قېرىنداش يۇرتلار قاتارى يۇرتىمىز ئۇستۇن ئاتۇش خەلقىنىڭ چېلىشىش تۇرىدە ياراتقان پارلاق تارىخى، ئاجايىپ مەردانە نەتىجىلىرى كەلگۇسى ئەۋلادلارنىڭ پەخىرلىنىشىگە ،قەلبىدە مەڭگۈلۈك ساقلىشىغا ئەرزىيدۇ ۋە بۇ تۇردىكى پەخىرلىك ئوغلانلارنى ئەسلەپ، ئۇلار ياراتقان نەتىجىنى داۋاملاشتۇرۇپ كەلگۈسىگە ئىز سېلىپ ، مىللى روھ، مىللى غورۇرنى گەۋدىلەندۇرۇپ ، چېلىشىش ھەركىتىدىكى پارلاق نامايەندىسىنى ئىزچىل داۋاملاشتۇرۇپ، مىللەتكە ۋە ئىنسانىيەتكە مۇئەييەن ئىجابىي تەسىر كۆرسىتىشكە توغرا كېلىدۇ . ئەلۋەتتە بەك ئۇزاق تارىخنى ۋاراقلاشقا ئاجىزلىق قىلىمىز . بىراق يىقىنقى زامان تارىخىدا ئۆتكەن ئەل ئارىسىدا باھالانغان ، نەتىجىسى قۇتلۇقلانغان، خەلق نەزىرىدە ئەتىۋالاپ ئۇلۇغلىغان يۇرت پالۋانلىرىدىن تارتىپ ھېلىمۇ ئارىمىزدا ياشاۋاتقان ئوت يۈرەك پالۋانلارنى ئەسلەشكە، سۆيۈشكە ، ئىززەتلەشكە قادىرمىز .
        ئاتۇش << پالۋانلار يۇرتى >> .ئۇنىڭ نۇرغۇن پالۋانلىرى بالىلىق دەۋرىدىن تارتىپ، ئاددىسى مەھەللىدىكى قۇملۇقلاردىن تۆرۈلۈپ، كىيىنچە نەچچە مىڭلىغان كىشىلەر ئالدىدا ماھارەت كۆرسىتىپ، يۇرت ئۇچۇن ئاشۇنداق پەخىرلىك نام ئاتا قىلدى .
      ئاتۇش خەلقى ئەسلىدىنلا چېلىشخۇمار خەلق بولغاچقا ،مەھەللە، يۇرت ئارا ۋە قوشنا يېزا ، ناھىلەر ئارا چېلىشىش سورۇنلىرىنى تۇزەپ تەنتەربىيەنىڭ بۇ مۇقەددەس تۇرىنى ئۆزلىرىنىڭ مەنىۋى تۇرمۇشىنىڭ ئاساسى قىلىپ كەلگەن . چېلىشچىلارنىڭ باھاسىنى ئەل بېرىپ، يىقىلغانلارنى يەنىلا خەلق ئورنىدىن دەس تۇرغۇزۇپ، كۇنسايىن مۇكەممەللەشتۇرۇپ كەلگەن . بۇنىڭ بىلەن ، چەتئەللەردە، مەملىكەت ئىچىدە ، ئاپتۇنۇم رايۇنىمىز مىقياسىدا  ھەمدە يۇرتىمىزدا ئالاھىدە شۆھرەت قازانغان نۇرغۇن پالۋانلار يېتىشىپ چىققان . ئۇستۇن ئاتۇشنىڭ جۇغراپىيىلىك شارائىتى ، ھاۋا ئىقلىمى ، قاتتىق بەرداشلىق بېرىشنى تەلەپ قىلىدىغان تۇرمۇش مۇھىتى پالۋانلارنىڭ ئىرادىسىنى قاتتىق تاۋلاپ، ئاخىرىدا ئەۋلادلار پەخىرلەنگىدەك پالۋانلار شەجەرىسى پۇتۇلگەن . تۆۋەندە ئۇلار بىلەن يۇز كۆرۈشۇشكە قادىرمىز .
