بۇ تىما مەن ھازىرغىچە قوش تىل مائارىپى ھەققىدە كۆرگەن تىمىلار ئىچىدە  كۆڭلۈمگە ئەڭ ياققىنى بولدى ، تىمىنى ئوقۇۋىتىپ ، - بۇتىمىنى پىرىنتىردا چىقىرىپ مەكتىۋىمدىكى مەكتەپ رەھبەرلىرىگە ، ئوقۇتقۇچىلارغا بىر نۇسقىدىن تارقىتىپ بەرسەم بولغىدەك ، ئۇلارمۇ ككرسىكەن . - دىگەنلەرنى خىيالىمدىن ئۆتكۈزدۈم .

مائارىپ نازارىتىگە تەكلىپ بېرەيلى ! «شەيىخ»

ئەسلى مەنبە : ئويغۇر مائارىپ تور بىرلەشمىسى
http://www.xjmaarip.com/read.php?tid=670

ئۇزۇندىن بۇيان شۇنداق بىر خىيال كاللامغا كېلىۋالدى ، بۇگۇن بۇ خىيالىمنى تورداشلارغا دەپ باقسام ، سىلەرمۇ ئۆز پىكرىڭىلارنى قالدۇرۇپ باقساڭلار .....

تەكلىپ نامى :
قوش تىللىق دەرسلىكلەرنى نەشىر قىلىش ۋە ئىشلىتىش توغرىسىدا تەكلىپ

تەكلىپ سۇنىلدىغان ئورۇن :
ش ئۇ ئا ر مائارىپ نازارىتى

تەكلىپ سۇنۇشتىكى مەقسەت ؛
ھازىر قوش تىل ئوقۇتۇشى نۇرغۇن جايلاردا نۇقۇ ل ھالدا يەككە تىللىق ئوقۇتۇش بۇلۇپ قالماقتا . قوش تىل ئوقۇتۇشى ئۈچۈن ئېنىق بىر بەلگىلىمە ۋە ئېنىق بىر ھۆججەت بىر تۇتاش ئىشلىتىدىغان دەرسلىك يوق ....نۆۋەتتە قوش تىل سىنىپلىرىغا خەنزۇچە دەرسلىكلەر ئىشلىتىلمەكتە . ئەمىلىيەتتە " قوش تىللىق ئوقۇتۇش " دىيىلگەن ئىكەن ، ئويغۇرچە ۋە خەنزۇچە ئارىلاش بولغان مەخسۇس دەرسلىك تۈزۈپ چىقىش ھەمدە دەرسلەرنى شۇ قوش تىل دەرسىلىكى بۇيىچە ئۆتۈش كېرەك . قوش تىللىق دەرسلىكلەردە شۇ پەندىكى كۆپ ئىشلىتىلدىغان ئاتالغۇلار ئويغۇرچە خەنزۇچە سۆزلىكلەر لوغىتى قىلىپ چۈشۈرلىشى ، مۇھىم قائىدە - قانۇنىيەتلەر ، ئوقۇغۇچىلار ياد بىلىشكە تىگىشلىك مەزمۇنلار ، خەنزۇتىلىدا سۆزلىسە ، ئاڭلىسا چۈشۈنىشكە قىينىلىدىغان مەزمۇنلار ئۇيغۇر يىزىقىدا شۇ دەرسلىككە چۈشۈرلىشى كېرەك . ئەگەر بىز داۋاملىق يەنە خەنزۇچە دەرسلىكلەرنى ئىشلىتىدىغان بولساق ، بۇ قوش تىللىق ئوقۇتۇش دىگەن خاراكتىردىن ئۆزگىرىپ كېتىدۇ . ھەتتا قوش تىل سىنىپىدا ئوقۇيدىغان ئوقۇغۇچىلاردىن ئېلىندىغان ئىمتىھانلارغىمۇ ، بىر قىسىم مۇھىم جايلاردا ئويغۇر يىزىقىنى ئارىلاشتۇرۇپ سۇئال چىقىرىش كېرەك .....


