەدىمكى يىپەك يولىنىڭ ئوتتۇرا ئاسىيا رايونىدىكى 3 مۇھىم مىللەت ۋە ئۇلارنىڭ تىلى»، «قەدىمكى كۇچالىق مەشھۇر تەرجىمان كومراجىۋا توغرىسىدا»، «غەربىي يۇرتتىكى مىللەتلەرنىڭ تىلىنى توغرا شەرھلەيلى»، «تارىم بوستانلىقىدىكى بىرقانچە قەدىمىي شەھەرنىڭ ئېتىمولوگىيىسى»، «شېئىر تىلى توغرىسىدا» قاتارلىق 30 نەچچە پارچە ئىلمىي ماقالىسىنى يېزىپ مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلدى ياكى مۇھاكىمە يىغىنلىرىدا ئوقۇدى.
    ئىبراھىم مۇتىئى يەنە «ئىرق پۈتۈك» قاتارلىق بىرقانچە قەدىمىي ئەسەرنى ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلدى. «مايترى سىمىت»كە ئوخشاش نادىر مىراسلارنىڭ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى يەشمىسىنىڭ مەسئۇل مۇھەررىرلىكىنى ئىشلىدى. «قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى ۋە قەدىمكى ۋەسىقىلەرگە مۇقەددىمە» (خەنزۇچە) قاتارلىق كىتابلارغا كىرىش سۆز يېزىپ بەردى. ياش، ئوتتۇرا ياش تەتقىقات خادىملىرىگە قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى ۋە يېزىقىدىن دەرس بېرىپ، تىلشۇناسلار قوشۇنىنىڭ زورىيىشىغا ھەسسە قوشتى. 1990-يىلى مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن «ئىبراھىم مۇتىئى ئىلمىي ماقالىلىرى» ناملىق كىتاب نەشر قىلىنىپ، ئالىمنىڭ 70 ياشقا تولغانلىقى، ئىلمىي پائالىيىتىنىڭ 42 يىللىقى نىشانلاندى. ئالىم 1983-يىلى كۈزدە فىلولوگىيە پەنلىرى بويىچە تەتقىقاتچى ئالىي ئىلمىي ئۇنۋانىغا ئېرىشتى.



    داۋامى بار...
    بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • شۆھرەت:+10(Guzel_Yurtum)
  • شىنجاڭ بابۇر ئىختىساسلىقلار بازىرى
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-09 10:03 14 -قەۋەت
    ahlaklikayal
    دەرىجىسى : يىتەكچى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 25021
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 506
    ئۇنۋان:7 دەرىجە ھازىرغىچە506دانە
    شۆھرەت: 854 نۇمۇر
    پۇل: 2068 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :246(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-02-12
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئەجىرىڭىزگە رەخمەت.
    بۇ تىمىنىڭ ئوقۇتقۇچىلار ئۈچۈن قوللىنىش قىممىتى يوقىرى.
    مەن ئۇلۇق ئالىمىمىز ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەد ئىمىننىڭ ئەسەرلىرىنى،مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكىنىڭ شېرىللىرىنى ئوقۇشنى بەك ياختۇرىمەن.
    دىيارىم تور ئويۇنلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ ! ئەڭ يېڭى - ئەڭ قىزىقارلىق
    ئىنسان ئىنساندەك ياشىسىلا،رەزىللىكتىن خالىي بولاتتى.
    | ۋاقتى : 2008-06-09 10:03 15 -قەۋەت
    Guzel_Yurtum
    كۆزگە كۆرۈنگەن ئەزا ئالاھىدە ئىلگىرلەش دىيارىم تۆھپىكارى
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 36
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 580
    ئۇنۋان:7 دەرىجە ھازىرغىچە580دانە
    شۆھرەت: 243 نۇمۇر
    پۇل: 1516 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :100(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-11
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    كوپ بىلمگە ئىگە بولدۇم ، رەخمەت سىزگە،
    مەلۇم بىر شىركەت تولۇق رەسمىيەتلىرى بىلەن سېتىلىدۇ
    | ۋاقتى : 2008-06-09 10:06 16 -قەۋەت
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    زۇنۇن قادىرنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




    1) زۇنۇن قادىرىنىڭ ھاياتى:
    زۇنۇن قادىرى 1911-يىلى تارباغاتاي ۋىلايىتىنىڭ دۆربىلجىن ناھىيەسىدە تۇغۇلغان. كېيىن ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن بىللە غۇلجا شەھرىگە كۆچۈپ كەلگەن. دەسلەپ دىنىي مەكتەپتە، ئاندىن پەننىي مەكتەپتە ئوقۇغان. 1935-يىلى غۇلجىدا ئېچىلغان ئوقۇتقۇچىلارنى تەربىيەلەش كۇرسىغا كىرىپ بىر يىل ئوقۇغان. 1936-يىلى غۇلجا شەھرىدىكى بەيتۇللا باشلانغۇچ مەكتىپىدە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان. 1937-يىلى ئۈرۈمچىگە كىلىپ ئوتتۇرا مەكتەپتە ئىككى يىل، ئۆلكىلىك يېزا ئىگىلىك مەكتىپىدە بىر يىل ئوقۇغان. 1941-يىل غۇلجىغا قايتىپ بېرىپ، ئۇيغۇر ئۇيۇشمىسى قارمىغىدىكى سانايىنەفىسەدە ئارتىس، ئىجادىيەتچى ۋە ئەدەبىيات بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى بولۇپ ئىشلىگەن. 1944-يىلى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى پارتلىغاندا ئالدىنقى سەپكە بېرىپ ھەربى مۇخبىر بولغان. 1945-يىلدىن باشلاپ «كۆرەش»، «ئىتتىپاق» قاتارلىق زورناللاردا مۇھەررىر ۋە باش مۇھەررىر بولۇپ ئىشلىگەن. 1951-يىلدىن 1954-يىلغىچە غۇلجا قىزلار ئوتتۇرا مەكتىپىدە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان. 1954-يىلى يازدا ئۈرۈمچىگە يۆتكىلىپ كىلىپ، ئۆلكىلىك مەدەنىيەت نازارىتىنىڭ ئىجادىيەت بۆلۈمىدە خىزمەت قىلغان. 1957-يىلى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسلىكىگە سايلانغان ھەم مەملىكەتلىك ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ ھەيئەت ئەزاسى، جۇڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ھەيئەت ئەزاسى قاتارلىق ئىلمىي ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. 1962-يىلدىن 1979-يىلغىچە ئون سەككىز يىل تارىمدا نەزەربەند ھىسابىدا جىسمانىي ئەمگەككە سېلىنغان. 1979-يىلدىن تارتىپ شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ كەسپى يازغۇچىسى بولۇپ ئىشلەپ كىيىن دەم ئېلىشقا چىققان. 1989-يىلى ئالمائاتاغا تۇغقان يوقلاشقا بېرىپ، شۇ يىلى 9-ئاينىڭ 24-كۈنى 78 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتكەن ھەم شۇ يەرگە دەپنە قىلىنغان.
    (2) زۇنۇن قادىرىنىڭ ئىجادىيىتى:
    <1>› زۇنۇن قادىرىنىڭ دىرامما ئىجادىيىتى:
    زۇنۇن قادىرىنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيىتى 1937-يىلى رەسمىي باشلانغان. ئۇنىڭ دەسلەپكى ئىجادىيەت مىۋىسى «جاھالەتنىڭ جاپاسى» دىگەن ئۈچ پەردىلىك دىراممىسى بولۇپ، بۇ دىرامما سەھنىلەردە ئوينىلىشى بىلەنلا جامائەت ئارىسىدا قىزغىن قارشى ئېلىنغان. تۇنجى ئىجادىيىتىنىڭ مۇۋەپپەقىيىتىدىن ئىلھاملانغان يازغۇچى زۇنۇن قادىرى دىرامما ئىجادىيىتىگە تېخىمۇ قىزغىن ئىشتىياق باغلاپ « ئۇچراشقاندا»، «پارتىزانلار ئەترىتى»، «ھەر ئىشنىڭ يولى بار»، «غۇنچەم» ۋە «گۈلنىسا» قاتارلىق دىراممىلارنى يازغان. بۇ دىراممىلاردا يازغۇچى شۇ مەزگىللەردىكى خەلقىمىزنىڭ ئازادلىققا بولغان تەلپۈنۈشى ۋە زۇلۇمغا قارشى كۆرەش ئىرادىسىنى ئىپادىلىگەن. زۇنۇن قادىرى ئازاتلىقتىن كېيىن «توي» دىگەن دىراممىسىنى يازغان بۇ دىرامما 1955-يىلى بېيجىڭدا ئۆتكۈزۈلگەن دىرامما-تىياتىر كۆرىكىدە مۇنەۋۋەر ئەسەر مۇكاپاتىغا ئىرىشكەن.
    «غۇنچەم» دىراممىسى – زۇنۇن قادىرى ئىجادىيىتىدە، شۇنداقلا ئۇيغۇر دىراممىچىلىقىدا مۇھىم ئورۇندا تۇرىدىغان، ۋەكىللىك خاراكتىرگە ئىگە ئەسەردۇر. بۇ دىرامما ئۈچ پەردە، بەش كۆرۈنۈشلۈك بولۇپ، 1941-يىلى غۇلجىدا يېزىلغان ۋە شۇ مەزگىللەردىلا سەھنىلەردە ئوينۇلۇپ چوڭ داغدۇغا قوزغىغان. بۇ دىراممىدا تىپىك خاراكتىرگە ئىگە پىرسۇناژلار ئوبرازى يارىتىلغان بولۇپ، كىشىگە چىنلىق تۇيغۇسى ۋە تۇيغۇ بېغىشلايدۇ.
    <2>› زۇنۇن قادىرىنىڭ ھىكايە ئىجادىيىتى:
    زۇنۇن قادىرى 1940-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرىدىن باشلاپ ھىكايە ئىجادىيىتىگە كىرىشكەن بولۇپ، «مۇئەللىمنىڭ خېتى»، «رودۇپاي»، «كۈچۈككە ھۇجۇم»، «ئىككى بارمىقىم بىلەن»، «ماغدۇر كەتكەندە» قاتارلىق بىر تۈركۈم ياخشى ھىكايىلەرنى يېزىپ، خەلقىمىزنىڭ شۇ يىللاردىكى ئىچىنىشلىق ھايات قىسمەتلىرىنى خىلى يۇقۇرى بەدىئىي ماھارەت بىلەن يورۇتۇپ بەرگەن. بۇ ھىكايىلەر ئەدەبىيات ساھەسىدە زىلزىلە پەيدا قىلغان بولۇپ، شۇ دەۋر ھىكايىچىلىقىنىڭ گۈلتاجىسى ھىساپلىنىدۇ.
    زۇنۇن قادىرى شۇ يىللاردا يەنە ئەدەبىي تۈسى ناھايىتى قويۇق بولغان بىر تۈركۈم ئوچىرىكلارنى يازغان بولۇپ، «شەپقەت ھەمشىرىسى» دىگەن ئوچىرىكى ناھايىتى داڭلىق.
    زۇنۇن قادىرى ئازادلىقتىن كىيىن «چېنىقىش»، «گۇمان»، «رەھمەت»، «ئەسلەش» ۋە «قىزىلگۈل» قاتارلىق ھىكايىلەرنى، «ئەخمەتجان قاسىمى» ناملىق ئەسلىمىسىنى، «بىر دىھقان يىگىت بىلەن سۆھبەت»، «بەختىخاننىڭ بەختى» قاتارلىق ئوچىرىكلارنى يازغان. 1980-يىللاردا زۇنۇن قادىرى يەنە «خاتىرىلەر» دىگەن ئۆزىنىڭ بالىلىق ۋە ياشلىق مەزگىللىرى ھەققىدىكى ئەسلىمىسىنى يازغان.
    زۇنۇن قادىرى ھىكايىلىرى ئىچىدە «ماغدۇر كەتكەندە» دىگەن ھىكايىسى بىلەن «چېنىقىش» دىگەن ھىكايىسى ناھايىتى ياخشى يېزىلغان مەشھۇر ھىكايىلەر بولۇپ ھىساپلىنىدۇ. بۇ ئىككى ھىكايە ئەمەلىيەتتە ئۇيغۇر ھىكايىچىلىقىدىكى ئىككى ئابىدە. بۇ ئىككى ھىكايە زۇنۇن قادىرىنىلا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر ھىكايىچىلىقىنىمۇ دۇنياغا تونۇتقان. ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ھىكايىچىلىقىنىڭ ئەڭ دەسلەپكى يۇقۇرى چوققىسىنى نۇشۇ ئىككى ھىكايە ياراتقان.
    «ماغدۇر كەتكەندە» ھىكايىسى – 1948-يىلى غۇلجىدا يېزىلغان بولۇپ، تېخى ھىچكىمنىڭ ئەسىرىدە ئۇيغۇر يېزىلىرى زۇنۇن قادىرىنىڭ بۇ ھىكايىسىدە تەسۋىرلەنگەندەك ئۇنداق چىرايلىق تەسۋىرلەنمىدى، دىسەك خاتا بولمايدۇ.
    «چېنىقىش» ھىكايىسى – زۇنۇن قادىرىنىڭ 1950-يىللاردا يازغان مەشھۇر ھىكايىسى. بۇ ھىكايە ئۆزگىچە ئۇسلۇپقا ئىگە بولۇپ، «بۇ ئۇسلۇپنى قەلەم يەڭگىل، تىل قىزىقارلىق، تەسۋىرلەر يۇمۇرلۇق، كەيپىيات يورۇق ۋە يەڭگىل دەپ خۇلاسىلەشكە بولىدۇ»(ئازاد سۇلتان).
    <3>› زۇنۇن قادىرىنىڭ مەسەل ۋە چۆچەك ئىجادىيىتى:
    زۇنۇن قادىرى ئەدەبى ھاياتىدا يەنە مەسەل چۆچەك ئىجادىيىتى بىلەنمۇ شۇغۇللۇنۇپ، كۆرۈنەرلىك ئۇتۇقلارغا ئېرىشكەن. ئۇ يازغان «چۆجە بىلەن سېغىزخان»، قوشچى بىلەن چاشقان»، «بۇلبۇل بىلەن سۈڭگۈلىگۈچ» «قاغا بىلە كەپتەر» قاتارلىق شېئىرىي مەسەللەر ۋە «ئالتۇننىڭ تەسىرىدە»، «لەئەل شاھ بىلەن ئىپارگۈل» قاتارلىق نەسرىي چۆچەكلەر ئۇيغۇر يازغۇچى-شائىرلىرى ئىجات قىلغان مەسەل-چۆچەكلەر ئىچىدە ئالاھىدە مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ.
    زۇنۇن قادىرىنىڭ يەنە «ماكسىم گوركى»، «روھىي ئوزۇق توغرىسىدا» قاتارلىق بىر قىسىم ئەدەبىي ماقالىلىرىمۇ بار. زۇنۇن قادىرىنىڭ «غېرىپ – سەنەم» ناملىق دىراممىسى ۋە كىنو سىنارىيەسى، «غەزەپ» ناملىق بىئوگىرافىك رومانىنىڭ مۇكەممەل لايىھەسى قالايمىقان يىللاردا يوقىلىپ كەتكەن.
    زۇنۇن قادىرى – ئەدەبىياتىمىزدىكى تۆھپىكار يازغۇچى. گەرچە ئۇ بەك ھوسۇللۇق يازغۇچى بولمىسىمۇ، لېكىن ئۇنىڭ ھەر بىر پارچە مۇنەۋۋەر ئەسىرى ھەر قايسى دەۋرلەردىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ سەۋىيەسىگە ۋەكىللىك قىلالايدىغان نادىر ئەسەرلەر بولۇپ ھىساپلىنىدۇ.
    (3) زۇنۇن قادىرىنىڭ نەشر قىلىنغان ئەسەرلىرى:
    <1>  «غۇنچەم» ــ مەسەل، ھىكايە، دىراممىلار توپلىمى. مىللەتلەر نەشرىياتى. 1957-يىل نەشرى.
    <2>  «چېنىقىش» ــ ھىكايىلەر توپلىمى. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1957-يىل نەشرى.
    <3>  «غۇنچەم» ــ دىراممىلار توپلىمى. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1980-يىل نەشرى.
    <4>  «خاتىرىلەر» ــ ئاپتوبىئوگىرافىك ئەسلىمە. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1984-يىل نەشرى.
    <5>  «مەسەل ۋە چۆچەكلەر» ــ شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1986-يىل نەشرى.
    <6>  «زۇنۇن قادىرى ئەسەرلىرى» ــ ئومۇمىي توپلام. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1992-يىل نەشرى.
    <7>  «چېنىقىش» ـ ھىكايىلەر توپلىمى(خەنزۇچە). جۇڭگۇ يازغۇچىلار نەشرىياتى. 1958-يىل نەشرى.
    <8>  «غۇنچەم» ــ دىراممىلار توپلىمى(خەنزۇچە). جۇڭگۇ تىياتىر نەشرىياتى. 1960-يىل نەشرى.
    زۇنۇن قادىرى يېزىشقا قاتناشقان «غېرىپ – سەنەم» كىنو سىنارىيەسى 1980-يىلى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان. «چېنىقىش» دىگەن ھىكايىلار توپلىمى 1980-يىللاردا يەنە قايتا نەشىر قىلىنغان.