      1. << تۆگىچى پالۋان >> :
      << ھۆسەينىيە مەكتىپى >> نىڭ تۇنجى قىتىم ئوقۇش پۇتۇرگەن ئوقۇغۇچىلىرىدىن بىرى ، مەرھۇم پالۋان سىدىق ھاجىم ( ئوتياق كەنتىدىن ) يېزىمىزدا ۋە ئوتتۇرا ئاسىيادا كارامەت داڭقى چىققان << تۆگىچى>> پالۋاندۇر . ئۇ 1887 - يىلى قايراقنىڭ بوستان كەنتىدە دۇنياغا كەلگەن . 1969- يىلى ئوتياق كەنتىدە ۋاپات بولغان . تارىخ ۋە ئوبىكتىپ ئەمىلىيەتكە شەخسىيەتسىز باھا بەرسەك، ئۇ ھەقىقەتەنمۇ يۇرتىمىز پالۋانلىرىنىڭ ئەڭ پارلاق نامايەندىسى ۋە ئىپتىخارلىق ئوغلى . مەرھۇم پالۋان ئابلىز توخسۇن بىر قىتىملىق سۆھبىتىدە : << ئىنسانىيەتتە سىدىق ھاجى ئاكىمىزدەك پالۋاننىڭ چىقىشى مۆجىزە>> دىگەن ئىدى. 1916 - يىلى << ئايدىڭ سەيلىسى >> مۇناسىۋەتلىك خەلق ئاممىسى ئوتياق كەنتىدىكى يار تىگىدە بىر قىتىملىق كاتتا چېلىشىش سورىنى تۇزەيدۇ . چېلىشىش ئەۋجىگە چىققاندا مەيدان چوڭلىرى ئۇستىخىنى شۇ قەدەر چوڭ << موللا كومشار >> ئىسىملىك پالۋانغا سىدىق ھاجىم پالۋاننى سېلىشىدۇ . چېلىشىش ئەۋجىگە چىقىدۇ . سىدىق ھاجىم موللا كومشارنىڭ بەلۋىقىنى يىغىپ 3- قىتىم قاتتىق سىققاندا ، موللا كومشارنىڭ بۇرنىنىڭ ئىككى تۆشىكىدىن ئوخشاشلا  قان ئېتىلىپ چىقىدۇ . بۇ ھەيران قالارلىق مەنزىرىنى كۆرگەن خالايىق ئۇنى بولدى قىل دەپ زورلاپ ئاجرىتىۋىتىدۇ. ئارقىدىن يەنە بىر پالۋان مۇھەممەد شەيخگە بەسلىشىدۇ. ئىككى مىنۇتتىن ئاشمىغان ۋاقىت ئىچىدە سىدىق ھاجى بىرلا پىقىراپ، رەقىبىنى ئىگىز كۆتۈرۇپ يەرگە ئۇرغاندا چەمەك سېلىۋالغان پۇتىنى ئاجرىتالمىغان مۇھەممەد شەيخنىڭ ئىككىلا پاقالچىقى سۇنۇپ يىقكىلىدۇ. مانا بۇ ئۇستۇن ئاتۇشتىكى ئەڭ ئۇنتۇلمايدىغان چېلىشىش مەنزىرىسى ئىدى .
      ... ئارىدىن يىرىم يىلغىچە ۋاقىت ئۆتكەن كۇنلەرنىڭ بىرىدە ئەنجان شەھرىدە ئىنتايىن زور كۆلەمدىكى ئاز سانلىق مىللەت ماھىرلىرىنىڭ چېلىشىش سورىنى تۇزۇلىدۇ . ئالدى بىلەن ئۇنىڭ شىرەم تۇققانلىرىدىن ھېبىبىللا ئىسىملىك كىشى چېلىشىشقا چۇشۇدۇ .ئارقىدىن ئوش ئوبلاس ۋەكىلى سۇپىتىدە سىدىق ھاجى چېلىشىشقا چۇشىدۇ. ئۇ ئارقا -ئارقىدىن 3 پالۋاننى تاشلىۋەتكەندىن كىيىن ،ئاخىرىدا ئەڭ نامدار پالۋان << تايانچى باي >> بىلەن چىلىشىدۇ. دەسلەپتە بۇ پالۋان بىر سىقىدۇ ، ئىگىز كۆتۈرىدۇ، بىراق ئاتالمايدۇ. بۇ ھال پۇتۇن تاماشىبىنلارنى ھەيران قالدۇرىدۇ . چۇنكى ، ئۇلارنىڭ نەزىرىدە سىدىق ھاجى بەك ئەرزىمەس ھىساپلىنىدۇ . ئەمىلىيەتتە ئۇ پالۋاننى تاشلىۋىتىدۇ. مانا بۇ ئوتتۇرا ئاسىيا چېلىشىش سورۇنىدىكى ئەڭ مۇقەددەس غالىبىيەت ھىساپلىنىدۇ . چېلىشىش ئاخىرلىشىدۇ. چېلىشىش ئاخىرىدا مەيدان باشقۇرغۇچى كومسىيەلەر ئۇنىڭ بەلۋىغىدىن يىتىلىگىنىچە مەيداننى ئايلاندۇرۇپ چىقىدۇ. << تۆگىچى پالۋان >>غا ئاتىغان پۇل، ئالتۇن كۆمۇشلىرىنى تاشلايدۇ. ئىيتىشلارغا قارىغاندا ، مۆھتىرەم پالۋاننىڭ ئەينى دەۋىر چېلىشىش سورۇندىكى رەسىمى ھازىرغىچە ئوش ئوبلاستى خاتىرە سارىيىدا ساقلىنىۋاتىدۇ، دىيىلىدۇ .

داۋامى بار . ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىلىدۇ.