ئۇيغۇر ھازىرقى زامان شېئىرىيىتىنىڭ ئاساسچىلىرىدىن بىرى، داڭلىق شائىر ۋە جامائەت ئەربابى ئارمىيە ئېلى سايرامى 1906-يىلى باي ناھىيىسىنىڭ سايرام يېزىسىدا ئېلى ئاخۇن ( ئاقھۇن ) ئىسىملىك مەرىپەتپەرۋەر دېھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. 1922 - يىلدىن 1930 - يىلغىچە باي ۋە كۇچا ناھىيىلىرىدىكى مەدرىسىلەردە ئوقۇغان. بۇ مەزگىلدە ئۇنىڭ خەلق قوشاقلىرى شەكلى بىلەن يازغان « بازار ۋە مازار » ناملىق تۇنجى شېئىرلار توپلىمى قوليازما ھالىتىدە خەلق ئىچىدە تارقالغان. 1930 - يىلى شۇ زاماننىڭ داڭلىق ئىلىم مەركىزى - قەشقەر « خانلىق مەدرىس » كە كىرىپ ئوقۇغان. ئۇ بۇمەكتەپتە ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتى، ئەرەپ، پارىس تىلى ۋە ئەدەبىياتىنى ئەستايىدىل تەتقىق قىلىپ ئۆگەنگەن ھەم « مادارا ئەئىزەم » ( چوڭ ياراشتۇرۇش ) ناملىق شېئىرلار تپلىمى بىلەن مۇھەببەت تېمىسىدا يېزىلغان « ئەنۋارۇلھادا » (ھەقىقەت نۇرلىرى) ناملىق قەسىدىسىنى ئىلان قىلىپ، جامائەتچىلىككە تالانتلىق شائىر سۈپىتىدە تونۇلغان.
1933 - يىلى قەشقەردە جىن شۇرېننىڭ مۇستەبىت ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى دېھقانلار قوزغىلىڭى پارتلىغاندا ئارمىيە ئېلىمۇ بۇ قوزغىلاڭغا ئاكتىپ قاتنىشىپ، بىر قېتىملىق جەڭدە ئېغىر يارىلانغان. دوختۇرخانىدىن چىققاندىن كىيىن يازغان شېئىرلىرىنى « نىمشېھىت » ( يېرىم جان ) دىگەن ئەدەبىي تەخەللۇسى بىلەن ئېلان قىلدۇرغان.
نىمشېھىت ئۆزىنىڭ 43 يىللىق ئىجادىي ھاياتىدا نۇرغۇنلىغان شېئىرلارنى، باللادا، داستان، ئوپېرالارنى يازدى.
شائىر ئازادلىقتىن بۇرۇن يازغان « بىلىم ئىشقىدا »، « بۈيۈك جۇڭگۇ »، « قىزىم يېغلىماڭ »، « ئۇنۇتما »، « گېزىت » قاتارلىق شېئىرلىرىدا جاھانگىرلىككە، فېئودالىزمغا ۋە فاشىستىك مۇستەبىتچىلىككە قارشى كۆرەش قىلىش روھىنى ھەم ۋەتەننى ئۇلۇغلاش ۋە ئۇنىڭدىن پەخىرلىنىش، ئەركىنلىككە تەلپۈنۈش ھېسياتىنى مەركەزلىك ھالدا ئىپادىلەپ خەلقنىڭ ئازادلىق ئۈچۈن بولغان كۆرەشلىرىگە ئىلھام بەردى.
ئۇ يەنە ئەسىرلەردىن بويان ئۇيغۇر خەلقى ئارىسىدا ئېغىزدىن - ئېغىزغا ئۆتۈپ، قەلبدىن - قەلبكە كۆچۈپ ئۈزۈلمەي داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان « مىڭ ئۆي ۋە پەرھات - شېرىن » داستانىنى يازدى. بۇ داستان 1945 - يىلى « شىنجاڭ گېزىتى » دە ئېلان قىلىنغاندا خەلق ئىچىدە خېلى كۈچلۈك تەسىر قوزغىغانىدى. شائىر داستاننى قايتا -قايتا ئىشلەپ ۋە تولۇقلاپ 1948 - يىلى ئۆز خىراجىتى بىلەن كىتاپ قىلىپ باستۇرغان.
« مىڭ ئۆي ۋە پەرھات- شېرىن » داستانى مەزمۇنىنىڭ يېڭى ۋە موللىغى، قۇرۇلمىسىنىڭ ئىخچام ۋە مۇكەممەللىگى، بەدىئىي سەۋىيەسىنىڭ يۈكسەكلىكى، شەكلى ۋە ئۇسلۇبىنىڭ ئۆزگىچىلىگى بىلەن بۈگۈنكى كۈندىمۇ كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى ئۆزىگە جەلپ قىلماقتا.
نىمشېھىت ئازادلىقتىن بۇرۇن ئاقسۇدا ئىشلەپ يۈرگەن مەزگىلدە « لەيلى - مەجنۇن » داستانىنىڭ خەلق ئىچىدىكى بىرنەچچە خىل ۋارىيانتلىرىنى توپلاپ، شۇ ئاساستا « لەيلى-مەجنۇن » ئوپىراسىنى يېزىپ چىققان ۋە بۇ ئوپىرا سەھنىلەردە ئوينىلىپ تاماشىبىنلارنىڭ قىزىقىشىنى قوزغىغانىدى. ئەپسۇسكى، بۇ ئوپىرانىڭ تولۇق نۇسخىسى « مەدەنىيەت ئىنقىلابى » نىڭ قالايمىقانچىلىقى ئىچىدە يوقىلىپ كەتكەن. ئوپىرانىڭ پەقەت ئۈچ پەردىسىلا ساقلىنىپ قالغان.
ئازادلىقتىن كىيىن شائىر نىمشېھىت شېئىرىيەتتە ئۆزىگە خاس ئۇسلۇپ يارىتىپ، قايناق ھىسياتقا، باي پەلسەپىۋىي پىكىرگە، ئۆتتەك قىزغىنلىق ۋە ئۈمىدۋارلىققا تولغان شېئىرلىرى بىلەن كىتاپخانلار قەلبىدىن چوڭقۇر ئورۇن ئالدى. ئۇنىڭ « ئالدىدا »، « سېغىندىم »، « يۈرەك سۆزى »، « ئۇسسۇل »، « تارىم قىزى» قاتارلىق شېئىرلىرى خەلقىمىزنىڭ ۋەتەنپەرۋەرلىك روھىنى ئۇرغۇتۇپ، سوتسىيالىستىك ئىنقىلاپ ۋە سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇش ئىشلىرى ئۈچۈن جەڭ دۇمبىقىنى چالدى. ئۇ ئۆزىنىڭ شېئىرلىرىدا ئازاد يېڭى دەۋرنى، ھەرمىللەت خەلقىنىڭ ئىتتىپاقلىقىنى، ئەمگەكچى خەلقنى كۈيلىدى.
ئازادلىقتىن كىيىن نىمشېھىتنىڭ شېئىر ئىجادىيىتى ئىدىيىۋىلىك ۋە بەدىئىيلىك جەھەتلەردە يېڭى تەرەققىياتقا ئېرىشتى.
ئۇنىڭ كۆپلىگەن شېئىرلىرى خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلىنىپ ، « شېئىرىيەت »، « يەنخې » ، « شىنجاڭ مىللەتلەر ئەدەبىياتى » قاتارلىق ژورناللاردا ئېلان قىلىندى. 1981 - يىلى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى خەنزۇچە « نىمشېھىت شېئىرلىرىدىن تاللانما » نى نەشىر قىلدى.
نىمشېھىت ئۇيغۇر خەلق ئېغىزئەدەبىياتىنى قىزغىن سۆيەتتى، خەلق ئېغىز ئەدەبىياتىنى ئۆز ئىجادىيىتىگەمەنبە قىلاتتى. ئۇ ئۆزىنىڭ ئىجادى ھاياتىدا كۆپلىگەن خەلق قوشاقلىرىنى،خەلق چۆچەكلىرىنى توپلاپ رەتلىگەنىدى.
تالانتلىق شائىر نىمشىھىت 1972 - يىلى ۋاپات بولدى.