«قوش تىللىق مائارىپ»تەدبىرىنىڭ غايىسى بولسا مەملىكىتىمىزدىكى ئازسانلىق مىللەتلەرنىڭ مەۋ جۇد تىل _يىزىقىنى ،شۇ جۇملىدىن ئاز دىگەندىمۇ 1500يىلدىن بۇيان قوللىنىپ كىلۋاتقان ئۇيغۇر تىل يىزىقى ئۆزساھەسىدە ،جۇڭگو تۇپرىقىدا دۆلەت تىلى قىلىپ قوللىنىۋاتقان خەنزۇتىلى بىلەن تەڭ باراۋەر قوللىنىلىش ئىمكانىغا ئىگە قىلىش ۋە ئىمكانىيەت مەيدانىنى ئەبەدىي قوغداشتىن ئىبارەتكى ھەرگىزمۇ ئۇيغۇر تىل – يىزىقىنى ئاداققىي جەھەتتە يوقىتىپ تاشلاش ئەمەس.

دۆلىتىمىزنىڭ ئاساسى قانۇنىدا مۇنداق دەپ بەلگىلەنگەن :
« جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىدىكى مىللەتلەرنىڭ ھەممىسى تەڭ – باراۋەردۇر. دۆلەت ھەرقايسى ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ قانۇنىي ھوقۇقىغا ۋە مەنپەئەتلىرىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ: ھەرقايسى مىللەتلەرنىڭ باراۋەرلىك ، ئىتتىپاقلىق ۋە ئۆز ئارا ياردەملىشىش مۇناسىۋەتلىرىنى قوغدايدۇ... ھەرقايسى مىللەتلەر ئۆزلىرىنىڭ تىل – يىزىقىنى قوللىنىش ۋە راۋاجلاندۇرۇش ئەركىنلىكىگە ئىگە »

مۇشۇنداق بىر تەكلىپنى بىز ئويغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق مائارىپ نازارىتىگە بىرىشىمىز كېرەك ... ئەگەر ئۇ يەردە مۇناسىپ جاۋاپقا ئىرىشلىمىسە ئويغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومتىتىغا رەسمى تەكلىپ سۈپىتدە سۇنۇشقىمۇ بۇلىدۇ .

ئۇيغۇر تىلى – ئۇيغۇرنىڭ جېنى! جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى زېمىنىدە ئۇيغۇر مىللىتى ئۆزىنىڭ جېنىنى قوغدىيالايدىغان بولۇشى كېرەك ۋە چوقۇم قوغدىيالايدۇ !
چۈنكى ، جۇڭگودا كومپارتىيىنىڭ ئادالىتى بار . خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ « ھەرقايسى مىللەتلەر ئۆزلىرىنىڭ تىل –يېزىقىنى قوللىنىش ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇش ئەركىنلىكىگە ئىگە » دېگەن كاپالىتى بار !

شۇڭا مۇشۇ تېمىنى ئوقۇغان قېرىنداشلار بۇ ئىش توغرىسىدا ياخشى تەكلىپ پىكىرلەرنى بەرسە ، قەلەم قۇۋۋىتى كۈچلۈك تورداشلار تەكلىپنىڭ مەزمۇنىنى يېزىپ چىقسا ... ئۇيەردىن - بۇيەردىن ئاۋاز قۇشۇپ تەكلىپنى مۇكەممەل تۈزۈپ چىقساق ئاندىن يۇقۇرىغا تاپشۇرساق ...

ئەگەر تورداشلار مۇمكىن بولسا بۇ تېمىنى بارلىق ئويغۇر تور بىكەتلىرىگە كۆچۈرۈپ يوللىساڭلار ، بىز ئاۋال توردا كەڭ كۈلەملىك پىكىر ئېلىش ئېلىپ بارايلى ...
قانچىلىك ئوقۇتقۇچى قوش تىللىق دەرسلىك ئىشلىتىشنى ئۈمۈت قىلىدۇ ؟

تورداشلارنىڭ تەكلىپلىرىمۇ ياخشى بوپتۇ. لىكىن بۇنى ئويلاشتىمىكىن .  شەھرىمىزدىكى بىر خەنزۇ باشلانغۇچ مەكتەپتە 250كە يىقىن مىڭكوخەن ئۇيغۇرلار بار . يەنە بىر ئۇيغۇر باشلانغۇچ مەكتىۋىمىزدە300نەپەر ئۇيغۇر ئوقۇغۇچى بار.ئالدىنقىسى ئوز ئورپە- ئادەتلىرىدىن مەھرۇملا بۇنىسى بىزگە ئايان .لىكىن ئاتا - ئانىلار بۇنى ئويلاشمايلا باللارنى خەنزۇ تىلدا ئوقۇتىۋاتىدۇ.شۇنۇڭ ئۇچۇن ئوز مەكتەپلىرىمىزدە قوش تىل ئوقۇتۇشنى ئەمىليەتكە باغلاپ ئېلىپ بارساق ئاتا -ئانىلار باللارنى ئوز تىلىدا ئوقۇتسا ئوز ئورپە -ئاداتلەرنى ئۇگۇنۇپ چوڭ بۇلۇدۇ. بۇ يەردىكى مەسلە مەكتەپلەردىلا ئەمەس ئاتا- ئانىلاردىمۇ ئېغىر.ھازىر پۇلى بار ھوقوقى بار  ئۇيغۇرلارنىڭ ھەمىسىلا بالارنى خەنزۇ تىلىدا ئوقۇتىۋاتىدۇ.مانا بۇ بىزنىڭ بىلىم بار پۇلى بار    ئۇيغۇرلىرىمىز . ئارقىدىنلا بۇنۇڭغا ئەگىىشىپ99%تى دىخاندىن تەشكىللەنگەن ئۇيغۇرلىرىمىز ھىچ نەرسىدىن خەۋەرسىزلا بىز بىلىمى بار دىگەنلەرنىڭ ئارقىغا ئەگەشتى. بۇنداق ئاتا- ئانىلارنى مەن مەكتەپتە كوزۇم بىلەن كوردۇم. بىز قوش -تىل مائارىپىنى يولغا قۇيىمىز دەپ خەنزۇ سىنىپتىكى نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلارنى ئۇيغۇر سىنىپلارغا قايتۇرۇپ چىقتۇق. ئاتا -ئانىلار مەكتەپلەگە ئىلتىماس قىلىۋاتسا مىلىي مەكتەپلەردە بالارنى ئوقۇتمايۋاتسا .بۇ نادان ئاتا -ئانىلارنى گەپكە كىرگۇزمەكنىڭ تەسلىكى بىر قىسىم ئەقلى ئويغاق مەكتەپ رەھبەرلەرنى ئويغا سىلىپ قويدى. شۇنۇڭ بىلەن بالارنى خەنزۇ قىلغاندىن چالا خەنزۇ قىلىشنى ئويلاپ قوش -تىل ئوقۇتۇشنى يولغا  قۇيۇشقا مەجبۇر بولدى.بۇ مەسلىلەرنى سوغۇق قانلىق بىلەن ئويلۇنۇپ كورەيلى مۇئەللىملەر .ھەممە ئىشلارنى مەكتەپ رەھبەلىككە ئارتىۋەرمەيلى. قوش -تىل مەكتەپلەردە ئۇيغۇر ئەدبىياتقا كۇچلۇك مۇئەلىملەرنى قۇيۇش كېرەك.بۇ توغرىسىدا سوزلىسەم گەپ تولا .ئەڭ ياخشىسى ئەقىللىق مۇئەلىملەرنىڭمۇ كوپرەك ئويلۇنۇپ كورىشىنى تەۋسىيە قىلىمەن.

بۇ تېمىنى يوللىغىنىڭىزدىن تولىمۇ خوش بولدۇم ، بۇنى بولسا مائارىپ نازارىتىگە ئەمەس ، يولداش نۇربەكرىگە ئەۋەتكەن بولساق ياخشى بوللاتتى ، بۇ تېمىنىڭ ئىسمىنى « نۇربەكرىگە خەت » دەپ ئوزگەرتىپ ئەۋەىتىپ بېقىلسا ، يولداش خۇجىنتاۋمۇ پۇقرالاردىن كەلگەن خەتنى ئوقۇپ جاۋاپ بېرىدىكەنغۇ ، بىزنىڭ رەئىسىمىز نۇربەكرى ئەپەندىم بىر كۇرۇپ باققان بولسا . ئومۇملاشتۇرۇپ ئېيىتقانداق قوش تىللق مائارىپتا خاتالىق يوق ، بۇنىڭدىكى مەسىلە خەنزۇ تىلى بىلەن ئۇيغۇر تىلى چوقۇم باراۋەر ئورۇنغا قويۇشتا ، «قوش تىللىق » نى ھەقىقى ئەمەلىيلەشتۇرۇشتە ........  تىل ئۈگۈنۇش خاتا ئەمەس ، خەنزۇچە ئوقۇتۇشنى چىڭ تۇتۇپ، ئانا تىلىدا دەرىس سوزلىسە بولىۋېرىدىغۇ ، مۇشۇنداق كىتىۋەرسە قانداق بولۇپ كىتەركىن 

ئاسمىلاتسىيە بولماسلىق ئۇچۇن  ھەمىمىز كۇرەش قىلايلى......ئۆز تىلىمىزنى قوغدايلى..توغرا قوللىنايلى

توغرا، قوش تىل دىگەن چوقۇم ئۆزىنىڭ ئانا تىلىنى راۋاجلاندۇرۇش بىلەن بىرگە ئىلىپ بېرىش كىېرەك . دۆلىتىمىزنىڭ ئاساسى قانۇنىدا بۇ توغۇرلۇق ماددىلار ۋە تارماقلار بار . لىكىن بەزى رەھبەرلەر  گەپنىڭ پوسكاللىسنى ئۇقا-ئۇقمايلا سىياسىغا باغلاپ، سۆزلىگۈچىنى ئۇجۇقتۇرۇشقا ئۇرۇندۇ. دۆلەت تىلنى چوقۇم ياخشى ئۈگىنىش كېرەك. لىكىن ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ  ئانا تىلنى راۋاجلاندۇرۇشمۇ ھوقۇقى بار. 

بىزلەرنى تېخىمۇ، ئۆتكۈر، ئەقىللىق قىلىپ ھاللىق سەۋىيەگە يەتكۈزۈش ئۈچۈن.........
ھەر 20 يىلدا بىر ئىسلاھات ئېلىپ بېرىلىدۇ ئەمەسمۇ ..........
           

بۇ ئەڭ بېشىم قاتىدىغان مەسىلىدە`مەن بىر ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى،پۈتتۈرۈش ئالدىدا تۇرىمەن.كەسپىم ئىجتىمايى پەن ساھەسىىگە تەئەللۇق،لېكىن ئەڭ ئەقەللىسى بىزنىڭ ئۇيغۇرچە تەپەككۇرىمىز ئوتتۇرا مەكتەپتىكىدىن تەڭ بولسا بولىدىكى يوقۇرى ئەمەس.ئەلۋەتتە ئۆزىمىزنى ھەرھالدا بۇ جەھەتتىن يېتەكلەپ كېتىۋاتىمىز،لېكىن ئوڭشاپ بىر پارچە خەت يازالمايدىغان ئەدەبىيات كەسپىنىڭ ئوقۇغۇچىلىرى ئاز ئەمەس.بۇ توغۇرلۇق كۆپ ئادەم بىلەن، ئوقۇتقۇچىلىرىم بىلەن مۇنازىرىلەشتىم،ئەلۋەتتە مەن بىلگەننى ئۇلار بىلىدۇ، مەندىنمۇ ياخشى بىلىدۇ.لېكىن بىلىپلا قېلىۋاتىمىز،بۇ ئىشقا ئەسلى يۈكسەك مەسئۇلىيەت بىلەن قارىشىمىز كېرەك.بۇ ئەھۋالنى مەن جەمىيەتتىمۇ كۆپ كۆردۈم.بۇنى ئويلاشقا ۋە ھەركەت قىلىشقا ھېلھەممۇ كېچىكمەيتتۇق،ھېلھەم~
بۇ تېمىنى نادىرلەش پىكىرىنى  بېرىمەن~قانچە ئۇزۇن تۇرسا  شۇنچە ياخشى~باشقۇرغۇچىلارنىڭ ۋە باشقا ئەزالارنىڭ  بۇ تېمىغا ،بۇ مەسىلىگە يۈكسەك ئېتىبار بېرىشىنى  ئۈمىد قىلىمەن.