    (بۇ ماتىرىيال «ئاسىيا كىندىكى» گېزىتىنىڭ 1997-يىل 30-ئۆكتەبىر سانىدىكى كىرىمجان ئابدۇرىھىمنىڭ «زۇنۇن قادىرى ۋە ئۇنىڭ ئەدەبىياتىمىزغا قوشقان تۆھپىسى» ناملىق ماقالىسىنى ئاساسىي مەنبە قىلىپ تۇرۇپ تەييارلاندى.)




    لوﺗﭙﯘﻟﻼ ﻣﯘتەللىپنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




            ﺋﻮﺕ ﻳﯜﺭﻩﻙ ﺷﺎﺋﯩﺮﯨﻤﯩﺰ لوﺗﭙﯘﻟﻼ ﻣﯘﺗﻪﻟﻠﯩﭗ 1922-ﻳﯩﻠﻰ 11-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 22-ﻛﯜﻧﻰ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﻗﺎﺯﺍﻗﯩﺴﺘﺎﻧﻨﯩﯔ ﺋﺎﻟﯩﻤﯘتاﺋﻮﺑﻼﺳﺘﯩﻐﺎ ﻗﺎﺭﺍﺷﻠﯩﻖ ﭼﯜﻧﭽﻪ ﻳﯧﺰﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺳﺎﻳﺒﻮﻳﻰ ﻣﻪﮬﻪﻟﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ . 1931 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻏﯘﻟﺠﯩﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ . ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﮬﯧﺰﯨﻤﺎﺧﯘﻥلوتپۇللانىﺭﻭﺱ ﯞﻩتاتارﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻠﯩﺮﯨﺪﻩ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﺎﻥ ...
          لۇتپۇللا 14 يېشىدىن باشلاپلا نادىر شېئىرلارنى يېزىشقا كىرىشكەن بولۇپ ،ئۆزىنىڭ قىسقىغىنە 23 يىللىق ھاياتىدا «يىللارغا جاۋاپ » خىيالچان تىلەك « بۇ مېنىڭ ياش غۇنچە گۈلۈم ئېچىلاتتى »قاتارلىق ئۆلمەس شېئىرلارنى ،«پادىشاھ سامورايلىرى ھالسىرايدۇ » « ئەجەل ھودۇقۇشىدا » ناملىق مەشھۇر فېلىيەتونلارنى يېزىپ قالدۇردى ،شائىر ئەسەرلىرىنىڭ تىلى گۈزەل ،چۈشۈنۈشلۈك ، ئوبرازلىق بولغاندىن سىرىت مىللەتپەرۋەرلىك ، خەلىقپەرۋەرلىك مەزمۇندارلىقى بىلەن يېرىم ئەسىردىن ئارتۇق ۋاقىتتىن بېرى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قىزغىن سۆيۈپ ئوقۇشىغا ،ۋە ئۈلگە قىلىشىغا مۇيەسسەر بولماقتا !!
            لۇتپۇللا مۇتەللىپ 1941-يىلى ئۈرۈمچىدىكى ئوقۇشىنى تاماملىغاندىن كېيىن ، شىنجاڭ گېزىتى ئىدارىسىدا خىزمەت قىلغان، كىيىن گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرى تەرىپىدىن كۆزگە قادالغان مىخ دەپ ئاقسۇغا يۆتكىۋېتىلگەن ، كېيىن ئاقسۇ گېزىتىدە ئىشلىگەن ۋە بىلال ئەزىزى ، مۇنىردىن خوجا قاتارلىق ئىلغار ياشلار بىلەن تونۇشۇپ ، ئاقسۇدا ئاقارتىش ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللانغان .
    1944 يىلى غولجىدا ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى پارتىلغاندىن كېيىن ، لۇتپۇللا مۇتەللىپ ئىنقىلاپ سادالىرىغا ئىزچىل دىققەت قىلىپ تۇرغان ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئاقسۇدىكى گومىنداڭ ئەمەلدارلىرىمۇ ، لوتپۇللانى خەتەرلىك ئۇنسۇر تىزىملىكىگە كىرگۈزۈپ ، 1945-يىلى مىللى ئارمىيە سايرامدىن ئۆتۈپ بايغا چۈشۈپ ئاقسۇغا يۈرۈش قىلغاندا گومىنداڭ ئەمەلدارلىرى لۇپتۇللا مۇتەللىپ ، بىلال ئەزىزى ، مۇنىردىن خوجا قاتارلىق ئوغلانلارنى قولغا ئېلىپ تۇرمىگە قامىغان ، 1945-يىلى مىللى ئارمىيە ئونسۇغا چۈشكەندە ، گومىنداڭ تېخىمۇ غالجىرلاشقان ۋە 9-ئاينىڭ 18 كۈنى لۇتپۇللا قاتارلىقلارنى تۈرمىدە ۋەھشىلەرچە قەتىل قىلغان . كىيىن كىشلەرلوتپۇللا قاتارلىقلارنىڭ مېيىتنى ئەۋرەز كارىزىغا تاشلىۋىتىلگەن يېرىدىن تېپىپ چىققان ۋە يۇيۇپ تاراپ ئاقسۇ شەھەرى ئاق مەسچىتنىڭ ئارقىسىدىكى ( ھازىرقى شىياڭگاڭ بازىرىنىڭ ) ئۇتتۇرىدىكى ئاممىۋى قەۋرىستانلىققا دەپنە قىلغان .
            لوتپۇللا مۇتەللىپ ئۇيغۇر يېڭى ئەدەبىياتى ئۈچۈن ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشقان ۋە ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىغا زور تەسىرلەرنى كۆرسەتكەن شائىر ، ئەدىب بۇلۇپلا قالماستىن بەلكى مىللەتنىڭ ئازاتلىقى ، تىنىچلىقى ، ۋە تەرەققىياتى ئۈچۈن كۈرەش قىلىش يولىدا قۇربان بولغان كۈرەشچان ئەزىمەت . بىز مەرھۇمنىڭ قىسقىغىنا ئەمما ئۇلۇغ ھاياتىدا قالدۇرغان ئۆچمەس ئىش -ئىزلىرىنى چەكسىز سېغىش ۋە چوڭقۇر ھۆرمەت ئىچىدە ئەسلەپ ، ياد ئېتىپ تۇرىمىز !

    داۋامى بار...
    بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • پۇل:+10(chogluk) ajir
  • شىنجاڭ بابۇر ئىختىساسلىقلار بازىرى
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-09 10:18 17 -قەۋەت
    دەۋران
    دەرىجىسى : يىتەكچى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 27946
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 426
    ئۇنۋان:6 دەرىجە ھازىرغىچە426دانە
    شۆھرەت: 451 نۇمۇر
    پۇل: 382 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :179(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-04-02
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    سۈرىتى بىلەن  يېزىڭلا مۇنداق! سىلى مۇنبەرگە سۈرەت چىقىرىشقا خىلى ئۇستىغۇ؟
    مەلۇم بىر شىركەت تولۇق رەسمىيەتلىرى بىلەن سېتىلىدۇ
    قاچان ھاۋا ئېچىلىپ بۇلۇت تارايدۇ، ئۇيغۇرۇم،
    | ۋاقتى : 2008-06-09 11:41 18 -قەۋەت
    maslihatqi
    دەرىجىسى : يىتەكچى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 23481
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 559
    ئۇنۋان:7 دەرىجە ھازىرغىچە559دانە
    شۆھرەت: 570 نۇمۇر
    پۇل: 1779 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :135(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-01-11
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-12
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    مەڭگۈتاش ئەپەندى  مەن بۇ قىتىم سىزگە يەنە بىرقىتىم چوڭقۇر رەھمەت  ئېيتىمەن !  رەخمەت !
    سىز دائىم قىممىتى بار ئىشلار بىلەن تورداشلارنىڭ مۇئەييەنلەشتۈرىشىگە ئېرىشىسىز .
    دىيارىم تور ئويۇنلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ ! ئەڭ يېڭى - ئەڭ قىزىقارلىق
    ئىنسان ئۆز تىلى بىلەن مەخپى .
    | ۋاقتى : 2008-06-09 13:26 19 -قەۋەت
    kaknus
    دەرىجىسى : دىيارىم ئەزاسى


    UID نۇمۇرى : 30382
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 86
    ئۇنۋان:2 دەرىجە ھازىرغىچە86دانە
    شۆھرەت: 86 نۇمۇر
    پۇل: 358 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :66(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-05-09
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    جاپا تارتتىڭىز ،ماختاشقا ئەرزىيسىز جۇمۇ!  
    مۇنبەرگە تىما يوللىسىڭىز سىزگە كېرەك بولىدىغان بىزەك رەسىملەر بۇ يەردە
    | ۋاقتى : 2008-06-09 15:08 20 -قەۋەت
    aytvrk
    دەرىجىسى : تىرىشچان ئەزا


    UID نۇمۇرى : 26468
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 88
    ئۇنۋان:2 دەرىجە ھازىرغىچە88دانە
    شۆھرەت: 150 نۇمۇر
    پۇل: 451 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :130(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-03-10
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئەجرىڭىزگە كۆپ رەھمەت!جاپا تارتتىڭىز!ئاللاھ قولىڭىزغا دەرت بەرمىسۇن......
    چولپانلارغا بىلەت تاشلاش پائالىيتى باشلاندى دەرھال ھەركەتلىنىڭ بۇ يەردىن بىلەت تاشلاڭ
    ۋاقتىڭ كەتتى، بەختىڭ كەتتى دېمەكتۇر~!
    | ۋاقتى : 2008-06-09 18:34 21 -قەۋەت
    suzanna
    دەرىجىسى : دىيارىم ئەزاسى


    UID نۇمۇرى : 29191
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 55
    ئۇنۋان:2 دەرىجە ھازىرغىچە55دانە
    شۆھرەت: 70 نۇمۇر
    پۇل: 447 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :55(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-04-20
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ياخشى  يوللاپسىز ئەجرىڭىزگە كۆپ رەھمەت  
    دىيارىم تور ئويۇنلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ ! ئەڭ يېڭى - ئەڭ قىزىقارلىق
    تىل بايلىق دېمەكتۇر!!!
    | ۋاقتى : 2008-06-09 20:21 22 -قەۋەت
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    روزى سايىتنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




          شائىر روزى سايىت 1943-يىلى 9-ئايدا خوتەن گۇما ناھىيىسىنىڭ شەيدۇللا دېگەن تاغلىق كەنتىدە ھەربىي گازارمىدا كونا ئەسكەر ئائىلسىدە دۇنياغا كەلگەن. 1950-يىلىغىچە ئائىلە تەربىيىسىدە بولغان. 1954-يىلى خوتەن شەھىرى «چايخانا» باشلانغۇچ مەكتەپتە، 1958-يىلى چوتەن ۋىلايەتلىك1-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ تولۇسىز سىنىپلىرىدا ئوقۇپ، 1973-يىلى 9-ئايغىچە بولغان 15 يىل ئىچىدە خوتەن شەھەر ئىلىچى يېزىسىدا، خوتەن ناھىيە بۇزاق يېزىسى ۋە «سېرىقئوت» دېھقانچىلىق مەيدانىدا دېھقانچلىق قىلغان. 1973-يىلى قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستىتۇتىنىڭ تىل-ئەدەبىيات فاكۇلتىتىغا قوبۇل قىلىنىپ، 1976-يىلى ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كىيىن، خوتەن ناھىيىلىك دارىلمۇئەللىمىن مەكتىپىدە ۋە خوتەن ناھىيە لاڭرۇ يېزىلىق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان.
            شائىر روزى سايىت يەڭگىل ، ھىسياتقا باي، شېئىرىلىرى بىلەن تونۇلغان. ئۇيغۇر بۈگۈنكى دەۋر شېئىرىيىتىدە شۆھرەت قازانغان شائىر.
            شائىر ئۆزىنىڭ قىسقىغىنە ھايات مۇساپىسىدە بۈگۈنكى دەۋر ئۇيغۇر شېئىرىيىتىگە زور تۆھپىلەرنى قوشۇش بىلەن بىرگە، جاندىل بىلەن ئۆزىنى ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ تەرەققىياتى ۋە يۈكسىلىشىگە بېغىشلىدى.
            روزى سايىت يېڭى دەۋر ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدە بەلگىلىك تەسىرىگە ئىگە شۇنداقلا ئەدەبىيات ساھەسىدىكى تەسىرىدىن ئاۋام-خەلق ئارىسىدىكى تەسىرى چوڭ شائىر. ئۇنىڭ شېئىرلىرى ھاياتنىڭ ھەربىر بۇلۇڭلىرىغىچە يېتىپ بېرىپ، خەلقىمىزنىڭ ھالىغا مۇڭداش، دەردىگە دەرمان بولدى.
            دېھقانلار تۇرمۇشىنى ئاساسىي تېما قىلغان. شۇنداقلا دېھقانلار تۇرمۇشىنى ۋە ھاياتىنى ئوبرازلىق ئەكس ئەتتۈرۈش بىلەن بىرگە ئۇلارنىڭ ئىدىيىۋى ھىسياتىنى ئىپادىلگەنلىكى، ھايات رېتىمىغا ماسلىشىپ ئۇسلۇبى يەڭگىل، تىلى ئاممىباب ھازىر جاۋابلىقى بىلەن ئۆزىگە خاس ئىجادىيەت ئالاھىدىلىكىنى شەكىللەندۈرگەن، ھەم «دېھقان شائىرى» دەپ تەرىپلەنگەن.
    شائىر تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان چاغلىرىدا ئەدەبىي ئىجادىيەتكە ھەۋەس باغلىغان بولۇپ، 15يىللىق دېھقانچلىق ھاياتىدىمۇ ئەدبىي ئىجادىيەت مەنتىقىسىنى ئۈچۈپ قويمىغان. 1973-يىلى «قەشقەر گېزىتى» دە ئېلان قىلنغان «دېھقانمۇ بولدى داشۆسىڭ» ناملىق شېئىرى بىلەن مەتبۇئاتلاردا ئەسەر ئېلان قىلشقا باشلىغان. ئۇنىڭ ھازىرغىچە «قاشتېشى رىۋايىتى»، «شېئىرىي چۆچەكلەر»، «بۇ قىز كىمنى تاللىسۇن»، «مەرھابا»،«خىيالدىن تۆرەلگەن خىياللار»، «ئۆي ئالمىغىن، ئۆيلەنمىگىن، ئۆلىمىگىن» قاتارلىق شېئىرىي داستانلار توپلىمىنى نەشىرقىلغان. ئالاھىدە تەكىتلەپ ئۆتۈشكە تېگىشلىكى شۇكى ئۇنىڭ شېئىرلىرى كۆپ بولۇپلار قالماستىن بەدىئىي جەھەتتىمۇ ئالاھىدە يۇقىرى، شۇ سەۋەبتىن ئىزچىل ھالدا ئەدەبىيات ساھەسىدىكىلەرنىڭ يۇقىرى باھاسىغا، ئاۋام-خەلقنىڭ سۆيۈپ ئوقىشىغا مۇيەسسەر بولدى. ئۇ 15يىل دېھقان بولغىنىغا ۋە ئۆزىگە «دېھقان» دېگەن تەخەللۇسنى قويغىنىغا لايىق ئىزچىل ھالدا دېھقانلار تۇرمۇشىنى كۈيلەپ كەلدى. ۋە ئەسەرلىرىنى باشتىن ئاخىرى دېھقانلارغا چۈشىنشلىك بولغان جانلىق خەلق تىلىنى قوللىنىپ ئەسەر يازدى. شۇڭىمۇ ئۇنىڭ ئەسەرلىرىنىڭ تىلى راۋان، ئاسان ئەستە قالىدىغان، خەلق قوشاقلىرىغا ئوخشايدۇ. شائىر ئۆزىمۇ ئۆزىنى «قوشاقچى» دەپ ئاتايدۇ.
            روزى سايىت «چۈشنامە» قاتارلىق 12 پارچە داستان، باللادا، 1000پارچىدىن ئارتۇق شېئىر ۋە روبائى يازغان. ئۇنىڭ «قاشتېشى رىۋايىتى»، «كۆڭۈلدىكى گەپلەر»، «مۇھەببەتتىن پۇتكەن ناخشىلار»، «روبائىلار»، «تۇيۇقلار»، «پاھ،دىھقاننىڭ ھەيكىلى» قاتارلىق 10 نەچچە پارچە داستان ۋە شېئىرلار توپلاملىرى نەشىر قىلىنغان. بىر قىسىم شېئىر ۋە ھىكايىلىرى خەنزۇ تىلىغا تەرجىمە قىلىنغان ۋە ئەدىبىيات دەرسلىكلىرىگە كىرگۇزۇلگەن.
            روزى سايىتنىڭ «ئاھ، مىنىڭ مىللىتىم»، «دىھقان بولماق تەس»، «دىھقان يىغلايدۇ» قاتارلىق بىر تۇركۇم شېئىرلىرى جامائەتچىلىك ئىچىدە كۇچلۇك تەسىر پەيدا قىلغان. «دىھقان يىغلايدۇ»، «چۈشنامە»، «بالىلار پۇلغا زار، چىرىكلەر بەدخەج»، «بارات يازغان ھىكايە»، «يىپەك يولىدا نۇرۇز» قاتارلىق داستان، شېئىر، ھىكايە ۋە تىلىۋىزىيە بەدىئى سەنئەت فىلىملىرى؛ «بۇ جاھان»، «جاھان كەڭرى، يول كەڭرى« قاتارلىق كۆپلىگەن ناخشا تىكىستلىرى دۆلەت ۋە ئاپتونوم رايۇن دەرىجىلىك ئىجادىيەت مۇكاپاتلىرىغا ئىرىشكەن. شائىر 2001-يىلى «ئۇيغۇر گىلىمى» ناملىق ئەسىرى بىلەن 11-نۆۋەتلىك شىنجاڭ «خانتەڭرى ئەدىبىيات مۇكاپاتى» غا ئىرىشكەن.
            روزى سايىت 2001-يىلى 9-ئايدا كىسەللىك سەۋەبى بىلەن خوتەن شەھرىدە ۋاپات بولدى. شائىر روزى سايىتنىڭ ۋاپاتى  ئۇيغۇر ئەدىبىيات سەنئىتى ئۇچۇن زور يوقۇتۇش بولدى. شائىر ئۆزىنىڭ ئەسەرلىرى بىلەن ئەل قەلبىدە مەڭگۇ يادلىنىدۇ...




    تېيىپچان ئىليوفنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




          ھازىرقى زامان ئۇيغۇر شېئىرىيتىنىڭ ئاساسچىلىرىدىن بىرى، مەملىكەت ئىچى ھەم سىرتىدا زور ئابرويغا ئىگە بولغان ئاتاقلىق شائىر، ئەدەبىياتشۇناس ۋە جامائەت ئەربابى تىيىپچان ئىليوف 1930- يىلى 4- ئاينىڭ 11- كۈنى ئىلى ۋىلايىتىنىڭ قورغاس ناھىيسىدە مەرىپەتلىك دېھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن . 1938- يىلدىن 1948- يىلغىچە قورغاس ناھىيسىدىكى باشلانغۇچ ، تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپلەردە ۋە دىني مەكتەپتە ئوقۇغان . 1948- يىلى 8- ئايدىن 1950- يىلنىڭ ئوتتۇرىلىرىغچە ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى ۋاقتىلىق ھۆكۈمىتىنىڭ ئورگان گېزىتى « ئالغا گېزىتى » دە مۇھەررىر بولغان . 1950- يىلدىن 1955- يىلغىچە شىنجاڭ ئۆلكىلىك مەدەنىيەت ئىدارىسنىڭ ئەدەبىيات - سەنئەت بۆلۈم باشلىقى ، 1955- يىلدىن 1958- يىلغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق پارتكوم تەشىۋىقات بۆلۈمى ئەدەبىيات - سەنئەت باشقارمىسنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى، ئاپتونۇم رايونلۇق ئەدەبىيات - سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسى پارتىيە گۇرۇپپىسىنىڭ مۇئاۋىن شۇجىسى ، ئاپتونۇم رايونلۇق يازغۇچىلار جەمئىيتىنىڭ باش كاتىپى ، « شىنجاڭ ئەدەبىيات - سەنئىتى » ( ھازىرقى - « تارىم » ) ژورنىلىنىڭ مۇئاۋىن باش مۇھەرىرى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن . 1979- يىلى جوڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيتىنىڭ 3- نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك قۇرۇلتىيدا ۋە 1985- يىلى جوڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيتىنىڭ 4- نۆۋەتلىك مەمىلىكەتلىك قۇرۇلتىيدا جوڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، جوڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيتى مىللەتلەر ئەدەبىياتى كومىتېتىنىڭ مۇدىرىيەت ئەزاسى ، 1980- يىلى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق ئەدەبىيات - سەنئەت بىرلەشمىسنىڭ 3- نۆۋەتلىك قۇرۇلتىيدا ئەدەبىيات- سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ۋە جوڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيتى شىنجاڭ شۆبىسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى بولۇپ سايلانغان . ئۇ 1961- يىلدىن بۇيان جوڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيتىنىڭ ئەزاسى، جوڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيتى شىنجاڭ شۆبىسنىڭ كەسپى يازغۇچىسى ئىدى. 1989- يىلى 2- ئاينىڭ 19 - كۈنى 69 - يېشىدا ۋاپات بولدى .
          تىيىپچان ئىليوف - يېڭى ھايات ۋە پارلاق كېلەچەكنىڭ يالقۇنلۇق كۈيچىسى ، ھەممىنىڭ ھۆرمىتى ۋە ئىشەنچىسىگە ئېرىشكەن كۆپ مەھسۇلاتلىق شائىر . ئۇ 40 يىللىق ئەدەبىي ئىجادىيەت پائالىيتىدە شېئىر ئىجادىيتى بىلەن ئىزچىل شوغۇللىنىپ، مىڭ پارچىدىن ئارتۇق شېئىر ، باللادا ، داستان ۋە رۇبائىيلارنى يازغان. بۇ ئەسەرلەرنىڭ كۆپ قىسمى «شەرق ناخشىسى» ( ئالمۇتا « يېڭى ھايات » نەشىرىياتى 1951- يىل )، « تىنىچلىق ناخشىسى » ( مىللەتلەر نەشىرىياتى ، 1953- يىل ) ، « تۈگمەس ناخشا » ( مىللەتلەر نەشىرىياتى، 1957- يىل)، « ۋەتىنىمنى كۈيلەيمەن» ( شىنجاڭ خەلىق نەشىرىياتى ، 1963- يىل)، «زەپمۇ چىرايلىق كەلدى باھار » ( شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى، 1980- يىل)، «باھار ئىلھامى» ( مىللەتلەر نەشىرىياتى، 1984- يىل)، «تاللانغان شېئىرلار » ( شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى، 1985- يىل)، «تۆھمەت قۇربانى» ( قەشقەر ئۇيغۇر نەشىرىياتى، 1986- يىل ) ، «يانتاق» ( مىللەتلەر نەشىرىياتى، 1989- يىل ) قاتارلىق توپلاملىرىغا كىرگۈزۈلگەن. «تىنىچلىق ناخشى (خەلىق ئەدەبىياتى نەشىرىياتى، 1956- يىل )، «تىيىپچان ئېليوف شېئىرلىرىدىن تاللانما» ( خەلىق ئەدەبىياتى نەشىرىياتى، 1982- يىل) قاتارلىق شېئىرلار توپلاملىرى خەنزۇچە نەشىر قىلىنغان . كۆپلىگەن شېئىرىلىرى ئېلىمىزدىكى قازاق، موڭغۇل، قىرغىز، چاۋشىيەن قاتارلىق قېرىنداش مىللەتلەر تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنغان . بىر قىسىم شېئىرلىرى ئېنگىلىز ، رۇس ، فىرانسوز ۋە تۈرك تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنغان.