يىقىندا  كونا بىر ساندۇقنى ئاختۇرۋىتىپ  ، مۇقاۋىلىرى سارغايغان 32 فۇرمات ، 16 بەتلىك بىر كىچىك كىتاپچىنى  ئۇچۇرتىپ قالدىم . كىتابچە  پۇتۇنلەي قولدا يېزىلىپ ، شىفىگرافتا  بېسىلغان ، ئىپتىدائى ئىكىنچى يىللىقلارنىڭ دىنىي دەرىسلىكى ئىدى . بىسىلغان ۋاقتى 1948- يىل ئىيۇن . غۇلجا شەھرى دەپ يېزىلغان .
كىتابچىنىڭ ئاخىرقى بېتىگە ئىككى كوبلىت بىر پارچە شېئىر بېرىلگەن . ئۇنۇڭدىن كۆرۈۋىلىشقا بولۇدىكى ، بۇ كىتابچە شائىر نىمشىھتنىڭ بولۇپ ، ئۇ ئۆزىنىڭ ئاپتۇرلۇق سالاھىتىنى مۇشۇ شېئىر ئىچىگە يۇشۇرغان .يېقىندا نەشىردىن چىققان نىمشىھىتنىڭ تولۇق توپلىمى ۋە ئۇنىڭ بۇرۇن ئىلان قىلىنغان شېئىرلىرى ئىچىدە بۇ ئىككى كوبلىت شېئىر يوق بولغاچقا ،  بۇ شېئىرنى جامەئەت بىلەن يۈز كۆرۈشتۈرۈشكە سۇنۇلغان .
--- ئىسھاق باستى