ناھايىتى ياخشى تېما بوپتۇ. بۇ تېمىنى نادىرلاپ قويسا بولغۇدەك. ھەمدە ھەر بىر ئۇيغۇر ۋىجدانى بۇرچىمىز بىلەن بۇ ئىشقا سۇس قارىمىساق.

شۇنداق، بۇ مۇنبەردە قۇرۇقتىن قۇرۇق قاخشاپ ئولتۇرغىچە ئەمىلى بىر ئىش قىلساق بولاتتى.

بۇ مىنىڭ ھەرگىزمۇ قارىغۇلارچە قۇتراتقۇلۇق قىلغىنىم ئەمەس. ئىلمىي يول بىلەن چۈشەندۈرۈش، توردىكى ئاممىنىڭ پىكىرىنى يەتكۈزۈش، مائارىپ تارماقلىرىنىڭ، ئوقۇتقۇچىلارنىڭ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ۋە ئاتا ئانىلارنىڭ پىكىرىنى ۋە رايىنى سىناپ شۇنىڭغا قارىتا مۇۋاپىق ئۆزگەرتىش كىرەك ئىدى.

ئەڭ مۇھىمى، مائارىپ تەتقىقات ئورۇنلىرى چوقۇم ئوقۇغۇچىلارنى قايسى تىلدا قانداق ئوقۇتۇش توغرىسىدا ئىلمىي تەتقىقات ئىلىپ بېرىپ زادى بالىلارنى قانداق ئوقۇتسا تېخىمۇ ئەقىللىق ۋە تېخىمۇ ياراملىق بىر ئەۋلاد بولۇپ چىقىدىغانلىقىنى ئىلمي ئۇسۇل بىلەن ئىسپاتلىغاندىن كىيىن بۇ ئۇسۇلنى ئوموملاشتۇرۇش كىرەك ئىدى. تەرەققىي تاپقان رايونلاردا مەيلى مائارىپ، دوختۇرلۇق ۋە باشقا ساھەلەردە يېڭى بىر سىياسەت ۋە ئۇسۇل قوللىنىلسا بۇ ئۇسۇل ۋە سىياسەت چوقۇم سىستىمىلىق ۋە ئەتراپلىق تەتقىق قىلىنىپ ئۈنۈملىك ئىكەنلىكى ئىسپاتلانغاندىن كىيىن ئوموملاشتۇرۇلىدۇ. لىكىن بۇ بىزنىڭ ئاتالمىش قوش تىل سىياسىتىمىزنى بىرسى تەتقىق قىلىپ بالىلىرىمىزنى ياراملىق قىلىپ تەربىيەلەيدىغانلىقىنى كىم ئىسپاتلاپ نوپوزلۇق ئىلمىي ژورناللاردا ئىلان قىلىپ بېقىپتۇ؟؟؟؟؟؟؟ ئەگەر شۇنداق ئىلمىي ئاساسى بولسا ئۇ قەيەردە ئىكەن؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ بىزنىڭ كەلگۈسى ئەۋلاتلىرىمىز مۇشۇندا ھەم ئىلمىي ئاساسى يوق ھەم خەلقنىڭ رايىغا زىت بىر مائارىپ تۈزۈمىدە تەربىيەلىنىپ چىقسا كەلگۈسى نىمە بولۇپ كىتەر؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

