نۆۋەتتىكى نىشان _41-تىئورما
قاسىم سىدىق
شەكىل نەزەريىسىنىڭ 29-تىئورمىسى بىر مەزگىل "بوران _ چاپقۇنلۇق"تەنقىدى مۇئامىلىلەرنى بېشىدىن ئۆتكۈزۈپ ئۇزىنىڭ تەنقىتكە بەرداشلىق بىرىش ئىقتىدارىنى نامايەن قىلدى. مۇھاكىمە -مۇنازىرە جەريانىدا 29-تىئورمىنىڭ مەزمۇنى نىيوتۇننىڭ ئالاقىدار ئىدىيىلىرىگە مۇخالىپ بولمايلا قالماي، ئەكسىچە نىيوتوننىڭ ئىنىرىتسىيە ئىدىيىسىگە ئۇيغۇنلىغى ئاشكارىلاندى. بۇنىڭدىن باشقا بىز "مىسرانىم"دا ئېلىپ بىرىلغان مۇھاكىمە - مۇنازىرە جەريانىدا ئىنىرىتسىيە قانۇنىدىكى ماھىيەتلىك تەرەپلەرگە نىسبەتەن تېخىمۇ ئىلگىرلىگەن ھالدا تونۇشقا ئىگە بولدۇق.
ئەمدى مەن تورداشلارنىڭ شەكىل نەزەريىسىنىڭ 41-تىئورمىسىنى تەنقىت ئۆتكىلىدىن ئۆتكۆزۆپ بېقىشىنى تەشەببۇس قىلىمەن.بۇ تىئورمىنىڭ بايانى مانا:
زەرىچە ۋە جىسىملارنىڭ سىزىقلىق ھەركەت مىقدارى بىلەن بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى تەتۆر تاناسىپ ،ئومۇمى ھەركەت مىقدارى تۇراقلىق بولىدۇ.
بەزىلەر بۇ تىئورمىنى بولۇڭلۇق ھەركەت مىقدارىنىڭ ۋە سىزىقلىق ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىش قانۇنىغا خىلاپ،دەپ ئوتتۇرىغا قويدى،مەن بۇلۇڭلۇق ۋە سىزىقلىق ھەركەت مىقدارى ئومۇمىي ھەرىكەت مىقدارنىڭ ئىككى خىل ئىپادىلىنىش شەكلى، ئومۇمى ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىشىنىڭ ئۆزى ئەڭ مۇھىم مەسىلە، شۇنداقلا بۇ ئىككى مىقدار دەۋرى ئالەمگە نىسبەتەن بىر پۈتۈنلۈكتە ساقلىنىدۇ،دەپ قارايمەن.مەسىلەن، "غەيرى نۇقتا"دا ئومۇمى ھەرىكەت مىقدارى بۇلۇڭلۇق ھەرىكەت شەكلى سۈپىتىدە ئىپادىلىنىدۇ ۋە ساقلىنىدۇ. ئەلۋەتتە سىزىقلىق تېزلىك مۇتلەق مەنىدە 0ئەمەس."ئالەم"نۆۋەتتە تىزلىنىشچان سۈرئەتتە كېڭىيىۋاتىدۇ دەپ قارىلىدۇ،مەيلى قانداق سۆرئەتتە سىزىقلىق ھەركەت قىلىپ كېڭىيىشىدىن قەتئى نەزەر بولۇڭلۇق ھەركىتى ھەرگىز 0بولمايدۇ.كىلاسسىك مەنىدىكى بۇلۇڭلۇق ۋە سىزىقلىق ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىش قانۇنى نىيۇتون،ئېينىشتېيىن تورغۇن ئالەم مودىللىرى شارائىتىدىلا ئورۇنلۇق بولالايتى،لىكىن ئالەمنىڭ ياكى كېڭيىۋاتقان(ھازىرقىدەك) ياكى تارىيىۋاتقان (شەكىل نەزەريىسى پەرىزىدىكى)پەيىتلىرىگە نىسبەتەن بۆ كىلاسسىك چۈشەنچە شۇ پېتى پۇت تىرەپ تۇرالمايدۇ.
41-تىئورما دەۋرى ئالەم تەشەببۇسىنى قانائەتلەندۆرىدىغان بىر دادىل ئىدىيە.ئونىڭ تەجىربە ئىسپاتلىرى خۇددى 29-تىئورمىنىڭ تەجىربە ئىسپاتلىرىدەكلا ئومومىلىققا ئىگە.مەسىلە ئۇنى بىزنىڭ بايقىشىمىزدا ۋە ئىتراپ قىلىشىمىزدا.ئەگەر بىز"غەيرى نۇقتا"،"قارا ئۆڭكۆر"قاتارلىقلاردا ساقلىنىش قانونلىرى ئورۇنلۇق بولىدۇ،دەپلا قارىساق ،بۇ خىل قاراش 41-تىئورمىنى ئىتراپ قىلىشتىن دېرەك بېرىدۇ.ئۇنىڭ ئۆستىگە 41-تىئورما نىيوتۇننىڭ ئالاقىدار ئىدىيىلىرى تەرىپىدىن قوللاشقا ئىرىشىدۇ،بۇ ئىدىيە مانا:
تاشلانغان جىسىم ئەگەرھاۋانىڭ قارشىلىغى بولمىسا ئۇزى تاشلانغان پەيىتتىكى ھەركەت ھالىتىنى ساقلايدۇ.پىقىرىغۇچ(نۇر)نىڭ ھەرقايسى قىسىملىرىدىكى يىغىندى كۈچ ئۈزلۆكسىز ھالدا تۇز سىزىقلىق ھەركەتتىن يىراقلىشىپ ئېغىشىدۇ.
ـــ ئىسائاك نىيوتۇن« «تەبىئەت پەلسەپەسىنىڭ ماتىماتىكىلىق پىرىنسىپلىرى»-بىجىڭ ئونۋىرىستىتى نەشىرياتى 2006-يىلى خەنزۇچە نەشىرى 2011-يىلى 9-قىتىملىق باسمىسى 8-بەتتىن
دەرۋەقە ،41-تىئورما سىممىتىريىلىك ۋە ئۇنىڭ بوزولىشى قاتارلىق بىرمۇنچە مەسىلىلەر ئۆستىدە قايتا ئويلىنىشقا ئېلىپ بارىدۇ.
تورداشلارنىڭ تېما بىلەن مۇناسىۋىتى بولمىغان ئىنكاسلارنى يازماسلىغىنى، بۇ تىئورما زادى پۇت تىرەپ تۇرالامدۇ - يوق دىگەن نۇقتىدا نۇقتىلىق مۇھاكىمە -مۇنازىرە ئېلىپ بىرىشىنى سەمىمى ئۆمىت قىلىمەن.
2013.7.22
| 
يوللىغان ۋاقتى 
يوللىغان ۋاقتى 