نەچچە يىلدىن ئاھ ئۇرۇپ ئەلەم ،
دەۋردىن نۆۋەت كۈتۈپ تۇرغان قەلەم .
ھەقتائاللا لۇتپى بىلەن ئەيلەپ كېرەم ،
بولدى مەكتەپ بىز ئۈچۈن باغۇ -ئېرەم .

ئەي ۋەتەن ئوغلانلىرى پۇرسەت بۇ دەم ،
مەرىپەت مەيدانىغا تاشلاڭ قەدەم .
ئۇيقىدىن كۆتەر بېشىڭنى ئەي سەنەم ،
ساڭا ساقلاپ نىم شېھىتنىڭ كۆزى نەم .

كۈنقىز ياخشى تىمىدىن بىرنى يوللاپتۇ. ياخشى تىما تورداشلارنىڭ ئورتاق بايلىقى. پەقەت كۈنقىز ئەسكەرتكەندەك، مەنبە تولۇق ئەسكەرتىلسىلا بولدى.
شائىر نىمشىھىتنىڭ شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى نەشر قىلغان «نىمشىھىت ئەسەرلىرى» دىگەن توپلامنىڭ مۇندەرىجىسى تۆۋەندىكى مەنزىلدە بار. تورداشلار كۆرۈپ مەنپەئەتلەنگەي.
http://asrim.cn/ShowPost.asp?ThreadID=288

ئەخمەتجان قاسىمى ھەققىدە مەرسىيە

نىم شىھىت

نىمە دەپ قىلاي ئاي كاج پەلەك ھىكايىتىڭنى؟
پاش ئەيلەيىن ئەلگە سەنىڭ شىكايىتىڭنى،
كورگەنمۇ خەلق بىرەر قەتىم ئىنايىتىڭنى؟
تاشلارسەنمۇ قىلىپ كەلگەن رىيازىتىڭنى؟!


مانا بۇگۇن ھەممىگە تەڭ قايغۇ سالدىڭ،
كارابىمنى سۇدىن ئەلىپ لايغا سالدىڭ!
مىللىتىمنى بىردەك بۇگۇن ۋايغا سالدىڭ،
كىملەر سويسۇن سەنىڭ مۇنداق ئالامىتىڭنى!؟


تۇيۇقسىزدىن سالدىڭ بۇگۇن بىزگە ماتەم،
قايان كەتتىڭ، ئەخمەتجان!؟" دەر ھەممە ئادەم!
ئاھ جىگىرىم ،قەرىندىشىم قاسىم-زادەم،
قىزغاندىنمۇ بۇگۇن بىزدىن ھىدايىتىڭنى؟

قانداق قىلاي ئاھ جۇدالىق سەندىن بۇگۇن،
پىراقىڭدا قان يىغلىسام كۇندۇز ۋە تۇن،
زەرداپ تولغان يۇرەك قانداق بولار پۇتۇن؟
خەلق قوپاردى، بۇگۇن سەنىڭ قىيامىتىڭنى!


تۇتتى ئەجەل يەردە ئەمەس، كوكتە ئەمەس،
تۇمان-بۇلۇت ئارىسىدا يولۇقتى بەس،
جەسىتىڭنى تاپماقمۇ خوپ بولدىكى تەس،
يادلىغانسەن جان ئۇزگەندە ۋىلايىتىڭنى!