    داۋامى بار...
    بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • شۆھرەت:+10(islam~1400) yahxi
  • مۇنبەرگە تىما يوللىسىڭىز سىزگە كېرەك بولىدىغان بىزەك رەسىملەر بۇ يەردە
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-09 22:47 23 -قەۋەت
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئەسەت سۇلايماننىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




    ئەسەت سۇلايمان 1969-يىلى قۇمۇلدا تۇغۇلغان. 1986-يىلى قۇمۇل شەھەرلىك راھەتباغ ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ، شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا قوبۇل قىلىنغان. 1991-يىلى ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كېيىن، يەنە شۇ فاكۇلتېتنىڭ ماگىستېر ئاسپىرانتلىقىغا قوبۇل قىلىنغان. 1994-يىلى فولكلور ۋە خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى كەسپى بويىچە ماگىستېرلىق ئىلمىي ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن. شۇنىڭدىن باشلاپ شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇتقۇچىلىق ۋە تەتقىقات ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللانغان. 1995-يىلى 10-ئايدىن 1996-يىلى 5-ئايغىچە جۇڭگو ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسى ئاسپىرانتورىيىسىنىڭ ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىياتى ئىنستىتۇتىدا ھەمكارلاشما تەتقىقات تېمىسىنى ئىشلىگەن. 1996-يىلى 9-ئايدا جۇڭگو ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسى ئاسپىرانتورىيىسىنىڭ دوكتورلۇق ئاسپىرانتلىقىغا قوبۇل قىلىنغان. ئۈچ يىللىق جاپالىق ئىزدىنىش نەتىجىسىدە 1999-يىلى 7-ئايدا ئەلا نەتىجە بىلەن ئوقۇش تاماملاپ، ئەدەبىيات پەنلىرى بويىچە دوكتورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن. شۇنىڭدىن باشلاپ شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇتۇش، ئىلمىي تەتقىقات ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنىپ كەلمەكتە. بۇ جەرياندا فلولوگىيە ئىنستىتۇتىنىڭ ماگىستېر ۋە دوكتور ئاسپىرانتلىرىغا «ئېپوسلار تەتقىقاتى»، «مىللىي ئەدەبىيات ئۈستىدە سېلىشتۇرما تەتقىقات»، «دىنشۇناسلىق»، «سېلىشتۇرما ئەدەبىيات»، «مەدەنىيەت ئىنسانشۇناسلىقى»، «ئەپسانىشۇناسلىق»، «20-ئەسىر ئۇيغۇر ئەدەبىياتى» قاتارلىق دەرسلەرنى ئۆتۈشنى ئۆز ئۈستىگە ئېلىپ كەلدى. يەنە بىر تەرەپتىن ئەدەبىيات كەسپىدىكى تولۇق كۇرس ئوقۇغۇچىلىرىغا «ئەپسانىشۇناسلىق»، «ئېپوسشۇناسلىق» قاتارلىق دەرسلەرنى ئۆتۈپ كەلدى.
    ئوقۇتۇش ئىشلىرىدىن سىرت، ئۇ پۈتۈن زېھنىنى ئىلمىي تەتقىقات ئىشلىرىغا قاراتتى ھەمدە بۇ جەھەتتە كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈردى. ھازىرغىچە ئۇنىڭ «تەكلىماكانغا دۈملەنگەن روھ» (2000-يىلى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى»)، «خەمسىچىلىك ۋە ئۇيغۇر ئەدەبىياتى» (خەنزۇچە، شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى 2002-يىلى)، «تارىم قوۋۇقى چېكىلگەندە» --- ئەسەت سۇلايمان ئەسەرلىرى (1) (شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2002-يىلى)، «ئۆزلۈك ۋە كىملىك» (2006-يىلى، شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى نەشرى) «ئەلىشىر ناۋائىي»، «ئۇيغۇر توتېم مەدەنىيىتى» قاتارلىق كىتابلىرى نەشر قىلىندى ھەمدە ئىلمىي ساھەدىكى ئوقۇرمەنلەرنىڭ ياخشى باھاسىغا ئېرىشتى. مەملىكەت ئىچىدىكى نۇقتىلىق ژورناللاردىن «مىللەتلەر ئەدەبىياتى»، «چەت ئەل ئەدەبىياتى ئوبزورى»، «غەربىي شىمال مىللەتلەر تەتقىقاتى» قاتارلىق يادرولۇق ژورناللاردا ھەمدە ئاپتونوم رايونىمىزدىكى ئۇيغۇرچە ۋە خەنزۇچە ژورناللاردا 50 نەچچە پارچە ئىلمىي ماقالە ئېلان قىلدى. بولۇپمۇ يېقىنقى بىرقانچە يىلدىن بۇيان «شىنجاڭ مەدەنىيىتى»، «مىراس» قاتارلىق ژورناللاردا ئېلان قىلغان ئۇيغۇر مەدەنىيەت پسىخىكىسى ۋە بوستانلىق مەدەنىيىتىگە دائىر بىر يۈرۈش ماقالىلىرى خېلى زور تەسىر قوزغىدى. ئۇنىڭ «ئۇيغۇر مەدەنىيەت پسىخىكىسى ئۈستىدە تەتقىقات»، «ئۇيغۇرلاردا ئىسىم-فامىلە مەدەنىيىتى ئىسلاھاتى» قاتارلىق ئىككى پارچە ماقالىسى ياپونىيىدە، «ئالتاي مەدەنىيەت چەمبىرىكىدە يالماۋۇز ئوبرازى» ناملىق ماقالىسى تۈركىيىدە ھەمدە ئېپوسشۇناسلىققا دائىر بىر پارچە ماقالىسى قىرغىزىستاندا ئېلان قىلىندى.
    ئۇنىڭ دوكتورلۇق دىسسېرتاتسىيىسى ئاساسىدا يوللىغان «پارس ۋە تۈركىي تىللىق خەلقلەر ئەدەبىياتىدىكى خەمسىچىلىك ھادىسىسى ئۈستىدە سېلىشتۇرما تەتقىقات» ناملىق تېمىسى 2000-يىلى دۆلەت پەلسەپە ۋە ئىجتىمائىي پەنلەر تەتقىقات تۈرى سۈپىتىدە تەستىقلاندى ھەمدە ئىككى يىللىق ئىزدىنىش نەتىجىسىدە غەلىبىلىك تاماملاندى. ئۇنىڭدىن باشقا ئۇ يەنە مەكتەپ دەرىجىلىك تەتقىقات تېمىسىدىن ئىككىگە رىياسەتچىلىك قىلدى ۋە دۆلەتلىك تەتقىقات تېمىلىرىدىن بىر قانچىگە قاتناشتى.
    دوكتور ئەسەت سۇلايمان 2002-يىلىدىن باشلاپ، ئۇيغۇر ھازىرقى ۋە بۈگۈنكى دەۋر ئەدەبىياتى يۆنىلىشى بويىچە ماگىستېر ئاسپىرانتلارنى يېتەكلەشكە باشلىدى.
    دوكتور ئەسەت سۇلايماننىڭ نەتىجىلىرى كۆپ قېتىم ئاپتونوم رايونىمىزدىكى رادىئو-تېلېۋىزىيە، گېزىت-ژورناللاردا تونۇشتۇرۇلدى ۋە تەشۋىق قىلىندى. مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى، شىنجاڭ مالىيە-ئىقتىساد ئىنستىتۇتى، شىنجاڭ مائارىپ ئىنستىتۇتى قاتارلىق ئالىي مەكتەپلەردە ۋە ئۈرۈمچىدىكى بىر قىسىم ئوتتۇرا مەكتەپلەردە تەكلىپ بويىچە لېكسىيە سۆزلىدى. ئۇ 200-يىلى 12-ئايدا ياپونىيە فۇكۇكا قىزلار ئۇنىۋېرسىتېتى ۋە توكيو مەركىزىي ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ تەكلىپى بويىچە ياپونىيىدە بىر ئاي ئىلمىي زىيارەتتە بولدى. بۇ جەرياندا ئۇ فۇكۇكا قىزلار ئۇنىۋېرسىتېتى ۋە توكيو مەركىزىي ئۇنىۋېرسىتېتىدا «زامانىۋىيلىشىش دولقۇنى ئىچىدىكى ئۇيغۇر ئەنئەنىۋىي مەدەنىيىتى»، «ئۇيغۇر ئىسىم فامىلە مەدەنىيىتى ۋە نۆۋەتتىكى ئىسلاھاتى» قاتارلىق تېمىلاردا بىرقانچە قېتىم لېكسىيە سۆزلىدى. شۇنداقلا ياپونىيىلىك كەسپداشلىرىنىڭ ياخشى باھاسىغا ئېرىشتى. 2003-، 2004-يىللىرى شىۋېتسىيىنىڭ ستوكھولم ئۇنىۋېرسىتېتىدا بىر يىل ئوقۇتۇش ۋە تەتقىقات بىلەن شۇغۇللانغان. يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، يەنە ياپونىيە، شىۋېتسىيە، ئەنگلىيە، گېرمانىيە، قازاقىستان قاتارلىق دۆلەتلەردە خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنلىرىغا قاتناشقان ھەمدە ئىلمىي لىكسىيىلەردە بولغان. ئەسەت سۇلايمان 2005-يىلى پروفېسسورلۇق ئىلمىي ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن. 2006-يىلى ئاپتونوم رايون بويىچە «مۇنەۋۋەر پوستدوكتور» بولۇپ باھالانغان. ھازىر 2007-يىلى تاماملىنىدىغان پوستدوكتورلۇق تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللانماقتا.



    داۋامى بار...
    شىنجاڭ بابۇر ئىختىساسلىقلار بازىرى
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-09 22:57 24 -قەۋەت
    pariay
    دەرىجىسى : تىرىشچان ئەزا


    UID نۇمۇرى : 25481
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 235
    ئۇنۋان:4 دەرىجە ھازىرغىچە235دانە
    شۆھرەت: 235 نۇمۇر
    پۇل: 857 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :49(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-02-20
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-14
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئەجرىڭىزگە كوپتىن - كوپ رەخمەت ! ،،،كۆپلىگەن يازغۇچىلىرىمىزنىڭ تەرجىمىھالى بىلەن تۇنۇشۇۋالدۇق !
    دىيارىم تور ئويۇنلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ ! ئەڭ يېڭى - ئەڭ قىزىقارلىق
    كۆڭۇلدىن سۇ ئىچكەندە كۆڭۇل ، باياۋاندىن قىياق ئۈنىدۇ !
    | ۋاقتى : 2008-06-09 23:55 25 -قەۋەت
    kaxhar
    دەرىجىسى : يىتەكچى ئەزا


    UID نۇمۇرى : 26877
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 456
    ئۇنۋان:6 دەرىجە ھازىرغىچە456دانە
    شۆھرەت: 491 نۇمۇر
    پۇل: 1632 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :188(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2008-03-16
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    دىيارىمدىكى يولداشلارنى كۆپتەرەپلىمە بىلمگە ئىگە قىلغانلىقىڭىزغا رەھمەت ئېيتىمەن ،ئۇسساپ قالغانسىز ،قېنى  غا
    دىيارىم تور ئويۇنلىرىدىن ھوزۇرلىنىڭ ! ئەڭ يېڭى - ئەڭ قىزىقارلىق
    ۋاقىت --- ھەممىدىن قىممەتتۇر~!
    | ۋاقتى : 2008-06-09 23:58 26 -قەۋەت
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئابدۇخالىق ئۇيغۇرنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