رەھمەت  دۇستۇم  ،ھەممىزىنىڭ كۆڭلىكى  گەپلەرنى  ،ئويلىغانلىرىنى ئوتتۇرىغا  قۇيۇپسىز  ،نۇر بەكرىدەك  كىشلەرنىڭ  ئىشى بۇ  ،مىللەتنىڭ مىللى مەنپەتنى  قۇربان  قىلىش  بەدىلىگە قۇرچاق رەئىس  بۇلدى  . مەن ئويلايمەن  بىزنىڭ  ھازىرقى  ھالىتىمىز بىز  بۇرۇن ئۆگەنگەن  دائۇدىتىنىڭ «ئەڭ  ئاخىرقى  دەرىس » دىگەن ئەسىرىدىكىگە ئوخشايدۇ 

توغرا،بىز ئۆز پۇتىمىزغا ئۆزىمىز پالتا چاپىدىغان ئىشنى توختىتىشىمىز، ئانا تىلىمىزنى قوغدىشىمىز لازىم. مەن ئويلايمەن،  بىزنىڭ  ھازىرقى  ھالىتىمىز بىز  بۇرۇن ئۆگەنگەن دائۇدىتىنىڭ «ئەڭ  ئاخىرقى  دەرىس » دىگەن ئەسىرىدىكىگە ئوخشاپ قالايلا  دىدى

ياخشى يىزىلىپتۇ

بۇ تىما نىمە دىگەن ئىسىل ھە! ئىنكاسلارنىڭ ئىسىللىغىچۇ؟ ئىسىللار شۇنچە كۇپەيگەنسىرى ئىسىل چارىدىن بىرسى چۇقۇم تىپىلىدۇ. ھەممىمىز ھادىسىدىنلا ئىزدىمەي ماھىيەتنى تىخىمۇ چۇڭقۇرراق قازايلى.ھەر بىرىمىز ئۆز پىكىرلىرىمىزنى يىزىپ باقايلى،بوشاشمايلى،ئاتا-ئانىلارغا تەۋسىيە قىلايلى،ئىسىل ناخشا،ئىتۇت، كىنۇلار ئارقىلىق  ئانا تىلنىڭ ،ئاناتەپەككۇرنىڭ تەرەققىياتى ئۈچۈن،مۇنبەر،ئىكران ،نەشىرىيات ۋە ھەر خىل سورۇنلاردىن  پايدىلىنىپ  تەشۋىقاتنى كۇچەيتەيلى.چۇقۇم سىۋەتتە سۇ تۇختىتالايمىز.

كۆڭلۇمدىكى سۆزلەركەن،بەك ھاياجانلاندىم،لېكن كېچىكىپ كۆرۈپتىمەن،ھەممىمىز بىر ياقىدن باش چىقىرىپ،كەلگۈسىدە قايتۇرىۋالغىلى بولمايدىغان ئېچىنىشلىق تەقدىرگە قېلشتىن ساقلانساق بولاتتى،سزگە كۆپ رەخمەت.

بۇ بىزنىڭ يۈرەك سۆزىمىز بوپتۇ،تېزدىن ھەركەتكە كېلەيلى،ئىشنى نەدىن باشلايمىز،بىزگە بىر يولباشچى كېرەك.

بەك ياخشى گەپ بوپتۇ بولسا بۇنى تۇردىلا سوزلەپ ئولتۇرماي ئەمىلى ئىش قىلساق بولاتتى

مىللەتنى مىللەتنىڭ تىلىدىن بىلدىم،
مىللەتنىڭ تىلىنى ئېلىدىن بىلدىم.
ئوز تىلىن خار قىلغان مىللەت خار مىللەت،
ئۇلارنى بىخۇتلار خىلىدىن بىلدىم.
              .ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەت ئىمىن.