يەشىڭ كىچىك ئىدى،لەكىن قەدرىڭ ئۇلۇغ،
ھەر بىر ئىشقا پاراسىتىڭ ئىدى تولۇق،
كۇتكەن ئىدى، خەلق سەندىن يورۇقچۇلۇق،
ئارمان بىلەن تاشلاپ كەتتىڭ ساباھىتىڭنى.
ۋەدە بەرگەن خەلق سەنى ياقلايمىز دەپ،

كوز قارىسى كەبى سەنى ساقلايمىز دەپ،
سىزىقىڭدا تارىخ بەتىن ئاقلايمىز دەپ،
ئەلىپ كەتتىڭ ئوزۇڭ بىلەن شايائىتىڭنى .
شۇم قۇشلاردىن باغنى ئازاد قىلغانىدىڭ،

يىرتقۇچلارنىڭ يۇرەك-باغرىن تىلغانىدىڭ،
زەھەر تىلىن قارماق بىلەن ئىلغانىدىڭ،
كورگەن ئىدۇق سەنىڭ قانچە كارامىتىڭنى.
تەنىڭ كەتتى، لەكىن روھىڭ بىزگە يولداش،
ھەر سائەتتە ،ھەر مىنۇتتا ئىشتا قولداش،

مەيۇسلەنمە ،سەن ئەلىڭدىن ، ئەي ۋەتەنداش،
ھىچ بۇزۇلماس شەيتان سەنىڭ ئىمارىتىڭنى!
بوشقا كەتمەس بىزنى قىلغان تەربىيىتىڭ،
قۇلاقتا بار سەنىڭ قىلغان نەسىھىتىڭ،

ئورۇندىلار ئەلگە قىلغان ۋەسىيىتىڭ،
ئوزۇڭ شۇنداق ئۇگەتكەنتىڭ جامائىتىڭنى.
ھەممىگە تەڭ كەلدى بۇگۇن دەرد بىلەن غەم،
چارە يوقتۇر، باشقا چۇشتى ئەغىر ئەلەم،

تارىخىڭنى يازار ئەمدى ئالتۇن قەلەم،
ھورمەت بىلەن ساقلايمىز بىز ئامانىتىڭنى!
ئەي نىمشەھىت ،دۇنيادا ھىچ كامال بارمۇ؟
مەرسىيەدىن ئوزگە ئىشقا ماجال بارمۇ؟

سەبىر دەمەي بۇ قىسمەتكە ئامال بارمۇ؟
ھورمەت بىلەن ساقلايمىز بىز ئامانىتىڭنى!


1949-يىلى غولجا

Quote:

引用第1楼kunkiz于2008-09-09 10:46发表的 :
بەزى دوسلۇرۇمنىڭ بۇ ئەسەرنى باشقا مۇنبەردىن يۆتكەپ ئەكلىپ چاپلاپ قويۇپتۇ دەپ مىنى خاتا چۈشنۇپ قالماسلىغىنى سورايمەن بۇ تىمنى مەن بۇرۇنمۇ باشقا مۇنبەردە يوق ۋاقتىدا دىيارىم مۇنبىرگە يوللىغان ، كىلىش مەنبەسىنى تىخمۇ ئىنىق ئەسكەرتىپ قوياي .
تارىم ژورنىلى :  1985 - تىل 8- ساندىن ئىلىندى .
بۇ ژورنالدا يەنە  نۇرغۇن داڭلىق  شەخىسلىرىمىزنىڭ  مۇنبەرلەردە ئىلان قىلىنمىغان ئىسىل ئەسەرلىرى بار   شۇ يىللاردىكى ژورناللار قولۇڭلاردا بولسا ئىرىنمەي مۇنبەرگە يوللاپ قويشۇڭلارنى  ھەمدە ھەممىمىزنىڭ ئورتاق پايدىلنىشنى سورايمەن .
.......

ئەجەپ ئىسىل قىزبالا - ھە مۇشۇ ! رەھمەت ئوماق سىڭلىم ، بولسا بىر شۇنداق قىلىڭە ، بىزمۇ كۆرىۋالايلى ئۇ ئەسەرلەرنى .

مەن ھەممىنى ساقلىۋالدىم رەھمەت سىلەرگە      

ياخشى ئادەمتى رەخمىتى!!!