              ﺗﺎﻻنتلىق ﺷﺎﺋﯩﺮ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﺍﺧﻤﺎﻥ ﺋﻮﻏﻠﻰ 1901- ﻳﯩﻠﻰ 2 - ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 9 - ﻛﯜﻧﻰ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﺷﻪھىرىدە ﺳﻮﺩﯨﮕﻪﺭ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ . ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﻰ ﺋﯚﺯ ﺩﻩﯞﺭﯨﮕﻪ ﻧﯧﺴﺒﻪﺗﻪﻥ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﺎﺋﯩﻠﻪ ﺋﯩﺪﻯ . ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ 5 ﻳﯧﺸﯩﺪﯨﻼ ﺳﺎﯞﺍﺩﯨﻨﻰ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، 12 ﻳﺎﺷﻼﺭﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﻩ ﺩﯨﻨﯩﻲ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﺋﻮﻗﯘﭖ، ﺋﻪﺭﻩﭖ، ﭘﺎﺭس ﺗﯩﻠﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯚﮔﻪﻧﮕﻪﻥ ﯞﻩ ﻛﯩﻼﺳﺴﯩﻚ ﺷﺎﺋﯩﺮﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮىنى ﺋﻮﻗﯘﺷﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ .
              1916- ﻳﯩﻠﻰ ﭼﻮﯓ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﻣﯩﺠﯩﺖ ﮬﺎﺟﻰ ﺳﻮﺩﺍ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺭﻭﺳﯩﻴﯩﮕﻪ ﺑﺎﺭﻏﺎﻧﺪﺍ، ﺋﯘﻣﯘ ﺑﯩﻠﻠﻪ ﺑﯧﺮﯨﭗ، ﺭﻭﺳﯩﻴﯩﻨﯩﯔ ﺷﻪﻣﻪﻱ(ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺳﻤﭙﯩﻼﺗﻨﯩﺴﻜﻰ) ﺷﻪﮬﯩﺮﯨﺪﻩ ﺭﯗﺱ ﺗﯩﻞ- ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﻨﻰ ﺋﯜﮔﯩﻨﯩﺪﯗ . ﺗﯘﺭﭘﺎﻧﻐﺎ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻳﻪﻧﻪ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﻳﯧﯖﻰ ﺷﻪﮬﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﺷﯚﺗﺎﯕﻐﺎ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﺧﻪﻧﺰﯗ ﺗﯩﻞ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﻨﻰ ﺋﯚﮔﯜﻧﯩﺪﯗ ﯞﻩ ﺋﻪﻻ ﻧﻪﺗﯩﺠﻪ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻨﻰ ﺗﺎﻣﺎﻣﻼﻳﺪﯗ . ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘ ﺧﻪﻧﺰﯗ ﻛﯩﻼﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻮﻧﯘﺷﯘﭘﻼ ﻗﺎﻟﻤﺎﻱ، ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﯨﻤﯘ ﻣﯘﺋﻪﻳﻴﻪﻥ ﺳﺎﯞﺍﺗﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﺋﻪﻳﻨﻰ ﺩﻩﯞﯨﺮﺩﻩ ﺋﯘ ﺩﻭﺳﺖ ﺑﯘﺭﺍﺩﻩﺭﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﺧﻪﻧﺰﯗ ﻛﯩﻼﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻨﯩﯔ « ﺳﯘ ﺑﻮﻳﯩﺪﺍ » ، « ﻗﯩﺰﯨﻞ ﺭﺍﯞﺍﻗﺘﯩﻜﻰ ﭼﯜﺵ » ﺭﻭﻣﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﻪﺯﻣﯘﻧﯩﻨﻰ ﺳﯚﺯﻟﻪﭖ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ ﯞﻩ ﺳﯘﻥ ﺟﻮﯕﺸﻪﻥ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘﭖ، ﺩﯦﻤﯘﮔﺮﺍﺗﯩﻴﯩﮕﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪﻥ ﺗﻮﻧﯘﺷﯩﻨﻰ ﺋﯚﺳﺘﯜﺭﮔﻪﻥ . ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘ ﻣﻪﺯﮔﯩﻠﻠﻪﺭﺩﯨﻼ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺪﯨﻴﯩﺴﯩﺪﻩ ﻓﯩﺌﻮﯞﺩﺍﻝ ﻛﻮﻧﯩﻠﯩﻘﻘﺎ، ﺧﯘﺭﺍﭘﺎﺗﻠﯩﻘﻘﺎ ﯞﻩ ﻧﺎﺩﺍﻧﻠﯩﻘﻘﺎ ﻗﺎﺭﺷﻰ ﺗﯘﺭﯗﭖ، ﺋﯩﻠﯩﻢ - ﭘﻪﻧﻨﻰ ﺋﻮﻣﻮﻣﻼﺷﺘﯘﺭﯗﺵ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺟﻪﻣﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﺋﯚﺯﮔﻪﺭﺗﯩﺶ ﻏﺎﻳﯩﺴﻰ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ .
    1923 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺧﺴﯘﺕ ﻣﯘﮬﯩﺘﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﮔﻪ 2 - ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺳﻮﯞﯨﺖ ﺋﯩﺘﺘﯩﭙﺎﻗﯩﻐﺎ ﺑﯧﺮﯨﭗ، ﻳﻪﻧﻪ 3 ﻳﯩﻞ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺗﻪﮬﺴﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ . ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘ ﭘﻮﺷﻜﯩﻦ، ﻟﯧﺮﻣﯘﻧﺘﻮﯞ، ﺗﻮﻟﻮﺳﺘﻮﻱ ﯞﻩ ﮔﻮﺭﻛﻰ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘﭖ ﺭﯗﺱ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻮﻧﯘﺷﯩﺪﯗ . ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ﺋﯚﻛﺘﻪﺑﯩﺮ ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﺑﯩﻨﯩﯔ ﻏﻪﻟﯩﺒﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﯚﺯ ﻛﯚﺯﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻛﯚﺭﯛﭖ، ﻧﻪﺯﻩﺭ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﺴﯩﻨﻰ ﻛﯧﯖﻪﻳﺘﯩﺪﯗ . 1926 – ﻳﯩﻠﻰ ﯞﻩﺗﻪﻧﮕﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﭙﻼ ﻳﯧﯖﯩﭽﻪ ﺋﯩﻠﯩﻢ - ﭘﻪﻧﻨﻰ ﺗﻪﺭﻏﯩﭗ ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﮔﯧﺰﯨﺖ ژۇﺭﻧﺎﻝ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﮬﻪﺭﯨﻜﻪﺗﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺗﯘﺭﭘﺎﻧﺪﺍ ﺑﺎﺳﻤﺎ ﺯﺍﯞﯗﺗﻰ ﻗﯘﺭﯗﺷﻨﻰ ﺗﻪﺷﻪﺑﺒﯘﺱ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ . ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﻪﻛﺴﯩﻴﻪﺗﭽﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﺘﺎﺭست ﻳﺎﯓ ﺯﯨﺸﯩﯔ ﮬﯚﻛﯜﻣﯧﺘﻰ ﺑﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﻳﻮﻝ ﻗﻮﻳﻤﺎﻳﺪﯗ . ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﺋﺎﺳﺘﺎﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺧﺴﯜﺕ ﻣﯘﮬﯩﺘﻰ، ﭘﯩﭽﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﺴﻜﻪﻧﺪﻩﺭ ﺧﯘﺟﺎ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ 1927 – ﻳﯩﻠﻰ « ﺋﺎﻗﺎﺭﺗﯩﺶ ﺋﯘﻳﯘﺷﻤﯩﺴﻰ » ﻧﺎﻣﯩﺪﺍ ﺑﯩﺮ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺕ ﺟﻪﻣﯩﻴﯩﺘﻰ ﻗﯘﺭﯗﭖ، ﺋﯩﺌﺎﻧﻪ ﺗﻮﭘﻼﭖ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﻳﯧﯖﯩﺸﻪﮬﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﻧﯩﻴﺎﺯ ﺳﻪﻳﭙﯘﯓ ﺩﯦﮕﻪﻥ ﻛﯩﺸﯩﻨﯩﯔ ﻗﻮﺭﻭﺳﯩﺪﺍ ﺑﯩﺮ ﻳﯧﯖﻰ ﻣﻪﻛﺘﻪﭖ، ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻳﯧﻠﻰ ﻳﯧﯖﯩﺸﻪﮬﻪﺭ ﺋﺎﻕ ﺳﺎﺭﺍﻳﺪﺍ « ﮬﯚﺭﯨﻴﻪﺕ ﻣﻪﻛﺘﯩﭙﻰ »، ﻛﻮﻧﺎ ﺷﻪﮬﻪﺭ ﺟﻪﻧﯘﺑﯩﻲ ﻗﯘﯞﯗﻗﺘﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻣﻪﻛﺘﻪﭖ ﺋﺎﭼﯩﺪﯗ . . .
                 ﺑﯘ ﺩﻩﯞﯨﺮﺩﻩ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﯩﺘﯩﺪﻩ ﺯﻭﺭ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻠﻪﺷﻠﻪﺭ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺷﯧﺌﯩﺮﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﻣﻪﺯﻣﯘﻥ، ﺋﯚﺗﻜﯜﺭ ﺋﯩﺴﻴﺎﻧﻜﺎﺭﻟﯩﻖ ﺳﺎﺩﺍﻟﯩﺮﻯ ﮬﻪﺗﺘﺎ ﺋﻪﻳﻨﻰ ﺩﻩﯞﯨﺮﺩﯨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﺑﯩﺖ ﮬﺎﻛﯩﻤﻴﻪﺗﻨﻰ ﺋﻪﻧﺪﯨﺸﯩﮕﻪ ﺳﺎﻟﯩﺪﯗ . ﮬﯚﻛﯜﻣﻪﺕ ﺋﯘﻧﻰ ﺷﯧﺌﯩﺮ ﻳﯧﺰﯨﺸﺘﯩﻦ، ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺷﯧﺌﯩﺮﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘﺷﺘﯩﻦ ﭼﻪﻛﻠﻪﻳﺪﯗ .
                 ﺋﯚﺯ ﻏﺎﻳﯩﺴﻰ ﻳﻮﻟﯩﺪﺍ ﺗﯧﺰ ﭘﯜﻛﻤﻪﺱ ﺭﻭﮬﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ 1932 - ﻳﯩﻠﻰ 11- ﺋﺎﻳﺪﺍ « ﺋﻮﻳﻐﺎﻥ » ، « ﺋﺎﭼﯩﻞ » ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺷﯧﺌﯩﺮﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﺎﻕ ﺭﻩﺧﺘﻜﻪ ﭼﻮﯓ ﺧﻪﺗﻠﯩﻚ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﯧﺰﯨﭗ، ﻛﻮﭼﯩﻼﺭﻏﺎ ﭼﺎﭘﻼﭖ، ﺋﻪﻛﺴﯩﻴﻪﺗﭽﻰ ﮬﯚﻛﯜﻣﻪﺗﻨﯩﯔ ﮬﻪﻳﯟﯨﺴﯩﮕﻪ ﺗﺎﻗﺎﺑﯩﻞ ﺗﯘﺭﯨﺪﯗ .
    1932- ﻳﯩﻠﻰ 12- ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ ﺑﯧﺸﯩﺪﺍ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﯞﻩ ﻗﯘﻣﯘﻟﺪﺍ ﺩﯦﮭﻘﺎﻧﻼﺭ ﺯﯗﻟﯘﻣﻐﺎ ﻗﺎﺭﯨﺸﻰ ﻗﻮﺭﺍﻟﻠﯩﻖ ﻗﻮﺯﻏﯩﻼﯓ ﻛﯚﺗﯜﺭﯨﺪﯗ . ﻗﯘﻣﯘﻝ ﺩﯦﮭﻘﺎﻧﻼﺭ ﻗﻮﺯﻏﯩﻠﯩﯖﯩﻨﻰ ﺑﺎﺳﺘﯘﺭﯗﺷﻘﺎ ﺑﺎﺭﻏﺎﻥ ﺷﯩﯔ ﺷﯩﺴﻪﻱ 1933 - ﻳﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﺑﯧﺸﯩﺪﺍ ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﯩﮕﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﺸﯩﺪﺍ ﺗﯘﺭﭘﺎﻧﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﻩ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﻗﺎﻧﭽﻪ ﺳﻪﺑﺪﯨﺸﯩﻨﻰ ﺩﯦﮭﻘﺎﻧﻼﺭ ﻗﻮﺯﻏﯩﻠﯩﯖﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻧﯩﯟﻯ ﺗﻪﺭﻏﯩﺒﺎﺗﭽﯩﺴﻰ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﺗﯘﺗﻘﯘﻥ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﯘﺭﻣﯩﮕﻪ ﺗﺎﺷﻼﻳﺪﯗ . ﺟﺎﻟﻼﺕ ﺷﯩﯖﺸﯩﺴﻪﻱ 1933 - ﻳﯩﻠﻰ 3 - ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 13 - ﻛﯜﻧﻰ ﺋﯘﻧﻰ ﺳﻪﺑﺪﺍﺷﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻗﻮﺷﯘﭖ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﺷﻪﮬﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﯧﯖﻰ ﺷﻪﮬﻪﺭ ﻗﺎﺯﯨﺨﺎﻧﺎ ﻣﻪﺳﭽﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﻟﺪﯨﺪﺍ ﻗﻪﺗﻠﻰ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ . ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺑﻮﻳﻨﯩﻐﺎ ﻗﯩﻠﯩﭻ ﺗﻪﯕﻠﻪﻧﮕﻪﻧﺪﯨﻤﯘ ﺩﯛﺷﻤﻪﻧﮕﻪ ﺑﺎﺵ ﺋﻪﮔﻤﻪﻱ، ﺑﺎﺗﯘﺭﻻﺭﭼﻪ ﻛﯚﻛﺮﻩﻙ ﻛﯧﺮﯨﭗ، ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﻳﺎﻟﻘﯘﻧﻠﯘﻕ ﻧﯘﺗﯘﻕ ﺳﯚﺯﻟﻪﻳﺪﯗ . ﺑﻮﻳﻨﯩﻐﺎ ﻗﯩﻠﯩﭻ ﺋﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻧﺪﺍ « ﻳﺎﺷﯩﺴﯘﻥ ﺋﻪﺭﻛﯩﻨﻠﯩﻚ! » ، « ﻳﺎﺷﯩﺴﯘﻥ ﺋﺎﺯﺍﺩﻟﯩﻖ! » ﺩﻩﭖ ﻳﺎﯕﺮﺍﻕ ﺷﯘﺋﺎﺭ ﺗﻮﯞﻻﭖ ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧﻼﺭﭼﻪ ﻗﯘﺭﺑﺎﻥ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ......




    ئابدۇرۇېھىم ئۆتكۈرنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى




          شائىر، يازغۇچى، تەتقىقاتچى ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر (ئۆتكۈر - ئۇنىڭ ئەدەبىي تەخەللۇسى) 1923 - يىل 7 - ئايدا قۇمۇل شەھىرىدە سودىگەر ئائىلىسىدە تۇغۇلغان، ئاتا - ئانىسىدىن كىچىك چېغىدىلا يېتىم قېلىپ، دادىسىنىڭ دوستى، مەرىپەتپەرۋەر سودىگەر ئوسمان ھاجى ئائىلىسىدە چوڭ بولغان، دەسلەپ قۇمۇلدا دىنىي مەكتەپتە ئوقۇپ ساۋاتىنى چىقارغان ۋە خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى، ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى بىلەن تونۇشقان. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئۇرۇش مالىمانچىلىقى ۋە تۇرمۇش ئېھتىياجى تەپەيلىدىن ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن بىللە قۇمۇلدىن ئايرىلىپ، ئىلگىرى - كېيىن بولۇپ گەنسۇنىڭ جيۇچۈەن ۋىلايىتىگە ۋە ئاقسۇنىڭ ئۇپتۇرپان ناھىيسىگە كۆچۈپ بارغان، ئۇچتۇرپاندا پەننىي مەكتەپكە كىرىپ ئوقۇغان. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر 1936 - يىلى ئۈرۈمچىگە بېرىپ ئۆلكىلىك 1 - گىمنازىيىگە ئوقۇشقا كىرگەن، 1939 - يىلى بۇ مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ، سابىق شىنجاڭ ئىنىستىتۇتىغا ئوقۇشقا ئۆتكەن، 1942 - يىلى ئوقۇشنى تاماملاپ، ئۆلكىلىك قىزلار مەكتىپىدە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان، 1945 - يىلدىن 1949 - يىلغىچە مەتبۇئات ئورۇنلىرىدا ئىشلىگەن.
             ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئازادلىقتىن كېيىن، خېلى يىللارغىچە تەرجىمانلىق، تەتقىقات، ئوقۇتقۇچىلىق بىلەن شۇغۇللانغان، ئۇ، 70 - يىللارنىڭ ئاخىرلىرىدىن باشلاپ، شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسى مىللەتلەر ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتىنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك تەتقىقاتچىسى بولۇپ ئىشلەپ كەلگەن.
             ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئەدەبىيات ساھەسىگە 1940 - يىللىرى شېئىرىيەت ئارقىلىق كىرىپ كەلگەن. ئۇ، شۇنىڭدىن تارتىپ ھازىرغىچە ئىزچىل تۈردە شېئىر ئىجادىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىپ، بۇ ساھەدە ناھايتى چوڭ مۇۋەپپەقىيەتلەرنى قولغا كەلتۈرگەن ھەم ئۇيغۇر ھازىرقى زامان شېئىرىيىتىنىڭ ئالدىنقى قاتاردىكى ۋەكىللىرىنىڭ بىرىگە ئايلانغان. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈرنىڭ «تاڭ شاماللىرى»، « ياخشى»، «مەن ئاق بايراق ئەمەس» قاتارلىق شېئىرلىرى؛«ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك»، «قەشقەر كېچىسى» قاتارلىق داستانلىرى ھازىرقى زامان شېئىرىيىتىمىزدە ئالاھىدە مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. ئۇنىڭ شېئىرلىرىدا ئىلگىرى سۈرۈلگەن ئىدىيە ناھايىتى چوڭقۇر، قوللىنىلغان بەدىئىي تىل ۋە ئىستىلىستىكىلىق ۋاستىلەر پاساھەتلىك، ھېسايات بىلەن ئوبراز ناھايتى ياخشى ماسلاشتۇرۇلغان. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر شېئىرىيەتتە كلاسسىك شېئىرىيىتىمىزنىڭ ئېسىل ئەنئەنىسىگە ۋارىسلىق قىلغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئارۇز ۋەزنىدە يازغان غەزەللىرى ھازىرقى زامان غەزەلچىلىكىمىزنىڭ نەمۇنىلىرىدىن بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر يەنە نەسر ئىجادىيىتى » قاتارلىق ئېسىل نەسرلەرنى يازغان.
               ئابدۇرېھىم ئۆتكۈرنىڭ كېيىنكى يىللاردىكى ئىجادىيىتىدە رومانچىلىق ئالاھىدە مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. ئۇ، 80 - يىللاردىن تارتىپ بەدىئىي ئىجادىيەتتىكى يۈكسەڭ تالانتىنى تارىخىي رومان ئىجادىيىتىگە قارىتىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ 20 -، 30 -، 40 - يىللاردىكى ئىجتىمائىي تۇرمۇشنى، ئىنقىلابىي كۈرەشلىرىنى يورۇتۇپ بېرىدىغان «ئىز» ۋە «ئويغانغان زېمىن» رومانلىرىنى يازدى. بۇ رومانلار ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ئەدەبىياتى تارىخىدا ئەڭ ياخشى تارىخىي رومانلار ھېسابلىنىدۇ.
               ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر يەنە داڭلىق، نوپۇزلۇق ئەدەبىيات تەتقىقاتچىسى. ئۇ، «قۇتادغۇبىلىك» ھەققىدە چوڭقۇر، سىستېمىلىق تەتقىقات ئېلىپ بېرىپ «ئۇيغۇر خەلقىنىڭ Ⅺ ئەسىردە ئۆتكەن ئۇلۇغ مۇتەپەككۇر شائىرى - يۈسۈپ خاس ھاجىپ»، «يۈسۈپ خاس ھاجىپ ۋە ئۇيغۇر ئەدەبىياتى»، «ئۇلۇغ مۇتەپپەككۇر، شائىر يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ ئىدىيۋى سىستېمىسى توغرىسىدا» قاتارلىق ماقالىلەرنى يازغان. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر 1986 - يىلى ئامېرىكىنىڭ لوس - ئانژېلېس شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلگەن خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنىدا «قۇتادغۇبىلىك تەتقىقاتى جۇڭگودا» ناملىق ماقالىسىنى ئوقۇپ قىزغىن قارشى ئېلىنغان ۋە يۇقىرى باھاغا ئېرىشكەن. ئۇنىڭ «ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدىكى ئارۇز ۋەزنى توغرىسىدا»، «ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدە رۇبائىيچىلىق»، «ئۇيغۇر ئەدەبىياتى بىلەن تاتار ئەدەبىياتىنىڭ ئۆز ئارا تەسىرى توغرىسىدا»، «ئابدۇخالىق ئۇيغۇر شېئىرلىرىنىڭ بەدىئىي ۋە ئىجتىمائىي قىممىتى توغرىسىدا» قاتارلىق ماقالىلىرىنىڭمۇ ئىلمىي قىممىتى يۇقىرى. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر يەنە «تۈركىي تىللار دىۋانى»، «قۇتادغۇبىلىك» قاتارلىق مۇھىم كلاسسىك ئەسەرلەرگە تۆھپە قوشقان.
    ئابدۇرېھىم ئۆتكۈرنىڭ ھازىرغىچە نەشر قىلىنغان ئەسەرلىرىدىن «يۈرەك مۇڭلىرى» (1946 «قەشقەر كېچىسى» (1980 - يىل، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى) ناملىق داستانى، «ئۆمۈر مەنزىللىرى» (1985 - يىل، شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى) ناملىق شېئىرلار - نەسرلەر توپلىمى، «ئىز» (1985 - يىل، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى)، «ئويغانغان زېمىن» (ئىككى قىسىم، 1988 -، 1994 - يىل، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى) ناملىق رومانلىرى بار.
            ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر 1995 - يىل 10 - ئاينىڭ 5 - كۈنى ئۈرۈمچىدە 72 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتكەن.
            ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ھايات ۋاقتىدا تەتقىقاتچى، جۇڭگو يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، جۇڭگو ئاز سانلىق مىللەتلەر » ئىلمىي تەتقىقات جەمئىيىتىنىڭ دائىمىي ھەيئەت ئەزاسى ئىدى.



    داۋامى بار...
    « ئاتلان لوڭقىسى » ئاپتونوم رايۇنلۇق ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ئىنگلىزتىلى نوتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسى
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-10 00:30 27 -قەۋەت
    manggutax
    ئىنكاس شاھى
    ئىلغار باشقۇرغۇچى دىيارىم باشقۇرغۇچىسى ئالاھىدە تۆھپە
    دەرىجىسى : دىيارىم باشقۇرغۇچىسى


    UID نۇمۇرى : 9
    نادىر تېما : 5
    يازما سانى : 6023
    ئۇنۋان:22 دەرىجە ھازىرغىچە6023دانە
    شۆھرەت: 4266 نۇمۇر
    پۇل: 16429 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 4 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :591(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2005-10-14
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    دوكتۇر ئابدۇرەئوپ پولات تەكلىماكانىينىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى




            ئابدۇرەئوپ پولات تەكلىماكانىي 1950- يىلى 11 - ئاينىڭ 1 - كۈنى مەدەنىيىتىمىزنىڭ قەدىمىي ئاستانىسى بولغان قەشقەرنىڭ يۇمۇلاق شەھەر كۆلبېشى مەھەللىسىدە  ئوقۇتقۇچى ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن . 1966 - يىلى قەشقەردە تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگەن . شۇنىڭدىن باشلاپ 1972 - يىلىغىچە يېزىغا چۈشۈپ قايتا تەربىيە ئالغان ، بۇ جەرياندا ئالىي مەكتەپتە ئوقۇپ ئىقتىساس ئىگىسىگە ئايلىنىش ئىستىكىدە ئۆگىنىشنى توختاتماي داۋاملاشتۇرۇپ كەلگەن . 1972 - يىلى مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىدىن كەلگەن ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئىمتاھانىدىن ئۆتۈپ، ئەينى ۋاقىتتىكى مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ئاز سانلىق مىللەتلەر تىل ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا ئوقۇشقا كىرگەن . 1975 - يىلى مەكتەپنى ئەلا نەتىجە بىلەن تاماملىغانلىقتىن ، شۇ مەكتەپكە ئوقۇتقۇچىلىققا ئېلىپ قېلىنغان. ئالىي مەكتەپتىكى ئوقۇتقۇچىلىق ھاياتىنى باشلىغان ۋاقتى ئۇنىڭ بىلىم دېڭىزىدىكى غەۋۋاسلىقىنىڭ باشلانغان دەۋرى بولغان. ئۇ دەستلەپ ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىن تاللانما، ئۇيغۇر ئەدەبىيات تارىخى دەرسلىرىنى ئۆتكەن. كېيىنرەك چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى دەرسىنى ئۆتكەن. بۇ دەرسلەرنى ئۆتۈش داۋامىدا چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىنى ئۆگىنىش - ئۆگىتىشنىڭ زۆرۈرىيىتىنى چوڭقۇر تونۇپ يەتكەن ۋە بۇ تىلنى ئۆگىنىش ۋە تەتقىق قىلىشتا  ئەرەب ، پارس تىللىرى ھەققىدىكى ئاساسىي بىلىملەرنى ئىگىلەشنىڭ مۇھىملىقىنى ھېس قىلغان. شۇنىڭ بىلەن، ئوقۇتۇش ۋە تەتقىقات ئىشلىرىغا زىچ بىرلەشتۈرۈپ ، داۋاملىق بىلىم دېڭىزىغا شۇڭغىغان . 1978 – يىلى 3 – ئايدىن 1982 - يىلى 7 - ئايغىچە بېيجىڭ چەتئەل تىللىرى ئۇنۋېرستېتىدا ئەرەب تىلى ئۆگەنگەن. 1984 - يىلى 4 - ئايدىن 1985 - يىلى 10 - ئايغىچە ئىراق ئەرەب جۇمھۇرىيىتىگە بېرىپ، باغداد ، كۇفە ، نەجەف ۋە كەربالا قاتارلىق شەھەرلەردە، ئېلىمىز مۇتەخەسسىسلىرىگە تەرجىمان بولۇپ، ئەرەب تىلى بويىچە پىراكتىكا قىلغان. 1986 - يىلىدىن 1988 - يىلىغىچە بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدا پارس تىلى ئۆگەنگەن. 1996 - يىلى 10 - ئايدىن 1997 - يىلى 7 - ئايغىچە زىيارەتچى ئالىم سالاھىيىتى بىلەن مىسىر ئەرەب جۇمھۇرىيىتىگە بېرىپ ، قاھىرە ئۇنۋېرستېتىدا ئەرەب ئەدەبىياتى بويىچە ؛ ئەزھەر ئۇنۋېرستېتىدا ئىسلام دىنى ئاساسلىرى ( ئۇسۇلۇددىن ) بويىچە بىلىم ئاشۇرغان . 1997 - يىلى 10 - ئايدىن 2002 – يىلى 4 – ئايغىچە تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى ئەنقەرە ئۇنۋېرستېتىنىڭ تىل - تارىخ - جۇغراپىيە ئىنستىتۇتى چاغداش تۈرك شېۋىلىرى  ۋە ئەدەبىياتلىرى فاكۇلتېتىدا چاغاتاي تۈركىي تىل ئەدەبىياتى بويىچە دوكتۇرلۇق ئاسپرانتى بولۇپ ئوقۇغان. بۇ جەرياندا، «ئوتتۇرا ئاسىيا مەدەنىيەت تارىخى»، «ئوتتۇرا ئەسىر تۈرك ئەدەبىيات تارىخى»، « ئۇيغۇر ، ئۆزبېك خەلق ئەدەبىياتى»، «شەرقىي جەنۇبىي ئوتتۇرا ئاسىيا تۈرك شېۋىلىرى گرامماتىكىسى» ( پېئىل ۋە  مورفولوگىيە قىسمى)، «تۈرك دۇنياسىنىڭ بۈگۈنكى تىل تەتقىقات ئەھۋالى»،  «تۈرك شېۋىلىرى تەتقىقاتىدىكى رېئال مەسىلىلەر ۋە ھەل قىلىش يوللىرى» ۋە «مەتىنشۇناسلىق » قاتارلىق دەرسلەرنى ئەستايىدىل ئۆگىنىپ، تەتقىقاتىنىڭ يەنىمۇ يۇقۇرى پەللىسى ئۈچۈن ئۇل سالغان. ئۇ قىرىق يەتتە يېشىدا چەتئەلگە ئوقۇشقا چىقىپ، بەش يىل مۇشەققەتلىك ئوقۇغۇچىلىق تۇرمۇشىنى بېشىدىن كەچۈرۈپ، 2002 - يىلى 4- ئاينىڭ 10- كۈنى «مۇسا سايرامى ۋە ئۇنىڭ ( تارىخى ھەمىدى) ناملىق ئەسىرى ھەققىدە تەتقىقات»ناملىق دېسىرتاتسىيىسىنى ياقىلاپ تۈركىيە، تۈركمەنىستان ۋە ئۆزبېكىستانلىق ئاتاقلىق ئالىملاردىن تەشكىللەنگەن باھالاش كومتېتىنىڭ قايىللىق تەستىقىدىن ئۆتۈپ،  تۈركولوگىيە كلاسسىك مەتىنشۇناسلىق ( تېكىستشۇناسلىق ) كەسپى بويىچە «ئەدەبىيات دوكتورى» ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن. ئۇ دوكتورلۇق ئوقۇشىنى تاماملاپ، 2002 - يىل 5- ئاينىڭ 20 - كۈنى  ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەندىن بۇيان، داۋاملىق مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇتۇش ۋە تەتقىقات ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللانماقتا.
    تۆۋەندە ئۇنىڭ تەتقىقات ئىشلىرى بىلەن قىسقىچە تونۇشۇپ چىقىمىز.
            ئابدۇرەئوپ پولات تەكلىماكانىي 1975- يىلى مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنۋېرستېتىنى پۈتتۈرۈپ ، ئۆز مەكتىپىگە ئوقۇتقۇچى بولۇپ قالغاندىن باشلاپ  ئاتاقلىق تىلشۇناس ، مەرھۇم پروفېسسور خەمىت تۆمۈرنى ئۇستاز تۇتۇپ  ئۇيغۇر تىلى ، ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسى ، چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى جەھەتلەردىن چوڭقۇرلاپ ئۆگىنىش ۋە تەتقىقاتنى باشلىغان. « ئالىي مائارىپ ساھەسىدە ياراملىق ئوقۇتقۇچى بولۇش - ئۈزلۈكسىز ئۆگىنىشنى ۋە جاپالىق تەتقىقات ئېلىپ بېرىشنى تەلەپ قىلىدۇ؛ پەقەت چوڭقۇر ۋە كەڭ دائىرىلىك بىلىمگە ئىگە بولغاندىلا، ئاندىن لاياقەتلىك ئوقۇتقۇچى بولغىلى بولىدۇ » دەپ قارايدىغان ئابدۇرەئوپ  تەكلىماكانىي ئەپەندى، دەرس »، «ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتى»،«ئۇيغۇر تىلى لېكسىكولوگىيىسى» ، «تەرجىمە نەزەرىيىسى ۋە ئەمەلىيىتى»،  «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى»، «چاغاتاي ئۇيغۇر ئەدەبىياتى»، «نەۋائىي ئەسەرلىرى تەتقىقاتى»، «تۈرك تىلى»، «ئەرەب تىلى» قاتارلىق دەرسلەرنى سۆزلىگەن . ئۇ ئۇقۇتۇش خىزمىتى داۋامىدا، 1986- يىلى لېكتورلىق ، 1992- يىلى دوتسېنتلىق ، 2004 - يىلى پروفېسسورلىق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن. 1992 -يىلىدىن باشلاپ ماگېستىر ئاسپىرانىت يېتەكچىسى بولۇپ، ھازىرغىچە يەتتە نەپەر ماگىستېر تەربىيەلەپ يېتىشتۈرگەن.  2007 - يىلى  دوكتور ئاسپرانت يېتەكچىسى بولغان. ھالال ئەمگەك ھامان ھەممىنى قايىل قىلىدۇ. ئۇنىڭ خىزمەتتىكى ئەستايىدىللىقى ، ئوقۇتۇش سۈپىتىنىڭ يۇقىرىلىقى ، مائارىپ ئىشلىرى ئۈچۈن جان پىدالىقى، ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ۋە مەكتەپنىڭ تەقدىرلىشىگە مۇيەسسەر بولغان . 1991 - يىلى «بېيجىڭ شەھىرى دەرىجىلىك مۇنەۋۋەر ئوقۇتقۇچى» بولۇپ باھالانغان ، 1995- يىلى مەملىكەتلىك «باۋگاڭ مائارىپ فوندى مۇنەۋۋەر ئوقۇتقۇچىسى» بولۇپ باھالانغان . ئۇ 25 يىلدىن بۇيان ئىزچىل سۆزلەپ كەلگەن«چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى» دەرسى 2006- يىلى «بېيجىڭ شەھىرى دەرىجىلىك  سەرخىل دەرس » بولۇپ باھالانغان.
            پروفېسسور ئابدۇرەئوپ  پولات تەكلىماكانىينىڭ ئالىي مائارىپ ساھەسىدىكى ئەمگەكلىرىنى ھەرگىزمۇ ئوقۇتۇش خىزمىتى بىلەنلا خۇلاسىلەشكە بولمايدۇ . ئۇ ئوقۇتۇش خىزمىتىنى ئىشلەش بىلەن بىرگە، يەنە فاكۇلتېت ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقات ئورنىنىڭ مۇدىرى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن.
            پروفېسسور ، دوكتور ئابدۇرەئوپ  تەكلىماكانىي دەرس مۇنبىرىدە  ئوقۇتقۇچى، مۇنبەردىن چۈشسىلا تىرىشچان ئوقۇغۇچى بولۇپ، ئۆزىنىڭ بىلىمىنى تولۇقلاپ، تويۇندۇرۇپ، مۇكەممەلشتۈرۈپ بارغان . ئۇ خۇددى «پەخىرلەن ، كەسىپدىشىم سەن ھەم...» ناملىق ماقالىسىدە «مەن بىر ئوقۇتقۇچى بولغانلىقىمدىن پەخىرلىنىمەن . چۈنكى ئوقۇتقۇچى ياش ئەۋلادلارغا ئىلىم- پەن ئۆگىتىپ ، ئۇلارنى زىيالىي ، يەنى دىلى ئىلىم چىرىغى بىلەن يورۇغان ئىنسان قىلىپ يېتىشتۈرىدىغان كەسپ. شۇڭا مەن ئويلايمەنكى ، مەدەنىي ئىنسانلار دۇنياسىدا ، ياش ئەۋلادلارغا ، بىلىمسىز ئادەملەرگە بىلىم ئۆگىتىپ ، ئۇلارنى ئىلىم - مەرىپەتلىك ، مەدەنىيەتلىك ئىنسانلاردىن قىلىپ يىتىشتۈرۈپ چىقىدىغان ئوقۇتقۇچى - مۇئەللىملىك كەسپىنى بېسىپ چۈشىدىغان يەنە بىر ئەۋزەل كەسپ يوقتۇر ... ئوقۇتقۇچىلىق كەسپى - ئىنساننى بىلىم ساھەسىدە بىر ئىزدا توختاپ قالماي ، ئۈزلۈكسىز ئۆگىنىشكە ، يېڭىدىن يېڭى ئىلىم - مەرىپەت بىلىملىرى بىلەن ئۆزىنى ئاۋۇتۇپ ، داۋاملىق تويۇندۇرۇپ تۇرۇشقا ئۈندەيدىغان كەسپ» دەپ يازغىنىدەك، نەچچە ئون يىللار مابەينىدە ئۆز بىلىمىنى ئۈزلۈكسىز يېڭىلاپ ۋە بېيىتىپ ، ئۆزىگە شاگىرت بولغان ياشلارنىڭ بىلىملىك كىشىلەردىن بولۇپ چىقىشى ئۈچۈن شام كەبى يېنىپ كەلدى. ئۇنىڭ ھازىرغىچە بولغان ھايات تارىخىنى ۋاراقلاپ كۆرۈدىغان بولساق ، ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەندىن بۇيان، ئۆز ۋاقتىدا ئاشۇ تولۇق كۇرس ئوقۇغۇچىلىق مەزگىلىدە ئۆگەنگەنلىرىگە قانائەت قىلماي،  ئوقۇتقۇچى بولغاندىن كېيىنمۇ ئۆگىنىشنى ئىزچىل داۋاملاشتۇرۇپ كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرەلەيمىز.
    مەلۇمكى، تارىختا ئۇيغۇرلار ئىسلام دىنىغا كىرگەندىن كېيىن، ئىسلام دىنىنىڭ تەسىرىدە ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدە زور ئۆزگىرىشلەر بولغان. ئەرەب ۋە پارس خەلقلىرى بىلەن بولغان مەدەنىيەت ئالاقىسى كۈچىيىپ بارغان. شۇ سەۋەبلىك ئەرەب ، پارس تىللىرىنىڭ ئۇيغۇر تىلى ۋە ئەدەبىياتىغا بولغان تەسىرى ئىنتايىن چوڭقۇر بولغان. ھەتتا ئۇيغۇر ئەدىبلىرى ۋە ھەر ساھە  ئالىملىرى ئەرەب، پارس تىللىرىدا ئىلمىي، ئىجادىي ئەمگەكلەر بىلەن شۇغۇللانغانىدى. بۇ ھال، بۈگۈنكى زاماندىكى ئىجتىمائى پەن تەتقىقاتچىلىرى ئۈچۈن، ئۇيغۇرلارنىڭ ئومۇمىي ئەدەبىياتى، تىلى ۋە مەدەنىيىتىنى چۈشىنىشتە ئەرەب ۋە پارس تىللىرىدىنمۇ خەۋەردار بولۇش زۆرۈرىيىتىنى تۇغدۇرغان. مۇشۇ زۆرۈرىيەت تۈپەيلىدىن، ئابدۇرەئوپ تەكلىماكانىي ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن، يەتتە يېرىم يىل ۋاقىت سەرپ قىلىپ، ئەرەب ۋە پارس تىلىنى ئۆگەندى ۋە شۇ ئارقىلىق، ئۆزى ئېلىپ بېرىۋاتقان  ئوقۇتۇش ۋە تەتقىقات ئىشلىرىنىڭ مۇۋەپپەقىيەت ئىقبالى ئۈچۈن پۇختا ئاساس ھازىرلىدى. ئالىي مائارىپتا تېخىمۇ يۇقىرى دەرىجىلىك ئىقتىساس ئىگىلىرىنى تەربىيىلەش،  يەنىمۇ چوڭقۇرلاپ بىلىم ھاسىل قىلىش ۋە چەتئەلنىڭ ئىلغار تەتقىقات ئۇسۇللىرىنى ئۆگىنىش ئارقىلىق، ئۆز تەتقىقاتىنى تېخىمۇ يۇقىرى پەللىگە يەتكۈزۈش ئۈچۈن، تۈركىيەدە بەش يىل ئوقۇش ۋە تەتقىقات ئېلىپ بېرىش بىلەن شۇغۇللاندى . داڭلىق قاھىرە ئۇنۋېرستېتىدا بىر يىل ئىسلام مەدەنىيىتى ۋە ئاساسلىرى بويىچە بىلىم ئاشۇردى . مانا مۇشۇلاردىن كۆرۈنۈپ تۇرۇپتىكى ، ئالىي مەكتەپكە ئوقۇتقۇچى بولغاندىن كېيىن ئابدۇرەئوپ  تەكلىماكانىي ئەپەندى  ئىلگىرى كېيىن بولۇپ 14 يىل ۋاقتىنى يەنە ئوقۇشقا سەرپ قىلغان. بۇ خېلى – خېلى ئادەملەر يېتەلمەيدىغان پەللىدۇر.
    ئالىي مائارىپ ساھەسىدىكى يۇقىرى سۈپەتلىك ئوقۇتۇش ئۈچۈن سۈپەتلىك ، سەرخىل دەرسلىك بولۇشى لازىم . ئابدۇرەئوپ  تەكلىماكانىي ئەپەندى بۇ ساھەدىمۇ ئۆزىنىڭ ئەمگىگىنى سىڭدۈردى. ئۇ مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىگە ئوقۇتقۇچىلىققا ئېلىپ قېلىنغاندىن كېيىن ، «ئۇيغۇر ئەدەبىياتى»، «ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتى»، «ئۇيغۇر تىلى لېكسىكولوگىيىسى» دەرسلىرىنى ئۆتۈش داۋامىدا، چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتىنىڭ بىر بوشلۇق ئىكەنلىگىنى ، ئۇنى ئۆگەنمەي تۇرۇپ ئۇيغۇرلارنىڭ تىلىنى ، تارىخىنى ، مەدەنىيىتىنى مۇكەممەل تەتقىق قىلىش مۈمكىن بولمايدىغانلىقىنى ھېس قىلغان ۋە پروفېسسور خەمىت تۆمۈر ئەپەندىنى ئۇستاز تۇتۇپ، چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىنى ئۆگىنىشنى باشلىغان . نەۋائىينىڭ «مۇھاكىمەتۇل لۇغەتەين»ناملىق كىتابىنى نەشرگە تەييارلاپ، جامائەتچىلىك بىلەن يۈز كۆرۈشتۈرگەن . مەرھۇم خەمىت تۆمۈر بىلەن بىرلىكتە، مەملىكىتىمىزدە تۇنجى ، ئاشكارا نەشر قىلىنغان دەرسلىك، چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇش كىتابى «چاغاتاي تىلى» نى يېزىپ چىققان. قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى تەرىپىدىن 1986- يىلى نەشر قىلىنغان بۇ كىتاب، كىتابخانلار بىلەن يۈز كۆرۈشكەندىن كېيىن، ئومۇميۈزلۈك ياخشى باھالارغا ئېرىشتى.  بۇ كىتاب ئېلىمىزدە چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىغا بېغىشلانغان تۇنجى ئەسەر بولۇش بىلەن بىرگە، چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى توغرىسىدا مۇكەممەل چۈشەنچە بېرىدىغان دەرسلىك بولدى . بۇ كىتاب بەزى ئالىي مەكتەپلەردە دەرسلىك قىلىپ قوللىنىلدى. شۇ شاراپات بىلەن، مەزكۇر  «چاغاتاي تىلى» 1989- يىلى دۆلەت مىللەتلەر ئىشلىرى كومىتېتى تەرىپىدىن مۇنەۋۋەر پەن تېخنىكا نەتىجىلىرى بويىچە 3 - دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئېرىشكەن.
            ئابدۇرەئوپ پولات تەكلىماكانىي 1993- يىلى، «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتىدىن ئىلمىي ماقالىلەر» (323 بەتلىك) ناملىق ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى قىلىپ  نەشىر قىلدۇرغان. بېيجىڭ مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشىر قىلىنغان بۇ توپلامغا ئاپتورنىڭ «چاغاتاي تىلى دېگەن ئاتالغۇ توغرىسىدا»، «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىنىڭ قەدىمكى زامان ئۇيغۇر تىلى ئاساسىدا شەكىللەنگەنلىگى توغرىسىدا»، «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئەينى زامان ئۇيغۇر جانلىق تىلى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى توغرىسىدا»غا ئوخشاش،  ئىلگىرى مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلىنىپ ، كۈچلۈك تەسىر قوزغىغان 23 پارچە ئىلمىي ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن. دوكتور ئابدۇرەشىد ياقۇپ بۇ كىتاب ھەققىدە: «ئىلمىي ۋە ھەقىقەتنى ئەمەلىيەتتتىن ئىزدىگەن ھالدا تەتقىقات يۈرگۈزگەن . كىتابتا بايان قىلىنغان مەسىلىلەر پاكىت بىلەن تويۇنۇپ تۇرىدۇ . بايانلارنىڭ نەزەرىيىۋىيلىكى كۈچلۈك بولۇش بىلەنلا قالماي، نىسبەتەن يۇقىرى بولغان ئىلمىي قىممەت ۋە ئەمەلىي ئىستېمال قىممىتىگە ئىگە... ( بۇ ) توپلام تۈركولوگىيە ، خۇسۇسەن ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتى ئۈچۈن قوشۇلغان مۇھىم بىر تۆھپە» ( «تىل ۋە تەرجىمە» 1995 - يىللىق 5-سان 37-، 40- بەت )  دەپ باھا يازغان. ھەقىقەتەنمۇ، بۇ ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى ئۇيغۇر تىلشۇناسلىقى ساھەسىدە، چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتى  بويىچە ئىنتايىن مۇھىم مەسىلىلەر يۇرۇتۇلغان قىممەتلىك ئىلمىي ئەسەر بولۇپ قالدى.
    ئېلىمىزنىڭ چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتى ۋە ئوقۇتۇشىدا تۆھپىكار ئەمگەكلەرنىڭ يەنە بىرى«چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە مۇپەسسەل بايان» (598بەتلىك) ناملىق كىتابىنىڭ نەشر قىلىنىشىدۇر. پروفېسسور، دوكتور ئابدۇرەئوپ تەكلىماكانىي بۇ كىتابنى ئاز كەم 30 يىللىق ئىزدىنىش ، تەتقىق قىلىش ئارقىلىق يېزىپ چىققان. تەتقىقاتچىلار ، ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ۋە ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە ئىزدىنىدىغان كىتابخانلارنى كۆزدە تۇتۇپ يېزىپ چىققان بۇ كىتاب، ئېلىمىزدىكى چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتىنىڭ يۇقۇرى پەللىسىگە ۋەكىللىك قىلىدۇ . بۇ كىتابتا، ئۇيغۇر تىلىنىڭ 14- ئەسىردىن 20- ئەسىرنىڭ باشلىرىغىچە بولغان ئالتە يۈز نەچچە يىللىق تەرەققىياتى ، ئۆزگىرىش جەريانلىرى ۋە ئالاھىدىلىكلىرى ھەققىدە مۇپەسسەل بايان بېرىلگەن. يەنى ئالدى بىلەن،  چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە ئومۇمىي ساۋات بېرىلىپ، تارىختا «چاغاتاي تىلى» دەپ ئاتالغان بۇ تىلنى ھەقلىق رەۋىشتە « چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى» دەپ ئاتاشنىڭ ئىلمىي ئاساسلىرىنى ۋە بۇ تىلنىڭ قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى ئاساسىدا راۋاجلانغانلىقىنى ، بۇ تىلنىڭ قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى ۋە ئەينى دەۋر جانلىق تىلى بىلەن بولغان مۇناسىۋەتلىرى، بۇ تىلنى ئۆگىنىش ۋە تەتقىق قىلىشنىڭ رېئال ئەھمىيىتى قاتارلىق مەسىلىلەر ھەققىدە پاكىتلىق ، مۇكەممەل بايانلارنى بەرگەن . كىتابنىڭ ئىككىنچى بۆلۈمىدە چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىنىڭ گرامماتىكىسى ( فونېتىكا ، مورفولوگىيە ، سېنتاكسىس ) جەھەتلەردىن تەتقىقات يۈرگۈزۈلگەن . ئۈچىنچى بۆلۈمىدە بولسا، مۇسا سايرامىنىڭ « تارىخى ھەمىدىي » ناملىق ئەسىرىنىڭ قوليازمىسىنىڭ 257 - بېتىدىن 395 - بېتىگىچە بولغان قىسمىنىڭ فوتو كوپىيىسىنى، مىلادىيە - ھىجرىيە يىللىرىنى بىر - بىرىگە ئايلاندۇرۇش ئۇسۇللىرى ، ئەبجەد ھېسابى، چاغاتاي ئۇيغۇر يېزىقىدىكى قوليازمىلاردا ئۇچرايدىغان ئاي ناملىرى قاتارلىقلارنى تونۇشتۇرغان . ئېلىمىز تۈركلوگىيە ئىلمىنىڭ باشلامچىلىرىدىن بىرى ، دوكتور ئاسپىرانىتلار يېتەكچىسى ، پروفېسسور گېڭ شىمىن ئەپەندى ( شىنجاڭ ۋە ئۇيغۇرلارغا ئائىت ئون نەچچە كىتابنىڭ ئاپتورى):  ( بۇ كىتاب) ئۇنۋېرىستېت ، فاكۇلتېت رەھبەرلىكىنىڭ ، كەسبداشلارنىڭ ۋە كەڭ ستودېنىتلارنىڭ بىردەك ئېتىراپ قىلىشىغا ئېرىشتى. ئۇندىن باشقا «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى » دەرسى 2006 – يىلى بېيجىڭ شەھىرى دەرىجىلىك سەرخىل دەرس مۇكاپاتىغا ئېرىشتى . مېنىڭ قارىشىمچە،  دەرسلىك «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە مۇپەسسەل بايان» ئالاھىدە سەۋىيىگە يەتكەن بولۇپ، ئوقۇتۇش ئەمەلىيىتى داۋامىدا ئۇنىڭ ئەمەلىي قىممىتى ئىسپاتلاندى» دەپ يازغان .
            پروفېسسور ئابدۇرەئوپ  پولات تەكلىماكانىي  «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە مۇپەسسەل بايان» ناملىق كىتابى نەشر قىلىنغاندىن كېيىن ، ئالىي مائارىپ ساھەسىدە ، تەتقىقات ئىشلىرىدا چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى گرمماتىكىسىغا بولغان تونۇشنىڭ تېخىمۇ كەڭ دائىرىلىك ۋە چوڭقۇر بولۇشى زۆرۈرلۈكىنى ھېس قىلىپ، شۇ كىتابىنىڭ «گرامماتىكا» قىسمىنى تېخىمۇ تولۇقلاش ، كەڭرەك شەرھىيىلەش ، زۆرۈر تۈزىتىشلەرنى ئېلىپ بېرىش يۈزىسىدىن «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسى»  (665 بەتلىك ) ناملىق كىتابىنى يېزىپ چىققان. 2007 - يىلى مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان بۇ كىتاب شۇ تاپتا، مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنۋېرستېتى ئۇيغۇر تىل ئەدەبىيات فاكۇلتېتىنىڭ بېيجىڭ مائارىپ ئىدارىسى تەرىپىدىن«2006 - يىللىق بېيجىڭ شەھىرى دەرىجىلىك سەرخىل دەرس» بولۇپ باھالانغان «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى» دەرسىنىڭ خاس دەرسلىكى قىلىپ قوللىنىلماقتا. ئالىمنىڭ ئۆز تىلى بىلەن ئېيتقاندا،  ئۇشبۇ كىتاب (چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە مۇپەسسەل بايان) دا بېرىلگەن «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسى»نىڭ ئاددىي ھالدىكى كۆچۈرۈلمىسى ئەمەس ، بەلكى ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن ھالدىكى نەزەرىيىۋى ئاساسلار بىلەن زۆرۈر ئۆزگەرتىشلەر كىرگۈزۈلگەن پۈتۈنلىمە ۋە تولۇقلىما نۇسخا ھېسابلىنىدۇ.
            دېمەك ئابدۇرەئوپ  پولات تەكلىماكانىي ئەپەندى  30 يىلدىن بۇيان، ئۆزىنىڭ مۇشەققەتنى راھەت ھېس قىلىدىغان ئالىي خىسلىتى ۋە مىننەتسىز مېھنەتلىرى ، تەمەسىز ئەمگەكلىرى بىلەن،  ھاردىم – چارچىدىم  دېمەستىن ئىزچىل ئۆگىنىش ۋە تەتقىق قىلىش ئارقىلىق ۋۇجۇدقا كەلتۈرگەن «چاغاتاي تىلى»، «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتىدىن ئىلمىي ماقالىلەر»، « چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىدىن مۇپەسسەل بايان»، «چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسى» قاتارلىق ئەسەرلىرى ئەمەلىيەتتە، ئېلىمىزنىڭ چاغاتاي ئۇيغۇر تىلى ( مىلادىيە 14 - ئەسىردىن 1953 - يىلىغىچە ) نى ئۆگىنىش ، تەتقىق قىلىش ئىشلىرىنىڭ مۇساپىسىنى ، تەتقىقات سەۋىيىسىنى كۆرسىتىپ بېرىدىغان نامايەندە خاراكتىرلىك ئەسەرلەردۇر.



    داۋامى بار...
    http://mtv.diyarim.com
    يىلتىزىمىز «دىيارىم» دا، ئۈمىدىمىز «دىيارىم» دا.
    | ۋاقتى : 2008-06-10 01:18 28 -قەۋەت
    berdem
    دەرىجىسى : تەجىرىبىلىك ئەزا


    UID نۇمۇرى : 6231
    نادىر تېما : 0
    يازما سانى : 205
    ئۇنۋان:4 دەرىجە ھازىرغىچە205دانە
    شۆھرەت: 216 نۇمۇر
    پۇل: 648 دىيارىم تەڭگىسى
    تۆھپە: 0 نۇمۇر
    باھا: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى :179(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2006-07-19
    ئاخىرقى كىرگىنى:2008-06-13
    چوڭ كىچىكلىكى :كىچىك نورمال چوڭ

     

    كۆپ تەرەپتىكى ماتىريال مەنبەسىدىن پايدىلىنىپ، ئالىم - ئەدىپلىرىمىزنىڭ تەرجىمەھالىنى بۇنداق سېستىمىلىق تونۇشتۇرۇش يېڭىچە ھەم ئەھمىيەتلىك ئەمگەك ، ماتىريال سۈپىتىدە ساقلاش قىممىتى كۈچلۈك .
    مەڭگۈتاش ئەپەندى ئەجرىڭىزگە  رەھمەت !
    مەلۇم بىر شىركەت تولۇق رەسمىيەتلىرى بىلەن سېتىلىدۇ
    بەردەم بول ! يىقىلىپ چۈشمەيسەن ....
    | ۋاقتى : 2008-06-10 11:02 29 -قەۋەت
    كۆرۈلگەن تېما خاتىرىسى كۆرۈلگەن سەھىپە خاتىرىسى
    « 1 23» Pages: ( 1/3 total )
    دىيارىم مۇنبىرى » ﻣﻪﺷﮭﯘﺭﻟﯩﺮﯨﻤﯩﺰ
    

     يېڭى يازما بار سەھىپە يېڭى يازمىلىق سەھىپە  نۇرمال زىيارەت قىلىغىلى بولىدىغان سەھىپە ئادەتتىكى سەھىپە  تاقاق سەھىپە مەخپىي سەھىپە  



    ﺋﻪﺳﻜﻪﺭﺗﯩﺶ : ﺗﻮﺭ ﺑﯧﻜﯩﺘﯩﻤﯩﺰﺩﻩ ﯞﻩﻣﯘﻧﺒﯩﺮﯨﻤﯩﺰﺩﻩ ﺩﯙﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﯜﺭﻟﯜﻙ ﻗﺎﻧﯘﻥ - ﺳﯩﻴﺎﺳﻪﺕ ﭘﻪﺭﻣﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺧﯩﻼﭖ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭ ﯞﻩ ﻳﻮﻟﻼﻧﻤﯩﻼﺭﻧﻰ ، ﺳﯜﺭﻩﺗﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﻟﻼﺷﻘﺎ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯗ.
    ﺑﯚﻟﮕﯜﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ، ﻗﯘﺗﺮﺍﺗﻘﯘﻟﯘﻕ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﻟﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﺎﭘﺘﻮﺭﻻﺭ ﺋﺎﻗﯩﯟﯨﺘﯩﮕﻪ ﺋﯚﺯﻯ ﻣﻪﺳﺌﯘﻝ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﺗﻮﺭ ﭘﻮﻧﻜﯩﺘﯩﻤﯩﺰ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪﺍﻕ ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯗ . ﺋﯚﺯ ﺗﻮﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﺘﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﺳﺎﻏﻼﻡ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﺗﻮﺳﺎﻟﻐﯘﺳﯩﺰ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻟﯩﺸﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺑﯘ ﻣﯘﻧﺒﻪﺭﻧﻰ ﺋﯚﺯ ﻛﯚﺯ ﻗﺎﺭﭼﯘﻗﯩﯖﯩﺰﺩﻩﻙ ﺋﺎﺳﺮﯨﺸﯩﯖﯩﺰﻧﻰﺋﯜﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﯩﺰ.
    ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﭘﯘﺷﺎﻳﻤﺎﻥ ، ﺋﯚﺯﯛﯕﮕﻪ ﺩﯛﺷﻤﻪﻥ . ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰﺳﯚﻳﮕﯜﭼﯩﻠﻪﺭ ﺋﯚﺯ ﻧﻪﺭﺳﯩﺴﯩﻨﻰ ﻗﻪﺩﯨﺮﻟﻪﻳﺪﯗ .


    ھازىرقى ۋاقىت : 06-14 05:07
    Powered by PHPWind v6.0 Certificate Code © 2007-2010 Uypw.Cn Corporation